Katalog

1SUMATIS 2004 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DtZt Karara muhalif kaldığmı belirteo emekli hâkim Albay Nahit Saçhoğlu, "D-eniz Gezmiş ve arkadaşlannm idam değil, 15-24 yılağır hapis cezası ile yargılanmalan gerekirdi" dedi. 0 dönemlerde somutanlardan da bsaskı ûlduğuna dikkat çekcen Saçhoğlu, "Deniz v e arkadaşlan, Anayasayı tebdil, tağyir veya ilga ve Büyük Millet Meclisi'ni görevden cebren men gibi fiillerle suçlanıyorlardı. Sanlci bunlan yapmış gibi değerlendiriliyorlardı. Oysa sanıklann bunu yapacak güçleri yoktu" diye konuştu. 'îdamlar adlibirhataDenizlerin idamlarmı karara bağlayan Askeri Yargıtay'da görev yapan emekli hâkim Albay Nahit Saçlıoğlu, mahkemenin kamuoyunun genel havasına uyduğunu söyledi syancının izleri Turhan FEYİZOĞLU A nayasayı değiştirmek suçuyla idam cezasıyla yargı- lanan Deniz ve arkadaşlannın, 1961 Anayasası'ıun değıştırilmesi konusu gündeme gelince, Ankara 1 Nolu Sıkıyönetim Mahkemesinde 12 Ağustos 1971 Perşembe günü DenLz; "1961 AnavasasTnın değişö- ribnesini kınamak için Istanbul ve Ankara'da tutukhı bu- hınan bütün devrimcüer şu andan itibaren bunu kuıamak amacryla açhk grevine başlamışlardır. Bu konuda haarlan- mış bir bfldirimiz de mevcuttur. Bu büdirinin okunmasmı ve dosyaya konutanasmı istiyonım" der. Duruşma Hâkimi Yarbay Ahmet Tetik, "Bikürinin Par- lamento çahşmalan ik U01İ bulunduğunu ve okunmasuıa lü/um olmadığuu" soyler. B u nedenle bıldın okunamaz. DuRUŞMALAR 86 CÜN SÜRDÜ 16 Temmuz 1971 Cuma günü başlayan mahkeme, 9 Ekım 1971 Salı günü son bulur. Duruşmalar. 86 gün de- vam etmıştır.Denız ve arkadaşlan, 9 Ekım 1971 Salı gü- nü, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi'nde ida- ma mahkûm edilir. Mahkeme Başkanı Tuğgeneral AB El- verdt duruşma yargıcı Albay Ahmet Tetik ıle üye yargıç Mehmet Turan, eski bir geleneğe uyarak karan imzala- dıklan kalemlerini kırar. Mahkeme, idam karan verdiği sanıklann, "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın tamanu- nı veya bir kısmını tağyir, tedbil ve ilgaya teşebbüs ettikJeri- ni sabh görerek" haklannda TCK"nın 146 1 maddesım uygulatır. Duruşma yargıcı Albay Ahmet Tetik, karan şöyle açıklar: "Mahkememiz, Türkiye Cumhuriyeti Ana- yasası'ıun tamamını ve\a bir kısmını tağyir, tebdil veya il- gaya teşebbüs yolundaki suçunuzu sabit görerek Türk Ce- za Kanunu'nun 146. maddesinin birinci bendi gereğince öiûm cezası verdL Karar kabiti temyizdir. Tutukhıhık hab- niz devam edecektir. Duruşma bitmiştnv" Duruşmaya ılk getirilen Denız ıle Yüsuf Aslan olur. De- nız. san kazak, Yusuf Aslan ise gıydığı siyah kazakla yer- lerini alır. Duruşma hâkimi Albay Ahmet Tetik, tok bir sesle karan okur ve bir hafta içınde karann temyız edile- bileceğini söyler Karar karşısında Deniz, "Yaşasın Ba- ğunsız Türldye" der. Yusuf Aslan da aynı sözlen tekrarlar. Her ıkısi de karan dinlerken gülümser Duruşma Hâkimi Albay Tetik, Deniz konuşmaya başla- yınca görevlilere "Götürün" diye emir verir. Deniz ve ar- kadaşlan hakkında verilen idam kararlan ile ilgili çeşitli tartışmalar olmuştur. Deniz, Yusuf ve Hüseyin hakkında verilen idam kararlannın "siyaa" olduğu yönü çok tarö- şılmış, hatta bu nedenle Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin înan'ın hukuken itibarlannın iadesini öngören yasa teklifi verilmiştir. ' K A N DAVASI MI?' Bir suikast sonucu öldürülen gazeteci-yazar Uğur Mumcu. "Kan Davası mı?" başlıklı yazısında, "Hukuk, yerini siyasal değer yargdarma bırakuğı için, hukuk tarihi- miziçin hiç de yüz ağarba ohnayan aa örneiderle karşdaş- tık. Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin tnan ik ügiH ka- rarlar bugün yeni baştan, olanca soğukkanhhkla ele ahnsa, bilmem aynı sonuca vanlır mı? Üç genci darağacma yoDa- yan karar, yarm hukuk bihminin sûzgecinden geçerse, siz- leri bümem, fakat ben yüzdeyüz eminim ki, bu kararlann hukuksalhğı üzerine çok gölgekr düşecektir" diye yazmış- tı. Suikast sonucu öldürülen 12 Mart döneminin Başbaka- nı Nihat Erim. yine bir suikast sonucu öldürülen gazeteci Abdi tpekçi'ye hükümetini nasıl yürüttüğünü şöyle açık- lamıştı: "Benim bir tarafimda 12 Mart Muhnraa var. Bir tarafimda parlamento. Bir tarafimda roemkket kamuoyu var. Öbür tarafimda dünya kamuoyu- Böyle her an deği- şen dengelerie gotürmek, yürütmek zorundayım ben." Böyle süreklı değışen dengeler içinde yürüyen bir hü- kumenn yönetimınde bulunan adli kururnlann kararlann- da sonucun nasıl etkilendiğini Istanbul Ünıversitesi Hu- Idam karan karşısında Deniz Gezmiş,'Yaşasuı Bağnnsız Türkiye' diye slogan atar. (Fotoğraflar. CUMHURTYET ARŞtVT) kuk Fakültesı Anayasa Hukuku öğretim üyesı Doç. Bülent Tanör, özetle şöyle açıklamıştı "Normal şaıHarda Deniz Gezmiş ve arkadaşlannın muhtemelen adi suçtan yargılan- malan gerekirdi Ve cezalan kesiııtikle idam cezası ohnaya- caku. Demek istediğim. siyasi datgalanmalann ve askeri re- jimlerin bir sonucudur." Ertuğrul Kürkçü de bu konuda şunlan söylemiştir "Eğer 72'de değil de. Deniz'lerte yakalansay drnı ben de idam ediürdim. BÖvie olunca da suçun karsüıgı ceza ola- rak, idam denilen şeyin ashnda bir siyasal çanşmamn unsu- ru olduğu ortaya çıkû. Dolayısıyla soyut hukuk diye bir şey obnadığmı gönnüş okhık Ben şimdi ne diyevim, şansh ta- rafta kakbm»" 'MiNAREYE KILIF HAZIRLANDI' Avukat Burhan Apaydın "Deniz Gezmiş Ci- nayeti" olarak değerlendirdiği konu hakkın- da şunlan söylemiştı: "Deniz Gezmiş, konu bu açıdan ete ahndıkça, adli bir hatanın değfl; kasti bir yargüama ve hüküm vermenm kurbanı obnuştur. Adli hata, ismi üs- tünde, 'hatair verilen kararlara de- nir. Deniz Gezmiş, idam edümek için yargı önüne çıkanhnış; yargılanmas, 'suçsuzluğunun kamtlanmasma ola- nak venlmeksizın' sadece idamını sağlayacak bir hüküm verilmesi doğ- rultusunda cereyan etmiştir. Suni deüûer ekle edümesini amaçlayan bir olaylar zm- dri yaranlmış ve Deniz Gezmiş bunlarm içi- ne bir lasım devlet kuvvetteri tarafindan itfl- nüştir. Böylece TBMM'yi devinnek ve anaya- sayı kakhrmak yerine kîeolojik bir dikta reji- mi kurma suçlamasmı hakh gösterme man- zarası yaraülarak 'mınareye kılıf hazırlanmıştır.* Deniz'in yargılandığı 146. madde komısunda Prof. Çe- tinÖzek, özetle şunlan söylemişri: "146. madde, silahh darbelere kaDaşanlan cezalandır- mak için duzenlenmiş çerçeve maddedh*. Bu açıdan da, si- lahh darbe kaDaşmasmda kaybedenm 146. maddeye göre suçlu. kazananın hakh sayıhnası sonucu doğar. Darbeyi ba- şanyla tamamlayan ise kendisinde 146. maddeyi uygula- mak hakhhğmı görür. 146. maddeyi uyguiayarak kendi zorba iktidannı meşru göstemıe gereksinimi duyar. 146. maddenin amaa, mannğı, suç unsurlan açısmdan Türki- ye'de uygulanabüeceği olaylar, sadece 27 Mayıs, 21 Mayıs Talat Aydemir, 12 Mart ve 12 Eylül silahh darbeleridir. Bu darbelerin hepsu 146. maddenin unsurianna tümüyle uy- gun eytemlerdir. Talat Aydemir kaybetmiştir ve 146. mad- deye göre öHim cezası De cezalandınlmışür. Diğer darbeci- ler başanya ulaşmış ve kendi e>1emkrinin hukuka uygun- hığunu ian etmişkrdir. Kazandıklan için \argdanmayan darbeciler, kendOeri 146. madde\e a\ kın olma\an birçok Idşryi, olağanüstü dönemin olağanüstü hukuku kapsamın- da yargriaüp öhım cezası ile cezalandırmışlardır." 1 'MAHKEME SARTLANMISTI1 Yargıç, karan htiTa kalemikn-ar. Deniz'lerin idamlannı karara bağlayan Askeri Yargı- tay'da görev yapan emekli hâkim Albay Nahit Saçhoğlu davayla ilgili olarak şu açıklamayı yapmıştı: "tdamlar bir adli hata sonucu obnuştur. Karara muhalif kahmşbm. Deniz Gezmiş ve arkadaşlannm idam değil, 15- 24 yıl ağır hapis cezası ile vargılanmalan gerekirdL. Mah- keme. kamuoyunun genel havasına uydu. O dö- nenüerde komutanlardan da baskı oktuL. Gez- miş ve arkadaşlan TCK'nin 146. maddesinin 1.fikrasrylayargnanıp idam ile cezalandm- byoriardı. Anayasayı tebdiL tağyir veya U- ga ve Büyük MiDet MecUsi'ni görevden cebren men gibi fnDerle suçlanryorlarth. Sanki bunlan yapmış gibi değerkndirUi- yorlardL Bu suçlan yapan veya yapmaya teşebbüs edene verilecek ceza veriByor- du. Oysa sanıklann bunu yapacak güçk- ri yoktu. Yapamaziardı». Gezmişkr, ihti- laki, sosyabst olduklanm gizkmiyoriardL Başanh olduğumuz zaman sosyalist düzeni, anayasasmı getireceghn diyortartn. Ancak bu gaye suçudur. Oysa 14671 icrai suçtur. Şu anda yapdan fıiOeri öngörür. Biri ile ikincisini ce- zaİandıramazsuuz. Maalesef mahkeme şart- l^nm^tı,,," Değişen dengelerin insanlan nasıl etkile- diklerine şöyle bir göz atalım. Örneğin Tercüman gazetesi yazarlanndan Rauf Tamer, 8 Nısan 1972 günü, özetle şunlan yazmıştır: "tPTAL. tdamlara dair kanun iptal edfl- dL Ne demek iptal? Isterseniz getin kettmenin menşeini arayalnn: tptaL tpta. tp. Gördünüz mü, sonunda yine ip çtlayor." Rauf Tamer, onbeş sene sonra, 6 Kasım 1987'de, ya- yımlanan yazısında ise şunlan yazmıştır. "Gezmiş, bugün yaşasaydı infaz kanunu sayesinde beDd de hapisten çıkmış bfle olacakn_ 70'B yıttann şartiarma göre beİki çok çabuk ve çok şjddedi cezalandınlmışür." CHP'nm kapatdması içhı illv aclnıı S ıkıyönetim Askeri Mahkemesi'nin karannı açık- lamasından sonra, sıkıyönetimin beşinci defa iki ay daha uzanlmasıyla ilgili hükümet tezkeresi- nin 24 Ocak 1972 Pazartesi günü TBMM'de gö- rüşüldüğü sırada, CHP adına söz alan Genel Baş- kan tsmet tnönü, şunlan söyler: "Oteden beri si- yasi suçjardan idam cezası istentediğhni sö\1ü>orum. Bunu kaldırahm. tçişjeri Bakanımızın soylediği gibi hadiseler padavacaksa, siyasi boğuşmalar otacakur. Memleketm birbirine ghmesmden korkın orum. İsa- betB bir tedbir saydığun sh asi suçlardan idam cezast- nın kakhnhnasuu teknf ediyorum." 4 Şubat 1972 Cuma günü: MÎT, idamlann af- fının bir dış merkezden sol bir slogan halinde geliş- tirilerek Türkiye'ye intikal ettirildiği konusunda si- yasi liderlere brifıng verir. Brifınge kaftlanlann be- brttiklerine göre, topîannnın amacı daha çok CHP Ge- nel Başkanı Inönü'ye dönük bulunmaktadır. CHP yetkililerinin bildirdiklerine göre, Ankara Sı- kıyönetim Komutanlığı Adli Müşavirliği, Orgeneral Semih Sancar imzasıyla CHP merkezine 9 Şubat 1972 tarih ve 1972/4483-6 sayılı biryazı göndererek, "Dev-Genç'ü baa kbnselerin parthe üye kavdedil- dflderini ve bunlann parti içinde mifitan görev aldık- lanyohmdaCHPGenelBaşkanı tsmettnönü'nünyap- ögı açddama ile Merkez Yönetim Kurulu'nun bu ko- nudaysçımbd^bidBihakkmda'' bilgı istemıştir. Esa- sında bu yazı, CHP'nin kapatılması yönünde atılmış bir adımdır. U ç İNCİL1Z TEKNİSYENİ KAÇIRILIYOR Deniz Gezmiş, Hüseyin înan ve Yusuf Aslan hak- kında verilen ölüm cezalannın infaz ediknesine iliş- kin yasa. 24 Mart 1972 günü Cumhurbaşkanı Cev- detSunaytaranndan onaylandıktan sonra, 25 Mart 1972 Cumartesı günü Resmi Gazete'de yayımlanarak yü- rürlüğe girer. Kanun yürürlüğe girer girmez, CHP'ye yönelik bütün baskılara karşın 09.20'de, CHP Genel Başkanı îsmet Inönü imzasını taşıyan ve yasanın esas yönünden iptalini isteyen CHP'nin iptal dılekçesi Ge- nel Sekreter Yardımcısı Orhan Eyüboğlu ile Merkez Yönetim Kurulu üyelerinden Selçuk Eherdi tarafin- dan Anayasa Mahkemesi Başkanlığı'na verilmiştir. Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı, bunun üzerine, "CHP'nin talebi politiktir. tniaz durdurulamaz" di- ye bir karar alır. CHP'nin Anayasa Mahkemesi'ne aç- tığı iptal başvurusu sonunda Gezmiş, Aslanve Înan'ın idamlannın infazı ertelenir. 27 Mart 1972 Pazartesi günü, Ünye Radar üssün- de görevli üç tngiliz, Mahir Çayan, Cihan Alptekin, Ertuğrul Kürkçü ve arkadaşlan tarafindan kaçınlır. Çayan ve arkadaşlan da sanki, "Üçe karşı üç" tavn- nı izlemişlerdir. Aynı gün, Ankara Sıkıyönetim ve îkinci Ordu Ko- mutanı Orgeneral Semih Sancar, bir bildiri yayımla- yarak, CHP Genel Başkanı ve yetkili organlanna şu yanıtı verir: "Uznn zamandan beri CHP'den bir ka- nat mensuplanmn devamfa olarak askeri sa\cıhk ve askeri mahkemelere tecavüzkâr tutum ve davranış k;erisinde okhıklan anlaşümaktadır. 21 Şubat 1972ta- rihinde duruşması başlaması dolayısryîe aleniyet ka- zanmış buhınan Dev-Genç iddianamesinde CHP'ye tecavüz teşkil eden haksız ithamlar varmış gibi göste- rierek,görütmek<eohnbir dava üzerindebflhassa Ana- yasanuzm 132'nd maddesine aykuı olarak etki yapd- makistenimıiştir." Yann: Deniz'in istekleri