Katalog

14MAYIS 2004 CUMA CUMHURİYET SAYFA DIZI Dönemin İçişleri Bakanı Menteşoğlu, yakalanan Deniz'le önce fotoğraf çektirir sonra sorularını yöneltir Nereyegidiyordunuz: Devrinteevnmler hep unıversıte yurtlanndan başlar Fransız reklamcı Jacques Seguela. "C'est toujours des campus que partent les revolutions - Devrimler hep ünhersite yurtlanndan başlar" demıştır Bu i.ozu doğrularcasına '68'lı yıllarda. değışık ulkelenn unıv ersıtelennde, oğrencıler tarafindan Almanya'da Kızıl Ordu Fraksıyonu (RAF) Irlanda'da Irlanda Cumhunyet Ordusu (ÎRA). Italya'da Kızıl Tugaylar. Turkıye'de ıse Turk Halk Kurtuluş Ordusu (THKO), Turİaye Halk Kurtuluş Partısı-Cephesı (THKP-C) ve Turkıye thtılalcı Işçı Koylu Partısı (TİÎKP) oluşturuluyordu Istanbul devnmcı gençlık hareketı lıderlennden Denız Gezmış ıle Ankara devnmcı gençlık hareketı lıderlennden Husey ın lnan 1970 Ekım ayında ODTU'de bır aray a gelır THKONUN YAPISI Hasan 4taol, bu konuda şunlan soylemıştır "THKO. bir parti gibi görevleri yazüı olarak beürlenmiş insanlann oluşturduğu bir örgütlenme değildi Hanı, toplumda yasalaşnnlmamış, teamülen uygulanan bazı kurallar v ardır. THKO işte öyle bir şeydi. Ayru duygulan payiaşan, aynı amacı güden, birbirlerine alabildiğine gmenen. birbirierini seven, say an insanlann oluşturduğu dar bir arkadaş grubuy du. Kımın başta. kimin sonda olduğu öyle kurallaıia belirlenmemişti. Hiyerarşik bir sıra yokru... Kendih'ğmden ortaya çıkan bir hiyerarşi vardı. Herkes \eniu, görevini bilir, yapması gerekeni yapann." Oluşturulan yapı daha çok kendı kışılüdenne dayanan "öncü savaşçı" anlayışına uygun olduğu ıçın, THKOadıyladeğıl, kamuoyunca, "Deniz Gezmiş Davası - Gezmış Davası - Deniz Gezmiş ve Arkadaşlannın Davası'' jlarak bılınır 1970 sonuna gelındığınde ıkı devnmcı oğrencı daha sılahlı saldın sonucu oldurulmuştur 25 Aralık 1970 Cuma gunu, Ankara Unıv ersıtesı p en Fakultesı onunde devnmcı oğrencılerden Nail Karaçam. Mehmet Demir \ e Recep Sakın. sılahlı >aldınya uğrar Saldında Naıl Karaçam olur, Recep Sakın ıle Mehmet Demır ağır yaralanır (Soldan) Recep Sakın, Yusuf Aslan, Mustafa Yalçmer, Deniz Gezmiş, Atflla Keskin, Metin Güngörmüş... D E N İ Z / syancının i z l e r i T W . Turhan ikFEYİZOGLU ürkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın tamamını tağyir, tedbiJ veya ilgaya ve bu kanun ûe müesses Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni iskata ve vazifesini yapmaktan mene teşebbüs etmekten, haklarında ölüm cezası istenen Deniz Gezmiş ve 21 arkadaşının yargılanmasına, 16 Temmuz 1971 Cuma günü başlanır. SlLAHLI EYLEMLER BAŞLAR Sokaldar karışır23 Aralık 1970 Çarşamba gunu. Ankara Unıver- sîtesı Hukuk Fakultesı onunde sılahla vurulan devnmcı oğrencılerden İlker MansuroğJu, tedavı cdıldığı hastanede 28 Aralık 1970 Pazartesı akşamı dur Ikı devnmcı oğrencının peş peşe oldurulmesı uzenne Denız v e arkadaşlan tepkılennı dıle getırmek amacıyla bır eylem planı yaparlar Demz. THKO'yu oluşturduldan arkadaş grubuyla sılahlı eylemlenne ılk kez 29 Aralık 1970 Salı gunu sabaha karşı \BD Buyukelçılığı onunde nobet bekleyen Nuri Seiçuk ve Vahap Çmar adlanndakı ıkı polısı sılahla tarayarak başlar Ikıncı eylem. 11 Ocak 1971 Pazartesı gunu açılan Turkıye Iş Bankası'mn Ernek Şubesı'nı saat l'S 30 "da soymasiyla gerçekleşır Banka soygunu eylemını kendılennın yaptığına ılışkın bır bıldın yay ımlayana kadar kamuoyu DemzTenn yaptığına ınanmaz Bunun polıslenn bır tertıbı olduğu soylenır ' Y A VATAN YA ÖLÜM1 Denız'lenn yaptığı banka soygunu sıyası gelışmelen hızlandınr Buarada butun gazeteler, bınncı sayladan Denız ıle ılgılı haberler yay ımlamaya başlar Gundem Denız"dır artık Denız, 29 Ocak 1971 Cuma gunu yayımlanan açık mektubunda kamuoyuna şu şekılde seslenır "Baba. sana her zaman muteşekkirim. Çünkü Kemalist duşunceyle yetiştirdin beni. Kuçukluğumden beri evde devamh Kurtuluş Savaşı anılanvla büyudum. \e o zamandan beri yabancılardan nefret ettim. Baba, biz Türkiye'nin 2. kurtuluş savaşçılanyız. Elbette ki hapislere ahlacağız. kurşunlanacağız da. Tıpkı 1. Kurtuluş Savaşı'nda olduğu gibi. \ma bu topraklan yabancılara bırakmayacağız. Ve bir gun mutlaka yeneceğiz onlan. Duşün baba, bugun hukümet, işini gücunu burakmış bizimle uğraşıyor. Çünkü bizden başka gerçek muhalefet kalmamış dunımda. Ve hepsi Kemalist çizgiden sapmışlar. Ve tarih önünde hüküm gi>~miş durumdadıriar. Biz çoktan onlan tarihin çopluğune atnnş durumdayız. Baba, mektubuma son verirken seni, annemi. Bora'yı. Hamdi'yi devrimciliğimin olanca ateşiyle kucaklarun. Ya Vatan Ya Ölum. Deniz Gezmiş." 4 Mart 1971 Perşembe gunu, Anka- ra-Golbaşı semtınde bulunan Ame- nkan ussunde gore\ h dort Amen- kalı asker kaçınlır Turk Hukuk Kurumu Başkanı Prof MuammerAksoy, 6 Mart Cu- martesı gunu Istanbul'da bır çağnda bulunarak "Amerikablarmöldürülme- mesini ve serbest bırakümasmı" ıster CHP Genel Başkanı İsmet İnönü ıse bıraçıklamayaparak. "SaldırganlareJ- lerini kana bulamasınlar. her kusur ta- mir ohınur anıa kan kusuru tamir olu- namaz"der 8 Mart Pazartesı gunu. kaçınlan dort Amenkalı a^ken saat 23 15 sırasında Deniz Gezmış \e arkadaşlan sağ ola- rak serbest bırakır HAREKE(ETLİLİK HER YERDE Bunu duy an Hüseyin lnan. Sarp Ku- ra> ıle 4 ABD'lı asken yenıden rehın almak ıçın Amaç ^partmanı onune gı- der ama geç kalmışlardır Çunku, 4 ABDTı asker çoktan ev den aynlmıştır Prof MuammerAksoy, "Razarteaak- şamı DenizGezmişvearkadasiaru \BD elçisi nezdinde benden arabulucu ol- mamı istemişti*" açıklamasuu yapar Prof AksoyTa Sıyasal Bılgıler Fakul- tesı 'ndekı odasında goruşen ve bu one- nyı yapan Huseyın lnan'dır 8 Mart gunu başka yerlerde de hare- ketlılık vardu" D E M İ R E L İSTİFA EDER "RadikaDerin sürekB aşağıdan yııka- n doğru baskısıy la sonunda 8 Mart'ı 9 Mart'a bağlayan gece yansı silahta ku\- vetkrin büyiik bir böhimuue harekete geçmek ûzerealarm \erildi. Darbeiçin hazuianmış planlar uyannca birtikler seferber edildi. Sıra, kuv>et komutan- lannuı hareket emrini vermesindeydi. Ancakbu emir hiçbirzaman gelmedL" 9 Mart 1971 Salı gecesı Hava Kuv- vetlen Komutanlığı'nda yapılan top- lantıda Orgeneral FarukGürler. "E>- leme geçümesin, ahnacak herhangi bir karar varsa yann yapüacak Cenişletil- miş Komite Konseyine bırakılsın" one- nsınde bulunur Faruk Gurier. 10 Mart gunu yapılan toplannda, "Cekl Gurkan'dan MMart'a kadar süre ister."* Gazetecı-yazar Cüneyt bu konuda şu bılgılen vermışhr "7\lart 1971» 'Eğer. Deniz Gezmış ve arkadaşlan bulunup yakalanabılır- lerse olay lar yatışabılır' dedim. Onay- ladL Sonra acı aa güldü. 'Geçen gun, arkadaşlara. Şu DenizGezmiş'i buisam Ankara'ya Emnivet Mudürü yapaca- ğun dedim de, arkadaşlar bu sozümun altmdaki anlamı kavrayamadılar. Oy- sa, her işte uzmanlaşma gerekh" dedi" 11 Mart 1971 tanhını taşıyan bolum- de ıse şu bılgıler yer almaktadır "PBİS,Deniz Gezmiş'i e\ e\ anyor. Yok! Sonradan oğrenecektim ki, İçişleri Ba- kanı Menteşoğlu, Gezmiş'in saklandı- gı sokaktaki evin önünden üç kez geçip girmiş. Herhalde Gezmiş de pencere- den Bakanıiztiyordu. Denizefsaneleşip gidiyor. Ordu, Meclis, partiler. sokak» Karmakanşıkr 12Mart 1971 Cuma gunu, kuvAetko- mutanlannın v erdığı muhtıra uzenne Başbakan Süleyman Demirel v e huku- met uyelen ıstıfa eder MUSTAFA KEMALLER HER CÜN ÇIKMAZ' Deniz'ın mektubunda dıle getırdığı bu duşuncelere karşı CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, şu açıklamayı yapar "Herkesin dilinde 'Bağımsız Turkıye" ve "Ikıncı Kurtuluş Savaşı' var. Kurtuluş Savaşı'nı öyle her babayiğidin sabah kalknğında icad edebileceği bir nıeydan muharebesi zannederier. Kurtuluş Savaşı bir defa ounuştur. Millet. >edi duvete karşı, onlarla birlikte olan padişaha karşı, o padişahın enıriyle idam fetvası \eren Şey hulLslam'a karşı memleketi kurtannava mu\afTak olmuşnır. Ataturk öncühığünü yapmıştır. Şimdi 25 yaşuıda delikanh. nereden. nasıl bir kuv\etie ve hangi anlavışla tahriklere alet olarak kurtuluş savaşı yaptığını ılan edebiUyor? Turk millea' bağnndan Vlustafa Kemaller çıkaracakür. Daima bağunsız kalacaktır. Büyük kabilivetler, istidaüar çıkaracakür. \ma her gun boy lesı çıkacak? Tabiat bu kadar zengin değüdir." Yann: Kalemler kırılır... 4 F Mart 1971 Pazartesi günü, CHP Genel I \ Başkanı İsmet İnonu, CHP ortak gru- I J bunda yaptığı onemli konuşmada. "Aşı- •* *^ nuçlarparlanıentühayaünaordu mü- dahalesiyie nihayet verilmesini teşvik ve tahrik etmişlerdir. Şimdi adeta sevinçten uç- maktadırlar*' der. Hazırianan bir kararname ile silahlı ku^Tet- lerin ust duzeymde gorev yapan bir grup su- bay emekliye sevk edilir. Deniz, Doğan Avaoğ- lu'na yakui Doktor Nejat Candan'm otomobi- Kyie Ankara dışına çıkarnlır. Gun akşama doğru devrilirken iki motosik- lete binmiş 4 ldşi Ankara'nın birkaç kilometre dışında buluşarak Sıv^as'a doğru yola çıkar. Motosikletin birisinde Deniz ile Yusuf, diğerin- de Tayfiır Cinemre ile Sinan Cemgil vardır. Deniz ile YusuTun kullandığı motosiklet an- zalanır. Anzah motosikktle, Sankaya ilçesine ulaşılu*. Kendilerine Ankara"dan çıkarken yardımcı olur düşüncesiyje adresi verilen. Sankaya İlçe- si Asketük Şubesi'nde gorev ü L steğmen \1- paslan Batunun evine uğrayan Deniz, Sinan, Yusuf \e Tayfur burada, bir süre dinlenir. Si- nan ile Tayiur. anzah motosikletin yapüması için Sankaya ilçesinde beklerken Deniz ile Yu- suf, çahşır vaziyetteki motosikletJe Srvas'a doğ- ru hareket eder. Deniz, 29 Aralık 1970 Sah gunu ABD Buyü- kelçiligi onunde görevii iki polisin yaralanması oiaymdan 78 gün ve İş Bankası sovgunundan 66 gün sonra, 16 Mart 1971 Salı günü polisler- le girdigi silahlı çaoşma sonucu yakalanır- Savcı: Kelleyi kopannz K aysen Emnıyet Mudurluğu'nde ılk ıfadesı alındık- tan sonra, Ankara'ya çok sıkı polıs kordonu al- hnda ve ıkı bıleğı ıkı ayn polısın koluna kelepçe- lı olarak, Içışlen Bakanı'nın telsızle verdığı em- re uyularak doğruca Içışlen Bakanlığı'na getın- len Deniz. ılk olarak kendısını merak ve heyecanla bek- leyen Bakan Haldun Menteşoğlu'nun maİcam odasına göturulûr Bakan Menteşoğlu. Deniz odasına gınnce ılk ış olarak bıleklenndekı ıkı kelepçeyı çozdururve "Be- nim odamda kelepçe takmayTmz" der Menteşoğlu. daha sonra, Deruz'ın hemen yanında duran polıslerden bınnı elıyle çeker, kendısı o polibuı yerıne geçer ve birlikte resım çekhrır Ardından polıs- lerhemen kelepçey ı yenıden takmak ıster Ancak Men- teşoğlu, müdahale ederek odasında kelepçe taktırmaz MENTESOCLU-CEZMJŞ KONUSMASI Içışlen Bakanı Haldun Menteşoğlu ıle Deniz Gezmış arasında g_eçen konuşma ozetle şoyledır GEZMIŞ: Inandığım dava uğruna mucadele v enyo- rum Sızın yuzunuzden mucadele venyorum MENTEŞOĞLU: Nereye gidiyordunuz 1 GEZMÎŞ: Devnme MENTEŞOĞLU: (T£lıyle duvardakı hantada Sıvas'ı ışaret ederek) Devnm o tarafta mı 1 GEZMİŞ: Devnmın o tarafı, bu tarafı yoktur, her ta- raftan gelır MENTEŞOĞLU: Parayı ne yaptın 9 GEZMİŞ: Turkıye Halk Kurtuluş Ordusu paranın gereğını y apacaktır MENTEŞOĞLl: Halk Kurtuluş Ordusu nedır 0 Tur- kıye'de bır tek ordu var O da Cumhunyet ordusudur GEZMİŞ: Hukumetıruzın ıstıfasından bellı MKNTEŞOĞLU: (Denız'ı gazetecılere gostererek) iş- te bu pejmurde adam, Turkıye Haik Kurtuluş Ordu- su'nun kahraman kumandanı ımış lyı bakın Kılığına, layafetıne. suratına GEZMİŞ: Kahramanım, tabıı MENTEŞOĞLl: Kımın kahraman olduğu bellı ol- madı mı° GEZMİŞ: Beüı oldu Kahraman olduğunuz ıçın ıs- tıfa ettınız, değıl mı° Sızler DemıreFın nefensımz, ben Turkıye Halk Kurtuluş Ordusu'nun MENTEŞOĞLU: Susrurun şu ukalayı Konuşturma- yın Goturun, çok konuşup ukalalık etmesın GEZMİŞ: (Emnıyet Sarayı'nda kendısını merakla seyreden poîıslere) Bakın gorun benı, daha ev-v el hıç gor- memış mıydınız r> Ben, sız polıslerden daha alacaklıyım, alacaklanm var sızden Ankara 2 Şube Muduru Mustafa Erdoğan ıle Komı- ser Ahmet SelçukKezer'e teslım edılen Denız'ın An- kara Adhye Sarayı'ndakı sorgusu, tam 4 saat surmuş- tur Saat 20 20'de sorgu odasmdan çıkartılan Gezmış, Ankara Merkez Cezaevı'ne goturulmuştur Turkıye Cumhunyetı Anayasasi'nın tamamını tağyir, tedbıl veya ilgaya ve bu kanun ıle muesses Turkıye Bu- yuk Millet Meclısı"nı iskata v e vazıfesını yapmaktan me- ne teşebbüs etmekten, haklannda olum cezası istenen Deniz Gezmış ve 21 arkadaşırun yargılanmasına. 16 Tem- muz 1971 Cuma gunu sabah. saat 09 00'da Altındağ 'da Vetenner Okulu bınasında, Tuğgeneral Ali Elverdi'nrn başkanlığındakı Ankara Sıkıyönetım Komutanlığı 1 Numaralı Mahkemesı'nde olaylı bır şekılde başlanır Deniz, 17 Temmuz 1971 Cumartesı gunku duruşma- da, "İddianame kefle istemek için haarlanmıştır** der Denız'e yanıt, 20 Temmuz 1971 Salı gunu yapılan du- ruşmada, Sıkıyönetım 1 Nolu Asken Mahkeme Savcı- sı Keramettin Çelebi'den gelır Çelebı ozetle şunlan soyler "Sava hiçbir zaman kelleistemez. Mahkeme de kelle almaz. Sanık fiilleri ile kcllesini ipe uzanr, kanun da altmdaki sandalytvi çekerek keliey i kopanr." Denız,16>lartl971S^günüyalialanm(CL^IHTJRfYET ARŞÎVİ)