Katalog

26 OCAK 2004 PAZARTESİ CUMHURİYFT SAYFA ROPORTAJ AHLÂKARANIYOR TURHAN SELÇUK DÜRÜST TABİATLî ÎSTANBUL ABDÜLCANBAZ KAHİKUUDE TEKMİIİ 3ÎSDSK Vallaury'denHidayetCamisi Büyük binalann arasında kaldığı için ortahkta pek görünmüyor Hida\et CamıSL- (Fotoğraflar: SERKAN YILDIZ) Eminönü3 nde iki büyük binanın arasında sıkışmış, arkasında kalmış; kutuda saklı bir mücevher gibi A rapçadaki "tndayet" söz- ^k cüğü Türkçede yol gös- / | terme, doğru yoluarama, f~^k doğru yola girme, Tann *A. JL. tarafından kışının kalbıne ilham olunan dogru yolu arama iste- ği gibi anlamlara geldiğine göre de- mek ki yoldan çıkma durumu da var! Eğeryoldan çıkılan yeri tarifetmek ge- rekirse bugün için Erainönü'nde Ya- h KöşküCaddesi ile Şeyhülislam Hay- ri Efendi Caddesi'nin kesiştiği köşe oluyor. Daha kolay bir tanfle, Eminö- nü kıyısından baktığınızda Istanbul Ticaret Odası'nın yeni binasının arka- sı. Işte burası Hidayet Camisi! 19. yüzyılın başında burada balık- çüaryaşarmış. Balıkçılargalibayaşam biçimleriyle "doğru yol"dan çıkmış. Bahkçılar doğru yoldan nasıl çıkar? Şarapla. İlk caml ahşap Rivayet o ki SultanELMahmut, biz- zat gelip vaziyeti görmüş ve balıkçı- lann barakalannı yıktınp yerine ahşap bir cami yaptırmış. Caminin adına da işte bu nedenle "ffidayet" demiş. Oysall. Mahmut iyi içki içenbiri... Hatta "iptfla" halinde içen bir "müp- tela" bıle denebilir.. Zaten tarihçiler içki yüzünden asabının giderek bo- zulduğunu yazıyor. Adı üstünde sultan... îsterse fiçıyla ıçer, isterse başkalanna yudumunu yasaklar! Hidayet Camisi'nin ahşap olarak yapımtarihi 1809. 31 yıl saltanat sürecek II. Mah- mut'un saltanannın ikinci yılında ya- pılmış. Rivayet de olsa gerçek de olsa II Mahmut'un sarayından çıkıp balıkçı bannaklannı gezmesi, durumu yerin- de incelemesi ve ondan sonra "Bura- ya bir cami yapıla" demesi aslında il- ginç bir durum! Bu durum, ILMehmet'ın Istanbul'u almasıyla HızırÇelebi'nın de Osman- lı'nın ılk belediye başkanı olarak gö- revebaşladığınıbirazyalanlıyor... 19. yüzyılın başında bile nereye ne yapı- İacağına mahalleleri gezen sultan ka- rar veriyorsa o zaman Osmanlı'nın "şehremini" ne iş yapıyor? II. Mah- mut'un yaptırdığı Hamidiye Cami- si'nden günümüze kala kala avluya giriş kapısı kalmış. Ahşap caminin yerine aynı adla yenisini yaptıran IL Abdülhamit ohnuş... Bugünkü cami 1887 yılından kalma, mimarı da Ate- sandre Vaflaury. Sanayi-i Nefise Mektebi'nin pro- jesini çizip mimarlık bölümünü kuran Vallaury, Istanbul'da doğmuş Fransız asıllı bir Levanten... Karaköy'deki Os- manlı Bankası ve Yeni Karaköy Ha- nı, Cağaloğlu'ndaki Düyunu Umu- miye, Tepebaşı'ndaki Pera Palas, Hay- darpaşa'daki Mekteb-i Tıbbiye-i Şa- hane, Gülhane'deki Arkeoloji Müze- si, Beyoğlu'nndaki Tokathyan Oteli Vallaury'nin eserlerinden birkaçı. Doğ- rusu, Istanbul'a Mimar Sinan kadar emeği geçmiş... Osman Hamdi Bey, onu "mimar-ışetair'' olaraktanımbyor. Alexandre Vallaury'nuı mımari tarz olarak geleneksel Türk mımarisinı "Beaux-Aıts" disiplinı içinde yorum- ladığını söylüyor mimarlar... Vallaury'nin, Hidayet Camisi'ni ya- parken Osmanlı mimarisinin yanına Magrip veya Mısır'dan esintiler ekle- diği, "oryantaüzm" modasına uydu- ğu söyleniyor. Iş yoruma gelince Val- laury'nin Istanbul'daki anıtsal eserle- ri arasında Hidayet Camisi'ni mima- ri bakımdan pek başanlı saymayanlar dabulunuyor... üst üste sankl Ikl camll Cami, yoldan yani avludan en az üç metre yukanda. Merdivenle çıkılıyor. Basamaklar kısacık minarenin ya- nından kıvnlıyor. Giriş sahanlığı sonradan camekân- la kapatılmış. Ahşap ağırlıklı ve düz tavanlı küçük bir son cemaat yerinden ana mekâna geçiliyor. Ana mekân kare bir alan. Yüksek bir tavan. Tepede tek bir kub- be. Osmanlı camilerinde alışılmadık tarzda srvri bir kubbe. Kubbenin alt ke- narlan pencere, pencere, pencere... Ama asıl iki büyük pencere karşı- lıklı iki duvarda. Vitrayla süslenmiş pencerelerin üste doğru kıvnlarak siv- rilen biçimi Magrip kadar Hindıstan'a da götürüyor insanı. Caminin iç süslemelen kalem işi. Çı- nı kullarulmamış. Çiniler, alt kattakı camıde! Hidayet Camisi bir bakıma iki ca- mi... Cami. zeminden yüksekte inşa edıldıği için zaman ıçınde alttaki boş- luk işyerlenne dönüşmüş. Bir banka- nın deposu olmuş, nakliyecıler büro açmış... Alt katboşaltılarak 1992 yılında ca- miye çevrilmiş. Gerekçe, tarihi cami- de cumalan yer kalmaması. Fakat bugün cuma namazı dışında bütün namazlar alt kattaki "cami"de blınıyor; tarihi cami cumadan cuma- /zida\'ıdayet Camisi'nin iç süslemelerinde çini yok... Duvarlar kalem işi ile süslenmiş... Caminin düz tavanına tek bir kubbe oturtulmuş. Kubbe, alışılan ölçülerin dışında biraz sivrice... ya açılıyor. Belki de ıyı oluyor. Cünkü, Hida- yet Camisi'nin onanknası gerekiyor... 17 Ağustos 1999'dataGölcük'tepat- layan depremın çatlatüğı duvarlann ne kadar daha dayanacağını Allah büiyor! Vallaury, 1894'teki Istanbul depre- mmden sonra kurulan komisyonda görev almış. Hidayet Camisi o sıra 7 yıllık ohnalı. Caminin büyük depre- mi atlattığı belli. Ama yüz yıl sonra- ki durumu meçhul... Eminönü'nden bakınca Yeni Cami bütün heybetiyle kendıni gösterirken az ötesindeki Hidayet Camisi, Istan- bul Ticaret Odası'nın restore edip ta- şındığı yeni binasının arkasına sak- lanmış duruyor. Bu binayı 20. yüzyı- lın başında Istanbul'u işgal eden ya- bancı ku\ r vetlerden Fransızlar hapis- hane olarak kullanmıştı. O yıllarda acaba işgalci Fransız as- kerleri Hidayet Camisi'ni ne yaptılar? tbadete açık mı bıraktılar yoksa ce- zaevinin bahçesine kadar giren cami- yi güvenlik açısından kapattılar mı? Cumhurlyetle açıldı 21. yüzyılda işgal edilen Bağdat'ı düşünün... Amerikalılann cezaevine dönüştürdüğü binanın bahçesinde bir cami olsun... Amerikan askerlerinin can güvenliğıni sağlamak ve esir Iraklıla- n direnişçi halktan olabildiğince uzak tutmak için camiyi değil mahalleyi kapatırlar alimallah! Fransızlar da Hidayet Camisi'ni ka- patmış ohnalı.. çünkü Cumhuriyetın ilk yıllannda cami kapahymış. Bir süre deri deposu olarak kûllanılmış. Ca- miyi yeniden ibadete açan yine Cum- huriyet ohnuş. Hidayet Camisi'ni çevreleyip ka- patan binalardan biri de kapaülan Em- lak Bankası'nın şube olarak kullandı- ğı ve şu sıralar bir kısrru Rekabet Ku- rumu'na verılen başka bir bina. Hidayet Camisi iki büyük yapının arasında sıkışıp kalmış. Kutunun için- de küçük bir mücevher gibi. GEÇMtŞTEN GELECEĞE ORHAN ERİNÇ Yargı Bagımsızlığı mı Demiştiniz?.. Adalet ve Kalkınma Partısi (AKP) verip de caydı- ğı sözler arasına yargı bağımsızlığını da katma yo- lunda ilerliyor. önce 58'inci hükümetin gündeme getirdiği, ar- dından da 59'uncu hükümetin sahip çıktığı konu- ya ilişkin sözleri anımsayalım. "Yargı gücünü kullananlann, görevlerinı yasala- nn emrettiği doğrultuda tarafsız olarak kullanma- lan, kişi hak ve özgüriüklerinin en önemli temina- tıdır. Hükümetimiz yargı yetkisini kullanan kişi ve kurumların bağımsız ve tarafsız karar vermelerini sağlayacak bir yargı reformunu gerçekfeştirmek için anayasa ve yasalardaki yargı bagımsızlığı ve hâ- kimlik teminatı ile bağdaşmayan hükümler değiş- tirilecek, hâkimlerin tarafsızlığını ve hukukun siya- sallaşmasını engelleyen önlemler alınacaktır." Bu sözleri okuyan ya da dinleyenlerin umuda ka- pılmalan doğaldı. Umuda kapılanlann akıllanndan geçen ilk konu da Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun siyasetten anndırılacağı olmuştu. Çünkü kurulun başkanı, siyasal bir görev üstlen- miş olan Adalet Bakanı, hâkimler ve savcılar dışın- daki dogal üyesı de Adalet Bakanlığı Müsteşan'ydı. Yine anayasaya göre hâkim ve savcıların görev- lerini kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgele- re (hâkimler için idari niteliktekı genelgelere) uygun olarak yapıp yapmadıklarını denetleme yetkisi de Adalet Bakanı'na tanınmıştı. Bakan bu yetkisini adalet müfettışlenne görev vererek yerine getire- cek, canı isterse denetlenecek hâkim ve savcıdan daha kıdemli bir hâkim ya da savcıyı görevlendi- rebılecekti. Yıllardır her adalet yılı açılışında Yargıtay baş- kanlan ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ile Ba- rolar Birliği başkanlannın değiştırilmesinı istedikle- ri anayasa maddelerini değiştireceği sanısına va- ranlar son günlerde yeni bir öneriyle karşı karşıya kaldılar. AKP iktidan, Anayasa Mahkemesi'ni yeniden ya- pılandırmaya niyetlenmiş, bu kapsamda Anayasa Mahkemesi üyelerinden bir bölümünün de yasa- ma organınca seçılmesını öngörüvermişti. Böylece yargı, siyasal etkılere karşı koruma altı- na alınacağı yerde, en tepeden sıyasallaşmaya başlanmış olacaktı. Anayasanın 140,144,159'uncu maddelerinde yer alan ve yargı bağımsızlığını örseleyen hükümler yetmezmiş gibi bunlara 146'ncı maddesindeki Ana- yasa Mahkemesi'nin oluşumuna ilişkin hükümle- rin değiştırilmesi de eklenecektk Yargıtay Başkanı Eraslan Özkaya, 19 Ekim 2003'te Kahramanmaraş'ta gazetecilerin sorulan- nı yanıtlarken konunun geneline şu sözlenyle par- mak basmıştı: "Ben her zaman söylüyorum, Türkiye'de yargı bagımsızlığı yok. Ama bunu bir tek hâkim ve sav- cılannatamatannaindirgememeklazım. Çünkü, Tür- kiye'de idare, yargının üzerine tabiri caiz ise gel- miş oturmus. Yargı, idarenin vesayetinde bir or- gan haline gelmiştir. Bunun düzeltilmesi gerekti- ğini savunuyorum." Anlaşılan AKP verdiği sözleri yok sayıp yasama organı gibi yargıyı da daha sıkı kontrol aliına alma- nın yollarını arıyor... • • • Npt: Cumartesi günü yayımladığım bölüm, Prof. Dr. ÖmerDinçer'in "Stratejik Işietme Yönetimrad- lı kıtabından alıntılanmıştı. Deniz Som Röaesans'ta Nerefcydiı? Anadolu'da Rönesans ve reform hareketleri ancak 20. yüzyılın başında Kemal Atatürk'ün önderliğınde Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu ile başlamıştır. Fakat, Atatürk sonrasında Türkiye'yi ortaçağ karanlığına doğru sürükleme çabaları, dini siyasete alet edenlerin temel politiKasını oluşturmuştur ve bu polıtik* gf'aümüzde de geçerlidir. GÜNİZİ YAYINCILIK Tel: (0212) 512 42 19 Fax: (0212) 51211 72 I I U R f t T E R 6 Ü H D E H E P I K G E R I L l KIRALIK ODAGeleceşini tortırmasın! öUörmfk. www sanaiffllculari.com C(JNAN B H R S J ^ 31 Ocıh 2084 Camifi*)! S*ıt 21 30 r Bata^tyı Thrıttssu Tıyta Dynfı / tabfalltvltr - İtT Til «212 441 M 81 - (2 J/H