Katalog

28 EYLUL 2003 PAZAR CUMHURİYET SAYFA HABERLER Organ bekleyen hastalar, canlı ve kadavradan nakillerin yetersiz olması nedeniyle illegal yollara başvuruyorlar BeMeyen çok,bağışlayanyokEYLEMÜÇOK Bekleyenlerin çok, bağışlayanlann da az olması, organ bulmak ısteyen- lerin illegal yollara başvurmasına ne- den oluyor Organ ticareti konusunda- kı yaptınmlann yetersizliğinin yam sı- ra 1985 yılında organ ticaretini ya- saklayan Dünya Transplantasyon Der- neğTnde yöneticılik yapmış kışiler, "ödüllendirilmiş organ bağışı" adı al- tında organ ticaretini yasallaştırmaya çalışnorlar. Uzmanlar, "ödüflendirü- miş organ bağışTnın "parası olan ra- hat etsuT gibi bır anlayışın ürünü ol- duğunu beiırterek, organ bağışının özendınlmesını ve kadavradan elde edilecek organlann arttınlması ge- rekriğini ıfade edıyorlar. Istanbul Tıp Fakültesı Nefroloji Bö- lümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Meb- met Şükrü Sever, Türkiye'de organ bekleyenlerin, organ bulamayınca Hin- distan, Rusya, Iran ve Irak'a organ nakli ıçin gittıklerinı belirterek. "Bu ülkelerin yurttaşlaruıdan ya da ka- davradan ahnan böbrekler bizim yurt- taşlaranızanakleditiyor. Ancak takip için dahasonra bizegetiyorlar. Sağhk- b şartlarda yapdmadığı zaman da en- feksiyon ya da başka soruniar nede- niyle hastaneye yauyorlar" dedı. Organ naklinin uygun şartlarda ya- pılmaması nedeniyle birçok yan etkı- nin gelıştiğinı dıle getiren Sever, "Na- kfl sonrası drenleri açık gelenJer oldu- ğu gibi, enfekshon kapnuş yaralarla 10 bin kişi bekliyor İkişahit, bir senet yeterli... • Sağhk Bakanlığı'nın verilerine göre 10 binden fazla kişi organ nakli için sırada bekliyor. Nakledilen organ sayısı ise günden güne artıyor. Bağış yapmak için hastanelerdeki bürolara iki şahitle başvurmak gerekiyor. S ağhk Bakanhğı, 2002 yılı venlenne göre Türkiye'de 4 bin 958 kişi kornea, 6 bin 60 kişi böbrek, 430 kişi karacığer, 282 kişi kemik iliği, 146 kişi kalp, 27 kişi kalp-akciğer, 4 kişi akciğer nakli için bekliyor. Nakledilen organ sayısı ise yıllar geçtikçe artıyor. Resmi rakamlara göre 2000 yılında 'kadavradan' nakledilen böbrek sayısı 92 iken bu sayı 2001 yılında l62,2002yıhndal89'a yükseldi. Nakledilen kornea sayısı 2000 yılında yine 2001 ve 2002 yıllanna oranla daha az. 2000 yılında 913 olan sayı, 2001 yılında 1267'ye, 2002 yılında 1538'eulaştı. En çok kemlk lllğl nakledlilyor Organ nakillerindeki diğer veriler ise şöyle: Kemik iliği 2002'de293,'2001'de374, karaciğer 2000'de 38, 2001 ? de65,2002'de82.kalp 2000'de ll,2001'de27, 2002'de 20. Kalp kapağı 2000'de 7, 2002'de 25, 2002'de 15. Canlıdan ve kada\Tadan nakledilen böbrek sayısı 2000'de 368, 2001'de 491, 2002'de 550. 2000'de 59, 200l'de 108, 2002'de de toplam 159 kişiye karaciğer nakledildi. Organ bağıs bürotarı Türkiye'de organ bağışında bulunmak isteyenler için, büyük hastaneler ve il sağlık müdürlüklen bünyesinde organ bağış üniteleri bulunuyor. Bu bürolara başvuranlann iki şahıt önünde organlannı bağışladıklannı beyan etmesi ve organ bağış senedini imzalamalan gerekiyor. • Organ ticareti konusunda yaptınmlann yetersiz olduğunu belirten uzmanlar, Dünya Transplantasyon Derneği yöneticilerinin 'ödüllendirilmiş organ bağışı' adı altmda ticareti yasallaştırma çabalanndan rahatsız. Uzmanlara göre, sonınun çözümü için en uygun yol, organ bağışlannın çeşitli yöntemlerle özendirilmesi ve kadavradan elde edilecek organlann arttınlması için çalışmalar yapılması... getenler var. Bunun yanında, Suudi Arabistan'da nakil yapüran bir kişiye HIV (AIDS hastatiğına yol açan vi- rüs) bulaşnuş, Irak'tan gelen bir baş- kası sanhk mikrobu almış" dıye ko- nuşru. Sever, bu ülkelere gidenlere yaptınm uygulanamadığını belirte- rek şöyle konuştu: "Nrvedışanda böb- rek nakli yapürdın diyemezsin, biz sa- dece hastalara riskleri söyleyipgitnıe- meierini öneriyoruz." Yasaktar İllegal vöntemlerl arttırdı Hındıstan'da nakil yaptıranlann, 1992 yılından itıbaren artış gösterdi- ğini ıfade eden Sever. "Bu dönemde Hindistan'daki uygulamalar eleştiri aldı ve 1994'te serbest organ nakli ya- saklandL Yasaklamadan sonra Hindis- tan'da nakilyapnranlarazalduancak sağhksız ve illegal şartlarda yapılan nakfflerdearttrdedı Sever, canlı ve- ncileri şöyle gruplara ayırdı: "Kanakrabalaruaileveyakınlanor- ganını verebflir. Ikinci grupta duygu- sal yakuıhğı olanlar var. Üçüncü gru- bufedakâr\cricileralı\w.HİndBtan'da ödüllendirilmişvericüik>n>gıa Organ ticaretini bu şekilde adlandınyorlar. Son grupta ise vahşi organticareti\ar kibu en korkuncu. Insanlan kaçınp or- ganlannıahyorlar" dıyen Sever, organ tıcarettnin yasak olduğunu vurguladı. Prof. Sever,parakarşılığı bağışla- nn Batı'da serbest olduğunu dıle ge- tırerek "Hissi bağı olanlar birbirleri- ne organ verebilirier, ancak bu kişiler arasında para üişkisi otanadığuu kim- se ispat edemez" diye konuştu. Kadavralann ıhtıyaca cevap ver- medığı ıçin Batı'da kan akrabası ol- mayan vencılenn arttığını ıfade eden Sever, "Abnanya'da organ nakilleri- nin yüzde 80-85'i kadavradan, yüzde 20'si canlıdan yapıhyor. ABD'de de vüzde 70'i kadavradan, vüzde 30'u canlıdan. Türkiye'de ise yüzde 20'si kadavradan, yüzde 75'i canhdan ya- pıhyor. Şunu da göz önünde bulun- durmakgerekir kLgeiişmiş ülkeJerde- ki organ bağışı oranı Türkiye'dekine oranla daha fazla ve bu nedenle can- hya ihthaç daha az. Türkiye'de ise ih- tiy aç olduğunda nakil canhdan yapı- lryor" dıye konuştu. Toplumu egitmek gerek Organ naklınde kadavTanın yetersiz olması nedeniyle insanlann sırada beldediklennı ve yıllarca dıyalıze bağ- lı yaşadıklannı anlatan Se\ er, şunla- n soyledı: "Organ bağışında asılolan toplumun egitilmesl Türkiye'deki ya- saîara göre gözün üsründeki saydam tabaka olan korneayı ahnak serbest Ancak birkaç sene önce karşımıza çı- kan bir olayda. ölünün korneasının alınmasından sonra medyada, ölünün gözünü çaldılar şekKnde bir haberyer aldı. Böyle bir dıırum karşısında o doktor. yasal olsa bile bir daha korne- ayıaunaz." Ödüllendirilmiş bağış' Organ bağışmı özendırmek gerek- tiğını dıle getiren Sever, "Örneğin ölen kişinin yakınlanndan hastane masraflart ahnmazyada devlet,çoctık- lannın okul masraflanm almaz" de- dı 1985'te Dünya Transplantasyon Derneğf nce yayımlanan bildinnin organ naklınden kazanç sağlanması- nı yasakladığını anımsatan Sever, şöy- le devam ettı "Derneğin başkanhğV nı yapmış kişiler bugün ödüllendirü- miş bağış diyetanunlanan sistemin ge- çerliliği içinyöntem arryorlar. Yani ki- şi, beUi bir ödül karşıhğuida bir böb- reğini bir başkasına verecek. Bu siste- mi kontrol altmda rutnıak mümkün oünavacağı gibi, bu sadece para» olan rahat etsin gibi bir anlama geüyDr." BÖBREK KÖYÜ Hindistan'ın güneyinde "böbrek köyü" diye anılan VTIlhaakkam'da, kadınlaraile borçlannı kapatmak için böbrekkrmi feda ediyor. Bir organ için 50 bin rupi (yaklaşık bin dolar) ödemeyi vaat eden organ nakü simsarlan için kolay hedef olan kadınlara paranın yansı avans olarak veriİirken. çoğu kez böbrekler ahndıktan sonra kalan miktar ödenmiyor. Kadınlara kalan tek şey ise yara izlerL. (Fotoğraf NATIONAL GEOGRAPHIC- TÜRKÎYE dergisinden alınmıştır. Letonya, Litvanya, Bulgaristan ve Romanya'dan getirilen organlar, İsraillilere takılıyor Türldye sadece aracı ülke I stanbul Tabip Odası Hekimlik Uygulamalan Büro Sorumlusu Dr. Nedim Şendağ, organ kaçak- çılığuıda Türkiye'nin sadece ara- cı ülke olarak kullanıldığını be- lirterek orgamn Letonya, Lit- vanya, Bulganstan, Roman- ya gibi ülkelerdeki kişiler- den alındığını ve îsrailli- lere takıldığını söyledi. Türkiye'de bınlerce kişi- nin organ beklediğini ammsatan Şendağ, "Ye- terli organ bulunama- ymca da, insanlar birta- kım usuküz işlemlere gi- rişiyor. Hmdistan ve Rus- ya'ya giderek buradan ucuz organ bulmaya çah- şıyorlar. Yani bu durumda bûlunan insanlar, organ bu- labümek için her türiü yola başvurabflKoriar" diye konuş- tu. Sadece bir olav... Kişinin organlannı yaşarken ba- ğışlaması halinde dahi yakınlannın izni olmadan organlann alınamadı- ğuıı açıklayan Şendağ, şu görüşleri dile getirdı: "Eğer gerçekten insan- lar organlannı bağışlasalar mafy a>a ihnŞ aç kalmaz. Bütün sıkınü yeterin- ce organ bağışlanmamasından kay- naklamyor. İnsanlar organlannı ba- ğışlasın. Öldükten sonra çürüyeceği- ne organlar bir işe yarasın. Bir kişi 7 kişiyi hayata döndürebilir. Bu da her- halde vapılabileceken büyük sevapür." Türkiye'de organ kaçakçılığı ile il- gıli sadece bır olay yaşandığını an- latan Şendağ. "Sadece Yusuf Ersın Sönmez isimli doktorun organlannı satan yabancı uyruklu kişilerden, Is- raillilere nakü yapöğını biliyonız. Bu kişi 2 kez, 6 ay meslekten men cezası aldı. Ancak hakkında açüan davadan takipsizük karan çıktı. Şu anda dün- \anm herhangi biryçrinde organ nak- li yapıjor olabiHr" dedı. Organ kaçakçılığı ile ilgili bir olay olması durumunda Ta- bip Odası'nm bundan ha- berdar olacağını ifade eden Şendağ, sözlerini şöyle sürdürdü: "lnternette dolaşan böbreğuni çal- dılar yönünde mail- leri ben de ahyorum, ancak bana çok inandıncı gehniyor. Çünkü organ nakli yapılabilmesi için çok komptike bir yer \« bir ekip obnası ge- rekiyor. Organı alı- nan kişinin de uzun bir süre gözlem ahında rutulduktan sonra bıra- kdması gerekiyor. Orga- nı ahnıp bırakılması duru- munda kişi ölür." Organ nakli kanununu ilk çıkaranlardanız Türkıye'nın organ nakli kanununu ilk çıkartan ülkelerden biri olduğu- nu belirten Şendağ. "1979yıhndaya- pıbnış bu kanun, organın kinılerdcn ve ne şekilde alınabileceğini açıkhy or. Kanuna a> kın şekilde nakil yapılma- sı durumunda ise 2-4 yıl arasında ha- pis cezası, 50-100 bin lira para cezası ve Türk Tabipleri Birliği Yönetmeb- ği'ne göre 6 a> meslekten men cezası veriHyor" diye konuştu. İcleri bosaltılmıs Çeçenistan'da toplu mezarlar bulundu A jans Kafkas'ın haberine göre, 2001 Nisan ayında Çeçenistan'da iç organlan çıkanlmış cesetlerden oluşan toplu mezarlar bulundu. Çeçenistan'ın başkenti Laharkale'de Daçni isimli yerleşim birimınde, içinde iç organlan alınmış cesetlerle dolu bir toplu mezar bulundu. Olaydan birkaç gün sonra ise Hankale'de iç organlan alınmış 35 kişinin bulunduğu bir toplu mezar daha bulundu. Otopsi sonucu, cesetlerden 6'sının 11-13 Mart'ta yapılan "TemizHk Operasyonu" kapsammda tutuklandıktan sonra Hankale'ye getirilen kişilere ait olduğu belirlendı. Olayın, organ mafyası ve Rus cerrahlann ışbirliği ile gerçekleştirildiği iddia edildı. Hüsejin \etim, 43 yd Türkiye'de bekledikten sonra Rusya'da böbrek nakli yapordı. yedi kişide birden yaşayabilirf I türkiye'de organ nakli için bekleyen, I ancak organ bulamayanlar Rusya, Iran, A Irak, Hindistan ve Suudı Arabistan'a gıdıp daha kısa zamanda organ nakli yaptınp Türkiye'ye dönüyor. Yasal yollardan gıdenler olduğu gibi, yasal olmayan yollardan gıdip nakil yaphrdıktan sonra sağhk sorunlan ile dönenler de var. 4.5 yıldır diyalizle yaşarrunı sürdüren Hüseyin Yetim, Trabzonspor Kulübü'nün açtığı kampanya ve yardımlan ile böbrek nakli yaptırmak için Rusya'ya gith. 49 yaşmda ve 2 çocuk babası Yetim, Trabzon Endüstn Meslek Lısesı'nde fızik-kımya-bıyolojı öğretmem ve aynı zamanda Futbol Federasyonu'nun öncü eğitim sorumlusuydu. Yetim, 4.5 yıl önce yaşamaya başladığı böbrek sorunJan nedeniyle hem öğretmenlığınden hem de sosyal faaliyetlerden elıni çekmek zorunda kaldı. Rusya'da organ nakli yaptıran Yetim, şımdi Istanbul Tıp • Rusya'da organ nakli yaptıran ve şimdi Istanbul Tıp Fakültesi transplantasyon bölümünde böbreğinin takıldığı yerdeki drenlerin çıkanlmasım bekleyen Hüseyin Yetim: İnsanlar organlannı bağışlasmlar. Türkiye'de binlerce insan organ için bekliyor. Bir kişi, öldükten sonra organlan çürüyeceğine 7 kişinin hayatını kurtarabilir. Fakültesı transplantasyon bölümünde böbreğinin takıldığı yerdeki drenlerin (sıvının boşalmasını sağlayan ınce borular) çıkanlmasını bekliyor. Böbrek naklınden sonra bir yıl gözlem altında bulunması gereken Yetim, Rusya'da kalması durumunda daha fazla para harcayabileceğini göz önünde bulundurarak Türkiye'ye dönmüş... Yaptığı araştırmalar sonucunda Rusya'da daha kolay böbrek nakli yaptırabileceğini öğrendığıni ifade eden Yetim şunlan söylüyor: "Sonra oraya gftmenin yoflannı aradım. Rusya ile ticaret vapan arkadaşlanm ile temas kurdum. Türkiye'de sağhk kontrouermi yapünp Moskova ÜnKersitesi Hematoloji Enstitüsü'ne hasta olarak başvurdum. Nisan 2003'te hastaneye yatınldım. Temmuz'a kadar bekledim böbrek için. tnsana çok uzun süre gibi gelıyor ama ben Türkiye'de 4.5 senedir bekliyorum."' Nakil kadavradan Taşıdığı böbreğin kime ait olduğunu bilmiyor. Bu konuda tek bildiğı 32 yaşında öhnüş bir kişinin böbreğinin nakledildığı. Rusya'da kaldığı sürece 55 bın dolar harcadığını ifade eden Yetim, şunlan anlattı: "Bu paranın, böbrek nakli dahil 45 bin dolannı hastaneye yanrdım. \aklaşık 10 bin dolar da orada kaldığım sürede harcadım. Hastane masraflan Trabzonspor Kulübü'nün başlarûğı bir kampanya sonucu toplanan paralaıia ve Trabzonspor Kulübü'nün katkılanyla ödendi. Onlara minnettanmr Takılan böbreklerin ise 18-40 yaş arası kadavTalardan ahndığınm söylendığını belirten Yetim, organ bağışı konusunda insanlan duyarh olmaya çağırdı: "tnsanlar organlannı bağışlasmlar. Türkiye'de binlerce insan organ için bekliyor. Öldükten sonra organlar çürüyeceğine, bir kişi 7 kişinin hayaünı kurtarabiur."