Katalog

3 0 HAZİRAN 2003 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ ABDÜLCANBAZ PETROL SAVAŞU\RI TURHAN SELÇUK Şişli'dekiAtatürk Müzesi, müzeden çok eğreti kurulmuş bir sergi salonuna ben&yor Kurtuluşunkıvücımı perettekı şarkı. "Şişli'de birapartunan,eğeryok- sahafinyaman" diyor... Pekı,Şışİi'dedörtkatlıbir ev olmasaydı bir ulusun hali duman olur muydu? Tabii ki olmaz- dı... Ulusunuesaretten kurtarmayı dü- şünen adam, Istanbul'un birbaşka sem- tinde bir ev kiralardı... PlanJannı o ev- de yapardı... O evden yola çıkar ve yi- ne Samsun'a giderdi... Önemli olan ev değil insandır... Ama bazı insanlar, yaptıklan ile ya- şadıklan mekânlara değer kazandınr- lar... Şişli'deki ev, içinde Mustafa Kemal Paşayaşadığı için değerlidir... Bugün, adını ülkeyi kurtarandan ya- ni Halaskârgazi'den alan cadde boyun- ca ıki yanına bitışik düzen sıralanmış yüksek apartmanlann arasında cum- balanyla nefes almaya çalışıyor dört katlı ev... Burası, Mustafa KemaJ'in Harbiye ög- rencisi olarak Istanbul'a ilk geldiği 1899'da boş bir arsa... Şişli, zaten bir çayır... Tapu kayıtlanna göre arsanın sahibi Ermerti bir kuyumcu; Gazuros oğlu Artin... 0 zamanki adıyla Beyoğ- lu Caddesi'ndeki arsayı Artin, Katolik Ermenilerden Ankaralı Khork oğlu Osep'e 100 kuruşa satıyor... 1910 yı- lında Osep Kasapyan, dört katlı evi yaptınyor... 1917'de evin tapusunu, ölünceye kadar kendisine bakmak ve beslemek koşuluyla eşi Mısırlı Onnik kızı AnnikHanım'a devTediyor... Beş ay sonra da 1918 'de ölüyor. ev Annik Kasapyan'ın üzerine geçiyor. Sadi Borak, Mustafa Kemal Ata- türk'ün Istanbul'daki günlerini ve Şiş- li'deki evin tarihini çıkartmak için ay- larca çalışmış... Günümüzdeki bilgiler, Sadi Borak'ın elde ettiği belgelerden ge- liyor... Müzedeki panolarda, Atatürk'ün Şiş- li'deki evi Aralık 1918'dekıraladığıya- zıyor... Sadi Borak ise araştırmasında çelişkili tarihleri irdeledikten sonra "Atatürk'ün Şişli'deki eve 16 Aralık 1918Pazartesigünütaşuunışolduğunu kabul etmek, gerçeğe en yakın olanı- (hrB diyor. Evde bes av yaşıyor Mustafa Kemal Paşa, Şişli'deki ev- den 16 Mayıs 1919 Cuma günü aynlı- yor; Bandırma Vapuru'na bınip Sam- sun'a doğru yola çıkıyor... Demek ki Atatürk, Şişli'deki evde beş ay yaşı- yor... Atatürk'ün Istanbul'a dönmesi için 1927 yılının temmuzunu beklemek ge- rekiyor... Mustafa Kemal'in annesi Zübeyde Hanım, kız kardeşi MakbuleHanım ve manevi oğlu Abdurrahim bir süre da- ha Şişli'de kalıyor... Evin daha sonra başka kiracılan ol- malı... Osmanlı yıkılıp Cumhuriyet kurul- duktan sonra eski Izmir Millerv ekili Tahsin Uzer'in eşi Hatice Mediha Ha- nım, 1924'te evi satın alıyor... Bir yıl sonra ev sahibinden izinle binanın cep- hesıne, "Gazi Mustafa Kemal Paşa va- tanın kurtuluşunu 1335 senesinde bu evde hazıriadı" plaketi yerleştiriliyor... 1925'te binayı gezen Vatan gazetesi muhabıri, "Gazi Paşa hazretterineaiteş- yanm bugün binada oJmadığı bildiril- mektedir'' dıye yazıyor... Mayıs 1928'de Istanbul Beledıyesi, evi tnkılap Müze- si yapmak üzere Mediha Uzer'den sa- tın alıyor... Kaderlne terk edillyor E\ın, "AtatürkinkrfabıMuzes" adıy- la açılışı ancak 1943 te oluyor... Ve fa- kat bına zamana yenik düşmeye başla- dığı için kısa bir süre sonra kapatılıyor... 1962 'de bır yangın tehlikesi geçiriyor... Onanhpyenidenaçılıyor... 1977'de ka- patılıyor. .. Kaderine terk ediliyor... Ona- nhyor... 1981 'de açılıyor... 1989'da ka- patılıyor... Onanlıyor... Açılıyor... Özetle, Istanbul Beledıyesi, Şişli'de- ki evin altından kalkamtyor... Şişli'deki ev, hemen her dönem Istan- bul Belediyesı'ne ağır geliyor... Bugün de belediyenin yönetiminde... Atatürk Müzesi, ücretsiz geziliyor... Müze demek için hiç müze görme- mek gerekiyor! Sergi salonu tanımı daha uygun dü- şüyor... u Müze"de Atatürk'ün giysileri ser- gileniyor... Elbise... Görrdek... Kalpak... Hasır şapka... Ayakkabı... Sandâlet... Havlu... Bornoz... Iç çamaşın... Birkaç parça özel eşya sergileniyor... Sigara tabakası... Termos... Not detteri... Ka- lem... Bolca fotoğraf sergileniyor... Üçüncü katta müze bitiyor... Bodrum kafı zaten gezilmıyor... Dördüncü kat, sergilenecek eser olmadığı için kapalı tutuluyor... Mustafa Kemal Paşa'nın kullandığı ev eşyalannın örneği bile yok... Oysa. Çefik GüJersm "un çabalany- la Türkıye Tunng ve Otomobil Kuru- mu, Kurtuluş Savaşı'nın ilk düşünce- lerinin filizlendıği çalışma odasındaki ve Samsun'a hareketınden önce son geceyi geçirdığı yatak odasındaki eş- yalannın biçiminı ve döşeme şeklini Atatürk'ün kız kardeşi Makbule Ata- dan'dan öğrenmiş... EsKlden eser yok Makbule Atadan'ın tarifî üzerine Ha- lukŞehsuvaroğiudesenJeri hazırlamış... Genye, hıç olmazsa iki oda\ı, aslına uy- gun olarak hazırlanacak mobilyalarla yeniden döşemek kalmış... Fakat, bina- nın son onanmını üstlenen ve kurulu- şunu Atatürk'ün yaptığı banka, Tu- ring'in önerisine karşı çıkmış: beledi- ye de "Bana ne" demiş; Turing, müze projesinden çekilmiş... Giriş katında, salona girer girmez karşıya gelen oda, Mustafa Kemal Pa- şa'nın Kurtuluş Savaşı'nın ilk kıvıl- cımlannı çaktığı ve bu amaçla en ya- kınındakılerle çok özel toplantılarını yaptığı oda... Klmsenin akhna gelmeyen Turing'in önerisi gerçekleştirilse, bu oda o günkü gibi olacaktı... Bugün ıse odada Milli Piyango'nun Atatürk resim- lerini bastığı piyango biletleri sergile- niyor... Nealakaise! Yoksa, günümüzde kurtuluşun pi- yangoya kaldığını mı göstermek istiyor- lar... Cumhuriyetin ilanından sonra yurt- dışına sürgüne gönderilecek olan Refi Cevat Ulunay. Mustafa Kemal Paşa'yı Şişli'deki evde zıyaret eden ilk gazete- ci oluyor... Ulunay, 4 Şubat 1919'da yaptığı ve Alemdar gazetesınde yayım- lanan söyleşide yazmadıklannı yıllar sonra Sadi Borak'a anlatıyor... Söyleşi bittikten sonra Mustafa Ke- mal Paşa, "Bu vatan, içine düşrüğü bu felaketten nasıl kurtanlır,istiklaline na- sıl kavuşturulur, dh e bir sual sormanı- aisterdun" diyor... Ulunay, "Afbuyıı- runuz, bugün içinde bufunduğumuz şarüarda bu ^tanın kurtarümasını en uzak bir ihünıaile dahi mümkün gör- mediğün için böyle bir sual sormayı hiç akhnıdan geçirmedim" diyor... Musta- M,ustafa Kemal Paşa'nın 16 Aralık 1918'den 16 Mayıs 1919a dek eski adıyla Beyoğlu Caddesfnde kiracı olarak oturduğu ev, çürüyüp onanlarak, yangm tehlikesi atlatıp onanlarak günümüze dek geldi... Dört katlı tarihi bina, "Atatürk Müzesi" adı altmda sıradan bir sergi salonu gibi kullanılıyor... fa Kemal Paşa, "Bu, şardann dış görü- nüşüdür. Bir de bunun iç>üzü \ardır™ Sizin imkânsız gördüğünüz kurtuluş yoDan vanhr. Bugün herhangi bir teş- kflatçıAnadolu'\^ geçerde miüetisflah- hbir mukavemrtehazırlarsabu \iirt kur- tulabiür" diyor. Ulunay şaşınyor... Mus- tafa Kemal Paşa. daha da şaşırtıyor, "Düvet-i muazzama dediğinıiz büyük de\1ederin de iç>üderi vardır" diyerek Anadolu'da başlatılacak ulusal direnışe karşı işgalcilerin açmazlanna ilişkin bazı ipuçlan veriyor... Gazeteye dön- düğünde, arkadaşlan ne konuştuklanm soruyor, Ulunay, "Şu sıralarda AnadoiuŞageçffir,orada teşküat kurulur, milli muka^emet harekete geçirilirse Fransızı da, İngUizi de, İtalyanı da nıem- leketten ko\H ar, \atan istiklaline kavuşur, millet de esaretten kurtulurmuş. An- ladınız mı arkadaşlan Bu deli değil, zır deüymiş" diyor... Yıllar sonra Sadi Borak, Ulunay'a yanıldığı için pişman olup olmadığını soruyor... Ulunay, "Hayır, ben haklry- dun, herkes benim gibi düşünüyordu, O günlerde böyle düşünen tek adam oydu" diyor... Mustafa Kemal Paşa'nın yatak odası ıse üçüncü katta, caddeye bakan taraf- ta.. Burası da sıradan bır sergi salonu... tyi ki o günlerdeki gibi uykusuz göz- lerle, yatağının ucundan dışanyı sey- reden bır Atatürk koymamışlar... Halimize bakıp gözyaşı dökerdi! GEÇMİŞTEN GELECEĞE ORHANERİNÇ Hangj Batı! Türkiye'nin çok partili demokrasiye geçiş süre- cinde hedef olarak benimsediği "Batı" kavramı, Ikinci Dünya Savaşı'nın da etkisiyle genelde Ame- rika Birieşik Devletleri'ni (ABD) simgeliyordu. ABD'nin gerek savaş sırasında gerekse savaş sonrasında kendisini dünyaya "büyük devlet" ola- rak kabul ettirişi bizim yöneticileri de etkilemişti. özellikle Birleşrniş Milletler'in kuruluşu aşama- sında Türkiye'nin de çok partili rejime geçmezorun- luğu ile karşı karşıya kalması, Batılılaşmanın siyasal alandaki en somut gelişmesini ortaya koymuştu. Başbakan Şükrü Saracoğlu (8.3.1943-5.8.1946), Birleşmiş Milletler'in kurucu üyesi olarak San Fran- cisko Konferansı'na katılım çağrısının beklendiği günlerde şu açıklamayı yapmıştı: "Türkiye Cumhu- riyeti, tehlikeli dakikalanndan itibaren sözünü, si- lahını ve kalbini demokrat milletlerin yanına koydu ve bugüne kadar Meclis olarak ve hükümet olarak aldığı kararlaria aynı istikamette yol aldı." Demokratikleşme yoluna böyle çıktık ama itiraf etmeli ki çok partili demokratik rejimi 1952-1960 ara- sında Demokrat Parti yöneticileri sayesinde elimi- ze yüzümüze bulaştırmaktan kurtulamadık. Ozedikle Yunanistan'ın ve Kıbns Rumlannın 1960'ın ilk yıllarında gaddarlığa dönüşen Enosis hayalleri, Türkiye'nin hem Birleşmiş Milletler hem de Ameri- ka Birieşik Devletleri'nden ümidi kesmeye başla- masının da nedenini oluşturdu. Birleşmiş Milletler'in kurulduğu günlerdeCumhur- başkanı olan fsmet Inönü, bu kez de Avrupa Bir- liği'nin başlangıçtaki adlarından biri olan Ortak Pa- zar'a giriş sürecini başlatan Ankara Antlaşması'nı başbakan sıfatıyla imzalayarak "Batı" kavramına yeni bir içerik daha kazandırdı. Artık "Batı" kavramı gündeme geldiğinde Avru- pa Birliği'ni anlarolduk. • • • Şimdilerde en önemli çabamız, Avrupa Biriiği'ne giriş aşamasını somutlaştıracak "müzakere tari- hi"r\\ alabilmek. Avrupa Biriiği'nin çifte standarda dayalı istekle- rine yanıt vermek için siyasal iktidar, öncüllerinin baş- lattığı "uyum paketi" uygulamasını sahiplenerek yeni paketleri gündeme getirmeye çalışıyor. Sırada yedinci paketin olduğu resmi açıklama ve çalışmalardan öğrenildi ama, içeriği konusunda ke- sin bir bilgi yok. Ana muhalefet Cumhuriyet Halk Partisi, iktidann, Avrupa Biriiği'nin şart olarak ileriye sürmediği ko- nuları da fırsattan yarartanarak yasalaştırmak iste- diğini iddia ediyor. Siyaset anlayışına uygun bir yaklaşım sergileyen AKP hükümeti nedense hukukla ilgili, örneğin ifa- de özgüriüğünün önündeki sınıriamalan kaldırma- yı amaçlayan girişimlere pek de sıcak bakmıyor. • • • İçinde bulunduğumuz sürecin en gözde konusu Milli Güvenlik Kurulu'nun yapısı ve işleyişi. Siyasal iktidar, cumhuriyetin niteliklerini örsele- yecek bir yaklaşım sergilerse, siyasal boşluklarya- ratmayı sürdürürse, kurula katılacak askersayısını azaltmanın görünüşte kalan bir sonuç olacağını söylemek sanınm yanltş olmaz. önemli olan, sayının azaltılması değil, kurula su- nulan dosyalara yanıt verecek bir siyasal yaklaşı- mın oluşturulmasıdır. oerinc(2 cumhurryet.com.tr MiDi Piyango çekilişi yapıldı Milli Piyango çekilışinde 600 milyarhk büyük ikramiye '401815" numarah yanm bilete çıkarken, 7 haftadır devreden 1.6 tnlyon tutanndaki ikramiye de büyük ikramıyeyı bilenlere dağıtıldı. Böylece büyük ikramiyev'i kazananlar 1.1 tnlyon lira ikramiye alacak. 600 mllyar 401815 60 mllyar 596769 10 milyar 339313 5 milyar 052884 397046 1 milyar 172365 197130 2345I0 28947 4 3 8 3 T 427007 432922 476891 5I9537 531496 500mlfyon 000209 0İ2349 02^503 042561 044036 062336 088621 100516 141211 145540 173161 203690 253523 256363 322629 345774 358967 380809 439443 490218 497003 525387 551389 560140 576404 400 milyon 008834 015058 023441 026867 02769 1 039136 042116 059050 063084 070583 C5917 076150 0 7 6 7 65 084842 086543 103935 106373 108662 113076 131336 132658 166466 T4530 P4561 185186 188566 20"r 342 2089^2 215110 229693 2355 7 5 236054 240009 254660 257 424 268968 294911 3O2517 3O9778 3I1322 312412 318279 324062 326282 349096 359435 372512 376456 3^180 381091 395302 397534 404485 405022 409057 412141 412549 413428 42750"1 431913 448027 469814 470549 490076 498789 50820 1 521390 544333 548362 5497 84 5537 39 567 443 567 800 583211 588116 SOOmllyon 00987 5 018665 026028 029037 039439 044705 049706 05 7 689 058294 061515 073813 079970 082837 08307 8 083518 083983 088695 090386 090933 105584 118186 121615 121901 135801 146240 149119 155958 164559 164943 166578 166 7 48 168866 169394 170263 17 1282 P1782 1 7 2 H 179602 179645 183163 193368 204278 207425 213632 217999 231554 232190 234138 234767 240556 244299 252792 260689 264616 268994 280423 287091 291150 297497 297646 304875 305171 308821 318193 34 7 337 350635 351414 357328 363946 374645 386131 403510 407477 424607 424683 435608 438775 439329 446697 449459 454625 464375 466742 468963 47 8253 485580 495727 502410 502940 505946 507953 509358 515852 516697 535148 549325 554419 566646 581915 582625 MOmHyon 003002 006579 010210 015316 016951017577 026337 027531 028278 052573 054211 055813 057607 069636 077388 079769 083683 083^74 086027 093544 094739 098495 10267 7 106697 107135 107686 109219 119854 128356 130681 135469 137254 143504 145346 152286 152472 152556 P2863 P939! 180463 181023 184804 185381 191556 191793 192196 206209 208504 209628 221111 230703 250995 257626 261543 268562 272056 273835 281338 290281 292608 294149 302 7 79 309215 314309 324112 325978 333645 364175 367268 369031 374699 376493 377491 384055 387439 388045 403069 413673 417380 443746 446717 463001 466245 472715 480385 480600 488724 488880 499189 501605 504209 523181 528454 536083 539747 540723 548223 554389 569454 584668 lOOmifyon 16676 23628 26538 62287 63061 69545 700"77 T 7 8 83063 93749 40mlfyofl 0414 0442 1656 3653 4034 4621 5281 6182 7376 8649 20 milyon 051 238 T 845 892 916 979 12 milyon 00 03 22 27 30 Amorti (llve(7)