Katalog

3 HAZIRAN 2003 SALI CUMHURİYET SAYFA JV U JLi X U M\ kultur(& cumhuriyet.com.tr 15 Dünyaca ünlü, büyük ozanımız Nâzım Hikmet, ölümünün 40. yıldönümünde etkinliklerle anılıyor Vatanhainliğinden vatan şairliğine...3 Haziran 1963 sabahı Nâzım Hik- met Moskova'daki evinde kalp knzin- den öldüğünde, ülkesi Türkıye'deki resmi çevreler için önde gelen büyük tehlikelerden biri sayılıyordu. Daha bır yıl bile olmamıştı, "üç sütun üstüne, kapkara haykıran puntolarla" gaze- te manşetlerinde "Nâzım Hikmet va- tan hainliğine devam ediyor hâlâ" diye yazılalı. Kendi ülkesınde, kendi dilinde son olarak 1936da Şeyh Bedrettin Desta- nı adlı kıtabı yayımlanmış, 1938'de düzmece bıryargılama sonucu "aske- ri isyana teşvik" suçlamasıyla 28 yıl 4 ay hapse mahkûm olmuş şaırin o günden sonra tek satın gün yüzüne çı- kamamıştı. Memleketimden İnsan Manzaralan'ndan Kuvayı Milli- ye'ye, Saat 21-22 ŞiirlerPnden Ru- bailer'e, çekmecesi dev yapıtlarla do- luydu ama değıl yayımlanmalan, kop- yasını bulundurmak bıle büyük suçtu. Ama 1930'larda yayımlanan ılk şı- irlenyle kazandığı büyük ünü sürüyor- du. 194O"lann son yıllannda kimı şiir- lerının Sabahattin Eyuboğlu nun yaptığı Fransızca çevirilenyle yurtdı- şında da tanınır olmuştu. 29 yıl süren yasak Ulusal ve uluslararası kampanyalar sonucu 1950'de sahverilecek, ama da- ha bir yıl geçmeden hayatının tehlike- de olduğunu görüp yurdunu terk - ^^/MTnrrrn/rt^ etmek zorunda kalacaktı. ^ STRONSIUM 90 1951'den 1963'tekı ölümünef ., . dek geçen on iki yıl boyuncal Acayipleştıtavalar bi güneş bır yf™ t ÜÇSELVÎ Stronsium 90 yağıyormuş ota, süte, ete, umuda, hürriyete, kapısını çaldığımız büyuk hasrete. Kendi kendimizle yarışmadayız, gülüm. Ya ölü yıldızlara hayatı götüreceğiz, ya dünyamıza inecek olum. Nâzım Hikmet bütün dünyada sa-1 bir güneş, - - , T^mMprinden yılan, sevilen, genış kitlelerin ta- L Atom bombası denemelennden nıdığı bir dünya şairi olacak, ama I diyorlar. ülkesinde ne bir dizesi yayımlana- bilecek ne de adından övgüyle söz edilebilecektı. "Yazıları otuz, kırk dilde basılacak" ama Türkı- ye'de yasak sürecekti. 1936'dabaş- layan yasak tam 29 yıl sonra, 1965'te Yön dergisinde ilk kez bir şiırinin yayımlanmasıyla son bula- cak, ardından başka yayınlar birbi- nnı ızleyecektı. Ne kı, şiirlennın ye- niden yayımlanabilmesı Nâzım'ı gerçek bir özgürlüğe kavuşturmaya- cak, yıne yıllar boyu yayımcılar, okurlar mahkeme kapılannda, cezaev- lerinde sürüneceklerdi. Birkaç kez baş- layan toplu şiirlerini yayımlama giri- şımlen hep toplatmalar, yargılamalar, hükümlerle yanda kalmıştı. İlk kez 1978-1980 arası Bütün Şıır- leri Cem Yayınevi'nde, Asım Bezirci tarafından tamamına yalan bir bütünlü- ğe kavuşturuldu. 12 Eylül 1980 darbesiyle yeniden ya- saklı günlerine dönen Nâzım Hikmet, 1987'de bu kez Adam Yayınlan'nda Memet Fuat ve Asım Bezirci'nin emeklenyle şiırlerinin yanı su"a roman, J âzım Hikmet, her şeyden önce yaşadığı yüzvılın birkaç büyük şairinaen biriydi. Ama onun da ötesinde yaşamı ve yapıtldnyla yalansız bir dünyanın ve hayatın simgesi olmuştu. Düşünceleri hep insandan ve insani olandan yana, savundukları hep insanın özüne ilişkin temel değerlerdi. Tüm insanlık, savaşsız ve sömürüsüz bir dünyada yaşasın; iş derdi, geçim derdi, eğitim, sâğlık sorunları olmasın; insanlar özgürce yaşasınlar, özgürce yaratsınlar istiyordu. öykü, oyun. çeviri. yazı ve konuşmalannın da toplandığı 26 kitap- lık bir bütünlüge kavuşturulmuştu. Şiirlerinde Türk Ceza Yasası'na gö- re suç sayılan kimi dizelerin yerlerine konulması içinse 1991 'de ünlü 141. ve 142. maddelerin kaldınlmasını bekle- mek gerekmişti. 1990'da şairin kızkardeşı Samiye Yaltırım ve bir grup aydının girişimiy- le kurulan Nâzım Hikmet Kültür ve Sa- nat Vakfı, belgelik oluşturma, etkinlik- ler düzenleme, yeniden yurttaşlık hak- kının gen verilmesı gıbı pek çok konu- da çalışmalar yürüttü. 1990'larda devlet erkı içinde, Nâzım'a bakışın yavaş da olsa değiş- meye başladığının izleri görüldü. Cumhurbaşkanı, ülkemızde bugüne dek gerçekleşen en büyük uluslararası toplantının açılışında, "Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür / Ve bir orman gibi kardeşçesine" dizelerinı söyleyı- \erdı. 2002de tüm dünyada anıldı Kültür Bakanhğı. İl Halk Kütüpha- neleri'ne Nâzım Hikmet'ın kıtaplannı satın aldı. Pek çok yerel yönetim, şa- inn "Anadolu'da bir köy mezarlığı- na gömün beni" dizesinin uyandırdı- ğı çağnşımla, Nâzım'a gömü yerleri hazırlığına giriştir. 2002 yılı, şairin 100. doğum yılı ol- ması nedeniyle özel bir önem taşıyor- du. Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Vakff nın girişimlen, Kültür Bakanlı- ğı'nın da geniş kapsamlı desteğiyle ön- ce Birleşmiş Milletler Bilım Eğitim ve Kültür Kurumu (UNESCO). 2002'yı bütün dünyada Nâzım Hikmet yılı ola- rak ilan etti. Ocak ayında başlayan etkinlikler yıl boyu sürdü. Önce Ankara, ardından Is- Şiirde ilişkinlik ve Nâzım HikmetMÜSLİM ÇELİK Şiir kendi içinde bir gelişme ve gerçekleşmedir. Yaşam kendinde olanaklı olup, gövde ve imge denizidır de ona. Şair çalkalanarak mayasma akışır özünün. Söz içseldir. Bizimle dış dünyada, toplumsal, ekonomik, sosyal. ekinsel ve iradi doyumla, eylemde vardır. İnsanla derinleşen varlıkbilimsel (ontolojik) gömüde: Şiir: Şair nerdesin al beni? Şair: Şiir bıraktın mı ki beni? Şiir, içimdeki doluluğu. şair, hayır hayır, boşluğu dolduramıyor 0.. Diyerek söyleşe- geliyorlar. Şairi konumlandıran, ona anlam veren, yazdıklannın. ilişkinlik, yani ait olma durumudur. Bu belli bir varolma hakkı ve dilin sağaltımındaki özün değerleridir. Işlevi, insani ve doğasını. sevisiz, sevgisiz, ışıksız, havasız komayıp, olduğunca soluk aldırmaya çalışmaktır. Zira uzam ve zamanın cisim biçemi, kendisine sığmazlık gerçeğiyle taşan aynntılann da özdeğinin somut ya da soyutlanışımn tümüdür bir bakıma. İkı yol belinr söz ustasının önünde. Biri. kitlelerin zevkine seslenmek, verilı olana onu getirip. yeni yol ve araçlarla gitmeyi öngörür. Diğeri daha ışınsaldır. Bır kesimin gereksinmelerinin savunmasını yaparken, sevi şiirlerinde bile, yaşamın en aynntısından da söz ederek, toplumcu bir dünya görüşüyle, sevinın. toplumsal bağlam içinde ele alınmasını ister, estetik kaygılan gidererekten.. Tutucularsa apayn bır dolayım ve çağdaş olmayan edilgin hayranlık içinde durağandırlar. Yenilikçiler olsun, toplumcu gerçekçiler olsun, yeni insana ulaşabilmenin önünü açarlar. Zamanla bu oluş halleri de yetmeyebiliyor. Devnmcı atılım ve sıcaklık gerekıyor. Tüm bu kazanımlar, eytişimsel bakış da içinde olmak üzere, Nâzım'da var. Nâzım şiirinin özü estirir. Divan ve halk yazım bir bileşimle kitlelerin önündedir. Halk hakkın önünde, hak düşün önünde, düş düşüncenin, sevi döşün önünde, sürece katılır, sınırlan taşkmlığıyla aşar böylece. Ortada, toplum içinde bireyin özgür olmaması durumu söz konusu değildir! Tersi olursa. başta emekçi sınıfının, o anki, verili erkle, baskın düşüncelerle ele alınmış olacağını, sonucunsa, çelişkısızlığı, uykulu bir yaşamı getireceğını bilir Nâzım Hikmet. Şimdilerde ikibinli yıllardayız. Bu yeni binyılın gıdışi. anamalcı uygarlığının ve reel sosyalizmin uygulamalannın altyapılanndaki çelişki ve düşüngeyen düşüncelerini aşarak biçimlenecek. gelişecektir. Özünde mılımetrik savaşımlan kaçmılmaz kılıyor deyim yerindeyse. Devrimci atılım ve sıcaklık Nâzım Hikmet' şiirindeki kazanımlardan bazıları. Kapının önünde üç selvi vardı Uç selvi. Selviler rüzgârda sallanırlardı uç selvi. Kökleri yerde, başlan yıldızlarda uç seJvi. Selviler sallanırlardı rüzgârda. Uç selvi. Birgecedüşmanbastıevi Uç selvi. Yatağımda öldürüldüm ben Uç selvi. Kesildi selviler köklerinden Uç selvi. Artıkne kökleri yerde, başlan yıldızlarda üç selvi. Ü^IefviS a l l a n m i y o r l a r riizgârda. Mermerbirocaktaparçalamnıs üç selvi. Kanlı bir baltayı aydınlatıyor uç selvi. tanbul'da Fazıl Say'ın orkestra ve ko- ro için besteledıği "Nâzım" adlı yapıt seslendınldi. Yine Istanbul'da Mimar Sınan Cniversitesi'nde düzenlenen üç günlük bir uluslararası sempozyumda şairin yapıtlan, düşünceleri ve kişiliği ayrıntılanyla irdelendi. New York, Londra, Paris, Moskova, Tokyo, Sela- nik gibi önemli kentlerde görkemli an- ma toplanhlan düzenlendi. Ankara ve Izmir'e, bakanlıkça ısmarlanan hey- kelleri dikildi. Pek çok tiyatroda oyun- lan sahnelendi. Okul kitaplanna gir- mesi gündeme geldi. Yurttaşhğının ia- desıyle ilgıli bir kararname Bakanlar Kurulu'nda imzaya açıldıysa da sonuç- lanmadı. Nâzım Hikmet Kültür ve Sa- nat Vakfı tarafından hazırlanan, Can Dündar'ın yönettiği Nâzım belgeseli CNN Türk'te pek çok kez gösterildi. Nâzım Hikmet şiırlerinin bestelerin- den oluşan bir VCD Ruhi Su, Sümey- ra, Zülfü Livaneli, Cem Karaca, İn- ci Çayırlı, Esin Afşar, Ezginin Gün- lüğünün sesinden "Nâzım Hikmet Şarkıları" adıyla Nâzım Hikmet Vak- fı tarafından yayımlandı. Nâzım'ın 100. doğum yılında ülke- si ve ınsanlanyla buluşması büyük bir coşku yarattı. Yıllar boyu "vatan ha- ini" olarak tanıtılmaya çalışılan şair, ölümünden kırk yıl sonra ülkesinın ve ulusunun her alanda sahip çıktığı, hal- kım hem kendi ülkesinde hem de dün- yanın her köşesınde temsil eden bir simge kişilik oldu. İnsanlığın ortak değerl Peki nedir, bu şairi, halkıyla, ülkesiy- le böyle buluşturan etken? Nâzım Hikmet, her şeyden önce ya- şadığı yüzyılın birkaç büyük şairinden biriydi. Ama onun da ötesinde yaşamı ve yapıtlanyla yalansız bir dünyanın ve hayatın simgesi olmuştu. Onun hayatı, yalanlarla, göz boya- malarla dolu dünyada, sahicilığin, ger- çek insani değerlerin savunulması ve yaşanmasının örneğiydi. Onun hayatı- na bakan. şiirlerini okuyan insanlar, "berrak bir su tanesi" kadar yalın, yalansız bir hayatla ve şiir dünyasıyla karşılaşıyorlar. Bu yalansız dünya, çe- kici kılıyor Nâzım Hikmet'i. Bursa Cezaevi'nde yatarken de Mos- kova'da yaşarken de aynı insan. Baskı- lar, çe\Te unsurlan, içinde yaşadığı ko- şullar onun kişiliğini ve düşüncelerini değiştirmiyor. Her koşulda düşüncele- rini açıkça, çekincesızce söylüyor. Dü- şünceleri hep insandan ve insani olan- dan vana. Savunduklan hep insanın özüne ılışkin temel değerler. Tüm insanlık, savaşsız ve sömürüsüz bir dünyada yaşasın; iş derdi, geçim derdi, eğitim, sağlık sorunlan olmasın; insanlar özgürce yaşasınlar, özgürce düşünsünler, özgürce yaratsınlar isti- yor. Böyle bir dünyayı savunuyor. Bu nedenle, Nâzım Hikmet'in şiirle- rinde herkesin hayatına ilişkin bulaca- ğı, paylaşacağı. keşfedeceği bir yan vardır. Onun yürek genişliğinden do- ğan bu insani bağlar, onu ayı zamanda bütün insanlığa bağlıyor, bütün insan- lığın ortak kültürel değeri kılıyor. * Bu vazı Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı tarafından hazırlanmıştır. 'Güneşli günler göreceğiz çocuklar' • Kültür Senisi - Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı, Nâzım Hikmet'in 40. ölüm yılı nedeniyle bir anma izlencesi düzenledi. Kadıköy Belediyesi işbirliğiyle hazırlanan izlence Kadıköy TCalamış kıyısındaki Kadıköy Gençlik Parkı'nda bu akşam yapılacak.Saat 12.00'de Nâzım Hikmet adına fidan dikimiyle başlayacak etkinlik, Kadıköy Gençlik Merkezi'nin hazırladığı Şeyh Bedrettin Destanı'yla sürecek Gençlik Parkı'ndakı lokaldeyse saat 20.00'de Nâzım Hikmet Belgeseli'nden bir bölüm izlenebilecek. Daha sonra. kıyıda kurulan platformda bır şiir dınletısı, bale gösterisi ve konser yapılacak. Saat 21,00'de açık havada Nâzım Hikmet Vakfı Başkanı Rutkay Azız. Işık Yenersu ve Cüneyt Türel Nâzım'dan şiırler okuyacak; Hülya Aksular ve Mişa Kolozin de bir bale göstensi sunacak. Gece, Moğollar'ın vereceği konserle son bulacak. (0 212 292 09 69) Kuıtuluş Savaşı şehitleri ve Nâzım Hikmet amlacak • ESKİŞEHİR (Cumhuriyet) - Eskişehir'in Seyitgazı ılçesıne bağlı Doğançayır beldesinde "Kurtuluş Savaşı Şehitleri ve Nâzım Hikmet'i anma etkinliklennin üçüncüsü 8 Hazıran Pazar günü yapılacak. Belde halkından 250 kişinin dilekçeyle belde belediyesine başvurması üzerine, beledıye meclısi oy birliğiyle Kurtuluş Savaşı şehıtlen için bir anıt, Türk şairi Nâzım Hikmet içinse sembolik bir mezar yaptırma karan aldı ve bu karannı kısa sürede gerçekleştırdi. Doğançayır Beledıye Başkanı Kemal Ulukoca, 8 Hazıran'da Kurtuluş Savaşı şehitlerinin ve Nâzım Hikmet'ın üçüncü kez etkinliklerle anılacağını belirterek '"Belde halkının istediğıni üç yıldır başanyla yerine getiriyoroz. Nâzım Hikmet Vakfı'nın desteğiyle etkinlerimiz bu yıl daha geniş boyutlara ulaşmaya başladı" diye konuştu. 'Karşı Pencere' halya'da sezonun en iyi filmi I ROMA (AA) I - İtalya'nın ünlü sınema dergisi Ciak. 2003 sezonunun en ıyi fılmi olarak, yönetmenliğini Ferzan Özpetek'üı yaptığı "Karşı Pencere"yi, filmde rol alan Serra Yılmaz'ı | da "En İyi Yardımcı Kadın ' Oyuncu" seçti. Serra Yılmaz, "Büyük mutluluk hissedıvorum. İnsanın yaptığı ışle kabul ve takdir görmesi gayet hoş. Bir ödül kazandım, bu yüzden sevinçten uçuyorum" dedı. Sezon boyunca gösterilen 84 filmı değerlendırmeye alan dergide ödülleri alanlar. İtalyan sinema sektörünün çalışanlan ve eleştirmenleri tarafından belirlendi. Pip Sultan Abdal Öykü ve Şiip Yarışması sonuçlandı • Kültür Servisi - Pır Sultan Abdal Kültür Derneği tarafından düzenlenen, Sıvas katliamının 10. yılında öykü ve şiir yanşması sonuçlandı. Öyku dalında 'Sessizlik'le Tamer Kutükçu, " Yalanın Öte Yakası'yla A. Alper Akcam \e 'Bır Küçük El Radyosu' yla Şahin Örgel ödüle değer görüldü. Ergun Doğan'ın "Sessizlik Kulesi', Levent Uğur'un "tçimızden Biri' ve Şahin Örgel'in "San Bir Sancf başlıklı yapıtlan serbest şiir dalında başan kazandılar. Hece Ölçülü Şiir Dalı'ndaki ödüller Ali Ziya Çamur'un "Sivas Yanguıı'. Ahmet Gökçe'nin 'Güle Yangın Düşürdük Sıvas'ta' ve Yücel Coşkun'un 'Sıvas Acısı' yapıtlanna verildi. Ödül töreni 7 Temmuz Pazartesi günü saat 19.00'da Çağdaş Sanatlar Merkezi'nde düzenlenecek. 'Tüm-Kıbrıs Resim - Karikatür Sergisi' • Kültür Senisi - Kıbns Türk Karikatürcüler Derneği'yle Kendi Kendini Yetiştiren Ressamlar Bırlıği'nin 1989 yılından itibaren ortaklaşa düzenlediklen geleneksel 'Tüm-Kıbns Resim-Karikatür Sergisi' bugün Leftoşa'nın Rum kesimındekı Melina Merkuri Sanat Merkezi'nde saat 20.00'de açılacak. 50'yi aşkın Kıbnslı Rum ressamın yapıtlannın da yer alacağı sergide, Kıbns Türk Karikatürcüler Derneği üyesi 14 karikatürcünün toplam 90 eseri yer alacak. 8 Haziran'a dek sürecek olan sergiye Kıbns Türk kesiminden Musa Kayra, Erdoğan Baybars. Arif A. Albayrâk, Mehmet Ulubatlı, Hüseyin Çakmak, Mustafa Tozakı, Zafer Tutkulu, Sevcan Çerkez, Bertan Soyer, Alper Susazlu, Zuhal Denizci.M. Serhan Gazıoğlu, Cemal Tunceri katılacak. Serra Yılmaz.