Katalog

I1MAYIS2003PAZAR CUMHURİYET SAYFA DIZI Deniz, Yusuf ve Hüseyin, CHP'nin ve aydınlaruı tüm çabasına karşın, 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece yansı idam edildi Baymğı Türkhalkınaemanetediyoruz B u olaylam oldoığu sı- ra ekip, İnekli köyü- |nün bulunduğmı tepe- nin yamacına \anr. Kjmsenin göremeyeceği sanıl- dığı çukur bir yere oturarak, ne yapacaklan hakkında konuşur- lar. Ekip üyelen 3 gündür yorgun ve uykusuzdur, bu nedenJe ko- nulan fazla tartışamaz. İnekli köyünün girişinden başlayan ve vadi boyvnca çıplak teperain üze- rinde mevzilenen askerler, "Tes- Bmoluıı''diyebağınnaya başlar. Kinıse teslim olmaya yanasmaz. Sabah saat 06.30 sıralannda başlayıp saat 08.30'a kadar devam eden çatışma so- nunda Sinan Cemgit A^aslan Özdo- ğan ve Kadir Manga öldürülür. Hacı Tonakile çatışmada yaralanan Musta- fa YaJçmer yakalanır Alpaslan Özdo- ğan'ın cenazesi, 2 Haziran 1971 "de Buca'da, Sınan Cemgıl'ın cenazesi, 3 Haziran I97I'de Üsküdar-Karacaah- met Mezarhğı'nda topraga verilir. 61 Anayasası Içln açlıfc grevt Ekibin bir kısmı üç ay içinde yaka- Ianmış, birkısmı öldürüimüştür. Yaka- lananlardan Deniz Gezmiş, Yiısuf As- lan, Hüsevin tnan ve arkadaşlan hak- kında açılan dava, 16 Temmuz 1971 'de Ankara Sıkıyönetım Asken Mahke- mesi'nde başlar. Arkadaslanyla bir- likte anayasayı değiştirmek suçuyla ve idam cezasıyla yargılanan Deniz, 1961 Anayasasfnın değıştirilmesi konusu gündeme gelince, "l%lAjıayasası'nın değiştirilmesini kınamak için tstanbul ve Ankara'da tutuklu bulunan bütün devrimeiler şu andan itibaren açak gre- vine başlamışlardır" der Istanburdayargılanmaktaolan Sarp Kuray da aynı amaçla 48 saattir açlık grevinde olduklannı belirtir. Başba- kan NihatErim'in Türkiyeiçin lüks- tür" dediği 27 Mayıs Anayasası 'nın ba- zı maddeleri, Agustos 1971 'de Başba- kan Nihat Erim'in hükümeti tarafindan değiştirilmişti.12 Eylül 1980 asken darbesinden sonra ise tamamen degiş- tirildi 27 Mayıs Anayasası. 'Slmdl haplsten çıkımşlardı' 12 Mart döneminın Başbakanı Ni- hat Erim, hükümetini nasıl yürüttüğü- nü şöyle açıklamıştı: "Benim bir tara- fimda 12 Mart Muhtırası var. Birtara- finıda parlanıento var. Bir tarafımda memleketkamuoyu var.Öbür tarafim- da dünya kamuoyu var». Böyle devam- h ber an değişen dengeleıie götürmek, vürütmek zorundayım ben." Değişen dengelenn hukuku ve top- lumu nasıl etkıîediğını gazeteci Rauf Tamer, köşe yazılannda yansıtmıştır. Hukukçu da olan Rauf Tamer, 8 Nisan 1972 'de Tercüman gazetesinde yayım- Ianan yazısında özetle şunlan yazmış- tır: "İPTAL. Idamlara dair kanun ip- tal edOdL. Ne demekiptal? İstersenizge- Kn keümenin menşeini arayalım: Iptal. İpta. Ipt. İp. Gördünüzmii. sonundayi- ne ip çıkryor." RaufTamer, 15 yıl sonra. 6.11.1987 tarihli Tercüman gazetesinde ise şun- lan yazıyordu: "Gezmiş, bugün yaşa- saydı infaz kanunu sayesinde belid de hapisten çıknuş bile olacaktı» 70'li yıl- lann şartlanna göre belki çok çabuk ve çokşiddetli cezalandmbnıştır. Şimdi. on- dan daha büyiik suç işleyenlerin idamı- ıu hâlâ onayİayanuyor MecftC Türkiye Cumhunyetı Anayasasının tamamını tağyır, tedbıl veya ilgaya ve bu kanun ıle müesses Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni iskata ve vazıfesini yapmaktan mene teşebbüs etmekten, haîdannda ölüm cezası istenen Deniz Gezmiş ve 21 arkadaşının yargılan- masına. 16 Temmuz 1971 'de Altın- dağ'da Veteriner Okulu binasında, Tuğ- general AK Eherdi'nin başkanlığında- ki Ankara Sıkıyönetım Komutanlığı 1 Numaralı Mahkemesi'nde başlanır. Deniz, duruşmada. "İddianame keüe istemekiçinhaartanmiştır"< der Deniz'e yanıt, 20 Temmuz 1971 'deki duruşma- da, savcı Keramettin Çelebi'den gelir: "Sava hiçbirzaman keÛeistemez. Mah- kemedekeflealmaz, SanıkfiifleriilekeJ- lesiniipe uzatır.kanunda alöndaki san- dalyeyi çekerek kelleyi kopanr." Eski DTCF Öğrenci Derneği Baş- kanı,bağımsız tçel Milletvekili Celal Kargılı, 4 Kasım 1971 'de "İdam ceza- lannın kaldınlm&sT için TBMM Baş- kanlığı'na önerge verir. Kargılı, 5 Ka- sım 1971 "de yayımladığı bir açık mek- rupla da idamın kaldınlması içın im- za kampanyası açar. 1790 kişi tarafin- dan imzalanan mektup, 5 Ocak 1972 de Cumhurbaşkanı, Meclis. Senato baş- kanlan ve Başbakan'a sunulur. Ancak bu çabalar sonuçsuz kalacaktır. CHP'vl kapatma glrlsimlerl Sıkıyönetimin beşinci defa uzatıl- masıyla ilgili hükümet tezkeresinin 24 Ocak 1972de TBMM'de görüşüldüğü sıra, CHP adına söz alan Isrnet İnönü, Turhan FEYİZOĞLU Deniz Gezmiş ve arkadaşlannııı öyküsü o nce Deniz, sonra Yusuf. en son da Hüseyin idam edilir. Hüseyin İnan, tabureye çıkmadan, masanın üzerinde yüksek sesle son sözlerini söyler: "Ben. şahsi hiçbir çıkar gözetmeden halkımın mutluluğu ve bağımsızlığı için savaştım. Yaşasın işçiler, köylüler ve yaşasın devrimciler. Kahrolsun faşizm." Sözlerini bitirdikten sonra tabureye çıkar. îlmiği boynuna takarlar. Inan. tabureye bir tekme sallar. Düşüremez. Bir tekme daha vurur ve devirir tabureyi. Infazı kendi kendine yapar. Saat: 03.00. Saat 03.25'e kadar bekliyorlar. Sonra ipi kesiyorlar ve Hüseyin'i götürüyorlar. Üç gencin bedeni sabaha karşı güneş doğarken Yenimahalle- Karşıyaka Mezarhğı'nda topraga veriliyor. Sonsuzlaşıyorlar... ON SEKİZ İDAM Ankara 1 Numaralı Sıkryönetim Mahkemesi'nde 86 gün de\anı eden duruşmalar sonunda, mahkeme hejeti, 9 Ekim 1971 Sab günü, kararını verir ve 18 kişi idama nıahkûnı edilir. Idama nıahkûm edilenler arasında Deniz Gezmiş, Yiısuf Aslan ve Hüseyin İnan da vardır. İdam cezası verilen diğer 15 Idşinin idam cezası daha sonra bozulmuştur. Ailelerin afdilekçeleri ve senatörlerin muhalefeti idam karanna engel olamaz 'Demir kırat'ın intikam günü C emil Gezmiş, Hıdır İnan ve Beşir Aslan'ın Senato üyelerine, Beşir Aslan'ın aynca Cumhurbaşkanı CevdetSu- nay'a gönderdiği af mektubu ve dilekçelerine karşın 16 Mart 1972 de Senato'da yapılan oylama- da idam karanna onay çıkar. Oy- lamaya katılan 141 senatörden 105 i Deniz Gezmiş, Hüseyin Inan ve Yusuf Aslan'ın idam edilmesi için oy kullanır. 36 senatör ise red- deder. Bazı AP milletvekilleri, "Üçe üç. üçe üç" diye tepkilerini dile getirirler bu oylamalar sıra- sında. Deniz Gezmiş, Hüseyin Inan ve Yusuf Aslan hakkında verilen ölüm cezalannın infaz edilmesine ilişkin yasa, 24 Mart 1972'te Cumhur- başkanı Sunay taralından onaylan- dıktan sonra. 25 Mart 1972'de Res- mi Gazete'de yayımlanarak yürür- lüğe girer. Kanun yürürlüğe girer girmez, Genel Başkan İsnıet İnönü imza- sını taşıyan ve yasanın esas yö- nünden iptalini isteyen CHP'nin ip- tal dilekçesi, CHP Genel Sekreter Yardımcısı Orhan Eyüboğlu ile Merkez Yönetim Kurulu üyelerin- den Erzurum Milletvekili Sdçuk EKerdi tarafindan Anayasa Mah- kemesi Başkanlığı'na verihniştir. CHP nln talebl polltlk' Ankara Süayönetim Komutan- lığı. bunun üzerine, "CHP'nin ta- lebi potitiktir. İnfaz durdurulamaz'' da idamlann infazı ertelenmiştir. CHP'nin, Deniz Gezmiş ve iki arkadaşının idamının infaz edil- memesi için çaba gösterdiği ve er- telettiği bir sırada, 27 Mart 1972'de Ünye Radar Üssü'nde görevli üç Ingilız askeri. Mahir Çajan, Ci- ban Alptekin ve arkadaşlan tara- findan kaçınlır. Rehin aİma olayı da sanki, "üçe ûç"misillemesidir. 27 Mart 1972'de Ankara Sıkıyönetim ve Ikinci Or- • Meclis'te idam cezalannın onay karan çıktığında, bazı Adalet Partili milletvekillerinin 'Üçe üç, üçe üç' diye bağırdığı görülür. Milletvekillerinin gönderme yaptığı 'üç' kişi, Yassıada'da idam edilen Demokrat Parti yöneticileri Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan'dır. diye bir karar alır. infaz Savcısı SamiUğur, Sıkıyönetım Mahke- mesi'nin verdiği infaz şerhi kara- nnın Askeri Yargıtay'ca da onay- lanması halinde, derhal infaza gi- debileceklerini söyler. CHP'nin Anayasa Mahkeme- si'ne açtığı iptal baş\urusu sonun- du Komutanı Orgeneral Semih San- car, bir bildiri yayımlar: "Izun zamandan beri Cumhumet Halk PartKİ'nden bir kanat mensupla- nnın devamü oiarak askeri savcı- hkve askeri mahkemelereteca\üz- kâr tutum ve davranış içerisinde olduklan, Cumhumet Halk Par- ti» Başkanvekiti Necdet L ğur'un 25 Kasım 1971 tarihli Mectis konuş- masından, CHP yönetim kuruOa- nnın 1 Mart 1972 günkü ortak bil- dirisinden ve 25 Mart 1972 günkü CHP Genel Başkanı İsınet tnö- nü'nün TBMM bnieşik topianüsm- da yapnuş olduğu Meclis konuş- masından anlaşılmaktadır. 21 Şu- bat 1972 tarihinde duruşması baş- laması doiayısıyle aleniyet kazan- mtş bulunan Dev- Genç iddianame- sinde CHP'ye tecavüz teşkil eden haksız ithamlar varmış gibi gös- terilerek,görüfanekte olan bir dava üzerinde bilhassa anayasamızın 132'nci maddesine aykın oiarak etkiyapdnıakistenilnıişvekamumıı yanütılmava çalışılmıştır. Bazı uyanlar sonunda Dev-Genç id- dianamesinde, CHP'ye herhangi bir sataşma olmadığı anlaşılnuş ve bu kere maksatfa oiarak 27.8.1971 tarihinde yazılmış olan TÖS id- dianamesi ele ahnarak kendilerine göre bir sonuca vanlmak istenil- miş ve bu husus poUtik bir konu hanne getirilmiştir." idam cezası hakkında düşüncelerini açıklar ve şunlan söyler: "Öteden be- ri sivasi suçlardan idam cezası isteme- digimi söylüyonım. Bunu kaldırahm. İçişleri Bakanımızın söylediği gibi ha- dîseJerparJa>acaksa. siyasi boğuşmalar olacaktır. Menûeketin birbirine girme- sinden korkuyorum. İsabedi bir ted- bir sa> dığım shasi suçlardan idam ce- zasının kaldınlnıasııuteklif edhorum." 'Yalvarmaya geldlm' Bu arada MİT. 12 Mart polırikalan- na engei oJarak görülen CHP ve İsmet İnönü'yü pasifize etmek amacıyla sı- yasılere bnfıngler \ ermekte. Sıkıyöne- tim Komutanlığı. partmin Dev -Genç'li militanlarla ılişkı içinde olduğunu id- dia etmektedir. CHP'ye karşı dava aç- mayı düşünen Sıkıyönetım Komutan- lığı'nin hedefi partıyı kapatmaktır. 1 Mart 1972de CHP, kamuoyuna yaptığı bir açıklama ile "Hükümetin, hukuki yetkilerini aşan alti sıkıyöne- tim sa\ cısı hakkında sonımluluğun ge- reğini yapmasınr ıster. Inonü, 25 Mart 1972"de sıkıyönetimin bir kez daha uza- tılması ıle ılgilı görüşme yapılırken, askeri savcılan, ordu ıçersinde Mahır Cayan'ı kaçıran aşın sol uçlamukaye- se eder \ e bunlann aşın sağ ucun tem- sılcileri olduklannı; ordudan tasfiye- lerinın gerekeceği telkininde bulunur. CHP yönetim kurullannın ortak bıl- dirisınde de askeri savcılann 'Bilgihu- duüannı aşan', 'Mütecaviz' ve 'Hükü- meti yok farz etmeje \aran' bir tutum ıçersinde olduklan belırrilmişrir. Bu- nun üzerine Ankara Sıkıyönetim Ko- mutanlığı'nın yayımladığı bildırinın son bölümünde. "...Bu isnadlan ya- panlann aşın sağ ve sol uca ne şekilde birtavizdebulunduklaruuda karııuoşu- nun takdirierine sunanm" ıfadelen yer alır. Ardından İstanbul. Eskışehir, Ada- na Hatay ve Diyarbabr- Siir sıkıyö- netim komutanlan da bıldıriye katıldık- lannı belirtirler. 30 Mart 1972'de Cum- hurbaşkanı Sunay, şu açıklamayı yapar. "İnönü, 'fnfazlar için yalvarmaya gel- dım. anlayış göstermiyorsunuz' dedL" Kızıldere olayı Bu arada 3 tngiliz teknisyeni kaçı- ran Cihan Alptekin, Mahir Cayan \e arkadaşlan. 30 Mart'ta Kızıldere'de öl- dürülür. Ölenlerden birisi de Hava Teğ- men Saffet Alp tır 3 rehin İngiliz de öl- dürüimüştür. Kızıldere"de ölen on ki- şinin resimlerinin yayımlandığı gaze- teyi görünce, Deniz'i hüzün kaplar. En yakın arkadaşı Cihan da yoktur artık. Biigihu- 'Kardeşlm bHlm adamı olsun' Deniz, Yusuf ve Hüseyin, 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece yansı, saat 00.01'de, bulundukları asken ceza- evinden kapalı cezaevine götürülür. Ankara Merkez Cezaevi'nde olağa- nüstü bir hareketlilik görülmektedir. Hücrelennden apar topar getınlen üç arkadaş, bu hareketlilik içinde belki de en soğukkanlı kişılerdir. Deniz, babasına vasıyet gibi son mektubunu yazar: "Baba, mektup etinbe geçmiş oldu- ğu zaman aranızdan a\ nlnuş bulunu- yonun. Ben ne kadar üzülmeyin der- sem yine de üzüleceğinizi biliyorum. Fakat bu durumu metanede karşılama- mzı istiyoruni. İnsanlar doğar, büyür, yaşar,ölürier,önemli olan çok vaşamak değil. yaşadığı süre içinde fazla şevler \ apabiünektir. Kitaplanmı küçük kar- deşime bırakr»orum. KendisineözeOik- le tembih et Onun bilim adamı olma- SJTU istiyorum. Bilimle uğraşsuı ve unut- masın ki bilimle uğraşmak da bir yer- de insanhğa hiznıettir." Önce Deniz, sonra Yusuf, en sonra Hüseyin... Önce Deniz, sonra Yusuf, en son da Hüseyin idam edilir. Hüseyin İnan, ta- bureye çıkmadan. masanın üzerinde yüksek sesle son sözlerini söyler "Ben, şahsi hiçbir çıkar gözetmeden halkı- mın mutluluğu ve bagımsızhğı için sa- vaştım. Bu bayrağı bu ana kadar şeref- le taşıdım. Bundan sonra bu bayrağı Türk halkına emanet ediyorum. Yaşa- sın işçiler, köylüler ve yaşasın devrim- ciler. Kahrolsun faşizm." Sözlerini bitirdikten sonra tabureye çıkar. îlmiği boynuna takarlar. Inan, tabureye bir tekme sallar. Düşüremez. Bir tekme daha vururve devirir tabureyi. İnfazı kendi kendine yapar. Saat: 03.00. Saat 03.25'e kadar bek- liyorlar. Sonra ipi kesiyorlar ve Hüseyin'i götürüyorlar. Ûç gencin bedenı sabaha karşı güneş doğarken Yenimahalle-Karşıyaka Mezarhğı'nda topraga veriliyor. Sonsuzlaşıyorlar. BİTTİ Deniz'in son istekleri Uçumuzu yan yana gömsünler... 3 Mart 1972 Pazartesi günü, saat 14.00 sulannda Avukat Erşen Şansal Kemal Yücel, Sathk Akmcilar \ e Halit Çelenk; Deniz, Yusuf ve Hüseyin ile görüşmek amacıyla Mamak Askeri Cezae\i'ne gider. Avukat Halıt Çelenk, ilk oiarak Deniz'le görüşür. Deniz, Halit Çelenk'le yaptığı görüşmede şu isteklerinin yerine getirilmesini ister: • Infazlardan sonra üçümüzü de yan yana, Taylan Özgürün Cebeci'deki mezannın yanma gömsünler. • Infazlarda en azından bir avukatımız bulunsun. • Başbakan Nıhat Erim. eylemlerden pişmanlık duyduğumuzu belirterek af dilememizi istedi. Af ıstemiyoruz. Böyle bir şey söz konusu değildir. Aynca anne ve babalanmıza da söyleyin. bizler için kimseden af dılemesinler. •Emniyette alınan ıfadelenmizde Sovyetler Birliği Büyükelçisi'nı de kaçırmak ıstediğimiz ve bunu planladığımız yazılmaktadır. Bunu reddedivoruz Orgeneral Eken suikastı Bu şerefli kanlann hesabı sorulacak Nisan 1972'de, TBMM'de idam cezalannın yerine getirilmesine ilişkin kanun tasansı görüşülürken CHP Genel Başkanı fsmet İnönü, öteden beri siyasi suçlardan dolayı idam yapılmaması görüşünde olduklannı bir kere daha belirterek; "Mahkûmlara, suçlulara, mahkûm olduklan cezalar yerine, evvelce söylediğimiz gibi, siyasi suçlardan dola>ı idam cezası olmasın deyişimiz istikanıetiııde bunlann cezalaruu müebbet hapse çevirmeli, ondan sonra, hapis zamanlannda, ıslahlanna çahşümah ve ondan sonra da sosyal tedbirier aranmah" der. 3 Mayıs 1972 de Yaşar Aydın, Mehmet V ılnıaz, Sefer Şimşek ve Necdet Âkça tarafindan THY'nin Boğaziçi adlı yolcu uçağı Bulganstan'a kaçınlır. 4 Mayıs 1972'de Deniz, Hüseyin ve Yusuf'un idamlannı engellemek amacıyla Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Kemalertin Eken'e ODTÜ Makine Fakültesi öğrencisi Hasan AtaoL ODTÜ Mimarhk Fakültesi öğrencisi Ergun Adakh, Sefa Asım V ıküz ve N'iyazi Yıldızhan tarafindan suikast düzenlenir. Suikastta Yıldızhan ile er Mustafa Baş ölür. Adakh ile Ataol, kaçmayı başanr. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç. suıkastla ilgili yayımladığı mesajda, "Bu gidişe son vermek için gerekK tedbirier ahnmış ve alınacakür. Haince akmlan bu şerefli kanlann hesabı sorulacaktır" der. Deniz Gezmış'in babası Cemil Gezmiş, idamlan önlemek amacıyla Cumhuriyet Senatosu'nun Anayasa Mahkemesi'ne dava açması için senatörlerden 28 imza toplamıştır. Eken'e yapılan suikast üzerine, senatörlerden 6'sı imzalannı geri alır. Yeterli imza sayısına ulaşamadığı için Anayasa Mahkemesi'ne başvuramaz. 'Blzl asmak için bahane arıyortar Meclis komisyonlannda idamlann görüşüldüğü dönemde Deniz'le cezaevinde yaptığı görüşmeyi tstanbul Barosu Başkanı Kâam Kolcuoğlu şöyle anlatmıştır: u Raif Ertem'Ie gittik. Sanldık öpüşrük. l zun uzun geiişmeleri değerlendirdik. Cok zor durumdayız' dedi. 'Kendimizi korumak, kimseye zarar vermeden olaylan götürmek için belli radikal unsurlarla ister istemez dayanışma içensıne girdik. Yani askeri unsurlarla. Hep seni Kemalist diye suçlardım. Sen yapmadın, biz yapmak zorunda kaldık. Bundan sonra yapılacaklar önemli. Şimdi bizi asmak için bahane anyorlar.' Sonra arkadaşlaruu uyarmamızı istedi Deniz. Dışımızdaki insanlar heyecanlanır ve bir şey yapmak isterler. Arkadaşlan. ulaşabıldiğiniz kadanyla uyann. bir olay olmasın. Olay yaratıp idamımıza sebebiyet verilmesin.'..." 'Sert ve sıkı önlemler' Cumhurbaşkanı Cevdet Suna>\ 5 Mayıs 1972'de Genelkurmay Başkanı, Kara ve Deniz kuvvetlen komutanlannı kabul ederek son olaylan gözden geçırmişler ve çıkabilecek olaylara karşı sert ve sıkı önlemler almaya karar vermişlerdir. Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin Inan hakkında ölüm cezalannın yerine getirilmesini kabul eden yasa Resmi Gazete'nin 5.5T. 1972 günlü nüshasında neşredilir.