Katalog

S C6AN 2003 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA ARAŞTIRMA G Zaten durgunluğun pençesinde olan piyasalarda savaşla birlikte 'yanna dönük hesaplar' altüst oldu ünü kurtarmadönerniKTMA KOŞAR/ itİNE ZEYBEKOĞULLARI/ SERKAN SÜSLÜ 2aten durgun olan piyasalarda. Irak sıvaşının açtığı yaranın boyutu henüz i.tatistiklere yansımış değil, ancak üretimden satış merkezlerıne, toptancılardan marketlere kadar hemen ter kesim "günü kurtarmanın çabası idnde". Yannı görememenın endışesı uinde iş yapılan piyasalarda, tıiketımi cınlandırmak ıçin alınan önlemkr göze çırpıyor. Savaşın seyn ve etkilen yanı sra ekonomideki gıdışat nedeniyle eıdişe duyan kesımler, "şaşırtcı önlemler'' alıyorlar. Ömeğin, Türkıye'nin en büyük toptancı çırşılanndan Ramı'de aüşverişlerde büyük oranda düşüş yaşanmasına kırşın kredi kartıyla satış yapmayanlar vır Savaşın bellı başlı merkezlere ve sektörlere etkısi şöyle: Doğltbank Esnaf büyük parça satışının durma noktasına gelmesinden yakınıyor. Satışlann yüzde 50-70 oranında düştüğünü bebrten Doğubank Müdürü AB Babataş, kımi esnafın da her şeye el konmasından, bankalann mevduatı ödememelennden bıle endışe ettiğini belirttı. Babataş, hem ekonomik hem de çok çeşitli elektronık eşyaların satışıyla ünlü Doğubank'ın savaş başlamasından bu yana "cep tekfonu sabşlanyla" ıdare ettiğini belirttı. Kımsenın 3-4 bın dolarhk parça alışvenşı yapmadığını kaydeden Babataş, yalnızca ucuz parçalann satıldığını ifade ettı. Ramİ Yağ, bakliyat, kuru gıda başta olmak üzere hemen her çeşit gıdanın satıldığı çarşıdaki esnaf, temel gıda ürünleri sattığı için kendıni şanslı buluyor. Buna karşın savaşın yarattıgı tedırgınlıkte durgunluktan nasibinı alan Ranıi esnafina göre, alışverişte yüzde 25 civannda düşüş var. Bu arada Rami'nin kimi dükkânlannda artık kredi kartıyla ödeme kabul edılmıyor. Esnaf, bunun nedenini "yarm ne olacağuu bilmiyoruz" bıçıminde açıklarken halkın tasarruf eğilimi içinde olduğunu belirtiyor. 2 bin civannda dükkânın olduğu çarşıdan Güneydoğu'ya sevkıyatta da aksamalar olduğu bildiriliyor. 'Cıdaya hücum' yaşanmadı Istanbul Gıda Toptancılan Derneğı Başkanı Günay KotiL Irak savaşında 1991 'de yaşanan savaşta olduğu gıbi "gıdaya hücum" yaşanmadığına dikkat çektı. Bunun halkın alıtn gücünün düşmesinden de kaynaklanabileceğını kaydeden Kotil şu bilgileri verdı:*Temel ihtiyaç maddeleri satüğımız halde esnaftan aldığun bilgüer ortalama yüzde 25 düşüş olduğu yönünde. Bıçak gibi kesilmedl kesihnesi de beklenemez, ancak bu kadar düşüş olması bile esnafi etkiledi. Günejdoğu, Iç Anadohı'ya sanşlarda da bu orana yaktaşan düşüş var." Merter Ağırlıklı olarak teksül fabnkalan ıle konfeksıyon atölyelennın bulunduğu Merter, savaşın yarattığı olumsuzluktan etkileniyor. Merter'dekı büyük ışletmeler elındekı sermayelen kullanarak ayakta kalmaya çahşırken küçük ışletmeler de özellikle yurtiçı müşterilerindeki alacaklannı tahsil edemiyor. Alacalclar tahsll edHemlyor Ekipler Tekstil Sahibı Muhammed Umut savaş başlamadan önce yaşanan durgunluğun şimdı had safhada olduğunu belirterek çoğunluğu Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesindeki müşterilerinden alacaklarım tahsil edemediklerinı belirttı. Merter'de son aylarda çok sayıda küçük işletmenin kapandığını bildiren Umut, savaşın kısa sürmesını umduklannı kaydettı. GISAD Dış Ticaret AŞ Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Özdoğan. savaşın süresıne bağlı olarak enerji fıyatlannın daha da artacağından endişe ettiklerinı belirtti. 300 üyeli Merter Sanayici ve İşadamlan Demeğı'nin (MESİAD) Genel Sekreten Gülten Kırgın, savaşın başlamasıyla firmalann durgunlukla boguşmaya başladığını anlattı. Kırgın'a göre üyeleri o kadar zor durumda ki aidatlannı dahi ödemeye zorlamyorlar. MESLAD Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve Joy Jeans Sahibi Zülfü Akbulut da hükümetin dış politikadaki tutarsızlıgımn yurtdışındaki müşterilerini etkiledigini belirterek kredi desteği almalannın da zorlaştığını kaydetti. l Doğubank: Esnaf büyük parça satışının durma noktasına gelmesinden yakınıyor. Satışlar yüzde 50-70 arasında düştü. Rami: Esnafa göre, temel gıda ürünleri sattıklan için şanslılar. Yine de alışverişte yüzde 25 düşüş var. Merter: Durgunluk had safhada, küçük işletmeler kapanıyor. Laleli: Arap turistler tamamen kaybedildi, Ruslar da gelmeye korkuyor. Işlerde yüzde 60'lık düşüş söz konusu. Turizm: Sultanahmet'teki otellerde doluluk oranı yüzde 10u bulmuyor. TÜRSAB'a göre kayıp 5-6 milyar dolar civannda olabilir. Tekstil: Daha önce alınan siparişler şimdilik kurtanyor, ancak tehdit kapıda. Deri: 15-20 gündür talep darahnası yaşanıyor. Çorlu Organize Sanayi Bölgesi'nde Iş Güvencesi'nin de etkisiyle 15 Mart'tan hemen önce 2 bini aşkın kişi işten çıkarıldı. Hipermarketler: Bazı hipermarketlerde tasarruf eğilimi satışlara yansımaya başladı. Yüzde lO'luk düşüş var. Giyim mağazaları: Durgunluk indirim ve taksitlerle kınhnaya çalışılıyor. İndirim oranlan geçen sezonlann kat kat üstünde. yim mağazalanTn«kS«w»yninyarattığırtiırgıınhlğll taksit kanipjinyî<|an vy hfıyiikonwhindipmlyrlpkırnw> r ayjilışıyor(Fotngraf SERKAN SÜSLÜ) Yüzde 70 indirimle müşteri çekiliyor Ciylm mağazaları Irak'a saldınnın ahşverişlerde yarattığı durgunluk taksıt kampanyalan yanı sıra büyük oranlı indinmlerle kırılmaya çahşıhyor. Geçen yıllarda yüzde 35-50 arasında gerçekleşen sezon sonu indirimleri bu yıl savaşın da etkisiyle yüzde 70'leri devinyor. Kimi firmalar da daha önceki sezonlarda yenı ürünlerini yüzde 10 indirimle satışa sunarken bugünlerde bu rakamı yüzde 50"ye çıkardı. Daha önceki sezon sonunda "1 alana 1 bedava" kampanyasıyla dikkat çeken Garibaldi, bu kampanyayı önce "1 öde 2 al"a dönüştürdü, ardından da "1 ödeyene3 venneye" başladı. Firma "1 öde, 3 al" kampanyasını 10 gündür sürdürüyor. Kiğılı da yenı sezon ürünlerini bile indirimli olarak satışa sundu. Üstelik indirim oranı yüzde 10-15 değil, yüzde 50. Sezon sonu indinmlerini de yüzde 70'e çıkaran firma kampanyasını Türkiye genelinde sürdürüyor. Ipek-Yol Mağazası da sezon içinde 112 milyon lira olan bir eteğı. bugünlerde 12 milyon 500 bin liraya kadar düşürdü. Sarar da aynı biçimde sezon sonunda yüzde 30 oranında indirim yaparken Avo fırması önce 50-60 milyon liraya sattığı ürünlerini 19 milyon liraya elden çıkarmaya çalışıyor. Savaşla başlayan tasarruf eğilimi hipermarketlere yansıyor Satışlarda düşüş var Hipermarketler Savaşla birlikte "En az ihtiyaç duyulan maddele- rin ahşverişinden" kısmaya başlayan tüketicilerin tasarruf eğilimi bazı hipermarketlerin sarışlanna da yansımaya başladı. Real Hipermarket yetkililen, geçen hafta satışla- nnda yüzde lO'luk bir düşüş olduğunu açıkladı. Migros yetkililen ise savaş nedeniyle satışlannda henüz bir farklılaşma olmadığını bildirirken Metro Grossmarket yetkihleri de satışlarda ciddi bir etki- lenme yaşanmadığını kaydetti. Bu arada, Koç Holding Dayanıklı Tüketim Gru- bu Başkan Yardımcısı Gündüz Özdemir, aylar önce başlayan savaş söylentilerinın olumsuz ve moralsiz bir ortamı beraberinde getırdiğinı belirterek bır sü- re önce Güneydoğu'da satışlann durma noktasına gel- diğinı ifade etti. Gündüz Özdemir, " Savaşın başla- masıyla tüketicikr ihtivaçlannı erteleyerek parasuu eiinde tutmayı tercih ediyor. Biz de şu anda bekleyip görmeyi tercih ediyoruz, mevcut kampamalannuz da devam ediyor" dedı. Faızlerm yükselmesi ve dövizdeki hareketlıliğın devamı haluıde bugün için geçerlı fiyatlarda kalma- nın zor olabıleceğini kaydeden Özdemir, vadelenn de değışebileceğinı bıldirdi. Koç Holding Dayanıkh Tüketim Grubu Başkan Yar- dımcısı Gündüz Özdemir, Arçelik'in üretiminde ise hedefler doğrultusunda kayda değer bir değişik- lik ohnadığnn açıkladı. Tehdit kapıda T e k S t l l Sektörlenn savaştan olum- suz etkılendiğını belirten Tür- kiye Giyim Sanayıcileri Derneğı (TGSD) Başkanı Umut Oran, savaşın şu an itiba- nyla sektörlerini ciddı anlamda etkıleme- diğini belirtti. Oran, "Ancakbunu daha önceden ahnan siparişlere borçluyuz ve bu yann etkileme- yeceği anlamına geüniyor. Tehdit kapıda. Etkileri en aza indirmek için özel sektör, bürokrasi ve siyasetin bir an önce koordi- nasyon içinde çahşmaya başlaması gereki- yor" dedı. Oran, ortak bır stratejıyle u teh- dnierifirsataçevirmeninmümkünolduğu- nu" dile getırerek özel sektörün üzenne düşenı yaptığını, sıyaset ve bürokrasinın he- nüz harekete geçmediğini savundu. tPTALLERÇOK Umutlar savaş sonrasında Turizm Savaşın en çok et- kilediği sektörlenn başında turizm gehyor. Sultanah- met'teki otellenn çoğunluğunda do- luluk oranı yüzde 10'lara bile ulaş- mazken sektörün temsilcileri, sava- şuı ilk günlennde mart ayı için re- zarvasyonlann yüzde 70-80'inin ip- tal edildiğini açıklamıştı. Yabancı turistler yaptırdıklan re- zervasyonlann tamamına yakınını ip- tal ettirince Sultanahmet'tekı otel- ler kapanma noktasuıa geldi. Müş- terilerinin hemen hemen hepsinin ya- bana turistler olduğunu belirten otel sahipleri savaş yüzünden geçen se- ne yüzde 80-90 olan doluluk oranı- nın bu sene yüzde 7-8'lere kadar düştüğünü söylediler. Umudunuya- za bağlayan otel sahipleri savaşın uzaması durumunda otellerinin ka- pılanna kilit vurmak zorunda kala- caklannı belırttiler. Bu arada yaklaşık bir aydır "iş yapamayan" tunzmcilere göre, en iyımser yaklaşımla nısan ayı da ka- yıp, mayıs sonunda işler açılır. Türkiye Seyahat Acentalan Bir- liği (TÜRSAB) Yönetim Kurulu Başkanı Başaran Ulusoy. bir an ön- ce önlem ahnmaması durumunda ve savaş uzarsa en az yüzde 45- 50'lere \-aran bır kayıp olabileceği- ni behrtti. Bunun da maddi karşılı- ğının 5-6 milyar dolarcivannda ola- cağını kaydeden LHusoy, bu yıl için 15 milyon turist ve 11 milyar dolar- lık gelir hedeflediklerinı de anımsa- tarak "Nisan avına kadar yüzde 15- 20'Bkbir rezervas>üniptali var" di- ye konuştu. Laleli 2002'yi daha ön- ceki yıllara göre "biraz daha yoğun" geçiren Laleli esnafi, savaş korkusuyla Türkiye'ye gelmeye çekinen • 4 bavnlculann''yo- lunu gözlüyor. Laleli Sanayici ve İşadamlan Derneğf nın son günler- de yaptığı araşhrmaya göre, bavul ticaretinin merkezinde satışlar yüz- de 60 oranında azaldı. Son yıllarda Ruslar kadar Arap ülkelerinden gelen müşterilere de yoğun satışlar yapan Laleli esnafi şimdi bu müştenlerini kaybetmiş durumda. Esnaf, savaş nedemyle müşterilerin kak ve Suriye'nin ha- va koridorunu kullanarak Istanbul'a gelemediğini ammsatırken Laleli Sanayici ve tşadamlan Derneğı Baş- kanı Ayhan Karahan"FelaketteOal- hğı yapma\a gerekyok, işler durdu. Ancakbir an önceönlem ahnır,yurt- dışında tanıtıma ağuiıkverflirse ka- \ipiar en aza indirihr" dedL Laleli'deki tekstilcılerdenFimka Tekstil adına konuşan FetihYenidün- ya ise özellikle Arap ülkelerinden artık müşteri gelmediğini belirte- rek hükümetin savaş konusunda da- ha tutarlı da\Tanması gerektiğini belirtti. Deri sektöründe işler bıçak gibi kesildi Deride işten çıkarmalar yoğun olarak yaşamrken işyeri sahipleri yeni pazar arayışına girdi. Deri Yazm yaklaşmasıyla beraber güney sahillerinde satışı arttırma umuduyla hazırlık yapan den sektöründe savaşın başlamasından bu yana geçen süre zarfuıda talep darahnası yaşanıyor. Türkiye Deri Sanayıcileri Derneği Başkanı Türgut Koşar. bu darahnanın büyük boyutlara ulaştığun belirterek "İşler bıçak gibi kesildi, ancak ilk günlerdeki belirsizlikkrden kaynaklanan olumsuzluklar ticari ha> atta telafı edüebilir. Yeni pazatiar arayışındayız" dedi. Koşar, "Sektör olarak bu şokun en kısa zamanda atlabhnası için yeni pazarlarla aranuzda köprü görevi gören fuarlara katıhm da bir önlem olarak düşünülmektedir. Müşterinin ayağuıa kadar gitmeyi planlamaktayız" dedi. İşten çıkarmalar yoğun Öte yandan. en büyük den organize sanayi bölgelen arasında yer alan Çorlu'da tş Güvencesi Yasası öncesi yapılan yoğun işten çıkarmalar yaşandı. Deri-Iş Sendikasf ndan alınan bilgiye göre, sektörde ışlerin pek iyi gıtmediğmı de gösteren işten çıkarmalann sayısı 2 bin kişiyi aştı. Buna göre, 110 deri fabrikasının bulunduğu ve yaklaşık 5 bin ışçinin çalıştığı Çorlu Organize Deri Sanayi Bölgesi'nde 15 Mart öncesi, toplam 2 bin 21 kişi işten atıldı. îşten çıkaran işyerlen arasında, Renk Deri (150 kişi), Omurtak Den (100). Desa (100) Serpicioğlu Deri(150),YakaDen(90), Birsınler (90), Yeşiller (180), Çelikoğlu, Ensan, Dersan Deri, Uygun, Güneş. Emeldağ, Aziz Şen adlı deri firmalan bulunuyor. S Ü R E C E K