Katalog

«TTA CUMHURİYET 15 ŞUBAT 2003 CUMARTESİ 12 EKONOMI Indık tüketimini atftrma çabasi • GİRESU1N (AA) - Fındık Tanm Stış Kooperatiflen 3irliği (ÎÎSKOBİRLİK) Yönetim Kurulu Ekşkanı Salih Erdem, Türkiye'nın ylda ortalama 60 bin ton olan iç pyasa findık tüketimini, lk etapta bu yl 8O bin tona çıkarrnayı hdeflediklenni söyledi. Erdem, Tirkiye'deHazine'ye heryıl büyük yık olan rekolte fazla-sı 150-200 bin tcn fmdığın, her yıl zorunlu olarak yîğlığa aynldığmı belirttı Erdem, "3u oran diğer dünya ülkelerinde oıtalama yüzde 25 'tir. Biz bunu yüzde 2(''ye dahi çıkarsak iç piyasada findık tiketüni 120 bin tona ulaşır" dedi. Bush, ekonomide Amerikalıyı ikna edemedi • tyASHINGTON (AA) - ABD Bışkanı George W. Bushun Anerikan halkmı ekonorr.i pditikalannın etkin olduğunaikna etnesi gerekiyor. CBS-New York Times'ın ortak kamuoyu ycklamasmın sonuçlannagöre, her 10 A3D'liden 6'sı ekonominın kötü durumda olduğuna inanıyor. sadece yüzde 38'i ABD Başkanı Bush'un ülke ekonomisini idaresinı onaylıyor, yüzde 53'ü ise onaylamıyor. ABD Başkanı Bush iktidara gelışınden bu yana ekonomi ıdaresine dair en düşük oranlı desteği aldı. Araöistan'a 100 bin çift ayakkabı ihraç edilecek • KONYA (AA) - Konya'da kurulu Komderi, Suudi Arabıstan'a yeni ayakkabı sezonunda 100 bin çift ayakkabı ihraç edecek. Komden Satış Sorumlusu Ismail Özkan, günlük 250 çift ayakkabı üretiminin gerçekleştiği fabrikalannda, tamamen deri ve kösele kullanıldığını, derinin fabrikalannda işlenerek, ayakkabı ve diğer deri ürünlerine dönüştüğünü bıldırdi. TAI, 500 milym dolarlık üretim programı üsttendi • ANKARA (AA) - Son yillarda sivil-ticari havacılık aanındaki faaliyetlenni de yoğıınlaştıran Türk Havacılık ve Uzay Sanayi AŞ (TAI). yeni bir anlaşmaya daıa imıa attı. TAI, Boeing ile yapılm bir anlaşmayla, 500 miryon dolarhk yeni bir üretim programınıüstlerıdi. Savmma Sanayii Müsteşarl.ğı ile Boeing'in anlaşmasuu paraiel üstlenilen proje, uçakann çok sayıda parçasının Türkiye'deTAI tesislerinde üretimini öngörüyor. Acıreçeteyiîçnesıpası IMfpersonelinde • \USHINGTON (\A) - Uusararası Para Foon/nun IMF) kalknmakta olan ve \oksul lilkelere dayartığı kemer sıkmatedbirleri ve acı reçeelerde sıra şimdü ie Fon'un kendi çalışınlanna geldi. ABD baskenti İVashngton'da en yiiksek ücret alanlar arasnda yer alan IMTFperscneli için süb\ınsiyonlu öğle yeneği kalkıyor, Fon ?ersoneli öğle yeneği bedelerinin tamamıtu kendi cepldnden ödeyecek IMF'ıin malietleri kısma tedbrleri çerçcvesinde, kafeteryıda personele çıka-.lan yemek için sibvan>iyonlar 1 Mays'tan itibaren kaliınlacik. de Cola pazanna prneye hazırlamycr | AVKARA (ANKL4) - Ülter Grvnı. Cola firmalama rakp olacak. Gnr. gazlı ve kolalı i.ecekler üreteek amacıyla Tcspoaş aiksiyle bırlite yeni bir şirket Muştırdu. "Litt Gıda Yatınm Saayi \; Ticaret AŞ'ıdıylakurulan, şrketinılk \>nnm kurulunda IMjat Üîker haşknlığa, getirildi. Sjketiı, gazlı. kolaı ve meyveli alkosüz ıçeeklerle, maden saı u ve coğal su üretmi yapmak ama-c-la knrulduğu telnldi. Saayici, tren hekliyor • (AZİANTEP (Awt) - Gaziantep Orgnize Sanayi Böl-gsi (G0SB) Ba^anı AkifEkici, <5)SB Kara Koııeyner Terminali 'cn hiznete apmhası için yogun çara LaTüdıklannı söyledi Ekici.Devlet Denryollan Genel ÎVtdürligü'nce, absettikleri 3 trilyoıliralu arsa tzaendeki Kara Kontfiıer lesranali'nden yararljnamacıklan KİriZÜntü yaşadıklanı iface etti. Tüketici yasasmda yapılacak değişiklikle 1 milyon bankazedenin kredi borcu yeniden yapılandınlacak Kartzedelere 'faiz' kolaylığıEMİNE KAPLAN ANKARA - AKP hükümeti, TBMM Plan ve Bütçe Komisyo- nu'nda alt komisyona sevkedilen tüketicinin korunmasına ilişkin yasa tasansına bir geçici madde ekleyerek, kredi kartı faizlerine getirilen sınırlamayı geçmişe de uygulamak istiyor. Verilmesi plan- lanan önergeye göre, süresinde ödenmediği için icra takibi aşa- masına gelen kredi kartı borçlan, ana paraya yüzde 50'yi geçmemek üzere gecikme faizi uygulanarak yeniden yapılandınlacak. Tüketicinin konınmasına ilişkin yasa tasansı, bayram tatilinden sonra TBMM Plan ve Bütçe Ko- misyonu, ardından daTBMM Ge- nel Kurulu'nda göriişülecek. Hü- kümet, genel kuruldaki görüşme- ler sırasında önerge vererek tasa- nnın kredi kartlanyla ilgili düzen- lemesini geçmişe de uygulamak istiyor. Önergede, geçici maddey- le şu düzenleme öngörüldü: "Borçlunun temerrüdü nede- niyle ödenmeyerek icra takibi aşamasına gelen veya icra taki- bine konu edilen kredi kartı borçlan, temerrüt tarihindeki ana paraya, yıllık yüzde 50'yi geçmemek üzere gecikme faizi uygulanmak suretiyle 12 eşit taksitte ödenir. Kredi kartı borçlan nedeniyle gerçekleşti- rilen her türlü takip, ilk taksidin ödenmesiyle durur ve son taksi- din ödenmesiyle birlikte tüm so- nuçlarıyla ortadan kalkar." Önergenin gerekçesinde, 3 yıl içinde iki büyük ekonomik kriz yaşandığı, bu krizlerden en fazla işsizler, emekliler ve dar gelirlile- • Tüketicinin korunmasına ilişkin yasa tasansını TBMM Genel Kurulu'na getirmeye hazırlanan hükümet, önerge vererek tasannm kredi kartlanyla ilgili düzenlemesini geçmişe de uygulamak istiyor. Buna göre, borçlunun temerrüdü nedeniyle ödenmeyerek icra takibi aşamasına gelen veya icra takibine konu edilen kredi kartı borçlan, temerrüt tarihindeki anaparaya, yıllık yüzde 50'yi geçmemek üzere gecikme faizi uygulanmak suretiyle 12 eşit taksite bölünecek. MSANKALAR ÖZENSÎZ Dolandıncılığa kapı açılıyor rin etkilendiği anlatılarak, yurttaş- lann gereksinimleri olan mal ve hizmetleri kredi kartıyla satın al- dıklanna dıkkat çekildi. Para cezalarında artış Tasanyla, uygulanacak para ce- zalannın arttınlması da öngörülü- yor. Buna göre, bakanlığın belir- lediği usul ve esaslara aykın dü- zenlenen her bir sözleşme için 50 milyon lira; taksitli satış, devre mülk ve paket rurlar, kampanyalı satışlarla ilgili düzenlemelere ay- kın hareket edenlere 100 milyon lira; tüketicinin eğitilmesi için is- tenen programlan yapmayan rad- yo ve televizyonlara 500 mih/on li- ra; kişi ve çevre sağlığına zararlı mal ve hizmetleri üreten üretici, imalatçı ve ithalatçıya 1 milyar li- ra, promosyon yasağına uymayan basm organlanna 2 milyar lira pa- ra cezası uygulanacak. Basm or- ganının ülke genelinde yayın yap- ması dunımunda para cezası 20 kat arttınlacak. Tüketiciyi aldatıcı ve yanıltıcı, tüketicinin can ve mal güvenliği- ni tehlikeye düşürücü, şiddethare- ketlerini ve suç işlemeyi özendiri- ci reklam yapanlara 3 aya kadar tedbiren durdurma ve 3.5 milyar lira para cezası verilmesi öngörü- lürken, söz konusu aykınlığın ül- ke genelinde yayın yapan yazılı ve görsel basın organlannca gerçek- leşmesi dunımunda para cezası 10 katı olarak uygulanacak. SERDAR ESENLt Kredi kartıyla yapılan alışverişlerde POS makinelerinden 2 nüsha halinde basılan slip- ler, kart dolandıncılığının önünü açıyor. Pek çok slipte kart sahibinın adı soyadı, kart nu- marası ve kartın son kullanım tarihi açıkça belirtiliyor. Bu da slipleri ele geçiren kimse- lerin internetten alışveriş yapması tehlikesi- ni doğuruyor. ATMTerden verilen bilgi fişlerindeki kim- lik ve kart numarası bilgilerinı riskli olduğu için 5-6 yıl önce basmamaya başlayan ban- kalann bazılan, kart numaralannın bir kısmı- nı sliplerde yıldız karakteriyle gizlemeye baş- ladılar. Ancak, uygulamanın alanı henüz ge- nişleyemedi. Yaygın kullanım alanı olan kredi kartlan konusunda, sektördeki kuruluşlann özensiz davTanması, hukuksal ve ıdari düzenleme ek- siklikleriyle, Türkiye'de tüketiciyi korumak için bu alanda yasal bir zorunluluk olmama- sına bağlanıyor. Özensizliğin bir başka nede- ni ise 2002 sonunda sayısı 496 bine ulaşan POS makinelerinden yazılımın değiştirilme- sinin getireceği yük. Slip örnekleri karşılaştınldığındabankala- nn. kendi POS makinelerinde okuttuklan kendi kredi kartlanna gizlilik konusunda ön- celik verdiği görülüyor. Ancak bu da tüm bankalann geçtiği bir uygulama değil. Mevcut uygulamada, bazı bankalann POS makinelerinin verdiği slıpler üzerindeki kart numarası bilgisi olmadan işlemi kendi sis- temlerinde tanımlayamamalan nedeniyle nu- maralar slip üzerine basıhnaya devam ediyor. A Yatırımcının köşesi Yatınm fonlan savaş gerginliğine ve ekonomik belirsizliğe aldırmadı A tipi değişkeıı fon kazandırdı Yılbaşından bu yana oldukça gergin günler geçiren piyasalarda, A tipi değişken fonlann getirilen, diğer yahnm araçlannı geride bı- raktı. A tipi değişken fonlar port- foylerinde aylık ortalama en az yüzde 25 hisse senedi bulundur- mak zorunda. Fonun hisse senedi haricindeki kaynaklan ise yönetici- sinin belirlediği oranlarda repo ve bono gıbi sabit getirili kıymetlerde değerlendiriliyor. Borsanın 7 Şu- bat kapanışı itibanyla yılbaşına gö- re yüzde 6.2 yükseldiği dönemde Tacirler Menkul Değerler'in A tipi değişken fonu yatınmcısına yüzde 8.45 kazandırdı. Borsanın son günlerde girdiği sı- kışık seyre karşın A tipi fonlardaki yüksek getiriler dikkat çekerken. B tıpı tahvil bono fonlan da hisse se- nedi riski almak istemeyen yahnm- cılara cazip kazançlar sağladı. Türk Lirası mevduat ve gecelik reponun 31 Ocok 2002 -10 ftfbat 2003 arası yafınm oraçlon gdnieri alternatifi olan B tipi fonlann geti- rilen de faiz kazançlannın üzerine çıktı Yılbaşından bu yana parasını ge- celik repoda tutan yaönmcı yüzde 3.7 kazanırken üç aylık Türk Lira- sı mevduata yatıranlar yüzde 3.9 getiri sağladı. Bu dönemde Koç Ya- rınm'ın tahvil bono fonu yüzde 5.5 ile en çok kazandıran B tipi fon ol- du. Portföyünün en az yüzde 51 'i- ni tahvil veya bonoya yatırmak zo- runda olanlann tahvil bono fonla- nndaki getırileri yüzde 3.2 ile 5.5 arasında değışti. Ancak getiri sıra- lamasında B tipi fonlar arasında tahvil bono fonlannın, ilk beş sıra- yı alması yüzde 57-60 bandına sı- kışan bono faizlennın fon yöneti- cileri tarafindan kârlı şekilde kul- lanıldığının göstergesi oldu. Altın ve Euro'ya olan talep dün- ya piyasalanndaki gelişmelere pa- ralel olarak Türkiye'de de devam ediyor. Kısa vadede Euro'nun yük- selişine bir süre daha devam etme- si beklenirken, eski itibannı yitiren altırun da piyasalarda yeniden göz- de olması bekleniyor. Bayram tatili sonrasında savaşın gölgesinde açılacak piyasalarda dolann üzerindeki satış baskısının sürmesinin bir süre daha bono fa- izlerini yüzde 57'lerde, borsayı de 11 bin puan seviyelerinde tutması bekleniyor. Ancak yakında açıkla- nacak 2003 yılı bütçesüıin detayla- n ve savaşla ilgili gelişmelerin son derece hassas bir dönemden geçen piyasalarda önemli hareketlenme- îer yararması sürpriz olmayacak. ABD'den alınmaya çalışılan yeni borçlann etkisiyle dövizin üstünde oluşan satış baskısının da ne kadar süreceği gelecek kaynağın büyük- lüğü ve şartlanna bağlı olacak. 1 YILBAŞINDAN BU YANA (A) TİPİ FONLARDA İLK B E Ş İ Tacirler Değişken Fon •••MHBBB Taib Yat. Değişken Fon ^HbankSabancıH. IştsrakFontfl Global Değişken Fon %8.68 %8.05 %7.69 1 YILBAŞINDAN BU YANA (B) TİPİ FONLARDA İLK B E Ş İ Koç Yatınm Tahvil Bono Fonu Oyakbank Tahvîl Bono Fonu DenızbanK Tahvıı Bono Fonu fSsraJ mrk, farrv»Bono Fonu Koçbank Tahvil Bono Fonu %5.57 % 4 ^ %4.91 %4İlf %4.83 ÖR ÜŞ / CEMAL GÖKÇE Inşaat Mühendisleri Odası îstanbul Şubesi Başkanı Ülkemizin ana sektörlerinden birisi olan inşaat sektörü, 1994 yılından bu yana sürekli olarak geri- lemektedir. Gerek konut ve konut dışı binaların ya- pılması, gerekse devletin finanse ettiği altyapı yatı- rımlanna aynlan payın düşük tutulması sektörü önemli ölçüde etkilemiştir. 1987 yılında bütçeden yatırımlara aynlan pay yüzde 18.1 iken bu oran 1992 yılında yüzde 13.2'ye, 1994 yılında yüzde 8.1'e, 1997 yılında yüzde 7.9'a, 1999'da yüzde 4.9'a düşmüş, 2000'li yillarda da yatınmlara aynlan ve kullanılan pay yüzde 5'in altında kalmıştır. inşaat sektörü, 1999'deki depremle tarihinin en büyük küçülmesini (yüzde 12.7) yaşamıştır. ^ 2000'nin toparianma yılı olacağı düşünülürken kamu tarafindan finanse edilen altyapı yatı- nmlannın düşmesi, ekonomik istikrarsız- lık ve yüksek faiz oranlan yüzünden sek- törde ancak yüzde 5.8 oranında büyüme gerçekleşebilmiştir. 2001 yılındaki ekonomik kriz ulusal ge- liri yüzde 9.4 küçültürken inşaat sektörü de yüzde 6 oranında küçülmüştür. Yatı- nmlann giderek azalması, var olan işsizle- re yeni işsizler eklemiş, ülkemizi toplum- sal düzeyde önemli bir maliyetle yüz yüze bırakmıştır. özel sektörün, inşaat sektörü çerçeve- sinde yaptığı konut yatınmlannın yanında, sanayi ve ticari amaçlarla kullanılması düşünülen yatınmları da bulunmaktadır. Toplam inşaat yatı- nmlan içerisinde özel sektörün yapmış olduğu ya- tınmların payı 2/3, kamu kesiminin yapmış olduğu altyapı, okul, hastane ve hizmet binalan gibi konut dışı bina yatınmlannın toplam inşaat yatınmları için- deki payı ise 1/3 mertebesindedir. Ayrıca, konut yatınmları içinde kooperatifler tara- findan üretilen konut inşaatlarının önemli bir paya sahip olduğunun da bilinmesi gerekir. 1984 yılın- dan itibaren verilen inşaat izinlerinin yüzde 84.7'si de kooperatifler tarafindan alınmıştır. 1990 yılından sonra genel ekonomik göstergelere ve destekleme anlayışına bağlı olarak, kooperatif inşaatlarının sa- yısında da önemli azalmalar olmuş, bu azalma 2002 yılında neredeyse durma noktasına gelmiştir. İnşaat Sektörüniin Dünü, Bugünü ve Yamnı Bu duruma bağlı olarak, Toplu Konut Idaresi'nin kooperatiflere verdiği kredi adedindeki azalmaya neden olduğu gibi, kredilerin konut maliyetindeki oranlarının son derece düşük kalmasının da önem- li bir paya sahip olduğu söylenebilir. Yine, 1935-2000 yıllan arasında kooperatifler ta- rafindan yapılan 2 milyon 250 bin kooperatif konu- tunun yüzde 51'i olan 1 milyon 150 bini, ka- Yapı Ryhsatla _ Başlayan K o n u t Irt {DİE) 1 Y t ı 1 1997 • 1998 1 1999 • 2000 1 2001 1 2001 (Hk6Ay) • 2002 (İlk 6 Ay) sayısı 464.117 432.599 339.446 315.162 276.526 101.064 56.536 Oegışımı % 2.2 6-8 21.5 -7.2 -12.3 - -441 Yozulçümü (bin m3) 60.781 56.377 45.517 45 352 39.866 14.109 8.468 Değişimi % 4.1 -7.2 -19.3 -0.4 -12.1 - -40.0 lında 5.1 milyar dolar, 2000 yılında 5.4 milyar dolar, 2001 yılında 3.9 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, 2001 yılının ilk 6 ayında altyapıya yapılan yatınm 2.4 milyar dolarken 2002 yılının ilk 6 ayında yapılan altyapı yatınmı 1.3 milyar dolara gerilemiştir. Oysa ülkemizde temeli atılmış olan birçok attyapı projesi ödeneksizlik nedeniyle tamamlanamamaktadır. Bu DİE Verîlerjne Göre inşaat S«ktörünün Ufusaf Gelirdeki Büyüme Yıl 1997 1998 1999 2000 2001 2002 (İlk 6 Ay) Orantan f inşaat Sektörü 4.6 -0.3 -12.7 5.8 -5.9 -4.2 Ulusal Gelir 8.0 3.8 -6.4 6.1 -9.4 4.7 mu fonlanndan kredilendirilerek önemli ölçüde destek görmüştür. Bugün yaşanan ekonomik kriz, kooperatiflerin alacağı kredi sayısını son derece azaltmış, ödemelerde de önemli ölçüde gecikme- lere neden olmuştur. Bu durum inşaat süresinin uzamasına paraiel olarak inşaat maliyetlerinin önemli ölçüde artmasına da neden olmaktadır. Bu nedenle kooperatif üyelerine yeterii ve sürekli para desteği sağlayacak iyi çalışan, geriye dönüşü öde- nebilir bir kredi sistemi son derece gereklidir. Bugünkü durumda, orta ve alt-orta sınıf gelir se- viyesindeki kooperatif üyeleri, almış oldukları kredi- lerin geri ödenmesi noktasında oldukça sıkıntı çek- mektedirler. Yine, 1997 yılında yapılan altyapı yatınmları 5.9 milyar dolar, 1998 yılında 6.2 milyar dolar, 1999 yı- durum maliyetleri önemli ölçüde arttırdığı gibi, tek- noloji eskimesi nedeniyle de etkinliği giderek azal- maktadır. 2001 yılı sonu itibanyla inşaat sektöründe yakla- şık 947 bin 616 kişi çalışmaktadır. Bu rakam top- lam istihdamın yaklaşık yüzde 4.8'ini oluştunmak- tadır. 2002 yılının ilk döneminde toplam istihdamımız 18 milyon 467'ye gerilemiş, inşaat sektöründe ça- lışanlann sayısı da 775 bin 614 olarak gerçekleş- miş bulunmaktadır. Geçen yılın aynı dönemine gö- re inşaat sektörünün toplam istihdamdaki payı yüzde 5.4'ten 4.2'ye düşmüştür. Yine 2002 yılı ikin- ci döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre top- lam istihdamdaki payı yüzde 5.6'dan yüzde 4.7'ye düşmüştür. Buraya kadar sıralamış olduğumuz ve- rilerin hiç de iç açıcı olmadığı görülmektedir. Derin bir krizin dibe vurduğu inşaat sektörü, aca- ba 2003 yılında beklentileri karşılayabilecek oranda bir sıçrama yapabilecek mi? Sonuç olarak, 2000 yılı başında yıllık konut ihtiyacımızın 300 bi- nin üzerinde olduğu bilinmektedir. Bu bağlamda, yeni hükümetin yanm kalmış konutlann tamamlan- ması, îstanbul gibi deprem riski yüksek olan kent- lerimizdeki konutlann güçlendirilmesi için kaynak sağlaması gerekmektedir. - Konuta ihtiyaç duyan kesimlerin büyük bir ço- ğunluğunun özkaynaklanyla yeni bir konut sahibi olmaları olanaklı değildir. Bu nedenle düşük faizli, ödenebilir bir konut edindirme politikasının yürürlü- ğe konulması zorunlu olmaktadır. - Konut arsa payının inşaat maliyetleri içindeki payının yüzde 20 dolayında olması gerekirken bu oran bizde yüzde 50'leri aşmaktadır. Yerel yönetim- lerin, aftyapısı hazırianmış ucuz kentsel arsa üret- meleri sağlanmalıdır. Bu bağlamda Hazine arazile- rinin yerel yönetimlere devri gerekmektedir. - Temeli atılan, fakat ödeneksizlik nedeniyle ta- mamlanamayan altyapı yatınmlannın teknolojileri her geçen gün biraz daha eskimektedir. Bu durum maliyetlerin önemli ölçüde artmasını da getirmek- tedir. Bu tür yatınmlar tamamlanmadan yeni yatı- nmlara başlanmamalıdır. - Projesiz ve ödeneği olmayan işler ihaleye çıka- nlmamalı, ihalelerde şeffaflık esas olmalıdır. Bu ne- denle yeni ihale yasası ertelenmemelidir. - Altyapı yatınmlarında öncelik karayollanna de- ğil, demiryoluna verilmelidir. Bu bağlamda 1975 yı- lında temeli atılan Ankara-lstanbul arasındaki hızlı demiryolu inşaatı bir an evvel tamamlanmalıdır. - Mühendislik ve mimarlık hakkındaki yasa günü- müz koşullarına uygun hale getirilmeli. - Imar Yasası ve uygulamalarına yönelik yeni ve çağdaş bir yasa uygulamasının, Ulusal Deprem Konseyi Raporu"nun hukuki çerçevesini oluştura- cak şekilde, güvenli bir "denetim sisteminin" oluş- turulmasının sağlanması öncelikli hedefler olmalı- dır.