Katalog

SAYFA CUMHURİYET 25 TEMMUZ 2002 PERŞEMBE HABERLER DÜNY4DA BUGUN ALt StRMEN Lozan'dan Ne Kaldı? Dün yurdun dört bir yanında, bence hazin ve buruk törenler yapıkJı. 24 Temmuz 2002 günü ba- ğımsız Türkiye Cumhuriyeti'ne can veren Lozan Artlaşması'nın 79. yıldönümüydü. 20 Kasım 1922'de Isviçre'nin Lozan kentinde başlayan görüşme/erde Ismet Paşa, Dr. Rıza NurveHasan Bey'den(Saka) oluşan Türk tem- sılcilerinin karşısında, Ingiltere, Fransa, Italya, Romanya, Yugoslavya, Japonya, ABD ve Yuna- nıstan delegasyonlan yer alıyordu. Sovyetler Birlıği ile Bulgaristan ise kendilerini îlgilendiren konufar gündeme geldiğinde, toplan- tılara katılmışlardır. Asıl çetin çekışme Ismet Paşa ile Düvel-i Mu- azzama'nın önderi Ingiltere Baştemsilcisi Lord Curzon arasında oldu. O sırada 38 yaşında olan Ismet Paşa'nın kişiliğinde, gençTürkiye'nintam bağımsızlık konusundaki kararlılığını çabuk fark ettiler konferansa katılanlar. Hatta yine Türk Delegasyonu'nun karaıiı tavn yüzünden gerginleşen oturumlardan birinin ara- sında, Fransız Baştemsilcisi'nin oldukça cerbe- zeli ve bir diplomat eşi için biraz da az nazik eşi Madame Bompard, salonda dinlenmekte olan temsilcilerimizin üzerine doğru, elinde şemsiye- sryle yürüyerek, biraz hiddet ve biraz da hayret- le, - Ou sont les bons vieux Turcs? (Nerede o es- ki iyi uysal Türkler?) demişti. O eski uysal iyi Türkler o sırada Osmanlı Dev- leti ile birlikte tarihe kanşmıştı. • • • Konferansın belli başlı konulan, Misak-ı Millisı- nırlan (Musul ve Kerkük de dahil), Boğazlar'ın statüsü (Bugünkü şekline 1936 Montreux Bo- ğazlar Sözleşmesi'yle kavuşacaktır), azınlıklar (Bu konudaki son pürüz de Medeni Kanun'un 1926'da kabulü çalışmalannın başlamasıyla or- tadan kalkacaktır) ve de kapitülasyonlar ile Os- manlı borçlan idi. özellikle kapitülasyonlar konusunda, Lord Cur- zon'un bütün dayatrnalanna karşı direndi Ismet Paşa; öyle ki 4 Şubat 1923 günü konferans ke- sildi. Curzon, ardından da Inönii, Lozan'dan ay- nldılar. 4 Şubat günü görüşmelerin kesilmesi üzerine oteline dönen Ismet Paşa'ya bir gazeteci sorar: - Ne oldu Paşam? - Ne olacak? Hiç! Esaret altına girmeyi kabul etmedik, o kadar! 4 Şubat günü görüşmeler kesilmiştir, fakat kon- ferans devam edecektir. Nitekim Fransız Delege- si Bompard Lozan'dan aynlmadan önce, gaze- tecilere şunlan söyler: - Aman sözlerimi yanlış anlamayın, konferans kesildi demiyorum. Yalnız konuşmalar bitmiştir, diyorum. Nitekim 23 Nisan 1923'te Lozan görüşmeleri yeniden başladı veantlaşma 24 Temmuz 1923'te imzalandı. • • • Lozan Antlaşması'nın belli başlı hükümleri bü- tün tarih kitaplannda var. Lozan Zabıtlan Em. Bü- yükelçi Osman Olcay ve Prof. Dr. Seha Meray tarafından da kitaplaştınldı. Lozan Antlaşması, tam anlamıyla bağımsız Tür- kiye Cumhuriyeti'nin temelini atmıştır. Bu bağımsızlık, birkurtuluş savaşı ve ondan son- ra da görüşmelerdeki kararlılık ile kazanılmıştır. Genç Türkiye'nin bağımsızlık konusundaki ka- rarlılığı, özellikle Curzon'u çileden çıkarmıştır. Toplantılardan birinde Curzon, öfke ile Ismet Pa- şa'ya şunlan söylemiştir: - Aylardan beri müzakere ediyoruz. Arzu ettik- lerimizin hiçbirini alamıyoruz. Vermiyorsunuz. An- layış göstermiyorsunuz. Memnun değiliz sizden. Ama ne reddederseniz cebimize atıyoruz. Mem- leketiniz haraptır. Yarın gelecekseniz, bunları ta- miretmek için, kalkınmak için yardım isteyecek- siniz. O zarman bu cebime koyduklanmdan her birini teker teker çıkanp vereceğim size. Ismet Paşa'nın yanıtı kısa ve kesindir: - Çok emekle neticeye varmışızdır. Şartlanmız milletimize göre haklıdır. Bunları mutlaka alaca- ğız. Siz şimdi verin. Sonra gelirsek istediğinizi yapın... "Kim haklı çıktı" sorusunu sormaya ırtanıyo- rum sevgili okuriar. Aradan seksen yıl bile geçmeden Bayan Bom- pard'ın özlemle andığı "eski uysal iyi Türkler" geri döndü. 24 Temmuz 20O2'de, 24 Temmuz 1923'te im- zalanan Lozan'dan geriye ne kaldı? Bakanlar Kurulu toplandı Liman ücretleri düşürülecek Meclis'te öncelikle seçim karanrun alınmasını isteyen partiler 327 miletvekillinden oluşan çoğunluğa ulaştı 3 Kasım bloku oluştuANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Meclis'in olağanüstü toplantısın- dan önce yoğunlaşan siyasi trafik- te, öncelikle erken seçim karan alın- masını isteyen falok ağırhklı çoğun- luğa ulaştı. YTP'nin müstakbel ge- nel başkan yardımcısı Hiisamettin Ozkan. 3 Kasım için seçim karan- nı hızla çıkarmanın yöntemi konu- sunda MHP, DYP ve AKP grup baş- kanvekilleriyle anlaştı. Pazartesi günü Meclis'in olağa- nüstü toplantısında öncelikle seçim karannın gündeme alınmasını iste- yen partiler MHP, DYP, YTP ve AKP, 327 milletvekilinden oluşan bir ço- ğunluk oluşturuyor. Erken seçim sü- recinde bu hafta yaşanan yoğun si- yası hareketliliğin ardından partile- rin konumu şöyle: MHP: Devl'et Bahçeli, 7 Tem- muz'da açıldadığı "3 Kasım'da er- ken genel seçim" isteminden geri • SP ve ANAP'ın itirazına ve DSP'nin çekincelerine karşı, MHP-DYP-YTP ve AKP öncelikle seçim karannın çıkanlmasında ısrar ediyor. Hüsamettin Özkan; MHR DYP ve AKP grup başkanvekilleriyle gelecek hafta hızla seçim karan çıkarmanın 'yöntemini' görüştü. adım atmadı. Önce, 1 Eylülte ola- ğanüstü toplantı için çağn metni ve- ren MHP, YSK'nin çekinceleri doğ- rultusunda 29 Temmuz için başvu- rusunu yineledi. MHP, ANAP'ın di- rencini "AB yasalannı bizsiz çıka- nn" önerisiyle. Başbakan Bülent Ecevit'in direncini de "Hükümet- ten çekiliriz'' restiyle kırdı. DYP: Sonbaharda seçim için MHP'nin en önemli destekçisi oldu. DYP Grup Başkanvekilleri, seçımin 3 Kasım'da yapılması için TBMM Başkanhğı'nayasa önerisı de verdi- ler. DYP Genel Başkanı Tansu Çil- ler. 3 Kasım'da seçim koşuluyla her türlü hükümet formülüne destek ola- caklannı vurgulayarak seçim blo- kunun genişlemesine katkıda bulun- du. Parti yönetimi, AB ve seçim ya- salanndan önce seçim karannın çı- kanlması görüşünden geri adım at- mıyor. DYP, ancak bu koşulla AB dü- zenlemeleriyle ilgili gündem mad- delerinin geçinlmesine destek veri- yor. AB paketinin içeriğiyle ilgili ciddi bir itiraz konusu yok. ANAP: Erken seçim karan alındık- tan sonra Meclis'in artık çalışama- yacağını savunan Mesut Yıhtıaz. ön- celikJe AB'ye uyum yasalannın çı- kanlmasına çalışıyor. DSP: Başbakan, erken seçimi ile- ri tarihe attna ısrannı "57. hükümet döneminde yapüan radikal uygula- malann mutfağa yansunasına ola- nak tanıma, dinci veya bölücü par- tilerin önünü kesmek için mücadele etme, yurtdışındaki seçmenin oy ku]- lanmasmı sağlama ve yeni kurulan partilere sandığa gitme şansını taru- ma" gerekçelerine dayandınyor. An- cak parçalanan DSP görüntüsüne karşın mevcut hükümetle seçime git- me istemi DSP'nin seçeneklerini sı- nırlıyor. Parti, AB paketini destek- lemekle birlikte bu ortamda Mec- lis'ten çıkanlabilmesine olanak ta- nımıyor. YTP: Seçim karan alındıktan son- ra AB'ye uyum düzenlemelerinin çıkanlabileceği görüşünü taşıyor. Partilı millervekilleri, genel kurulda seçim karannın önde tutulmasını sağlamak amacıyla, TBMM Baş- kanlığı'na MHP'nin çağn metnine destek içeren bir başvuruda bulun- du. Pazartesi günü Danışma Kuru- lu'nun toplanarak seçim önergesinin 48 saat geçmeden komisyona alın- masını sağlamaya dönük çalışmala- n da doğrudan Hüsamettin Ozkan yü- rütüyor. AKP: Gelinen asamada 3 Kasım için ısrar ediyor. Partili yöneticiler, milletvekili adaylık listeleri belir- lenmeden önce genel başkanlann ağırlığını koyması durumunda Mec- lis'e devamın rahatlıkJa sağlanabi- leceğine dıkkat çekiyor. SP: \ecmettin Erbakan'ın siyasi yasağı kalkıncaya kadar seçim olma- ması için çaba gösteriyor. AB'ye uyum paketine destek olmakJa bir- likte, yine Erbakan'ı kurtarmaya dö- nük istemler gündeme getirildi. Bayburt'tan aday olacak SP'deErbakan için kampanya İĞNELİ FIRÇA ZAFER TEMOÇİN BÜLENT SARIOĞLU ANKARA- Saadet Par- tisi'nin (SP) seçim kam- panyası Necroettin Erba- kan'ın AJtınoluk'takı yaz- lığında oluşturuluyor. Er- bakan'ı ziyaret eden 3 par- ti yönetıcisi, "MiDi Gö- rüş siyasetinedönüşü" içe- ren bir propaganda pake- ti hazırlıyor. 3 Kasım'da seçim eği- limine uzun süre direnen SP yönetimi, erken seçi- min adım adım yaklaş- ması üzerine kampanya hazırlığına başladı. SP ge- nel başkan yardımcılan Mehmet Bekaroğju, Nu- man Korfulmuş ve Te- oman Rıza Güneri, yap- tıklan çalışmalan görüş- mek üzere öncekı gün Necmettin Erbakan'ın Al- tınoluk'taki yazlığına git- ti. Alınan bilgiye göre Er- bakan, "bağımsız adayb- ğının önünde engel buJun- madığınr sa\-unarak par- rinin seçımden çekinirgö- rüntü sergilememesini is- tedi. Erbakan'ın bağım- sız adaylığı deneyeceği kent olarak Bayburt'u seç- tiği öğrenildi. Erbakan'ın bu eğiliminde iki etken rol oynuyor. Bırincisi, MiJ- li Görüş seçmeninin ağır- lıkta olduğu Konya'da SP'nin oylannın bolün- mesi istenmiyor. Ddnci et- ken seçim sisteminden kaynaldanıyor. mmu YTP'de sıkıntı ANKARA(Cumhuriyet Bürosu)-Yera Türkiye Par- tisi'nin (YTP) grup baş- kanvekillıklerine daha ön- ce sağ partilerde yer alan Gaffar Yakuı ve Oğuz Ay- gün'ün getirilmesi, parti içinde sıkıntı yarattı. Par- ti yönetimi, "Seçimden sonra daha sağlıklı bir se- çim yapıhr" diyerek rahat- sız milletvekillerini ikna etmeye çalışıyor. Rahmi Sezgin'in ardından YTP'de yeni istifalar beklenirken parti yöneticileri. "Istifa l-2'yigeçmez"dediler. Ke- mal Derviş'ın partiye ka- tılacağı tarihın netlık ka- zanmaması ve HiisameOin Özkan'ın da genel başkan yardımcılığı için Derviş'i bekleme karan alması, ba- zı milletvekillerini endi- şeye düşürdü. Esb DPT Başkanı Orhan Güvenen de YTP'ye katıldı. Erdoğan 'Yasağım yok' diyor, partisi yasağın kaldınlması için öneri veriyor AKP'nin yasak çelişldsiANKARA(CumhuriyetBüro- su) -AKP Genel Başkanı Recep TavyipErdoğan, siyaset yapma- sının önünde hiçbir hukuki en- gel bulunmadığmı savunurken parti yöneticileri millervekili adaylığı ve parti üyeliği yeterli- liğine kavuşabilmesi için TBMM BaşkanJığı 'na yasa önerisi ver- di. Sicil temizliği istemeye ha- zırlanan Erdoğan, bu konuda Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk'ün olumsuz görüşüne de tepki göstererek "Bunu şahsen Adalet Bakammızdan duymak istemezdim" dedi. AKP'nin seçim işlerinden so- rumlu genel başkan yardımcısı Vecdi Gönüi Seçim yasası, Si- yasi Partiler Yasası ve Millet- vekili Seçimi Yasası'na ilişkin • Sicil temizliği konusunda Adalet Bakanı 'nın olumsuz görüşünü eleştiren Erdoğan, "Bunu şahsen Adalet Bakammızdan duymak istemezdim" dedi. AKP'nin öneri metninde, Tay- yip Erdoğan'a hukuksal engel oluşfuran tüm yasa maddeleri- nin değiştirilmesi isteniyor. Bu- na göre, siyasi partilere üye ol- ma ve milletvekili seçilme ye- terliliğiyle ilgili koşullann 312. maddenin yeni hükmüne göre değiştirilmesi öneriliyor. Aynca, 312. maddeden mahkûm olan- lann, "memnu haklarmm iade- si veya mahkûmiyetin tecüine kararverihniş obnası durumun- da" milletvekili adayı olabilme- si düzenleniyor. Tayyip Erdoğan. parti yöneti- cilerinin girişimlerine karşın dün değişiklik önerilerini dün Mec- lis başkanlığına verdi. AKP'nin yasa önerisi, seçim sisteminin "daraltılnuş bölge ve tercihti oy uygulaması" ile değiştirilmesi- ni içeriyor. Öneride. bir seçim bölgesinden en fazla 6 milletve- kilinin çıkabilmesi düzenleni- yor. AKP; Türk yurttaşlannın yurtdışuıda oy kullanabilmele- rini, propaganda süresinin uza- tılmasını, özel televizyonlarda herpartinin günde 5 dakika pro- paganda yapabilmesini ve daha önce seçime girmeyen partile- rin de sandık kurullannda tem- silci bulundurabilmesini istiyor. de "ldşisel hiçbir sorunu olnıa- djğmı" savundu. Daha önce, si- cil temizliği için Adalet Bakan- hğı'nın harekete geçmesini is- teyen Erdoğan, Hikmet Sami Türk'ün "Cezanın adli sicilden sihnmesi konusunda asli>e ceza mahkemesiyetküidir. Yetki soru- nu çıkabilir" görüşünü ise eleş- tirdi. AKP Genel Başkanı, "Bu sö'zü şahsen ben Adaiet Bakam- mızdan du\mak istemezdim, çünkü Adalet Bakamnuzuı ba- şından itibaren bu konuda sa- mimi olduğuna inanıyorum. Şu anda bu ifadenin kendisinden çıkmış oiması bir çehşkivi ifade eünektedir" diye konuştu. Erdo- ğan, seçim yasalan konusunda Meclis'te uzlaşma sağlanama- masına da tepki gösterdi. Sezer Tarihte dönüm noktası Lozan hn 79, yılı kutlandı ANKARA (Cumhu- riyet Bürosu) -Bakanlar Kurulu, Avrupa ülkele- rine oranla 3 kat pahalı olan liman ücretlerinde yüzde 70'e varan indirim yapılmasını prensip ola- rak kabul etti. Başbakan BülentEce- xit başkanlığında ger- çekleştirilen Bakanlar Kurulu toplantısı yakla- şık 2 saat 45 dakika sür- dü. Alınan bilgiye göre Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk, toplantıda Türkiye'de bir daha ce- zaevi sorunu yasanma- ması için 400-500 kişi- lik L tipi cezaevleri ya- pılması gerektiğini söy- Iedı. Türk, 120 bin kâşi kapasiteli cezaevi gerek- tiğini ve bunun 25 bin- lik kapasitelisine yalnız Istanbul'da gereksinim duyulduğunu vurguladı. Toplantıda, Devlet Ba- kanı Ramazan Mirza- oğhı, Türk limanlanna yaklaşan gemiJerden alı- nan ücretlerin Avrupa ülkelerinin yaklaşık 3 katı olduğunu belirterek bu ücretlerin indirilme- sini istedi. Türkiye'nin lOOOkişihk birgemi- den 60 bin dolar aldığı- nı, Yunanistan'da ise bu rakamın 17 bin dolarol- duğunu anlatan Mirza- oğlu, pahalı ohnası ne- deniyle gemilerin baş- ka üDcelerin limanlannı tercih ettiğini vurgula- dı. Mirzaoğlu'nun liman ücretlerinin yüzde 70 oranında düşürülerek 20 bin dolar olarak belir- lenmesi yönündeki öne- risi prensip olarak kabul edildi. DYP lideri seçim karannın alınmasının ardından Seçim Yasası'nda değişiklik önerdi Çiller: Baraj indirilmemeli DYP lideri Tansu Çiller, eski Cumhurbaşkanı SüleymanDemireiiledegöriiş^ü. (Fotoğraf: AA) ANKARA (Cumhuriyet Bürosu)-DYP Genel Başİca- nı Tansu Çiller, seçimlerden önce Siyasi Partiler Yasası (SPY) ve Seçim Yasasfnın değiştirihnesi için sıvil top- lum örgütlerinin de destek vermesi gerektiğini söyledi. Ülke barajının indirilmeme- si ve iki turlu sistemin uygu- lanması gerektığını savunan Çiller, u Kim radikal, bölücü partiJerden korkuyorsa bunu desteklemek mecburiyetin- de" diye konuştu. Çiller, MHP lideri Devlet BahçeH'yi ziyaret etti. Çil- ler, yalnızca MHP ve DYP'nin erken seçimi iste- diğini belirterek öncelikli olarak erken seçim karan- nın alınması gerektiğini söy- ledi. Seçim karannın alın- masından sonra bir yasa çı- kanlması önerisinde bulu- nan Çiller, "Daha önce se- çim karariannı iptal girişim- Jeri oldu. Bunu önlemek için bir deyasaçıkarmaklazım" dedi. Bahçeli. Çıller'ın öne- nsine "Bize makul geldi, üı- celeyelim" yanıtını verdi. Bahçeli, 57. hükümetin artık seçim hükümeti olduğunu belirterek en sağlıklı kara- nn seçim karan olduğunu söyledi. Bahçeli, "Seçim ka- ran aJındıktan sonra siz bir araya gelir, AB yasalaruu çı- kanrsınız" dedi. Seçim ya- salannda değişiklik yapıla- rak tercih sisteminin getiril- mesini isteyen Çiller, bu sis- temi istemeyen partiler için "Partiler, isterlersetercih sis- temini uygulayabifir" biçi- minde bir düzenleme getiri- Iebileceğini söyledi. Bahçe- li ise bu sistemi doğru bul- madıklannı belirterek "Bu, parti içini birbirinedüşürür. Düşmanhklar seçünde daha katmerti hale gelir. Partile- rin biriiğini ve diriiğini bo- zar,uygıuı değiL Seçimyasa- lannın değişririlmesi için de arnkgeç kahndL bundan son- ra daobnaz" dedi. Çiller dün TlSK Başkanı Refik Baydur ile beraberin- deld heyeti kabul etti. Mut- laka tercih sistemine geçilme- sini, yüzde 10'lukbarajınko- runmasını isteyen Çiller, se- çim öncesi ittifaklara olanak tarunması durumunda hükü- metin, ancak 5-6 parti ile ku- rulabileceğinj savundu. Çil- ler. "Aynca bölücü, radikal partilerin Meclis'e taşmma- malaniçinkamuoyundacid- di bir korku var. Seçimler- den korkuyor millet Acaba radikal, bölücü partiler Mec- lis'e girer mı' korkusu. se- çimleri engeUer hale geldi uzunbir süreTürkiye'de" di- ye konuştu. Haber Merkezi - Cumhurbaşkanı Ah- met NecdetSezer, Lo- zan Antlaşması'nı "Türktarflıinde bir dö- nüm noktası" oiarak nitelendirirken Başba- kan BülentEcevit, ant- laşmarun Türkiye'yi, dünya devletleri arası- na soktuğunu söyledi. Cumhurbaşkanı Se- zer tarafindan yapılan açıklamada, u Lozan Anoaşması Türk ulu- sunun kesin zaferinin, varüğuun ve Türkiye Cumhuriyeti'nintenüd niteüklerinin uluslara- rasıdüzeydekabulü ot- muştur" denildı. Ece- vit de yapnğı açıkia- mada. "Andaşma Tür- kiye'nin bağunsızhğı- ntveegeoıenfiğmioDay- lajarakdüm'adevieüe- riarasmdayerahnanB- zı sağiamısor'' dedi. _ TBMM Başkanı Omertzgi de yayımla- dığı mesajda, Türki- ye'yi siyasi, askeri ve ekonornik özgürlüğü- ne kavuşturan antlaş- manın önemine işaret ederek "Bu antlaş- ma>iaulusumuzunege- menlik ve bağımsızhk haklan güvencealtana ahnmışar" dedi. Lozan Antlaşma- sı'nın 79. yıldönumü dolayısryla ÇağdaşYa- puta Desteldeme Der- ne§ (ÇYDD), Türid- yeÇağdaşVaşamı Des- tektemeVakfi(TÜRK- ÇAĞ) ve tnönü Vakfi tarafindan Kabataş Er- kek Lisesi'nde forum düzenlendi. "Lo- zan'dan Avrupa Birti- gj'ne" adı altında ger- çekleştirilen toplantı- yakaülanErdalInönü, Türkiye'nin dış poli- tikadaki hedefinin 1920'lerde oluştuğu- na dikkat çekerek, "Çağdaşuygarükiste- yen Atatürk kuşkusuz ki Baa'yaaçumakiste- miştir.Bu da şu aniçin AB anlamına gelmek- tedir" dedi. Prof. Dr. tbrahim Kaboğlu da Türkiye'de iyi bir hu- kuk devleti oluşturul- madığına dikkat çeke- rek "Neinsan haklan- nı tam olarak içseUeş- tirebildik ne de ege- menükanlayışınıotur- tabUdik-LTusalkiırdik sorusunayanrtbubnak gerekir'' dedi. ÎTÜ'de de bir top- lantı düzeniendi. Top- lantiya katılan gazete- miz yazarlanndan Dr. Alev Coşkun, tsmet înönünün, Lozan Konferansı'nda hiç bir konuda ödün verme- diğini anımsatarak, "Günümüz siyasetçi- ieri de bundan dersal- mabdu-"diye konuştu. CHP İzmir îl Baş- kanı Alaattin YükseL Kültürpark Lozan gi- rişindeki Atatürkve Is- met înönü heykeli önünde bir grup parti- liyJebirlikte basınaçık- laması yapti. Yüksel, "Bu yil Lozan'ı kutia- mak çok biiyük bir önem kazanmıştır. Çünkü ülkemizin ici- nedüşürüktüğüdurum Lozan, Kurtuluş Sava- sjöncesiveSevrAnlaş- masıdonemineûpabp benzerhalegetirflmiş- tir* dedi.