Katalog

3 MAYIS 2001 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA kultur@cumhuriyet.com.tr 15 UYGARLIKLARIN İZİNDE. OKTAY EKİNCİ ıH 'Kültür ve Koruma Projeleri'ne îçişleri Bakanlığı'nın desteği yaygınlaşarak sürüyor Içişleıi^ııhı kültür operasyonu Divriği evleri de "operasyon" kapsamında programa ahndL- "Bir yere gehnek isteyen idaredleri- miziçin balolacak en önemlikriter, kül- tör ve tabiat varhklannın sahiplenilme- skör. Kendi bölgesinde lcöMrei mirasa sahiplenmeduygusu otmayan bir idare- cinin bana göre yüksehne şansı azdn-J" Bu sözler, îçişleri Bakanı Sadettin Tantan'ın 3 Haziran 2000 günü Kasta- monu'da düzenlenen; "KühürelDeğer- lerin Korunmasmda Yerei Yönetimle- rin Rolü ve Sorumluluğu Sempozyu- mu"ndaki konuşmasında yer alıyor. Peki bir "Îçişleri Bakanı", böylesine bir "kültürel sorumluluğu" neden üst- leniyor? Bu sorunun yanıtı da geçen bir yıl içindeki benzer çok sayıda "Valfler Bölge Toplannlan"na bir tûr rehberlik eden "Kastamonu Büdirges"nde var: "Tarihi çevrenin korunduğu ortam- lar, yurttaşhk bümcinin geüşmesini de sağlarlar (_) Nitekim, dünyada ve ülke- mizde suç işleme oranmın da en dûşük olduğu kentlerin tarihsel ve kültûrel do- kusunun en ryi korunduğu kentkr oldu- ğu gerçeği, („) bu hedefi diğer tûm ku- ruluşlar labirtikteÎçişleri Bakanhğı'nm da kurumsal görevi kıhnaktaduvJ" îçişleri Bakanlığı, Türkiye'de, işte bu "yeni" başladığı görevini sadece sözde bırakmayıp "uygulamaya" da dönüş- türmek üzere yine bir yılı aşkın bir sû- redir yoğun çaba içinde... Ömeğin, KültürBakanlığı 'na hem en her hükümetin yıllardır çektirdiği "büt- çe süanbsı" nedeniyle yeterli ekipmana ve olanaklara sahip olamayan Koruma Kurullanna, o ildeki diğer kamu ku- rumlanndan araç, gereç ve eleman des- teği sağlanması konusunda valilikler ar- tık devredeler. Benzer şekilde yine Kül- tür Bakanhğı'yla işbirliği içinde Tarihi KentierBiriiği'nin kuruluşunda da etkin ve destekleyici bir tutum sergilendi... îçişleri Bakanlığı'nın bütün bu çaba- lan, "kfihüre karşı ulusal sorumhılu- ğun" yerine getirilmesinde Kültür Ba- kanlığı 'nın yalnız bırakılmaması, bu ül- kenin tarih ve doğa zenginliğini yaşa- tarak geleceğe taşımaktan asluıda tüm "kamnsalgüçlerin" yükümlü olduğunu anımsatması bakımından da önem taşı- yor... Bu nedenle, "dansı diğer bakanhkla- rm da başma" diyoruz ve bekliyoruz... e c şunlar: KEMA1İYE (Eğm): Asırlık ortaokul binası A "Kültür Merkezi oJuyor™ Bir "Eğin Evi" de çevre-kültür evi olarak restore ediliyor. q MUDANYA:ŞükrüÇavuşSokağıdüzenleni- ı yor; sokağın köşesındeki geleneksel ev "sivfl a<lophımevi" oldu; tarihi Jandarma Karakolu bi- ^nası da "araşürma merkezi'' yapılıyor... ' GÖLYAZI (Apofyont): Eski kilise kalıntısı kültür merkezine dönüştürülüyor. [ CUMALIKIZIK (Bursa): Yaklaşık 30 ev, ç cepheleri-çatılan-kapılan-pencereleri onanla- f rak, sokak dokusuylabirlikte kurtanldı... Çalış- .f ma sürüyor... - AKSEKİ (Antalya): Geleneksel bir Akseki Evi onanhyor, Sanhacüar Köyü için kültûrel sıturizm projesi başlatıldı. -r BİRGt: Çevre-Kültür Evi onanmı bitiyor... -cCumhuriyet Meydanı özgün kimliğiyle düzen- ' leniyor. BADEMLİ: Müze ve konaklama işlevleriy- 1 le 5 eski ev restore ediliyor. TALAS (Kayseri): Eski Camı onanhyor ve yanındaki Rüştüye Mektebi kütüphane oluyor. KASTAMONU: Valilik, Kültür Bakanlığı ve kdeğişik kuruluşlarca restore edilen kültür var- lığı bina sayısı 30'a yaklaşıyor. AĞIRNAS (Kayseri): Mimar Sinan'ın doğ- dugu bu köyde bir ev "Sinan Evi" oluyor. MÜJYAT: Çevre-Kültür Evi olarak kullanıla- cak konak restorasyonu bitiyor... "Taşçı ustab- ' ğı" için eğitim programı başlatıldı... * MUĞLA: Tanhi "Arasta"nın korunup yaşa- r 'ülma projesi başlıyor. ,, AKŞEHİR:NasrettinHocaTürbesiçevredü- >k restorasyonu programa alındı. DİVRİĞ1: UNESCO listesindeki Ulu Ca- mi'nin bakımı ve çevre düzenlemesi; Çevre- Kültür Evi restorasyonu; Cumhuriyet Oku- lu'nun onanlarak yaz okulu merkezi yapılma- sı; Abdullah Paşa Konağı, Ayanlar Konağı.. projelerden bazılan... URFA: TBMM'nin aldığı taş konak restore ediliyor, GümrükHanı'nın onanmı ve yaşatıl- masına geçiliyor... DİYARBAKIR: Surlann onanmı, çevre dü- zenlemesi ve "lç Kale"nin de kültür alanı ola- rak değerlendirilmesi çahşmalan sürüyor... DEGIRMENDERE: Eski Değirmendere'de- ki geleneksel bir ev onanhyor. KARS: Istasyon yanındaki Tarihi Gümrûk Binası kültür merkezi oluyor. VAN: Mimar Sinan Külliyesi'nde restoras- yona (restitisyon) başlanıyor... MARDİN: Eski bir Mardin Evi Çevre-Kül- tür Evi oluyor... NUSAYBİN: Mor Yakup Kilisesi'nin resto- rasyonu ve çevre düzeni projesi başladı. . CİZRE: Tarihi "Kml Medrese" koruma ve yaşatmaprojesi sürüyor... GÜMUŞHANE: Eski Gümüşhane (Süleyma- niye) Mahallesi için kentsel korumaprojesi baş- latıldı. BERGAMA: Bazilika'dan eski çarşı merke- zine kadartarihi aks boyunca cephe ve çevre dü- zenlemesi projesi son aşamada... Eski Kız Mes- lek Okulu da Kültür Evi oluyor... TARAKLI: Eski Belediye Binası Çevre-Kül- tür Evi oluyor. Tüm eski evlerin envanteri (rö- löveleriyle birlikte) hazırlanıyor. he onanmlanna başlanıyor. EDtRNE: Hafizağa Konağı kamulaştınldı, Kaleiçi'nde 3 sokakta cephe-peyzaj restitisyo- nu başlatıldı. NEVŞEHtR(Kapadokya): Ürgüp, Mustafa Paşa, Avanos ve Göreme'de çevre ve kültür ev- lerinin restorasyonlan sürüyor... AMASYA: Yeşilırmak kıyısındaki "uyum- suz" öğretmenevi binasına yöre mimarisine uy- gun yeni cephe düzenlemesi yapıldı. BEYPAZARI (Ankara): Belediyenın gele- neksel evleri bakrrn-onanm kampanyasına des- tek veriliyor.. BURDUR: Ulucami çevresi tarihi dokuyu ko- ruma ve yaşatma projesi sürüyor... ISPARTA: Akpınar Köyü'nde örnek-gele- neksel kır evi projesi... KONAKLJ (tzmir): Cumhuriyet Meydanı ta- rihi kimliğiyle düzenleniyor... KÜTAHYA: Srvil mimari dokunun bakımı (sokaklar) ve Kütahya Kalesi'nde koruma amaçlı düzenleme projesi sürüyor. MANİSA: Merkezdeki Tarihi Han'ın onanm projesi hazırlanıyor... TRABZON: Tarihi Bedesten Çarşısı'nın ona- nmı programa alındı. BAYBURT: Geleneksel bir konut binası "ör- nek Bayburt Evi" yapılıyor. ANTAKYA: Tarihi kentte imar kargaşası ya- ratan "parçalanmış yerel yönetiın" düzensizli- ğine son verecek hukuksal çalışmalar başlatıl- dı... (Not: Bu listede yer alamayan çalışmalar için bilgi verildiğinde onlan da bu sütunlardan du- yuracağız.- O.E.) Akseki'deld kûhürel mirası yaşatma için "havza ölçeğinde koruma" planlanryor. 'Ekmek ve Laleler' şirin bir îtalyan güldürüsüydü, 'Keyif Evi'yse başanlı bir Ingiliz filmiydi Ev kaduıı zuıcirlerîni kırarsa.•• 'Ekmek ve Laleler 5 insanın içini ısıtan, neşeti bir fihn. Turistik bir gezide verilen molada, tu- valette gecikip otobüsü kaçu^n, üstelik kocası, iki oğlu ve kaynanasının yokluğu- nu farketmedikleri, kırklı yaşlanndaki sı- radan bir ev kadını olan Pescaralı Rosal- ba'nm öyküsünü anlatıyordu, önceden gördüğürnüz, festivalin kapanış fıhni «Ekmek ve Laleler". Genç yaşta evlenip çoluk çocuğa kanş- mış, ev işleriyle sorumluluklanndan pek başuıı alamamış, orta suuftan, kendi ha- lindeki îtalyan kadını, onsuz giden otobü- sün ardmdan tek başına kalakalınca pa- nikleyip ağlamaklı oluyor ve kendi başı- na eve dönmeye karar veriyordu. Çeşitli tiplerle karşılaştığı dış dünyada, suçluluk duygusunu bastınp özgürlüğünü ve ken- dini keşfetme heyecanıyla yollara vurarak Venedik'i bile görüyordu Rosalba, koca- sı evde sinirinden kudururken. Kendini zorunlu, kısa bir tatile çıkmış farzeden taytlı ev kadınının bu yeni hayatından, ko- casının peşine taktığı amatör hafiyeyle, yuvastna, ailesine dönüşüyle sürpriz bir finale bağlanıyordu "Ekmek ve Laleler", Rosalba'daki değişimin vurgulandığı. Yıllar yılı, koca-aile-çevre şeytan üç- genine tıkıknış ev kadınmuı, zincirlerini kınp evinden uzakta yaşadığı özgürlük serüvenlerine dayanan "PaneeTulipani", insanın içini ısıtan cinsten, şirin, neşeli bir Îtalyan güldürüsüydü sonuçta. Vaktiy- le gördüğümüz ilk filmi "Baü'nın Dingin Havaa"yla admı not ettiğimiz 1958 do- ğumlu yönetmen Silvia Soldmi'nin, bü- yük seyirci kitlesine göz kırpacak şekil- de kotardığı, dramdan komediye yönelen bu hafıf, sevimli yol fıhni çeşitlemesini Rosalba'yı oynayan Licia Magüetta sü- rüklüyordu. Ona kalacak yer bulan, inti- har takıntılı, Izlandalı, centıhnen garson rolündeki yıllann aktörü Bruno Ganz'ın oyunu da akılda kahyordu. Agorafobi(k) hikâye • Geçen yıl Venedik'te FIBRESCI ödülünü kazanmasıyla dikkati çeken "ThomasÂşıkOldu", festivalin bu yıl bize yaşattığı 'güzelliklerden' bir baş- kasıydı. 21. yüzyılda kapımızı çalan, bilgisayarh- internetli, yeni iletişim çağının, yararlan kadar içerdiği sakın- calan da düşündürten, Phiüppe Blas- (Jband imzalı, ilginç bir se- ^naryodan, 1963 Brüksel doğumlu yönetmen Pier- re- Paul Renders'ın çekti- ^ ği bir ükfüm'dı "Thomas AşıkOMu". Tek başına, evinde ger- çek dünyadan kopuk bir özürlü haya- tı süren ve dünyayla iletişimini bilgi- sayar aracıhğıyla sürdüren, hiç dışarı çıkmadığı gibi evine de kimseyi kabul etmeyen Thomas'nın sıra dışı hikâye- sini aktaran fihn, seyirciyi *yapay' bir dünyanın içine çekıyordu, başından sonuna kadar. Hiç görmediğimiz Tho- mas'ın anlatımıyla, onun sürekli bak- tığı ekranından izlediğimiz "Thomas ST>«OU[ 20.ULUSLARARASI FİLM FESTİUALI Aşık CMdu"da, sadece sesini duydu- ğumuz agorafobik kahramanımızın yataızlığı, gittikçe sorun olup uzatma- lı sanal sevgilisi de derdine derman olamayınca, ruh doktoruonu intemet- teki bir gönül postasına yazdınyordu. Bir türlü ekrandaki kadınlardan kadın beğenemeyen Thomas'ımız sonunda onu reddeden, ağlayan fa- hişeden (Türk babadan, Belçikalı anneden doğma Ay&ıYay) fena halde etki- leniyordu. Ruh doktoru, sigortacı- sı, telekız arkadaş servi- siyle, Thomas'uı hayaundaki herke- sin ve acıklı hikâyesinin, ekrandan geçtıği bu sıradışı 'ironik sanal dünya deştirisi' fıhn, farklı bir görselliğe de sahipti. Alışdmıştan farkh, yeni ifa- delere ve arayışlara meraklı sinemase- verlere ilaç gibi gelen, yeni bir 'ses'ti Belçikalı Renders'ın "Thomas Aşık Okhı"su, kaçıranlann gerçekten ha- yıflanacağı cinsten. Usta işi bir döııem fîbni 'Keyif Evi' birinci suuf bir uyartama. Uluslararası Yanşma'nm fa- vorilerinden "The House of Mhih-Keyif Evi" festivaün 10 yıl kadar önce "Uzak Sester, Durgun Yaşanüar"la tanıttığı, 1945 doğumlu tngiliz yönet- men Terence Davies'in üÛcesin- de çok beğenilen son fiîmiydi. EdithWharton'unaynı isim- li romanmdan uyarladığı "Ke- yif Evi"yle, genelde James Ivory'nin ustası olduğu bir tü- re el atmış Terence Etevies, ger- çekten 20. yüzyri başı, New Y- ork sosyetesini fon alan, inc«- likli, özenli bir sinema diline sahip, başanh bir dönem filmi gerçekleştirmişti. Koşullann dayatmasıyla git- gide direncini yiriren, varlıklı halasınca ve seçkin çevresince dışlanan, sevdiği avukatla (Er- k Stob) da bir türlü evleneme- yenmaddı çıkmazdaki genç, ha- yat doîubir kaduun (Gfflian An- derson) morfinle hızlanan göz göre göre intihara giden 'duşû- fönü' hikâye eden iılm, birinci smıf bir uyarlamaydı, anlatı- mından oyunculuğuna, çevre- mekâr^düzeninden kostümleri- ne kadar. Sap gibi ortada kalan, ilkeh", onurlu Lily Bart rolündeki Gil- lian Anderson'ınpedbrmansına şapka çıkardığnıuz "K^if Evi" plastik ve estetik düzeyiyle de çok göz ahcıydı. Kısacası melodram vıcıkhğı- na düşmedenyüzyıl öncesi New York'unun zengin, seçkin kesi- mine 'bakan' bu etkileyici ve dokunakh dönem fihni, Ingüiz yönetmen Terence Davies'in filmografısinde bir aşama sayı- labüir. ODAK NOKTASI AHMETCEMAL Kobay'laşmak Batı'nın insanı, on dokuzuncu yüzyılın son çeyre- ğinde başlatmıştı kendine yöne(ik acımasız bir sor- gulamayı. Soru ise şuydu: Bilimin ve tekniğin katkı- lanyla, "yeni efendiler" olan yeni ekonomik-toplum- sal düzenlerle gittikçe daha hızlı "ilertediği" söyte- nen insanlıktan geriye insan olarak ne kaldı? Büen, bu akışın içerisinde hâlâ ben miyim, yoksa daha çok sürüklenen, durumun ancak bir zincirin halka- lanna benzetilebilecek, dolayısıyla bağımsız değil, ancak bir yeriere takılı bir halka olarak ayakta ka- labilen bir yarattk mı? Kafka'nın Gregor Samsa'sı, böcege dönüşmeyi böyle bir insanlığa yeğler. Ali Poyrazoğlu'nun bel- teğimden yıllar boyunca silinmeyecek olan "Kobay" adlı oyunuyla bizi önüne geçilmez biçimde içine sü- rüktediği, acımasızca yüzleştirdiği sorgulama da iş- te bu soruyu içeren bir sorgulama: Yaşadığım dün- yada, bu düzen içerisinde ben hâlâ insan mıyım, yoksa insan görünüşlü bir kobay mı? Poyrazoğlu'nun D. Hayes'in bir öyküsünden sah- neye uyarladığı oyunda çiçekçi Mehmet Can hepi- mizi temsil ediyor. Evet, tanıtılış biçimiyle o bir *i/- hinsel özûriü"; hastalığının tıptaki adı da "Down Sendromu', zekâsı yeterince gelişmeden kalmış. Dünyaya neredeyse bir çocuğun gözleriyle bakryor. Tıp adamlan ise yeni bir tedavi uygulayarak Meh- met Can'ı "kurtarmak", zekâ derecesini normale getirmek, dahası onun da üzerine çıkarmak istiyor- lar. Ne var ki bu noktada karşımıza, modem tıp bili- minin epeydir kendine sorduğu bir soru, korkutucu boyutlan olan bir soru çıkıyor. Tıp, eriştiği bilimset düzeyde hâlâ birincil olarak insana mı hizmet et- mektedir, yoksa insandan soyutlaştırdığı -ve bu so- yutluk içerisinde insanı canlı olmaktan bile çıkanp bir nesneye -dönüştürmüş olan-bir bilimsel anlayı- şamı? Oyunun akışı içerisinde, görünüşte Mehmet Can'ı iyiteştirmek peşinde olan iki profesörün aslında ken- di buluşlanndan başka bir şeyle ilgilenmedikleri anlaşılır. Onlann savaşımlan, Mehmet Can'ın iyileş- mesi uğruna değil, fakat tedavinin başanya ulaşma- sı durumunda kazanacaklan olası ünleri uğruna ve- rilen bir savaşımdır. Bu nedenle birey olarak, biricik olarak Mehmet Can ve onun tedaviden tam başa- nyla çıkamaması, bu bilim adamlan için önemli de- ğildir; çünkü nasılsa başka Mehmet Can'lar ya da kobaylar her zaman bulunabilecektir! Bu çok sarsıcı, çok düşündünjcü oyunun simge- lediklerinden simgelenenlere ulaşmak zor değil; a- ma simgelenenlerin korkunçluğu yüzünden gözle- rimizi kapatmayı yeğlersek, o başka! Çünkü simge- lerin altında, bu zamanda yaşamakta olduğumuz kendi hayatlanmız gizli. Başkaldıran insanın yerini -rahat etmek amacıyla- uyumlu insanın alması du- rumunda, insan denen canlının dönüşebıleceği şey gizli. Bilimin kimi dallannın insani içeriklerini çoktan yi- tirmiş olmakla suçlandıklan bir dünyada "Kobay", bütün bunlan düşünmek istemeyenleri bile sarsa- bilecek kadar ağır bir tokat. Ve Ali Poyrazoğlu'nun oyunculuğu. "Koöay"da Ali Poyrazoğlu, yalnızca "rolünû oy- nama/rfa" yetinmiyor; sahneden, akıllanndan: "Oyunculuk nedir" sorusunu geçirmeye değer bu- lanlara da çok somut bir yanıt veriyor. Her aynntı- sıyla doğru, sahnenin her anında kendi üzerinde ödünsüz bir egemenlik kurmayı başaran, aynntılan bütünün başansının ve etkinliğinin olmazsa olmaz koşulu sayan bir oyunculuk. Ya da: Tiyatro sanatı- nın bir bedene nasıl giydirilmesi gerektiğini açık se- çik gözler önüne seren bir oyunculuk! e-posta: ahmetcemal@superonline.com acem20@hotmail.com Eddje van Hallen kanser • Kültür Servisl - Efsane rock grubu 'Van Hallen'ın gitaristi Eddie van Hallen, kanser olduğu yönündeki iddialan doğruladı. Uç onkolog tarafından muayene edildiğini ve Los Angeles'ta baş ve boyun bölgesinden üç ameliyat geçirdığini söyleyen müzisyen, kanseri yeneceğine inandığını ifade etti. Kanserin tam olarak hangi bölgesinde oldugunu açıklamayan Van Hallen'ın sigara tiryakisi ve alkol bağımhsı olduğu biliniyor. Doğrulanmayan bilgi ise kanserin dilinde olduğu yönünde. BUGÜN • AKSANAT'ta saat 18.30'da Tarihten Günûmûze Sadabat isımli dialı söyleşi gerçekleşecek. (252 35 00) • CEMAL REŞİT REY KONSER SALONU'nda 'L Uhıslararası İstanbui Dans Günleri' kapsammda saat 20.00'de Kubbutz Modern Dans Topluhığu'nun gösterisi izlenebilir. (232 98 30) • BABYLON'da saat 21.30'da Habbedk'in konseri izlenebilir. (292 73 68) • GOETHE ENSitTÜSÜ'nde saat 19.00'da '1930'hı Yıllarda Tûrkiye'deki Ahnan Göçmenler' başlıklı tartışma forumu gerçekleşecek. (292 96 24) • İTÜ MAÇKA KAMPUSU'nda saat 19.30'da İTÜ Oda Orkestrası'run konseri izlenebilir. (247 17 33) • İFSAK'ta saat 19.30'da 'Doğada İnsan tderi' isimli aym saydam yanşması gerçekleşeceL (202 42 01) • İSTANBUL KÜLTÜR ÜNTVERSİTESİ'nde saat 14.00te 'Bir Sokak GüzeDeştirme Örneği: Sûmbül Sokak' konulu toplantı yer alacak. (639 30 24) • AFM JAZZ BAR'da saat 22.30'da Kangroove topluluğunun konseri izlenebilir. (231 39 59) • GALATASARAY IİSESİ'nde 9. Tiyatro Günleri kapsammda saat 13.00'te Tiyatro Manga 'Tütünün Zararian', saat 19.00"da Robert Lisesi Oyunculan 'Deü Ibrahim" isımli oyunlannı Tevfık Fikret Salonu'nda gerçekleştirecek. Saat 16.00'da Aktüalite Merkezi'ndeTemel Tryatro isimli panel yapılacak. (293 9729)