Katalog

2-4 ARAUK 1999 CUMA CUMHURİYET SAYFA J V U L i l . U K . kultur(S cumhuriyet.com.tr 15 Siyah-beyaz 'A Ay' başyapıtının yönetmeni Reha Erdem'in on yıl sonra sinemaya dönüşü Dayanmaparaya düşersin boşluğaAncak finalini izleyince an- layacağımız bir şekilde, gökten yağarak süzüle süzüle yere dü- şen dolar görüntûleriyle açılıp, siyah bir fonda, hızh bir müzık eşlığinde akan, modern biı je- nenğin ardından başlayan 'Kaç Para Kaç', o benzersiz, siyah- beyaz 'A Ay' başyapıtının, on yıldırreklamsektörüne gömül- müş yönetmeni Reha Erdem'in sinemaya dönüşünün ûrünü. Kuşkusuz sinema tarihimi- zin, Atüla Tokatlı nın 'Denize Inen Sokak', Metin Erksan'ın 'SevmekZamanı' ya da Kuttuğ Ataman'ın 'KaranhkSular'ıy- la birlikte, en şiirsel ve özgün başyapıtlan arasına yerleştirece- ğimız 'A Ay'dan bunca yıl son- ra Reha Erdem, para-güç ilişki- si üstüne ahlaki bir hikâye an- latıyor ikinci filmi 'Kaç Para Kaç'ta. Erdem'in senaryosunu da im- zaladığı ikinci filminin kahra- manı, her sabah vapurla gelıp Tünel'deki aileden kalma dük- kânını açan, orta sınıftan, evlı barklı. mazbut bir aıle babası, "Siz para koiay nu kazanıbyor nuınediyorsunuz?" lafinı sık sık kullanan, adı gıbı halim selim, dûrüst, sakin, namuslu, yüzû pek gülmez bir gömlekçi Selim (Taner Birsel) Takside bulunan çanta Kansı Ayla (Bennu Yıknnm- lar), küçük kızı Esma ve maaşı- nı faize koyan emekli babasıy- la yaşayan, dükkânında çalış- tırdığı çırağına da kötü davranan Sebm'in yaşamı, son derece tek- düze ve sıkıcı. Alt kattakı, ev- lenip boşanmış, basit ve baya- gı komşu kadın Nihal (Zuhal Gencer), sürekli asılıyor, aksi Seüm ağbisine. Derken Sehm'in kasvetli, monoton yaşamı, tak- Yönetmen, senaryo: Reha Erdem / Kamera: Florent Herry, Jean-Louis Vıalard / Müzik: Blood Brothers / Montaj: Nathalie Le Guay / Oyuncular: Taner Birsel, Bennu Yıldınmlar, Zuhal Gencer, Ali Düşenkalkar, Engin Alkan, Büient Yarar, Haldun Boysan, Sermet Yeşil, Ara Güler/1999 (Atlantik Film) side unutulmuş bir çanta dolu- su yeşil yeşil dolarlan bulmasıy- la heyecan kazanıyor. Içının kö- tûlüğü dışma vurmuş bir vezne- dann, çalıştığı bankadan yürüt- tüğü dolarlan ükıştırdığı çan- tarun yeni sahibi olan Selim, ar- tık her türlü hayalım gerçekleş- tirebileceğini, kansmı, kızını daha iyi yaşatabileceğini, yaşa- mını güzelleştirebileceğini(!) zannederken paranın onu yö- netmeye başladığmı fark edemi- yor, vıcdan azabı ve paranoyay- la kanşık. Habıre yenni değiş- tirdiği, gizlediği, hatta koyun koyuna yattığı bu gökten zem- bille kucağına düşmüş para hük- mediyor artık Selim'e \ e filme. Güpegündüz genç, acemi bir soyguncu tarafından dükkânı soyulan Selim, bunu polise bil- dirmeyıp ışine son verdiğı çıra- gının yaptığı yalanını kıvınyor, kraldan çok kralcı komşu dûk- kân sahibine. Bankada gizli ka- saya konan dolarlar yüzünden huzuru kaçıyor, düzeni bozulu- yor Selım'ın. Kafası kanşık, ağaca yaslanmış, ezan dinler- ken sürtünen bir kediye tekme savuruyor, daha sonra plajda küçük bir köpeğı de ezıyor. Bir sabah vapurda, çantayı takside unutan veznedara rastlıyor, te- sadüfün bu kadan da olurmu de- dirterek. Adam da onu taruyor tabii, bu arada onu soyan genç hırsızı da görüyor aynı vapurda. (Vapurdaki aksiyon-heyecan- kovalamaca bölümü.) Kocasının çelişkili hallerini. ruhunda kopan fırtınalan sezen kansının ıfadesıyle, bu paradan rahatsız oluyor Selim gıtgide. Buluntu parayia saadet-. Dolarlan bozdurup bozdurup harcamaya yöneliyor neden son- ra, kansına bulaşık makinesi fi- lan, yeni beyaz eşyalar alıyor, sü- rekli para batıran şişman arka- daşınm ısranyla bir Rus ressa- ırun(!) firçasından çıkma, kan- sına hafakanlar bastıran ıkı re- sim satın alıyor antikacı Ara Güler'den, şık restoranlara gidi- yorlar kan- koca, hatta araba sahibi olup ailecek gezilere çı- kıyorlar, neden sonra hapisten çıkarttığı çırağına bir tomar pa- ra venyor, Nihal'e pahalı giysi alıyor, derken veznedann inrı- har ettiğı habenyle yıkılıyor vic- danen, vs. vs... Babasını, kansmı, kızını Bü- yükada'ya gönderen, bütün cep- lenni tıka basa parayia dolduran Selim'in, Nihal'le basıldığı. tra- jik bir finale bağlanan 'Kaç Pa- ra Kaç'ta, Köksal Engür'den Meral Çetinkaya'ya. Cüneyt Türerden Yalçın Güzelce'ye ve SevinOkyay"a kadar uzatılacak bir grup konuk oyuncu da boy gösteriyor. Havadan gelen paralann ruh sağlığını bozdugu (ve sonunda pencereden aşağı uçurduğu) Se- lim'in gittikçe marazileşmesini başanyla yansıtan Taner Bir- sel'ın başını çekoğı oyuncu kad- rosundan olgun sinema anlaö- mına, ahlaki bir finale çıkan öy- küsünden dekor-mekân kulla- nımına ve Fransız ağırlıklı gö- rüntülerinden montajına kadar temiz, özenli. hatta sıradışı di- yebileceğimız klasik bir sıne- ma esen 'Kaç Para Kaç'. Doğuya özgü, dingın, mıstik bir bakışın yansıdığı, imgeler- le temalann kesişip birbirlerini tamamladığı, Rumelihisan'ndan Adalar'a kadar Istanbul'un çe- şıtli köşelenni değerlendiren, sinemamızın önemli ve anlam- h üslup denemelennden bin say- dığımız 'AAy'dan bunca >il son- ra, yazar-yönetmen Reha Er- dem'in bu kez tüm gereklennı v erine getırdiğı ticari sinemanın cılasını çektiğı ikinci fılmı 'Kaç Para Kaç', bızce pek başanla- mamış finaline karşın, dolarla sımgelenen paranın hükmettiği hayatlanmıza ilişkin, esaslı bir mesaj-mesel fılmi sayılabılir so- nuçta. Filmin başındaki. çocuklan- nm parkta bulduklan dolarlar ıçm önce kavga eden sonra da paylaşmak iizere bankamn yo- lunu tutan büyüklerin(!) halinı arz eden sekans gıbi, başanlı bölümleri görmezden gelıne- meyecek 'Kaç Para Kaç'la son dönemde sinemamızın yükselen değerleri arasına katddığını ka- mtlayan Reha Erdem, kuşku- suz bundan daha sarsıcı ve çar- pıcı fılmler yapabüecek kapa- sitede bir yönetmen kanımca. Vîldngler arasında bir Arap Antonio Banderas ve Dennis Storfaoi '13. Savaşçı'da. Onuncu yüzyılda, bir kadın - • •'>• meselesınden ötürü Bağdad halifesine şikâyet edilip elçi olarak kuzey Avrupa ıllerine sürülen. Fahdlanoğlu Ahmet adındaki soylu, şair bir Arap (Antonio Banderas), kendini ilkel, yamyam düşmanlanyla ölümüne kapışmış Vikinglenn saflannda kılıç sallarken bulur... Hollywood'a gelmiş geçmiş en uyamk yazar-yapımcılardan Mkhael Crichton'un 1976'da yayımlanmış 'Ölü Yiyicfler' adlı romanından, yakınlarda 'The Thomas Crovvn Affair' adh yenidençevnmıni ızledığımız, özelhkle aksiyon türünde uzmanlaşmış yönetmen John McTiernan elıyle perdeye uyarlanmış, oldukça sert, şıddet dolu sahneler içeren bir tarihsel aksiyon- macera denemesi 'D.Savaşçı'. Almodovar oyunculuğundan Hollywood'a transfer olan, Melanie Griffith'ın kocası Antonio Banderas'la, heybetli Kanadalı TV oyuncusu Vladimir Kuüch'ın başını çektiği oyuncu kadrosu, uzaktan uzağa '7 Samuray'ı çağnştıran konusu, beceriyle çekılmiş. kalabahk, kılıçlı- dövüşlü, dehşetengiz sahneleri ve Doğu- lslamiyet övgüsü yapan, alışılmamış The I3th warrior / Yönetmen: John McTiernan / Senaryo: William Wisher, VVarren Lewis, Michael Crichton'un 'Eaters of the Dead' romanından / Kamera: Peter Menzies Jr. / Müzik: Jerry Goldsmith / Oyuncular: Antonio Banderas, Vladimir Kulich, Dennis Storhoi, Diane Venora, Omar Sharif, Rochar Bremmer, Tony Currez / ABD 1997 (Pinema) yaklaşımıyla bir yere kadar ıiginç olabilen 'İ3.Savaşçr\ yansından itibaren gitgide alışılmış bir kîışeler çorbasına dönüşüyor. Onuncu yüzyılda yaşamış Arap yazannın kuzey yolculuğuna ilişkin yazdıklanyla, Beovvulf destanını ' - harmanlayan Crichton romaruna dayanan, kadın rollerinin dekoratif olmaktan öteye geçemediği ve akıl yaşı düşük bir dönem fılmi havasını da taşryan' 13.Savaşçı", bıze çocukluğumuzun Richard Fleischer yapımı, Kirk Douglas'lı, Tony Cuıüs'li 'VTkingler'ini anımsattı yer yer, gemıleri, totemleri, cenaze törenleri ve kostüm-mekânlanyla. Bir dönemin destansı-fantastik' filmlennin uzantısı sayılabüecek ' 13.Savaşçı'da Doğu'nun bilgelığinı temsıl eden Arap kahramammız, kaba saba Vıkınglerden savaşmayı öğrenirken çoktannlı kuzeylılere de Allah'ı- Muhammed'ı ve uygarhğa özgü kimi mcelikleri öğretiyor. Aynı zamanda filmin yapımcısı da olan Crichton'un, fena halde müdahale ettiği söylenen ' 13.Savaşçı'da, Arab'ın kuzeyli kızla ilışkısı, kralın smsi oğlu ya da yeraltındakı mlerde yaşayıp kendılennı ayı zanneden, yamyam kavım gibı boşlukta kalmış noktalar da var ama ne gam, maksat Disney tarzı eğlencelik olsun... YENİ BA$LAYANLAR... YENİ BAŞLAYANLAR. oyununu takdim ve test etmek üze- re bir aradadır. Katılımcının anılanna. duygula- nna. korkulanna gırebılen bu oyu- na katılacak gönüllüler de en çıl- gın fantezıleriyle gerçek arasında- ki çızgiyi yok edecek bu heyecan dolu maceraya hazırdırlar. Ne vartaansmn silahını çekıp "eXistenZ"a ölüm, AUegra Gel- fer'a öKim" diye bağıran bir pro- testocu-fanatik Allegra'ya ateş eXlstenZ • Varolu? Bilimkurgusal fantastik fümle- riyle tanınan Kanadalı yönetmen DavtöCronenberg'in, 1999 Berlin Festivali'nde Gümüş Ayı kazanan son eseri "eXistenZ", "Vferohış" adrvla bugün gösterime gıriyor. Ozellikle Cronenberg hayranı sinemaseverler için yılın son bü- yük sürpnzi niteliğindeki *eXis- tenZ-Varoluş", Jennifer Ja- son Leigh, Jude Law. Ian Holm, VMllem Dafoe, Sarah Polley, Don McKeUar ve Christopher Ecdeston gibi oyunculardan oluşan parlak kadrosuyla da ilgi çeİdyor. Genelde StephenKing'den "DeadZone-, UlBam Bar- roughs'tan "Naked Lunch" ve XG.BaBarddan "Crash" gibi ses getıren uyarlamala- nyla tanınan Cronenberg'ın, "Vıdeodrome''la "The Fry- Sinek" gibi bizzat senaryo- sunu yazdığı filmlerinden "eXistenZ'', insanlığın gitgi- de daha gerçekçi ve sofısti- ke video oyunlarının tutku- nu olduğuyakınbir gelecek- te geçiyor. Katdımcınm dırekt olarak sinir sistemme bağlanan, Exıstenz adını verdiği, da- ha önce hayal edüenlenn çok ötesindeki yeni bir oyunun yarahcısı, seksi ve akıllı Al- legra GelleT (Jennifer Jason Leigh), Antenna Research şirketinin yüksek düzeyde- ki yöneticilenyle, Existenz Jude Law ve Jennifer Jason Leigh - Varoluş eder. Güvenlik görevlisı Ted Pukul (Jude Law) kurtanr Allegra'yı. Saklanacakgüvenli bir yer ararken, Ted'le beraber, yarattığı oyunun evrenine dalan Allegra Geller, ken- di yarattığı vahşi dünyada bir av ol- muştur... Günümüzün en önemli yönet- menlennden David Cronenberg'ın son fılmi, sinemaseverler arasın- da yine hayranlıklara ve tartışma- lara yol açacağa benzer... Blue Streak - şaşkın Dedefctlf Bırkaç hafta önce Eddie Murphy'yle birlikte oynadı- ğı u Life-Müebbet Kuşla- n"nı seyrettiğimız, popüler zenci aktör-komedyen Mar- tin Lawrence'in, Les May- fieid'ın yönetimınde başro- lünü üstlendığı "Blue Stre- ak-§aşkmDedektiT. eğlen- dirmekten öteye bir amaç taşımayan, yeni bır Amen- kan komedisi. Makınelı tüfek gıbı hızh konuşan, sürekli hareket ha- lındeki Miles Logan, olay- lı bir soygunla çalıp sakla- dığı elmaslan bır süre son- ra sakladığı yerden almak isterken, başuıa aksilikler gelır. Zor da olsa aksilikler- den hep paçasuu kurtaran Miles Logan'ın serüvenle- rine dayanan "Şaşkın De- deknT", aksiyon ve komedı öğelerinı banndıran bir hır- sız-polis güldürüsü. Bresson'un vedası... Bertolucci'den Tarkovski'ye, Scorsese'den Wenders'a kadar birçok sinema ustasımn us- ta olarak addettığı, Fransız sınemasırun efsa- ne isimlerinden Robert Bresson. 18 Aralık'ta Paris'te öldü. Nicedır unutulmuş olsa da genel- likle amatör oyuncularla çahşmış. özel efekt- ten, gösterişten uzak, belgesele yakın, son de- rece yahn sinema diliyle seçkinleşmış, 1907 do- ğumlu Bresson, resim eğıtiminı yanda bırakıp felsefeye yöneldıkten sonra 1934'te ılk fiknı- ni çekti ve son fılmi 'Para'ya (1983) kadar ya- nm yüzyılı aşkın bir süre yedinci sanatı derin- lemesine etkiledı. Tıpkı Fellini-Fellinivari öraeğindeki gibi, sadelik, saflığm yam sıra, sertliği, özgünlüğü de bannduBn Bressonvari nitelemesinin yara- tıcısı bu yönetmenin, aşağıda sıralanan başya- pıtlanndan hıçbin ne yazık ki sinemalanmız- da göstenlemedı (Ancak önümüzdekı Istanbul fıhn festivalinde bir Bresson toplu gösterisinin tasarlandığmıbiliyoruz.): 'Boulogne Ormanı- nm Bayanlan' (1944), 'Bir Köy Papazının Gün- lüğû' (1951), 'Bir İdam Mahkûmu Kaçtf (1956), 'Yankesici' (1959), 'Jan Dark'm Yar- güanması' (1961), 'Rasgele Balthasar' (1966), 'Mouchette' (1967), 'Tath Bir Kadnı' (1969), 'Gölûn Lancekrt'su' (1974), 'Muhtemelen Şey- tan' (1977),'Para' (1983). "Rus romanı için Dostoyevski, Atanan mü- ziği için Mozart ne ifade ediyorsa, Fransız sine- ması için de Bresson o anlama geür" diyen Go- dard'ın vurguladığı gibi, 50 yılda sadece 13 film yapan Bresson'un etkısi, alttan alta hep süre- geldı ve bizde de Nuri Bilge Ceylan gibi genç yönetmenlere kadar ulaştı. Önce ressam, sonra iflah ohnaz bir Dosto- Fransız sinemasının yaşavan efsanelerinden Robert Bresson 18 Arahk'ta Paris'te öldü. yevski okuru ve sinemacı olan, 1940'ta Nazi- lere esir duşen ve genelde ahlaki temalara mey- lettiğinden, insanın ıyiyle kötü arasındaki ara- yışım konu edindiğinden 'Katolik sinemacı' olarak kategorize edilen Bresson, kuşkusuz Dreyer,Bergman,Antonioni gibi yedinci sana- tm en büyük ustalanndandı çağımızda. Jean Paul Bebnondo, yeni yıla sahnede girecek • BRÜKSEL(AFP) - Fransız smemasının büyük oyuncusu Jean Paul Belmondo, Belçıka'mn başkenti Brüksel'de sahnelenen Fredenck adlı bir riyatro oyununda rol alıyor Üç hafta önce Fransa'nın Brest kentınde aynı oyunun temsılı sırasında sahnede anıden rahatsızlanarak hastaneye kaldınlan sanatçı, '"Beni kaldığım yerden devam etmeye ıten şey, rol yaparken duyduğum büyük mutlululuk. Bu "* ışi iyi yapıyorum ve bu nedenle de hep sahnede J olacağun" dıyor. 3 Ocak"a kadar Brüksel"de ° oynanacak oyun dolayısıyla yılbaşını evinden uzakta; geçirecek olan sanatçı bundan hıç de rahatsız ; gözükmüyor: "Yaşamımın çok önemli bır bölümü sahnede ve film setlerinde geçti. Yeni bır yüzyılı da ' sahnede karşılamamın şaşılacak bır tarafi yok. ' Üstelik bır aktör için yeni \ ılın en iyi J kutlanabıleceği yer tiyatro sahnesidir." ' JamesBondiar MucttQyu unutmadı i • LONDRA (AFP) - Casusluk fılmlerinde yıllardır zırveyı buakmayan James Bond sensinde, ılgınç ' sılahlar ıcat ederek herkesı şaşırtan Mucıt Q karaktenru canlandıran Desmond Llewelyn geçen hafta sonunda Ingıltere'de geçırdiğı bır trafik kazasında yaşamını kaybetti. Cenazesı 6 Ocak'ta toprağa verilecek olan sanatçıyı, beyazperdede James Bond karaktenni canlandıran aktörler unutmadı. Sean Connery, George Lazenbv, Roger Moore, Tımothy Dalton ve Pıerce Brosnan. yeni yılın ilk aylannda Llewelyn'ı anmak için Londra'da bir araya gelecekler. Llevvelyn'in oğlu Ivor'un drüzenlediğı anma toplantısına Bond filmlennin yapımcı firması Eon da destek veriyor. 60 yıl bo>aınca tiyatro ve sinemaya hızmet veren sanatçı için düzenlenen toplantıya dünya sinemasının pek çok ünlü ısmı de katılacak. Antony Hopkins'e Santa Barbara Festivali'nden ödiü • Kûltür Servisi -2-12 Mart 2000 tanhleri arasında gerçekleştirilecek 15. Uluslararası Santa Barbara Film Festivali'nde 'Modern Usta Ödülü' Antony Hopkins'e verilecek. Bu ödül yaptıklan fiknlerle kültürel zenginliği geliştiren aktör ve yönetmenlere verilıyor. 'Kuzulann Sessızlığı'ndeki Dr. Hannibal Lecter rolüyle 1991 yılında Oscar ödülü kazanan Hopkıns, Hovvard'ın Sonu, Nıxon, Günden Kalanlar ve Amistad gıbı eleştın alan fümlerde rol aldı. Atfred Hitchcock çağdaş sanatı da etkiliyop • Kültûr Servisi - Alfred Hitchcock'un 100'üncü doğum yıldönümü dolayısıyla ağustos ayından beri Avustralya'nın başkenti Sydney'deki Çağdaş Sanat Müzesi'nde düzenlenen Hitchcock sergisi, büyük ılgı görüyor. Sergıde, efsanevı yönetmenin günümüz sanatçılan üzerinde bıraktığı etkileri yansıtan işler yer alıyor. Fotoğraf, film, vıdeo kaydı, ses kaydı ve medya enstalasyonlannı içeren sergi, Hitchcock'un filmlenndeki hayalgücünün, temalann ve teknıklenn çağdaş sanata nasıl uyarlandığını göstermesı açısmdan önem taşıyor. Özelhkle, Sapık fıhnindeki ünlü duş sahnesınde aktns Janet Leigh'in çığlık attığı sahneyı yorumlayan fotoğraf büyük ılgı topluyor. Dansın üç rengi' Eskişehir'de • ESKİŞEHİR(AA)-Devlet Opera ve Balesı 'Dansm Uç Rengı' adlı klasik bale gösterisıni, Eskışehır Anadolu Ünıversitesi Yunus Emre Kampusu'ndaki Atatürk Kültür ve Sanat Merkezi'nde bugün saat 20. OO'de sahneleyecek. Genel sanat yönetmenliğini Hüseyın Akbulut'un yaptığı gösteri, üç bölümden oluşuyor. Gösterinin ılk bölümünde J.S. Bach'ın 'Tumpike' adlı balesi yer alacak. Leos Janacek'in 'Return to a Strange Land' adlı göstensi de baienın ikinci bölümünü oluşturacak. Göstennin son bölümünde ıse George Gershvvin'ın '\Mıo Cares' adlı bir perdelik balesi sergılenecek. lopraktan Sözcükler1 sergisi • Kültür Servisi - Kıbnslı sanatçı Ayhatun Ateşm'ın 'Topraktan Sözcükler' adını taşıyan seramik sergisi, Beşiktaş Akatlar Kültür Merkezi'nde açddı. Serguün açılışmda, tiyatro sanatçısı Ayla Algan, Yunus Emre'nin 'Sevelim Sevüelım' dinletisini sundu Ayhatun Ateşin, 77 parçadan oluşan bu sergisını 'Yorgun toprağm devmgen yoğunluğundan yeni bır yaşam biçımleri yakalayıp gün ışığına çıkarmak' olarak özetliyor ve her parçayı toprağm sessiz gürültüsünün sesi olarak nıtelendinyor. Sergi 27 Aralık'a kadar izlenebilır. BUGÜN • CUMHURİYET KTTAP KULUBÜ Taksim Sergi Salonu'nda, Oktay AkbalÖ>kü Ödülü dağıtım töreni saat 17.00'de gerçekleşecek. (252 38 81) • GALERİ Gde. Hilmi Yavnz'la şur dinletisı ve söyleşi saat 19.00'da ızlenebılir. (241 45 69) • NÂZEVI KÜLTÜREVİ'nde. 'Marksizme Giriş' başlıklı semineT saat 19.30'da gerçekleşecek. (245 04 81) • BORUSAN KIJLTÜR MERKEZt'nde, Çocuk Atölyesi'nin, 'Müziğin Rengi 3' çalışması 10.00- 12 30 saatlen arasında gerçekleşecek. (292 06 55) • ISTANBUL BİLGI UNtvTiRsrrESi'nde, 'Un Heros Tres Discret' (A Self Made Hero) adlı film saat 19.00'da gösterilecek. (216 23 15)