Katalog

A [ASIM1999 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA 2000 YILI SORUNU i önlem alınmazsa bilgisayarlar başta olmak üzere içinde gömülüyonga bulunan herşey 1900yılına dönece I IGeleceğe döııüş çırpınışı• Dünya, 2000 yılı tarih sonınu için doludizgin çözümleri hayata geçirirken Türkiye yine önlem almakta gecikiyor. Türkiye, tam otomasyona geçememenin bir defalık avantajını yaşamasına karşın pek çok alanda kanşıklıklar ve aksamalar olacak. Uzmanlar, sorunun üretim kayıplanna yol açacağma dikkat çekerek maliyetin deprem kaybından fazla olacağını vurguluyorlar. NtLÜFERŞENSÖZ Insanoğlu zaman makinesıni he- nüz icat edemese de ürettiği tekno- lojilerdeki "kusur" nedenıyle ön- lem almazsa yeni bin yıla girerken 1900 yılına dönecek. Yurtdışında "Y2K" veya "Millenium Bug"(Binyıl Böceği). Türkiye de ise "2000 yılı sendrotıuT olarak tanımlanan ve bil- gısayarlar başta olmak üzere içinde gö- mülü yonga bulunan her şeyi etkileyecek Alo! Teknik servis mi? Bağlantıda bir sorun 2000 sorunu nedir? Bılgı ve ıletişim teknolojilerini kullanan sıstemlerde tarihle ilgili bilgıler tutulurken, yıhn 4 rakam yerine 2 rakamla (son iki rakam" kullanılarak göstenlmesi, 2000 yılında oluşabılecek hatalar 2000 yılı problemı olarak biliniyor. Programcılargenel olarak bilgisayarlarda hızlı işlem yapabilmek ve yer tasarrufu sağlayabilmek ıçin yılı dört yerine ikı haneli (1998 yerine 98) olarak kullanmışlar. Bu durumda 2000 yılı. 00 şeklinde yazılacağından. tarihle ilgili hesaplamalarda 2000 yılı 1900 olarak değerlendiriliyor. l960yıllanndan beri bilinmekte olan 2000 sorununun temel nedeni bellek malivetlennin o yıllarda çok yüksek olması. 2000'ın artık yıl olması da önemli sorunlara yol açabilir. Bilgisayarlann 2000 yılını 1900 olarak algılaması durumunda, 1900 yılı artık yıl olmadığı ıçın Şubat ayı 28 gün çekiyor gözükecektir. 29 Şubat 2000"e ait bilgıler sistemde yer almayacak ve yanlış işlemler yapılabilecek. sorun, kımilerince dijital kıyamet. kımı- lerince de "daıuşmanlann para kazanmak için uydurduklan yersiz endişclcr" olarak nitelendıriliyor. Savunma sistemlerinden evlere ulaşan elektriğin kontrolüne kadar tüm alanları etkileyecek olan 2000 yılı sorunu karşı- smda dünyada birçok ülke "dolu dizgm" çözümleri hayata geçınrken. Türkiye ıse soruna karşı diger dünya ülkeleriyle kar- şılaştınldığında. tam otomasyonunu ta- mamlamamanın avantajını yaşıvor. An- cak 17 Ağustos depremı sonrasında hü- kümetın çözümleri hayata geçirmek ko- nusunda "aciz" kaldığı gözönüne alındı- ğında. 2000 yılı sorunu nedeniyie birçok kamu hizmetının aksayacağından ve çe- şıtli kanşıklıklann yaşanacağından endi- şe ediliyor. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tara- fından kamu kuruluşlarında 2000 yılı problemiyle ilgili yapılan çalışma- lann bir bütünlük içinde yürütül- mesi ve kuruluşlara yol gösterilme- si amacıyla yürütülen "2000 Yılı Problemi Ulusal Eylem Planı Pro- jesi"ne karşın uzmanlar. insan ya- şamını doğrudan ılgilendiren sağ- lık, iletişim. elektrik ve ulaşım gi- bi sektörlerde kimi aksaklıklarya- şanacağını belirtiyor. Depremin zararmı aşacak Uzmanlar. 2000 yılı sorununun maliyetinin, depremin makro eko- nomide yarattığı yıkımdan çok da- ha fazla olacağı belirtiyorlar. Dev- let Istatistik Enstitüsü'nün (DİE) he- saplamalarına göre, sorunun ma- liyeti sadecebilgi sistemleri açısın- dan bakıldığında kabaca 7 milyar dolara mal oluyor. Ancak insan yaşamanını her aşa- masına yerleşmiş durumdaki gömü- lü yongalar hesaba katıldığinda bu rakamın daha dâ yükseldiği belir- tiliyor. Şimdiden yabancı yatırımlann 2000 yılı sorunu nedeniyie Türkiye'ye gelmediğini vurgulayan uzmanlar, "So- run şimdiden Türkiye'yi ekonomik olarak etkiliyor. Aynca yabancılar yatınm yap- maktan çeldniyor" açıklamasını yapıyor- lar. Gartner Group'a göre, Türkiye'deki küçük ve orta büyüklükteki şirketlerin yüzde 50'sinde kritik bir anza yaşanacak Sorun, üretim kayıplarıııa yol açacak Uzmanlarca. sanayide 2000 yılı sorununun üretim kayıplanna yol açacağı belirtilıyor. ABD Kongresi'ne 2000 sorunu konusunda danışmanlık yapan Gartner Group'a göre. Türkiye 'deki küçük ve orta büyüklükteki şirketlerin yüzde 50sinde kritik bir anza yaşanacak. Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme tdaresi Başkanlığı (KOSGEB) Bılgi Sistemleri ve Elektronik Ticaret Süreç Yöneticisi Meral Sayın. Türkiye"de ımalat sanayiinde faaliyette bulunan yaklaşık 200 bin işletmeden en fazla 10 bin işletmenin otarnsuzetkıleneceğinr söylüyor. Saym, *•* • Türkiye'de imalat sanayiinde faaliyette bulunan 200 bin işletmeden 10 bininin sorundan olumsuz etkileneceğine. özel sektörde ve özellikle de KOBt'lerdeki çalışmalann çok yavaş ilerlediğine ya da hiç yapılmadığına dikkat çekiliyor. Türkiye'de birçok şirketın 2000 yılı problemini çok ciddıve almadıklannın gözlemlendiğini belirterek. özel sektörde yer alan firmalann ve özellikle de KOBtierde yürütülen çalışmalann çok yavaş ilerlediğine ya da hiç yapılmadığına dikkat çekiliyor. Gümrüklerde sorunlar çıkabileceği ve ithalat işlemlerinin 'gecikebıleği vurgulanıyor.''. ,'?.",'.V."^'i Gartner Group Türkiye Genel Müdürü Ahmet Araşan, "Hepimizin üzerine yağmur yağmavacak ama bir yerlerde fırtına kopacak. Biz bunun seline maruz kalacağız" dıverek. şöyle devam edıyor: "Sorunlar yaşanacak ve az ya da çok bunu hissedeceğiz, Bazı şirketlerin operasyonları duracak ve müşterilerini kaybedecekler. Bizinı gibi ülkelerde bulunan kunıluşlann yüzde 50'sinin sistemi anzalanacak. Cenel anlamda ekonomi etkilenecek. Bütçeye yansımasını göreceğiz." Araşan. kurumlann problemin ne olduğunu tam olarak anlayamadıklan ve gereken çalışmalann her yerde tam olarak yapılmadığını söyleyerek. "Aynca problem medya tarafından çok fazla abartılıyor. Günliik vaşamı etkilemesinden ve gereksiz paniklere olmasından korkuyoruz'" diye konuşuyor. Gartner Group'un araştırmasına göre. sorundan kaynaklanacak anzalar 1 ayı geçmeyecek, yüzde 90'ı 2 günden az, yüzde lO'-uda 2 günden SACLIK Hastanelerde aksaklık FİNANS Sorumluluk almaktan kaçanlar var Bankalar, 2000 yılı sorun una ilişkin çarşaf çarşaf ilanlar verirken bazılan da sorumluluğu müşteriye yıkmaya çalışıyor. Bazı bankalann. 2000 yılı sorunu nedeniyie ortaya çıkabilecek sorunlardan sorumluluğu atmak için müşterilerine sözleşme imzalattıklan bildirildi. Müşterilere imzalatılan sözleşmede şöyle denildi: "Hesabınızdan başka bir bankaya ha> ale ya da başka bir bankadan aktarun sırasında doğabilecek sorunlar 2000 yılı nedeniyle zarar görürse tazminat ödeme>i kabul edhorum." Uzmanlar, bankalann 2000 yılı uyum çalışmalan diğer sektörlerle karşılaştınldığında daha fazla önem gösterdiğıni belırterek "Ancak sistemde aksamalar olmaması için Türkiye'deki tüm bankalann uyumİu halde olması gerekiyor" uyansını yapıyorlar. DPT'den alınan bilgılere göre, Türkiye"de 83 bankadan 80'inin beklenmedik durum planları hazır. Bankacılık sektörü. 2000 yılı sorununda riski azaltabilmek için. 2000 yılının ilk işgünü olan 3 ve 4 ocak tarihlerinin resmi tatil ilan edilmesini istiyor. Bankalar taleplerini Hazine Müsteşarlığf na iletirken, Hazıne'nin bu konuda bir raporu önümüzdeki günlerde hükümete sunacağı ifade ediliyor. Dünyada 'Y2K' korkusu Sorunayönelik ilginin büyiMüğü nedeniyie Amerikalılarla "dalga " geçen siteler açıldı Hastanelerde kullamlan cihazlarda Insanlan ürküten sorunlan dahi me- talaştıran ve bundan para kazanmayı bilen ABD'li girişimciler. 2000 yılı problemiyle ilgili tişörtler, şapkalarsa- tarken. konuyla ilgili olarak tnter- net'te çok sayıda mizah sıtesi bulun- ması dikkat çekiyor. "Köpeğinizin 2000 yılı sorunundan etkttenmemesi için 10 yol" gibi çözümlenn yer aldı- ğı mızah sitelerinde ABD'liîerin so- runu nasıl önemsedikleriyle "dalga" geçiliyor. Aynca. Internet üzerinde 2000 yı- lı problemine karşı çözümlerin anla- tıldığı sitelerin erkekler tarafından yapılmasını eleştiren "Kaduıiar için Y2K" sayfalanna rastlamak dahi müm- kün. ABD başta olma üzere Kanada ve Avustralya gibi ülkeler, dünyada so- runu çok ciddiye alan ülkeler arasın- da bulunuyor. ABD. 2000 yılı prob- lemiyle ilgili yasaya sahip tek ülke iken, uzmanlar. özellikle Rusya \e Çın'in sorunla ilgili çalışmalanrun yetersiz olmasından endişe ediyorlar. Araştırma kuruluşu Software Pro- ductivity Research'e göre, sorunun tüm dünyaya maliyeti 1.6 trilyon do- lara ulaşacak. Çernobil tehlikesi 1986 yılında Çernobirde dünyanın en büyük nükleer felaketine maruz kalan eski SSCB cumhuriyetlerinden Ukrayna'nın 2000 yılı sorununa ha- zır olmadığına dikkat çekiliyor. Bu ara- da. ABD"de kimyasal madde üreten bazı büyük şirketler, bilgisayarlarda- ki 2000 yılı sorunu dolayısıyla, muh- temel toksik kazalar ve üretimde mey- dana gelebilecek aksaklıklara karşı faaliyetlerini durduracak. ABD'li kredi derecelendirme kuru- luşu Moody's raporunda, sanayileşmış ülkeler arasında bulunan Fransa. Al- manya ve ttalya'da dahi bankacılık sektörünün riskli olduğu belirtilirken, ABD Dışişleri Bakanlığı. bilgisayar- lardaki 2000 yılı sorununun (Y2K) dünyada mal ve hizmet akışını dur- durabilecegini, bazı ülkelerde ciddi ha- sar ve karmaşa yaıatabileceğini bil- dirivor. 'ABD, Türkiye'de ulaşım için uyanyor'Hava. deniz ve demiryollarında Türk v etkılılerın ortak açıklaması "2000 sorunundan kaynaklanan sorunyaşanmayacak"iken. ABD'liler vatandaşla- nnı Türkiye'ye gelirken ulaşımda yaşanacak aksak- lıklara karşı hazırlıklı olmaya çağınyor. Havayollan. Türk Hava Yollan (THY). 2000 yılı uvum çalı^malarını yüzde99 oranında tamam- landığını açıklarken. ABD Sivil Havacılık Otorite- si ıse Türkiye'yegideceklere "Gecikmeveaksama- yahazıriıklıolun" uyansını yapıyor. Aynca Devlet Hava Meydanları tşletmesi. donanım ve yazılım olarak hiçbir 2000 yılı sorunlan bulunmadığını söy- lerken. ABD Sıv il Hava Otorıtesı. Istanbul Atatürk Havalanı'nın teknik sisteminin 2000 yılına uyum- lu olduğu ancak uçak yakıt tesisleri konusunda kuş- kulan bulunduğunu belirtiyor. Bılişim Mühendisi Aydın Ergil de. emniyet bırımlerinin bilgisayarla- nnın riskl i olduğunu söy lerken. bu durumun işlem- lenn yavaşlamasına neden olacağını ifade etti. Demiryollari: Ulusal Eylem planına göre. Türkiye Cumhuriyetı Devlet Demiryollan'nın (TCDD) merkezi ve bölgelerındeki bilgisayar sis- temlerinde 2000 yılı problemi bulunmuyor ve gö- mülü yonga içeren sinyalizasyon sistemleri uyum- lu. Ancak. bilişim mühendisi Aydın Ergil, "Fran- sa ve Belçika'da bu kritik gün demirvollannı dur- durma karan atdı. TCDD'nin 'bir sorun bulunma- A\ açıklamalannı samimi bulmuyorum" diyor. Denizyollari: DPT yetkillilerinden alınan bilgıye göre, deniz ulaşımı alanında envanter çalış- ması tamamlanırken. ham petrol taşımasındasorun yok. Ancak. ABD Sahil Muhafaza Teşkilatı ve In- giltere Deniz ve Sahıl Muhafaza Teşkilatı. dünya deniz taşımacılığında 2000 yılı probleminden kay- naklanan sorunlar yaşanabileceğine işaret ederken, olağanüstü durumlar için bir klavuz hazırladılar. sayısınîn fazlahğı nedeniyie saglığın en riskli sektör olduğu ifade ediliyor. ABD Kongresi'nde 2000 yılı sorunu konusunda danışmanlık yapan Gartner Group'un Türkiye Genel Müdürü Ahmet Araşan. Türkiye'deki 1200 kadar devlet ve özel hastanesinin 2000 yılı sorunu için yeterli önlem almadığı uyansını yapıyor. Araşan. bütçenin karadeliğı olduğu öne sürülen SSK'nin, diger hastanelerle karşılaştınldığında 2000 yılı sorunu karşısında önemli çalışmalar yaptığını belirtiyor. Çapa Tıp Fakültesi Bilgi tşlem Merkezi Başkanı Prof. Dr. Fevzi Çizmecioğlu. hastanenin bilgi işlem sistemlerinde 2000 yılından kaynaklanan herhangi bir kanşıklık olmayacağını, ancak laboratuvar analiz cihazlannın tarih kayıtlannda problem çıkarttığını söylüyor. Çapa'da insan yaşamını yakından ılgilendiren tıbbi cihazlarda herhangi bir sorun olmadığını belirten Radyoloji Anabilim Dah'ndan Prof. Dr. Bülent Ajunas. " Tomografi, emar, dijital anjiografl cihazlarında herhangi sorun yaşanmasını beklemiyoruz. Ulrrosonografı cihazlannda sapmalar olabilir" diye konuşuyor. Amerikan Hastanesi Bilgi işlem Bölümü yetkisi de "Hastane yeniden yapılandınldığı için 2000 sorunundan kaynaklanan herhangi bir aksakhk \aşanmayacakv< açıklamasını yapıyor. Uzmanlar, bazı aygıtlann kullanılmasınm tehlikeli olduğunu söylerken tıbbi kayıtlarda kimi aksaklıklar çıkabileceği uyansı yapılıyor. 2000 sendromunun kâbusa dönüşmemesi için öneriler • Faturalannızı saklaym • Banka ve kredi kartmızın dökümünü isteyin • Bankanıza uyumlu olup olmadığını sorun • Nakit para bulundurun Uzmanlar. yeni bınyıla gırişin kâbu- sa dönüşmemesi için kamu kuruluşla- n, özel şirketler kadar yurttaşlann da "Beklenmedik Durum Planı" vapnıa- lannı söylerken önerilerini şöyle sıra- lıyorlar: - Faturalarda sorunlar vaşanabile- ceği için mutlakabelgelerinizi saklayın. 2000 yılı sorunundan kaynaklanan ola- sı bir sorun karşısında hukuki hakla- rınızı kullanabilmek için 2000 yılına girmeden önce mutiaka döküm isteyin ve son makbuzlannızı saklayin. - Banka v e kredi kartınızın 2000 yı- lı öncesınde son dökümünü isteyin. Kartınızın son geçerlilık tarıhine dik- kat edin. Eğer kartın geçerlilıği iki ha- neli olarak yazıyorsa müşterısi oldu- ğunuz bankanın 2000yılı sorunu olup olmadığını öğrenin. Omeğın. banka- nın bilgisayar sistemleri 2000'i hiç görmeyip süreklı 1900'lü >ıllardado- laşırsa, size 2000'den sonra hiç hesap özeti gelmeyebılır. Veya tam tersı, ban- kanın sistemleri 2000'den sonra kredi kartı borçlarınızı hiç yatırmadığınızı düşünerek kartınızı iptal edebilir. - Sigorta şirketinizin 2000 vılına uyumlu olup olmadığını sorun. Orne- ğin.yillar boyu primlerinizi ödediniz ve 2002 yılında yatınmınızın karşdığını almayı umuyorsunuz. Ancak sigorta şirketi 2000 yılı sorununu çözmemişse emeklilik maaşınızı alamavabilirsiniz. 2000 yılına gelindiğinde sistemin 1900 olduğu, daha 102 \ıl boyıınca prinı öde- meniz gerektiği düşünülebilir. - Elektrıklerın kesilmesı halinde ATVI'lerin çalışması mümkiin değil. 2000 yılına girerken nakıt para bulun- durun. Yersiz paniğe kapılıp banka- dan tüm paranızı çekmenize gerek yok. - Oturduğunuz evde elektriklerin kesilmesi haUnde beklenmedik durum planı yapın. Ömeğin ısınma sisteminiz elektriğebağlıysasobayakın. Işıkyok- sa mum alın. - Evinızdeki kişisel bilgisayannız- da Excel programını kullanıyorsanız veya tarihle ilgili dokümanlar sizin için önemliyse kullandığınız yazılım ve donanımın 2000 yılına uyumlu olup olmadığını kontrol edin. Aynca. Y2K sorununa sahıp bir e-posta programı- nız varsa e-postalarınız 1900'lü tarih- lerde gönderilmiş gibi görünebilır. ILETİSİM Kimse garanti vermiyor Gerek Tûrk Telekom gerekse GSM operatörleri Telsim ve Turkcell 2000 yılı sorunuyla ilgili çalışmalannı hızla sürdürürken, hiçbiri "Y2K nedeniyie itetişim sorunu yaşanmayacağı garantisi *' vermiyor. DPT venlerinde. Türk Telekom santrallerinde yapılan testler sonucu haberleşmeyi engelleyecek bir hatanın buiunmadığı ileri sürülüyor. Gartner Group da Türk Telekom'un santrallerinin yüzde 85'inde bir sorun olmadığını söylüyor. Faturalamada sistemlerin yüzde 21 "inin uyumlu olmadığı, fakat haberleşmeye sekte vurmayacağı savunuluyor. Telsim, 2000 yılı sorunuyla ilgili uyum çalışmalannı ve beklenmedik durum planını hazırladığını belirtirken, Turkcell de çalışmalannı tamamladığını. acil durum planının da kasım ayında . sona ereceğini açıklıyor. DOCALCAZ Rusya urkütuyor Uzmanlar, Rusya'dan. Türkiye'\/t gfeten doğalgazda kesintiier yaşanabileceğine dikkat çekiyorlar. BOTAŞ yetkilıleri, Rusya Boru Hattı Sistemi ve Doğal Gaz Dönüştürme Sısteminde 2000 yılı problemi olduğunu söyleyerek, "Enerji Bakanlığı ve DFTyle birarada cahşmalan sürdürüyonız. EksiklikJer bulunuyor ancak sorun bizbn tarafimı/da değiL Rusya'dan kaynaklanıyor. Rusya Boru Hattı Sistemi etle de çalıştınlabilir" açıklamasını yapıyorlar. Aynca, Irak Boru Hattı'nın da 2000 yılına uyumlu olmadığına işaret ediliyor. Türkiye'nin bu konuyla ilgili olarak BM ile çahşıldığı ifade edilivor. // ELEKTRİK Kesinti riski Peki, yaşamın her boyutunu, hizmetlerin sürdürülmesinden ürünlerin çalışmasına kadar etkileyetı "etektrik" nasıi etkilenecek 2000 yılı sorunundan? Yetkililer, TEAŞ ve TEDAŞ'ın çalışmalannın sürdüğünü belirtirken "2000 ydı sorunu nedeniyie elektrik kesintisi vaşanmayacakn yönünde açıklama yapmaktan kaçınıyorlar. Gartner Group'a göre, çalışmalann hızla devam etmesine karşın sorun nedeniyie çeşitli bölgelerde sıkıntılar yaşanması mümkün. Uzmanlar, elektrik konusunda faturalama sistemîerinde yaşanacak sorunlann, elektriğin dağıtımında yaşanacak sorunlardan daha fazla olacağını da belirtiyorlar. Türkiye'nin ilk 2000 yılı uzmanı olan bilişim mühendisi Aydın Ergil, birçok kuruluşun hazır olmadığına dikkat çekerek "Özellikle kamu kuruluşlannın gerçekleştirdiği bekltnmedik durum planlannın sağlığından kaygı du\ u> orunı. Bu planlann bilimsei ve teknik olarak geçerii olduğundan enıin değilim- diye konuşuyor. Ergil, soruna karşı siyasilerin, bürokratlann ve oda başkanlannın duyarsız olduğuna işaret ederek görüşlerini şöyle dile getinyor: "Diğer ülkelerde hükümet başkanları halka çalışmalann nasıl gittiğini, nelerle karşılaşıiacağını söylüyor. Bfede Başbakan neden açıklama yapmıyor? Çünkü haberi yok. Belki kesinti olmayacak, ama açıklama y apünıaîı."