Katalog

SAYFA CUMHURİYET 8 HAZİRAN 1998 PAZARTESİ OLAYLAR VE GORUŞLER Atatürk'ün Karlsbad Anıları ABDULLAHTEKİN B ugun Sayın Afet İnan'ın olumvıldonumudur O'nu saygıyla anıyoruz "Ata- türk'ün Karlsbad Haüra- larTnı derley ıp kıtap halı- ne donuşturen Say ın Afet InanbuçabdsıylaAtaturk'unask'erhkdı- s.ında kalan kımı yonlennın bılınmeMnı sağ- lamıştır Ataturk askerlık \e polıtıka or- tamının yoğunluğu yanı sıra yaşamın sı- cak akı^ı ıçındekı olay lara da merhaba dı- yebılenbıraydın olarak gozlenıvor Bubo- > utu\ la da ornekbırınsan olan <\taturk"u hergun ayn bıry anıy la tanıdıkça O'na hav - ranlık ve bağlıîığımız daha da artı>or Kültürel Donanım Yaşama Nasıl Yansır? Atatürk'ün Karisbad Anıları Karlsbad ya da Karlovy Vary Çek Cumhunyetı'nın bır kaplıca kentı Adını kutsal Roma-Germen Imparatoru IV. Karl'dan alan kentın -ıicak su kay naklan sındınm \e karacıger ha>talıklanna ıyı aelıyor " Chopin,Goethe.SchiDer,Puşkin,Beet- hoven, Brahms. Smetana.Çar l. Petro kap- lıcay a zaman zaman gelen unlulerden kı- mılen Bu zıyaretı belırleven tabela. pla- ket ve hevkellenn bır kismmı Grand Ho- telPupp'unçe\Tesındegormekolası Ozel- lıkle Schıller ve Goethe'nın heykellen dıkkat çekıyor \taturk'un 'Karlsbad Hatıralan'nda sozunuettığı Karlovy Var> bırkoyağın(\a- dının) ıkı yanına yavılmış şınn bır kent Tepla Irmagı kıyısmdakı kentın çevresı volkarık tepelerfe çevnldığı ıçın kaplıca ve maden sulan yonunden oldukça zen- gın Seçkın bır tunzm merkezı olan Kar- lovy Vary'dekı kaplıca \e şıfalı suların bulunduğu bantta araba kullanmak, kopek- le dolaşmak \ e (sokak dahıl) sıgara ıçmek yasaklanmış Kestane ve çınar ağaçlan- nın sonbahara yenık duştuğu sararmış or- tamda dort derecelık soğuk havay a karşın yuzlerce. bınlerce tunstın goze çarptığı kentte, tedavı ıçın gereklı sulann yanı sı- ra ruhsal \e bedensel dıngınhk sağlayıcı bır atmosfer egemen Grand Hotel Pupp'un karşısındakı kop- ruden geçıldıkten sonra ulaşılan karşı cad- denın uzenndekı 'Florence' otelın gınş kapısının yanında Atatürk'ün burada kal- dığını behrten bır tabelayı gorebılırsınız Ancakbura>ıbulmakkolaydeğıl Belır- gın bıruğraş gerektınyor Atatürk'ün kal- dığı odanın kapısında 'Privat' sozcuğu dışında. ıçensmde ıse bır dolap gozune y er- leştınlmış bust dışında Ataturk'le ılgılı hıçbır şey yok Oda ze\ kle doşenmış bır gorünumde \ncak Ataturk buraya geldık- ten sonra belırgın bır değışıklık yaparak bu tabloy u sağlamıştır Zıra anılannda be- lırttığı gıbı Karlsbad'a geldığınde Pupp ote- lın gorkemlı gorunumune karşın basıt ka- lan bır 'ikametgâh' tahsıs edılmesınden memnun kalmamış, durumu doktoru Ver- mer'e yansıtmıştır O akşam yatağına gırdığınde 'nazar-ı dikkatini celbeden' kuçuk bır odayı ıla\e ederek 'tevsi (genışletme) ve tanzim' ış- lemıne geçmey ı planlar -\taturk anılann- da bu ışlemı şoyle anlatır ~DirektLs"in muvafakatiyle bütün evin odalarını ve eşyalannı gordum ve dedim -bu odayı da alacağun. burada benim ta- rif edeceğım gıbi bir buro ve diğer salon veyatakodasıvesairede benim tasrihede- ceğiın(belırtecegım) şekilde tefnşat veter- tibatyapar mısınız? l zlaşbkvederhal ne- ferim ve ben bizzat çahşmak suretiy le, bu- rün evin kızerkek bizmetçilerini çalışüra- rak matlubu temin ettim ve benim apart- manımın ev ile ittisal medhaüni de bir sa- natkâr ceibederek bir perde vasıtasiy le ka- tettim."(Mustafa Kemal Ataturk'un Karls- bad Hatıralan Prot Dr AfettnanS 32) Ataturk. Karlsbad'a 30 Hazıran 1918 tanhınde trenle gelır ve 27 Temmuz 1918 Pazar gunu de 'Myuu'ya avdete" (donu- şe) kararvenr Henuz 36 y aşında genç bır generaldır Ama gorduğu eğıtım, kulturel duzey, uygarlık \e çağdaş yapısı 28 gun- luk bu kısa sağlık gezısı boyunca hep go- ze çarpar Kaldığı apartman daıresıne ye- nı bır boyut kazandırması bunun ılk ve onemlı orneğıdır Yenı odanın donanımı- na geçılır Ataturk anılannda bunu şoyle yansıtır "Çiçekçibirkadınatesadufettim. Birkaç buket kırmızı ve beyaz karanfil ve Lsmini bılmedığım diğer bir çiçek aldım. Fakat sonra bunlar için vazo lazun okiu- ğunu düşündüm. Tam yanı başımda bir mağazaya girdim. Buyuk kuçuk dort va- zoaklun. Evçgekfim,çiceklerivazolara Şev- kı ile beraber yerleştirdim. Vazolan salo- na,büroyatevziettim(dağıttım) " (s 33) Bu kısa sure ıçınde Ataturk boş zaman- lannı kıtap okumak ve ıkıncı bır yabanu dıl oğrenmekle geçınr Okuduğu kıtap \ndre Beaumier'nın 'Revolte' adlı yapı- tıdır Yabancı dıl derslennı ıse bır Alman- ca "muallime'Mnden alır Ataturk bu kuçük tedavı merkezınde gıyım kuşamına da buyuk onem venr "Şimdive kadar akşam taamlan için Im- periaTe gıttikçe ya asker elbisesi ile bulu- nuyorveyacaketata) yahutsıyahrenklibir sivilelbisegiyiyordum. Malbuki mezkûrsa- kinlerinin buyuk ruvaletkri erkeklerinin smokinli bulunmalan bana da sivil gitti- ğinı zaman smokinimi giymeyi tercih et- tirirdi"(s 46) Ataturk'le bırlıkte Karlsbad'da bulu- nan CemalPaşa'nın esi. HüseyinCahit Be>. EnünBey ve eşı, Kemal Bey.Seyfi Bey ve eşı kaldıklan Impenal otelde bırakşam Ata- turk'le beraber olup akşam vemeğı yerler \emekte Seyfı Bey'ın 'refîkasf \1ebru- ke Hanım "Ehitun genç kolanmjz biraz faz- la tahsil ve terbiy e gordukten sonra valde- lerini beğenmivoriar. Onlan adi gonıyor- lar. Ben buna çok kızanm. Bencevaldeler, kızlannı kendi seviyelerinden fazlaya cıka- cak mertebede tahsik devam ettirmeme- lidirier. Varsuüarcahil kalsınlar.." gıbı bır konuşma vapınca Ataturk Mebruke Ha- nım'a şu yanıtı venr "Hanımefendi; bu pek tabiidir. \ üksek seviyede olan, kendi seviyesinden ırfanen dun (aşağı I olanı be- ğenmez. Fakatbu hal haddızatındaşayan- ı takdir ve teşvik gorulmek lazım gelmez mi? Heryeniyetişen kendinden eskisini be- ğenmeyecck kadar yukseiirse,o zaman,an- cak o zaman ensal-i atiye (gelecek kuşak- lara ı yekdiğerinden kademe kademeyük- sek seviyede bir silsüe-i aliye vucuda geti- rebilir ki terakki-i beşerin gayesi de budur. Onun ıçın genç kızianmtn ve genç erkek- lerimizi fikren. ilmen nıa/ivt bağlı bırak- nıak, muayyen bir gen hududunun ıleri- sine geçnıesine mümanaat fikrini (engel- leme duşuncesını) tercih etmiyeüm ve na- zar-ı dikkat ve infıalınizi mucib olan bun- lar yalnız bizde değıi, her mıllette boyle- dir"(s 51) Karlovy \ ary 'de sıyah fakat terruz akan derenın çev resındekı san y apraklann uze- nnden geçerken, buraya y ıllar once uğra- yan genç bır askenn mutevazı bır otel odasındakı yaşamını duşunuyor ınsan Bılgının. kulturun gucu yaşama herzaman çıçekleraçtırabılıyordemekkı Çokyo- nuyle buyuk adam olmanın temel koşul- lanndan bın de bu oka gerek Bunu gor- mek ve buna tanık olmak ıçın de aynı yontem uygulanmalıdır Devınım ıçınde vedeğışımeyelkenaçarak Kımıgerçek- len daha yalın bır bıçımde gormek, sap- tamak ve yaşamın guzellıklenne merha- ba demek ıçın zaman zaman gezmelı ve her zaman okumay a ozen gostermelıy ız Yaşamının ornek alınması gereken bır bu- yuk ınsanı daha yakından tanımak ıçın 'Genç' OlmanmKoşullan... \rd. Doç. Dr. GOkHAîS KOÇER KTL M ustafa Kemal, 19 Mayıs 1919da. Samsun'açıktığında ulkenın ıçın- de bulunduğu genel durumu ve go- runumu Nutuk'a başlarken betım- ler "UJOsmanhDevleti'niniçin- de bulunduğu grup. Dunya Sava- şı'nda yenilmiş, Osmanlı ordusu her tarafta zedelen- miş. şartlan ağır bir ateşkes ımzalamış. Buv uk sav aşın uzun yıllan bovunca millet vorgun ve fakır bir halde. Milletı ve memleketı Dunva Savaşı'na sokanlar, kendi hav atian endişesıneduşerek kaçmışlar. Saltanat ve Hi- lafet makamında bulunan Vahdettın. soy suzlaşmış, şahsını ve yalnız tahnnı guvenceve alabileceğini nayal ettiği alçakça onlemler araşdrmakta. Damat Fent Pa- şa runbaşkanlığındakihukumetaciz,haysiyetsiz.kor- İİBF Llusla/arası tlışkıkı Bolumu Ogretım L\esı kak;yalnız "Padışah ın ıradesı'netabiveonunlabera- berşâhıslannı koruyabilecek herhangi bir duruma ra- nT Işte boylesıne bır ulke, dort yıl sonra. modern bır devlet olarak yenıden kurulmuştur Bu devletın, yanı Türkije Cumhuriyeti'nın kuruluşu, oyle sıradan bır olay değıldır Dunya tanhınde eşıne rastlanmayan bır sureçtır yaşanan f urk ulusu. tanhınde ılk kez, kendi geleceğını belırlemek uzere. ıradesmı ortaya koymuş- tur Nıtekım Mustafa Kemal'ın de Samsun'açıkarken ınandıgı. guvendığı ve savunduğu tek duşunce. "Ku- vayiMilliyeyi\milveİrade-i\lilliyeyiHâkimKılmak" olmuştur Yanı. ulusal guçlen etkın ve ulusal ıradeyı egemen kılmak Bunedenle 19 Mayıs 1919. Turk ulu- sunun geleceğını. ulusal egemenlığe ışaretleyen bır nı- rengı noktasıdır 19 May ıs ile tanhte ılk kez emperyalızme karşı ulu- sal bır savaş başlatılmış ve emperyalızm ılk kez ye- nılmıştır Hem de yedı duvel bırden' Mustafa Kemal bır surecın sonucunu, yanı Turkıye Cumhunyetı'nı Türk gençliğineemanet etmıştır Mustafa Kemal'ın, ulusal bırkurtuluş hareketı başlatmak uzere \nadolu'yaçık- tığı gunu, Turk gençlıgıne bayTam olarak armagan et- mesı, bu nedenle anlamlıdır Gazı Mustafa Kemal Ataturk ıçın ulusal egemenlı- ğın uzennde bır guç yoktur Bu ılke. O'nun her hare- ketının çıkış noktasını oluşturmuştur O'na gore, ulu- sal kurtuluşa. ancak "meşru" bır hareketle ulaşılabı- lırdı Meşru olmak, ulusal ıstenç (ırade) doğrultusun- da. ulusal çıkarlar gözetılerek hareket etmekle soz ko- nusu olabılırdı Meşru bır yonetım de, ulus egemen- lıgınedayananbıryoneümolmalıydı MustafaKemal'ın ulusal egemenlığı tercıhı. bır rastlantı değıl, son dere- ce bılınçlı bır seçımdır Bınncı Dunya Savaşı'nın so- na ermesıyle. ımparatorluk donemı kapanmıştır 20 yuzyıl.ulusveuhıs-devletkavTamlannınçagıdır Bukon- jonkturde. Osmanlı lmparatorluğu da çokuluslu yapı- smı daha fazla surdurememıştır Dolayısıyla ulus ol- mak ve ulus-dev let olarak orgütlenmek, her şeyden on- ce. bır zorunluluk olmuştur 19 Mayıs 1919, ulus ol- mak yolunda bır kılometre taşıdır Bır ulusun tarıhıne sığması zor olan şeylerın, yal- nızca bırkaç yılda gerçekleştınlmesı. ancak genç ol- makla olasıdır Mustafa Kemal, Çanakkale'de, Sam- sun'a çıktığında. \nkara'ya geldığınde. TBMM'yı kurarken. Buyuk Zafer'de, Cumhunyet'ı ılan ederken, devnmlerı yaparken. hep çok gençtı Genç olmak, da- ıma genç fıkırler taşımakla olasıdır Değışımlere ve eleştınlere açık olmak, kendını bu değışımler ve eleş- tınlerkarşısında yenıleyebılmek, kararlı olmak ve yo- rulmamak. genç olmaktı Bu. Kemalızmın ozunu oluş- ruran devnmcılık ıçın de geçerlı bır tanımlamadır Bu bağlamda devnmcılık, sureklı yenılıkçı olmay ı gerek- tınr Turk gencı. saldırgan ve yıkıcı değıl. banşçı ve kendini yenilevebilen bır dınamızme sahıp olmalıdır CUMHURİYETTEN OKURLARA ORHAN ERtNÇ Küreselleşme'ye Buyurun Gbballeşmenın ne mene bır uçkâğrtçılık olduğu şım- dılerde daha kesın çızgılerie ortaya çıkıyor Serbest pıyasa ekonomısı tanımıyla buyuk dunya tekellen adına gundeme getınlen yenı somuru duze- nının tamamlayıcıları olan globalleşme ve ozelleştır- me gıbı kurallann dunyayı ne duruma soktuğu, ozel- lıkle de ulkemızın ekonomık ve sosyal temellennı na- sıl kemırdığı belgelerle tanıtlanmış durumda işte sıze UNCTAD'm (Bırleşmış Mılletler Tıcaret ve Kalkınma Konferansı) 1997 yılı raporunda yer alan glo- balleşme sonuçlarından ozetler • Ulkeler duzeyınde bazı ıstısnaların bulunmasına rağmen, dunya ekonomısı çokyavaş buyumektedır Bu buyume hızı ile tatmınkâr bır ucret duzeyıne da- yalı yeterlı ıstıhdam sağlanamamakta ve yoksulluk ha- fıflememektedır • Kuzey ile Guney (gelışmış ve gelışmekte olan ul- keler) arasındakı fark daha da açılmaktadır 1965'te dunya nufusunun zengın yuzde 20'sının ortalama kışı başma gelın, enyoksulyuzde 20 'sının 30 katı us- tundeydı 1990'da ıse bu fark 60 katına yukselmış- tır • Zengınlerheryerde kazançlı çıkmıştır. Bu durum sadece toplumun en yoksul kesımlen aleyhıne ger- çekleşmemıştır Ulkelenn pek çoğunda gelır dağılı- mındakı bozulmalann bır başka belırgın ozellığı, or- ta sınıflann durumlannın bozulmasıdır • Heryerde fınans, endüstnnın, rantıyelerdeya- tınmcıların önune geçmıştır Gelışmekte olan ulke- lenn bazılannda kamusal ve ozel borçtan odenen fa- ızler GSYlH'nın yuzde 15'ıne ulaşmıştır Var olan menkul değerienn el değıştırmesı, yatırım yoluyla yenı servet yaratılmasına gore çok daha kazançlı bır etkınlık halıne gelmıştır • Gelır paylaşmasında sermayenın kârı artarken emeğın gelın duşmuştur Kâr payları ucret gelıherı- ne oranla hem gelışmış, hem de gelışmekte olan ul- kelerde yükselmıştır 198O'lı yıllann başlan bugunle karşılaştınlırsa, gelışmekte olan ulkelenn yuzde 80'ın- de ucretpayının belırgm bıçımde duşmuş olduğu or- taya çıkmaktadır • Iş ve gelır güvencesı hemen heryerde azalmış- tır Artan faızler şırket kazançlannı aşındırmakta ve buna karşı hem kuzeyde hem guneyde şırketierye- nıden yapılanarak ıstıhdamı ve ucretlen baskı altın- da tutmaktadır (Hrfzı Topuz, Globalleşme Nedır? Adam Sanat, Nısan 1998) Sankı Turkıye'nın duru- munu saptamak ıçın yazıl- mış gıbı gelıyor ınsana Bu- na karşın Globalleşme ya da Turkçesıyle Kureselleş- me şampıyonu Bay Özal'ın ardılı uzman polıtıkacı ve yazarlanmız gerçeklen ter- sınden pembe gozlukle gostermek ıçın neredeyse yırtınıyoriar. Hadı onlara bır şey demeyelım ama yenı- den yapılanırken kuresel- leşmeyı kurtarıcı gıbı one suren sol partılenmızde aca- ba neler oluyor? • Mıllı Eğıtım Bakanlığı'na uzman oğretmen-yonetıcı- mufettış yetştırmek ıçın eğı- tım akademısı kurulması- nın ongorulduğunu ve ya- sa taslağının hazıriandığı- nı Ebru Toktar haberleş- tırdı Toktar, YOK'un, de- vam zorunluluğu olmayan hukuk fakultesı ve ıktısat bolumlennı kapattığını da okurlarımıza ılettı • Istanbul Buyukşehır Be- ledıyesı'nın doğalgaz pa- zartayan kuruluşu IGDAŞ'ın, 28-29 Mayıs 1996'da Istan- bul'da duzenlenen ve hıla- fet propagandasınm gun- deme getınldığı "5 Muslu- man TopluluklarBırlığı Kon- feransı"na katılan yabancı delegelenn masraflannı ode- dığını, bunun yanı sıra Ka- nal 7'ye buyuk tutarda rek- lam verdığını Ipek Yezda- ni yazdı. • GAPIdaresı'nın, Mıllı Gu- venlık Kurulu toplantısına sunduğu ve projenın gelışım durumu ile geleceğını anla- tan rapoaınu Emine Kap- lan haberleştırdı • Batı Karadenız'dekı sel felaketının yaşattığı acıların altından "sıyası rant, ay- mazlık ve bılgısızlık" çıktığı- nı, bolgeyı tarayan arkadaş- larımız Ali Er, Hatice Tun- cer, Ibrahim Tığ ve Esen Aliş aktardılar • Çevre Bakanlığı venlen- ne gore, Turkıye'nın boğa- zına kadar çevre sorunlan- na battığını, Çevre Bakan- lığı Musteşan Firuz Demir Yaşamış'ın "Çevreyı koru- yamadık" ıtırafını Cem Ulu- taş haberleştırdı • Devnm Sevimay ve Ke- rem llgazTurkıye'yı kuşa- tan çete ıddıalannı ve kamu- oyuna yansıyan çete profı- lını çıkararak kamuoyunun çetelenn dağrtılması suçlu- lann yargıya teslım edılme- sı ıstemını haberleştırdıler • Akkuyu'ya nukleer sant- ral yapmak ıçın ıhaleye ka- tılan fırmalann, ortaya çıka- bılecek anlaşmazlıklarda sorunu uluslararası mahke- melere taşıma çabalarını ve Dunya Çevre Gunu ndekı olumsuzlukları Ümıt Otan haberleştırdı • Onumuzdekı pazartesı- ye kadar gonlunuzce bır hafta geçırmenız dıleğı ve saygılanmızla