Katalog

SAYFA CUMHURİYET 30 MAYIS 1998 CUMARTESİ OLAYLAR VE GORUŞLER 'Demokratik Toplumcu Çağrı' Uzerine Prof. Dr. NECLA ARAT L \gulama Merkezı Başkam G eçen \ıl bır grup aydını- mızın bır ara\ a gelıp tar- tıştıgı ve paylaştığı bır çağ- n metnı bu nısan av ında Cumhuriyet te > ayımlan- dı Sa> ın Ahmet Taner Kışlalı'nın hazırlanmasına buyük emek \erdığı ve uzennde onemle durduğu bu çagn metnını öncelikle kadın kuruluşla- n benımseyıp ımzava açtı Çunku, onlar bu çağn metnmın KemaKstilketeri20(X)'lı \ lUardakı geçerlılıklenm kanıtlav, arak \ e klmı tarihsel bilinç >oksunlanna gereklı vanıtlan \ererek yenıden tartışmaya aç- tıjîını aynca gençlık ıçın onemlı iİetileri olduğunu çok ıvı bılıyorlardı Tanhsel bılınr yoksunlan. zaman zaman. Kemalıst Ukelenn "\alnızca tek part fa- şı/mının dav anaklan olduğunu. bu ılkele- nn ıçınde demokrasinın (vani halkın \o- nearnının)potansi\el olarak bılebulunrna- dığınr rahatça dıîe getırebılmektedırler (Bkz M Altan Sabahl4Temmuz 1994) Iştebuyazı Sa\ın Kışlalı'nındeyımıy- le -sudaki halkalann" (Bkz A Taner Kı^lalı Cumhunvet l5Ma>ıs I998)coş- kuhıdalgalaradonuşmesını dıleyen bır Ke- malıst kadının. bır siyasal fetsefe ya da vöntem olarak KemaJİzmın temel ıİkele- nnı gunumuzdekı ve gelecektekı geçer- hhklen açısından ırdeleme denemesıdır - L'lusalcılık. Cumhunyetçılık, Laıklık, Devletçılık, Halkçılık ve De\nmcılık bu kısa deneme çerçevesınde ozellıkle genç- lenmız ıçın yenıden tanımlanmaya çalı- şılacaktır llusaküık ilkesi.kapalı toplum anlayı- şını yadsıvan saldırgan \e vayılmacı ol- mavan tersıne insancıl ve banşçı; venı tst Lnı Kadın Sorunlaıı 4ıaşrııma \e değerler yaratmaya açık ılencı akılcı bılıme dayanan. çağdaş ve çağdaşlaşbn- abır ılkedır Irk \a da dm uzenne değıl, yuzlerce \ ılda oluşmu$ bır kultiır ortak- hğnıadayanır Buturdenbırulusalcılık an- lay ışı. ulusal sınırlar ıçınde yaşayan, a>- nı yazgıvı. aynı kıvancı ulus olma bılın- cını taşıv an herkesı Türk say ar v e bu top- raklar uzennde v aşav an herkesın, ulusun eşit haklara sahip bireyleri olduğunu ka- bul eder Cumhuriyetçitikılkesi.dev let y aşamm- da, yonetımde, bu yonetımın ışleyışınde, Türk ulusunun ıstencının egemen kılın- masını, vanı ulusun devletın, toplumun vonetımınm sınıflann. aılelenn toplum- sal gruplann elıne bırakılmamasinı sağ- layanılkedır Butlkeyegore ulusun tum bıreylen kararoluşturmavekararverme sureçlenne katılmalıdır Işte bu ozellıkleny le Cumhurivetçilik. demokratik, ozgürlukçü, kaülımcı ve ço- ğulculuğa açık bır toplumsal yapıvı oluş- turmanın ılk ve temel adımlanndan bın olup srvil toplumcu demokrasiye açılan gorkemlıbırkapıdır Nıtekım Demokra- tik Toplumcu Çağn da da belırtıldığı gı- bı. Ataturkçu Cumhunyetçılık ~Kadın haklanndan Ko> Ensntüleri'ne,toplumu oluşturan en genış kesımlen etkın ve etkı- li kıimak tçin,gec,mışte en ılen adınüan at- makla yetinmemışur. Turk Dilve Tanh Ku- rumlan'ndan \nadolu \|ansı'na,ureom ve tüketim kooperatıflennden Turk Eğı- tim Derneği'ne, hatta ozerk bir TRT'nin temeDerine kadar. tum sıvıl toplum to- humlannın.de\letdıştndaorgutlenmenın temeDerini de atrruşor. Aynca Halkevleri'ni SIMI. kaulımcı topJumınaratmanın birde- mokratik eğıtım aracı olarak kullanmış- tir." (Bkz Demokratik Toplumcu Çagn Cumhunyet 26 Nısan 1998) Laiklik ilkesi, toplum, ulus ve de\ letın bılımle. akılla yonetılmesı. yonlendınl- mebi doğrultusundakı kararlıhğm ılkesi- dır Laıklık çağdaşlaşmaya yonelık ve çağdaşlaşmayı amaç edınen zorunlu, ge- reklı ve odun venlemez bır kararlılıktır Bır anlamda tum obür ılkelenn on ko- şulu olan laıklık ılkesi, halıfelı, şenatçı bır dev let duzenıne karsı olduğu gıbı. "'Miis- lüman-Türk mülivetçiliği" turunden. tu- tarsız sentezlere de karşıdır Çunkü um- met duzenı. hem bıreysel hem de ulusal benlığı baskı altında tutup her ıkısının de gelışmesını onler Dını yadsımavan Laıklık ılke&ı. "inanç- lara savgık ama dinin siyasal >a daldşisel çıkariaraaletecttrnesinekarşıdufOnu. çağ- daş bır toplumda >alnızca kendısıne oz- gu konularla ılgılenmeye çağınr Dm mas- kesı altında gencı duşunceyı topluma ege- men kılmava çalışanlara. gen kalmışlığı surdurmek ısteyenlere boş ınançlara ve bağnazlara geçıt vermez Laıklık Demokratik Toplumcu Çağ- n'da da belırtıldıgı gıbı "Hem toplumda farklı inançlara sahıp kesımlcnn banş içinde van vana yaşamalannın hem de ça- ğındoğisen koşüllanıungetirdiği sonuçla- raaklın vebılımın ışığında çozum arama volunun açık tutulmasının guvencesini oluşturur." Devletçılık ilkesu >alnızca büvumeyi değıl hakça dağılınıı da ıçeren halkı gö- neıtce kavu^tunnayı amaçlayan. devletı de bu doğrultuda gereklı koşullan yarat- maya çağıran bır ekonomı polıtıkasıdır Ulusal ekonomıyı kurup guçlendırmenın devletın olanaklannı. ulkenın varlıklan- nı ulus yaranna. halk yaranna kullanma- nın, kalkınmayı gerçekle^tırmenın ıtıcı gucu olan bu devtetçüik ilkesi (ya da sos- yal dev let anlayışı), ozel girisjmciliği y ad- sımaz. hatta ozel gınşımı temel kabul eder. mulkıvet hakkma »aygılıdır "Ama. toplumun genelyaranıungervktirdiği her noktadadevietigörevlisinar'n ,(Bkz De- mokratik Toplumcu Çağn) vanı mulkıvet hakkının toplumun, ulusun >ararlarına aykin bıçımde kullanılmasına ızın ver- meyen bır anlay ıştır Bu anlayış, hakçapa>laşunı,sosyal ada- leti, fırsat eşitliğini ongorur, kalkınmada sanavının kurulup gelıştınlmesınde kar- ma ekonomhi destekler ve halk yaranna ışleyen bır ekonomık sıstemı benımser Halkçılık ilkesi, ıçınde ayncalıklar bu- lunmavan, vanı herhangı bır sınıfın ege- menlığını vadsıyan bır devlet yonetımı- nın ve kultur değerlennın her yurttaşa açık olduğu halkçı bır toplum duzenımn ılkesıdır Bu ılke "toplumsal avncalıklaraveseç- kin-halk ikilemine karşıdır." (Bkz De- mokratik Toplumcu Çağn) Bu ılkenın amacı, yonetımde sıyasette kalkınma- da, gelır dağılımında, dev let ve ulus ola- naklannın kullanılmasında halkın yaran- nıngozetılmesıdır Halkçılık, halkın ıçın- de bulunduğu yoksulluğu gıdermejimut- luluk ve gonencını sağlamav ı ve tum top- lumsal ışlerde çagın gereklenne. halkın ger- çek gereksınmelenne uygun yenılık ve kuruluşlan gerçekleştırmeyı TBMM hu- kumetlennıngorevısayar Emeği>ucebır değer olarak kabul edıp sosyal adaleti on- gorur Sos>al adaleti sağlamak, toplum- sal banşın "olmazsa olmaz' koşuludur Devnmcüikilkesi,ulu>al amaçlı bır dev- nmcılık olup Turkıye'nm çağdas, uygar- lık duzeyıne ulaşmasını surekh olarak çağla gelışmesını çağın gensınde kalma- masını amaçlar "GençKğL, toplumun en bağımsız, ileriye ve değ^ıme en açık kesi- mi olarak, surekli devnmciliğin kkalist gucu sayar." (Bkz Demokratik Toplum- cu Çağn) Devnmcılık. devnmılkelennı dogma olmaktan kurtaran, onlan canlı, çağın, çağlann, geleceğın venı oluşumla- n. gelışmelen, değışmelen karşısında sû- rekli kılan ılkedır "Getirilmış olan en üe- ri çozumlerin bik, zaman ıçınde değışen koşullann gensınde kalarak eskivebüece- ğj bılinanden kavnaklanır." ıBkz Agk ) Çağdaşyaşamınsureklıhğını sağlayabıl- mek ıçın, toplum. siyasal sıstem ve siya- sal kultur değişime açık olmalıdır tşte, dev rimcilik ılkesi, bu değişime açık olu- şun bılınçlı olarak yenılığe yönelmenın guvencesıdır Devnmcılık, devnmınger- çekleştınlen uygulanan atıhmlan üe ye- tınmevıp gelışen değışen, yenıleşen ev- rende çağdaş kalmasını sağİayan tum ye- nılıklen de gerçekleştırmektır Goruldüğu ve Demokratik Toplumcu Çağn'da da vurgulandığı gıbı. 2000"lı yıl- lara hazırlamrken ve 20O0'lı yıllarda Ke- malist ılkeler, tanhsel ışle\ ve geçerlilik- lerinûdevnmcı dınamızmlen ıle venı ıv- meler kazanarak surdureceklerdır Kema- lizm, dün olduğu kadar. bugfln ve >ı ann da geçerliliğini ve değerini koruyacaktır Daha 1923 'te doğrultumuzu çağdaş uy- garlığa>onelten Kemalıst ılkelenn tanh- sel ışlevsellığını gelecekte de surup gıden bır ışlevsellığe donuşturmek, bu ılkelen geleceğe taşıyacak olan Kemalıst Dev- nm e ınanmış kuşaklann görev v e sorum- hıluklanolduğu kadar. borçiandırda Bu nedenle avdınhkyannlarıçınışbırlığıve guçbırlığı >apmanın tam zamanıdır De- mokratik ToplumcuÇağaulkemızın ge- leceği ıçın yaşamsal bır seskniştir. Bu ses- lenış mutlaka vanıt bulmalıdır Düşüncenin Düş Boyutu AHMET OZERtaO&etmem 1 962 yılından bu yana aralıksız 35 yıl Cum- hunyet gazetesının Trabzon muhabırlığı- nı yapan. ıkı donem Trabzon Gazetecıler Cemıyetı Başkanlığı'nı ustlenen Ömer Guner'ın ılk kıtabı Gök Rcnginde Trab- zon'un çıkışının uçuncu yılında, ıkıncı kıtabı yayım- landı Düşler ve Duşunceler. OmerGuner adını TrabzonTaozdeşleştırmışbır gazetecı bırkoşeyazan bıryurtsever. bıraydın O. bır vandan yerel gazetelerde yazı >azarken bır yandan Cumhunyet'e -zaman ıçınde Mıllıyet'e- Ijaber yetıştınrken bır yandan da kentın toplumsal sorunlanna arka çıkmış, horlanan, ıtılen. hakkı ye- nen ınsanlan sahıplenmıştır En zor donemlerde kalemıyle. kımlığıyle yıllardır oluşturduğu insan- cıl ozle bırçok sorunun ustesınden gelmıştır Özet- le bır kentın uman olmuştur Omer Guner Onun 1994 >alında ) ayımlanan Gok Rengjnde Trabzon adlı kı- tabına yazdtğım bölûmde şu gorüşîere ver verrrrrs;- tım "Omer Guner'i, yaşadığı kentle y ureğı arasın- da bir sev gi bağı oluşturan. bu sevgıvi gittiği her yer- de bıitun boyutlany la>aşayan bir basın sevdahsı ola- rak tanıdım. Gunun her saati, bir insan için nasıl verimli olabiür sonısuna umarun ta çocukluğundan en iyi yanıtı vermiş bir insan, bir uygar kişi Ömer Güner..." Omer Guner ın Trabzon'da yayımlanan Karade- nız gazetesınde 9O'lı yıllarda yazdığı yazılann bır bolumu yenıkıtabına'temeloluşturuyor Düşler ve Duşunceler adlı kıtabın Düşler bolumunde. kadın dostu gazetecı L mran Baran'ın emeğının yoğun bır şekılde değeriendınldığıne tanık oluyoruz Omer Gu- ner bu buyuk dostluğu ve ondan kalanlan "Trab- zon'dan Sv dney 'e Bir Uzun Serüven" başlığı altın- da toplar Bubolumdeyurtsevgısımnboyutunu ul- kesının mutluluğu ıçın mücadele eden bır yurtse- ven bır a>dın gazetecıyı goruruz Ne acıdır kı bu- ttmbuatdemlen u^kyan Umran Baran, 12 Eylul cürt- tacılan tarafindan yurttaşlıktan atılmış çok sevdı- ğı ulkesıne bır daha donme olanağı bulamadan o uzak dıyarda yaşamını yıtırmış, orada toprağa ve- nlmıştır Aynı bolumde "Basında Trabzon Esintisi*'ne ta- nık olunız Trabzon basınına yıllar ıçındebuyuk emek veren, Guner'ın yakından tanıdığı elı kalem tutan dostlan. bu bolumde bır resmı geçıtte yer alırlar 1920'lerde eskı y azıyla gazete v e dergı çıkaran. bu rutkusunu olduğu 801ı yıllann sonuna değın sur- duren Cemal Rıza Osmanpaşaoğlu, bır 'çınar' gı- bı yayılır bu toprağa Eğıtım alanındakı emeğmı, tanh alanında bıldıklenyle butunleştıren Ömer Ak- bulut, adaşı Omer Güner'in hep sevgryle, savgnla bağlandığı bir dostu,bir öğretmeniolur. ŞevketÇul- ha ıse vaptıklanyia. yaşadıklanyla Trabzon ıçın tam bırbılırkışıdır Bır donem Trabzon Beledıye Baş- kanlığı yapan Muzaffer Korlu da Guner'ın 'anılar y'elpazesi'nde >ennı alır \rslan Pulathanende Gu- ner ın gundemınden hıç çıkmayan bır değenmız olur Onu-kıtap dûnyasmda tarumayan yöktur Bınlerce kıtaptan oluşan bır belgelık oluşturan Trabzon'asev- dalı bır guzel insan gazetecı Omer Guner'ın anı- lannda yer alır Guner. gazetecılere, yazarlara. sev- dalılara. Cumhunyet gazetesının önemlı adı Kemal A>dar'ı Trabzon Hâkımı>etgazetesı kunıcusu ya- kın dostu Omer Turan Evııboğlu'nu gazetecı ar- kadaşı tbrahim Ors'u. Trabzon'un basının önem- lı sımgesı Zivad Nemli'yı ve basının genç kaybı Ör- san Öymen'ı de ekler Omer Guner kıtabının ıkıncı bolumu "Düşun- ceter"de, 'Kent ve İnsan'a değınır Trabzon'da bır konser veren tdil Bıretbır ımzagunünde gençlığı- nın anılanyla harmanlanan şaır Şinasi Oİdenoğlu. müzığın ustası, keman v ırtuozu Temel Şukru Doğ- ru,geçmişe yolculuk vapdarak ele alınır. Bir donem başbakan yardımcılığı vapaa İstikbal gazetesinin baş- \azan Faik Ahmet Barutçu, şaır Gündoğdu Saru- mer, polıtıkacı Ahmet Şener, bu bolumunun konu- lan olur Bu değerlenn kımılen toprak olmuştAir, kımılen bu kentle yureğı arasında oluşan sevgı bağını koparmadan yaşamayı sürdunnektedır PENCERE 0 Düzenin Adı?.. llkel insan, gok guriedığı zaman mağarasına sı- ğınır, kulaklarını tıkardı. Sımşek çakarsa9 du kopardı Ne yonden geldığı bılınmeyen bır saldınnın ur- kusunde tır tır tıtrerdı Doğada olup bıtenlere akıl erdıremezdı llkel çağda, doğa olaylannı açıklamak ıçın dın- ler uyduruldu, tannlar uretıldı, kurbanlar kesıldı, putlar yapıldı, bılınmeyenlere tapıldı • Sonra akıl ve bılım çağı açıldı Doğa yasalannın keşfedılmesıyle bırtıkte ınsa- nın guvenlığını sağlayacak onlemlere başvuruldu; artıkyağmur, şımşek, gokgurultusu ınsanı korkut- muyordu, yıldınma karşı korunmanın yontemt bı- lınıyordu Bılınmeyenden korkulur Insanın geleceğıne guvenle bakmasını uygar- lık sağlar; ama, bu kez de gokgurultusunden, şımşekten, yıldmmdan korkmayan insan, aç, açık- ta, ışsız, parasız kalacağından korkmaya başla- dı • Cumhurıyet'ın dunku manşetı, Uzak Asya'dan başlayıp butun dunyaya yayılması beklenen bu- nalımın yarattığı kaygıyı dıle getırıyordu "Tedırgın bekleyış1 " İnsan gelışmış, ıletışım devrımıyle dunya bor- salannı bırbınne bağlamıştı, ama, ılkel bır yaratı- ğın ıçgudusel korkusundan kurtulamamıştı''.. Neden korkuyordu'' Nıçın tedırgındı9 Kocaman borsa saraylan, bulutlara kanşan gok- delenler, parasal ımparatorluklar, sınır otesı hol- dınglerle yapılanmış pıyasada, dunyanın en unlu unıversıtelerınde okumuş uzmanlar çalışıyor, bı- lım kursulennde yetışmış ekonomıstlerle deneyım- lı ışadamlan ışbırlığı yapıyor, devlet ve hukumet adamlarıyla al takke ver kulah dunyayı yonetıyor- lardı Ama hepsı korkuyordu.. Kımının odu kopuyordu • Bır mağara adamının urkusuyle çağımızın soz- de uygar ınsanının korkusu bır Ikısı de bılınmeyenden korkuyor Kapıtalızmın yarattığı putun, Asya'dan başlaya- rak Avrupa'yı çarpması, Okyanus u geçerek Ame- rıka'ya da lanet yağdırması beklenıyor Zengını de fakırı de tedırgın llkel ınsanlar gıbı • Bır gun gelecek, ınsanlık geleceğıne guvenle bak- manın mutluluğuna enşecek. O duzenın adı ne olacak?. ,11 ..l.-'J >< % > k • V > <K» Hayatınızın en ozel koşesınde, yatak odanızda kaiıteye yer açın Tıpkı Istıkbal'ın yaiak ve ev tekstıl koleksıyonunda yap^gı gıbı istikbal bugun dunyanın en çok terah ettıgt yay sıstemlerını ıçeren, uyku alışkanlığınıza ve vucutyapınıza uyum gosterecek yataklar uretıyor Ev tekstıl urunlerınde gorecegınız desenler se Fransa ve Ifalya da fanınmış stılısrier tarafindan ozel olarak çızılıyor Sızın ıçın, sevdıklennız ıçın Bızce kalıte anlatılmaz, yasanır Ya sızce? Dunyanın ttrcıh ettlğl yatak keyfi titıkbal yataklartnda ^ Poclcet Spnng Sys^em Bone Yoy Sıstemı Dırect Spnng Foamıng istikbal Kesmhsız Yoy Sıstemı "yenileyin, yenilenin" www ıstıkbat com tr