Katalog

SAYFA CUMHURİYET 3 KASIM 1998 SALI 8 DIŞ HABERLER KAVSAK OZGEN ACAR Demipel: Savaş Çıkar Filmin sonunu, baştan söyleyehm: "Bakû-Ceyhan Petrol Boru Hattı" ola- rak bilinen, gerçekte Hazar petrol ve do- ğalgazının taşınmasını öngören "Doğu- Batı Enerji Koridoru Proy'es/"Türkiye'nm istediği gibı olmazsa ne olur? Bu soru- nun yanıtını Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel açık ve seçik olarak Azerbay- can Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'e şöyle söyledi: "Savaşacağız!" Şımdi fil- mi anlatmaya bır soruyla başlayabılınz: "Petrol, batıya en güvenılır, en ucuzne- reden taşınır?" VVashington, Rusya'nın bölgedeki nûfuzunu kırmanın, yeni cum- hurıyetlerin bağımsızlık ve demokratık gelışmelerini sağlamanm daha lyı olaca- ğını dört yılhk gecıkmeyle fark ettı. Ayrı- ca Iran'ın bulaşmadığı, Bogazlar'ın kul- lanılmadığı en gerçekçı yolun Bakû-Cey- han olduğunu da anladı. Kaldı ki arka- da Kazakıstan-Özbekistan petrolleri ile Türkmenıstan doğalgazı sıralarını bekli- yorlardı. Aralannda Amerikalılann da bu- lunduğu 12 şirketin oluşturduğu "Azer- baycan Uluslararası işletme Şirketi (Al- OCj"nın Bakû-Ceyhan boru hattınm 2.5 milyardolartık maiiyetıne itirazı vardı. Al- OC, bır milyar dolar daha ucuz olan Ba- kû-Supsa yolundan Karadeniz'e çıkma kararını 29 Ekım'de açıklayacaktı. Azer- baycan Petrol Şirketi de (SOCAR) aynı görüşteydi. Cumhuriyet kutlamalan ne- denıyle Ankara'ya gıdeceğı ıçın kararın o gün açıklanması Alıyev'ı güç durum- da bırakacak, ayrıcaTürkiye'nin bu ulu- sal bayramma gölge düşürecekti. Açık- lama 9 Kasım'a ertelendi. Bu arada Beyaz Saray'dakı toplantı- da konsorsıyumun yabancı ortaklannın Ceyhan'a ınatlarının sürdüğü belırlendi. ABD Dışişlen'nde sadece Amenkalı or- taklarla yeni bir toplantı yapılarak, onla- ra Bogazlar'dan geçış sorunu, Rusya ve Iran'sızgerçekleştırmenın sıyasal önemı anlatıldı, Ceyhan telkın edildı. Enerji Ba- kanı Bill Richardson ıle Başkan'ın Kaf- kas Petrolleri Ozel Temsılcisı Richard Morningstar Cumhuriyet Bayramı ıçın Ankara'ya gönderildi. Rıchardson, beş- lı Ankara bıldırisıne "gözlemci" olarak gönüllü katıldı. Boylece ABD, projeye ağırlığını koyduğunu gösterdı. Richard- son, Türk yetkılilere "Amenkalı ortakla- n ikna edebilmek için boru hattında ver- gi ayncalığı ve ucuz geçiş olanaklannın sağlanmasırv" isterken. fngiliz ortaklarda Türkbasınına"o/umsuz"haberlersızdı- nyoriardı. Türkıye'deki "yabancı gazete ve haberajanslan" Türk basınını kaynak göstererek bu haberieıi dışanya aktan- yor, kartopunun bıraz daha büyümesi- ne yol açıyorlardı. Örneğin Türkiye "2.5 milyar dolartık boru hattını, ben yapar, ben flnanse ederim" demişti. Kulaklara fısıldananlann ardından dış basına yan- sıyan haberlerden bırı Fransız Le Mon- de gazetesınde boy gösterdi. Gazete, ge- çen hafta "Türklenn boru hattını finan- se edecek gücü yok" diyordu. Oysa Le Monde, şu gerçegın bile farkında degil- dı. Değil TC hükümeti, bır Türk işadamı bıle bu projeyı tek başına gerçekleştire- bilirdi. Koç Holding projeyı yapmaya ha- zır. Aynca Korkmaz Yiğit 600 mılyona banka, 300 milyona gazete alıp ötekiler- le biriikte en azından 1.5 milyar dolar harcamamış mıydı? Değil TC, boru hat- tını Yiğrt bıle tek başına yapabılirdi! TV'ler, son zamanlarda dudak okuma yöntemi ıle önemli kışilerin fısıldaşmalannı bile açığa çıkanyor. Kilit adam Alıyev, Anka- ra'daki kutlamalarda Demirel'in yanında oturuyordu. Yakın çekıme izin verilme- diğı içın uzaktan ses kaydeden hassas mıkrofonlar kullanılmıştı. Bır kanalda ya- yımlanan görüntüde ıki liderin şu sözle- n her nedense basınımızın dikkatinden kaçtı: ALİYEV: (Demtrel'e doğru eğilerek) Geçen hafta petrol şirketleri ile 1.5 saat konuştum. Onlar bu boru hatt- ntn aleyhinde! DEMİREL (Tereddüt etmeden, sert bir sesle): O halde onlara savaş açaca- ğız. (Savaş sözcüğünün Azeri Türkçe- sınde olmadığını düşünmüş olacak ki, sa- nıye geçırmeden ekledi.) Harp edece- ğiz! KonuğunaTürkıye'nin karariılığınıaçık- ça gösteren Demirel'ın tepkısıne, "Ben değil. yabanctlarkarşı" deme taktigini gü- den Alıyev'ın gıkı çıkmadı. 5 Kasım'da Türk. Azen, Gürcü ve AIOC temsılcileri Istanbul'da buluşacak, SOCAR 1 milyar dolarlık fazla malıyet olayını 15 günde ye- nıden ınceleyecek, Türkiye ıse vergi ay- ncalığı, ucuz petrol taşımayı gözden ge- çirecek. Türk Romam'ndan Duşanbe'yeBilgi Yayınlan 1984'te "Türk Romanı (llk Dönem 1872-1900)" adlı bır ıncele- me kitabı bastı. Yazar, Robert P. Finn ad- lı bir Amerikalı. 22 sayfalık "yayın dizini" kıtabın cıddi bır araştırmanın ürünü ol- duğunu kanıtlıyor. DiîimızeTomris Uyar çevirmıştı. Yaymevi "Su kitap, ilkroman denemelennden başlayarak edebiyatı- mızda bu dalda yazılmış aşağı yukan tüm romanlan ele alacak, oldukça ge- niş kapsamlı bir inceleme olacaktır" dı- yordu. Dörtlü dizi olarak dü- şünülen kitapların arkasının neden gelmedığini açıklaya- lım. Yazar, anadilı olan Ingi- lizceden başka Türkçe, Ös- manlıca, Azerice, Farsça, Ur- duca, Almanca ve Fransız- ca biliyor. Aralıklarla 12 yıl Türkiye'de yaşamış, 1967- 69 yılları arasında "banş gö- nüllüsü" olarak bulunmuş. Fulbright bursu ile Istanbul Ünıversitesı Türkıyat Enstrtü- sü'nde okumuştu. Ülkesın- de Amerikan Edebiyatı ve AvrupaTarihi eğitımi, sonra- sında Pnnceton Üniversite- si'nde Ortadoğu Çalışmalan Bölümü'nde master ve doktora yapmış. Pakıstan'da konsoloslukta bulunmuş, Ankara'da iki ABD Büyükelçisı'ne "özelyardıma"o\a- rak, ABD Dışişleri'nde "Istihbarat ve Araştırma Da/res/"nde çalışmış. 1991 Körfez Savaşı'nda "Çekiç Gücü'nûn" kuruluşu aşamasında Diyarbakır'da "Bü- yûkelçilik Irtibat Müdüriüğü'ne" getiril- mış. Sovyetler'in çöküp yeni cumhunyet- lerin kurulması üzerine Bakû'da ABD Büyükelçilıği'ni açmış, "ışgüder" düze- yındekı bu görevden sonra Hırvatıstan'a "Büyükelçilik Müsteşan" olarak atan- mış. 1988'de dışişlerınde "Kahramanlık ve Üstün Onur", 1992'de Merkezi Ha- beralma Örgütü'nün (CIA) "Olağandışı Haber Toplama", 1994'te büyükelçilik müsteşarlarına verilen "Baker- VVilkins" odüllerinı almış. Başkan Bill Clinton'ın Tacikistan'a "büyükelçi" atadığı bu "Tür- kiye hayranı" yazar-diplomat geçen haf- ta Senato'nun Dışilişkiler Komisyonu'nda yeni görevı hakkında şöyle dedi: "Şim- diye değın uğraştığım göçmenler, etnik çatışmalar, yeniden bü- tünleşme ve köktendinci- l'ık gıbi konular Tacikis- tan'daki dosyalanm ola- caktır." Nüfusunun çogun- luğu Sünni, ancak Iran'ın yönlendirdiği Şii toplumu ıle köktenci iç kargaşa ya- şayan bu uranyum ülkesjn- de Robert Finn'in "Türk Romanı" dizisini tamam- lamaya pek zamanının ol- mayacağı anlaşılıyor. Ken- dısı gibı edebiyat kökenli bır diplomat olan eşi He- lena Kane Finn ise Dışiş- leri'nden önce Boğaziçi Ünıversitesı'nde yıllarca edebiyat pro- fesörlüğü yapmış. Ikinci kez atandığı An- kara'da müsteşar olarak USIS'ı yöneti- yor. Türkçe, Urduca, Almanca ve Fran- sızcabilen, "TürkDostu" Helena, sade- ce eşinın değil, Princeton'da Roma Ar- keolojisi okuyan oğlu Edvvard'ın da öz- lemini duyuyor. ABD, kargaşa nedeniy- le Duşanbe'deki buyukelçiliğinı askıya al- dı. Finn, görevıni komşu ülkelerinde sür- dürecek, bir ayağı da Duşanbe'de ola- cak. Yolunuz Duşanbe'ye düşerse, Türk romanına ılginiz varsa, Finn, sizi eski bir. dost gıbı karşılayabilir. Düşünsel yaratıcılığa saygı Batı'da düşünsel ürünler de sanayi buluşları gibı yasalann koruması altında- dır. Patent hakkı, telif hakları bunların başında gelir. ABD'nin zoruyla müzik kasetlerine bandrol getirildi. Yerli yazarların kitapla- nnın korsan baskılan ABD'yi ılgilendır- mediği için Türk hükümetleri bu konu- da önlem almıyor. Atina'da altı ay sü- re ıle Yunan devlet adamı Eleftherios Venizelos'un arşı- vini ıncelerken, Ata- türk'ü "Nobel Ba- nş Ödülü"ne aday gösterdiğıne ilişkin bir mektup bulmuş- tum. Mektup yazılmiştı, ama Oslo'dakı odül komitesıne gönderilmemiş olabilir- di. Atina'dakı Norveç Elçılıği'nden yar- dım istedım. Bir ay sonra başvuru Os- lo'dan doğrulandı. 19 Mayıs 1981 'deAtatürk'ün 100. do- ğum günü kutlanıyordu. Mektubu Milli- yet'te açıkladım. İki ülkedeki seçiciler kurulu bu habere ayrı ayrı "Abdi Ipekçi Ödülü"r\ü verdı. Aradan on beş yıl geç- ti, bir profesörümüz Kıbns'taki bir top- lantıda mektubu kendisine mal ederek dınleyicilere sundu. Daha sonra parlamento muhabirleri- nin yayın organı da mektubu dergiye mal etti. Geçen gün, bir meslekta- şım kendi imzası ile üsteiik Milliyet'te mektubu yeni bir buluş gibi duyur- du. Venizelos'un mektubu, önemli bir belgeydi, herkes taratından kaynak gös- tenlmeden elbette kullanılacaktı. Ancak "yeni buluş" gibi davranıp, dinleyicileri, okurlan kandırmadan, dü- şünsel haklara saygısızlıkta bulunma- dan yapmak daha dürüst bir davranış ol- maz mıydı? Elmek: oacar@ superonline.com Fax 0312. 468 15 79 Bütün bölgeyi etkisi altına alan Mitch tayfıınundan ölenlerin sayısı 1600'e çıktı Orta Amerîka tayfiın kurbanı• Mitch tayfiınunun yol açtığı yağışlar Nikaragua'daki Casito volkanım faaliyete geçirdi. Dış Haberier Servisi - Orta Amerika'da etkili olan Mitch tay- funu. 1600'den fazla kişininölü- müne yol açarken Nikaragua'nın kuzeybatısında yer alan ve ön- ceki gün patlayan Casito volka- nınm lavlan altında kalanlann sayısının da 1500'e çıkmasın- dan korkulûyor. Mitch tayfununun yol açtığı yoğun yağışlar nedeniyle patla- yan volkanın çevresindeki köy- lerin lavlar altında kaldığı bildi- rildi. Mitch tayfununun yol aç- tığı felaketten en çok etkilenen ülke olan Nikaragua'da, Devlet Başkanı Anıoldo AJeman. ön- ceki gün 3 günlük yas ilan etti. Elde edilen son resmi rakam- lara göre, tayfunun yol açtığı sel- ler ve toprak kaymalan yüzün- den Nikaragua'da 1210, Hondu- ras'ta254, Salvador'da 144, Gu- atemala'da 55, Kostarika'da 7, Panama'da 1, Meksiko'da 1 kişi öldü. Şiddetli yağışlar de son bir hafta içinde 700 bin kişinin ev- stz kalmasına ve on binlerce evin tâhrip olmasına neden olurken Tayfuna bağlı yoğun yağışlann yol açtığı seUer sonucu yüz binlerce kişi evsiz kaldı. yüzlerce kişinin kayıp olduğu bildirildi. 2 bın kişinin akıbetıy- se henüz bilinmiyor. Uluslarara- sı Kızılhaç ve Kızılay Dernekle- ri Federasyonu dün 7.5 mih/on do- larlık yardım talebinde bulundu. Tayfim uçak düşûrdû Öte yandan Mitch tayfununun yol açtığı kötü hava koşullan, bölgede uçak ve helikopter kaza- larına da yol açıyor. Guatemala'nın güneybatısında küçük bir uçak, yoğun sis ve yağ- mur yüzünden dağa çarparak düş- tü. Uçaktaki 12 kişi ölürken 6 ki- şi de yaralandı. Uçaktakilerin Orta Amerika'da etkinlik gösteren bir Hıristiyan misyoner grup üyesi Amerikalı- lar olduğu belirtildi. Mitch tayfunu, Honduras'ta da bir helikopter kazasına yol açtı. Honduras'ın önemli siyası kişi- liklerinden Tegucıpalga Beledı- ye Başkanı Cesar Castellanos. Mitch tayfununun yol açtığı ha- san görmek içinbindiği helikop- terin düşmesi sonucu yaşamını yıtırdi. Castellanos'un içinde bu- lunduğu askeri helikopterdeki 3 yolcu ve mürettebatın da öldügü bildirildi. Helikopterin, havakuv - vetlenne ait bir uçakla çarpışma- yı önlemek isterken düştügü belir- tildi. Tayfun ve seller La Nina'nm çocukları CENEMIE (AFP) - Dünya Meteoroloji Örgütü (WW0). Orta Amerika'yı kasıp kavuran Mitch tayfununun da aralannda bulundugu son aylarda yaşanan pek çok doğal felaketin nedeninin La Nina adı verilen hava hareketi olduğunu açıkladı. Merkezi Cenevre'de bulunan örgüt tarafından önceki gün açıklanan bir rapora göre son dönemde ortaya çıkan ve yıkıcı etkileri bulunan küresel hava olaylan, El Nino'nun kardeşi olarak tanımlanan La Nina adlı hava hareketine bağlanıyor. Rapora göre El Nino, Pasifik Okyanusu'nun ısınma sürecinde ortaya çıkıyor, La Nina ise soğuma sürecinde. Son 20 yılda fazla etkili olmamakla biriikte, Çin'deki sel felaketinden de Orta Amerika'yı kasıp kavuran Mitch tayfunundan da La Nina sorumlu. Balina avı kavgası Amerika Birleşik Devletteri'nin VVashington eyaletinde bulunan özerk Kızılderili Makah kabilesinin balina avı geleneği tarttşmalara yol açü. 70 \il önce durdurulan geleneksel balina avını devam ettirmek isteyen Makah Baİina Komisyonu'nu protesto eden çevTeci bir örgütûn üyesi 4 kişi rutuklandı. Koyu teknelerij le işgal eden göstericÜer haftalardır balina avuu engeUemeye çahşıyoriardı. (Fotoğraf: TtME) 'Dördüncü Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı' Arjantin'de başladı Umutsıız bîr çevre zirvesi dahaWASHE\GTON (AFP) - Orta Amerika'da Mitch tayfunu bin- lerce insanın yaşamına mal olur- ken, Birleşmiş Milletler'in (BM) küresel ısınmaya yol açan gazla- nn azaltıhnasıyla ilgili düzenledi- ği konferanslann dördüncüsü dün 180 ülkenin katılımıyla Arjan- tin'in başkenti Buenos Aires'te başladı. Küresel ısınma konusunda, Ja- ponya'nın Kyotokentinde 1997 yı- lında yapılan konferansın ardın- dan düzenlenen ilk önemli ulus- lararası konferansın 11 gün süre- • BM'nin, küresel ısınmaya yol açan gazlann azaltılmasıyla ilgili düzenlediği 4. zirveden, kayda değer bir sonuç çıkması beklenmiyor. Greenpeace zirvede, kutup ayılannın yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu duyurdu. ceği kaydedildi. Konferansta özel- likle, ABD tarafından önerilen ve Kyoto Protokolü'ne de konulan ,planın aynntılanyla ele alınacağı belirtiliyor. ABD Dışişleri Bakanlığı Müş- teşan Stuart Eizenstat. Buenos Aires'teki konferansın Kyoto'nun getirdiği yeniliğe ve çekiciliğe sa- hip olmayacağım söyledi. Kyoto Protokolü'ne göre, dünyanın en fazla sera etkisi yaratan gazını üreten ABD'nin, gaz yayılması- nı yüzde 7, Avrupa Birliği'nin yüzde 8, Japonya'nın yüzde 6 ora- nında azaltması gerekiyor. ABD, Kyoto'da alınan kararla- nn en düşük maliyete mal olacak şekilde uygulanması için çözüm önerileri getiriyor. Bu önerilerara- smda, gaz yayılmasını azaltmayı başaran ülkelerden gaz yayTna iz- ninı satın almak da yer alıyor. AB'nin bu tür bir gaz ticaretine karşı çıkması başta ABD olmak üzere Kanada, Japonya ve Rus- ya'ya engel koyuyor. ABD'nin önerdiği mekaniz- malar hayata geçse bile Kyoto Protokolü'nün ekonomiye ağırbır fatura çıkaracağı tahmin ediliyor. ABD Başkanı BU1 Clinton, Kyo- to Protokolü'nü imzalayacakla- nnı, ancak diğer ülkelerden yeter- li katılım ohnadığı sürece onayla- mayacakJannı ifade etmişti. İlk kurban kutup ayılan Greenpeace örgütü, zirvenin açıhşında, Kuzey Kutup Daire- si'nde yaşayan kutup ayılannın yok olma tehlikesiyle karşı karşı- ya olduğunu duyurdu. Örgüt, normalden 2 kat fazla ısınan Kuzey Kutup Dairesi'nde buzullann erimesinin kutup ayı- lannın yerleşim alanlannı tahrip ettiğini bildirdi. Eski Malezya Başbakan Yardımcısı'nın davası başladı Enver Ibrahim 10 ayrı suçtan yargılanıyor KUALA LUMPUR(Ajanslar) - Yolsuzluk ve eşcinsellikle suçlanan Malezya'nın eski Başbakan Yardımcısı ve Maliye Bakanı En- ver Ibrahim'in yargılanmasına başlandı. Yar- gıç, yabancı gözlemcilerin mahkemeyi izle- mesine izin vermedi. Enver, görevden alınmasından iki ay son- ra sıkı güvenlik önlemleri altında duruşma- sının yapılacağı başkent Kuala Lumpur'daki Yüksek Mahkeme'ye getirildi. Enver tbra- him'e otomatik silahlar, kalkanlarve coplarla do- nanmış onlarca toplum polisinin eşlik ettiği gö- rüldü. Mahkemenin baş- lamasıyla biriikte yak- laşık 500 kişi polis ba- rikatı arkasında, mah- keme binası önünde toplandı. Enver tbra- him'intaraftarlan, mahkeme binasınınönün- de bir gösteri yapma çağnsmda bulundular. Bu arada toplum polisinin de Yüksek Mah- keme binası ile Enver'in tutuklanması son- rasmda onlarca gösteriye sahne olan Merde- keMeydanı'nınetrafiıusardığıgörüldü. En- ver tbrahim'in yargılandığı mahkemenin yar- gıcı, yabancı gözlemcilerin duruşmayı izle- me konusunda özel bir haklan olmadığına ka- rar verdi. Gözaltındayken işkence gördüğü- nü söylemesi üzerine Enver'in yargılanma- sı uluslararası alanda ilgi çekiyor. Duruşma- • Yolsuzluk ve eşcinsellikle suçlanan Enver Ibrahim'in duruşmasmı izlemek için ülkeye akın eden yabancı gözlemciler mahkemeye alınmadı. yı izlemek için yüzlerce yabancı gazeteci ve gözlemci Malezya'nın başkenti Kuala Lum- pur'a akın etti. Yüksek Mahkeme'de yapılan yargılama- nın, haziran ayma kadar sürmesi bekleniyor. Yargılamanın ilk bölümünde 5 yolsuzluk suçlamasmdan 4'ü ele almacak. Her bir yol- suzluk suçlamasının cezası en fazla 14 yıl ha- pıs ve 5 bin dolar para ce- zası. Enver'e yöneltilen eş- cinsellik suçlamalannın her birine verilebilecek en fazla ceza ise 20 yıl hapis ve kırbaçlama. Yargılama- nın sonunda, taraflann tem- yize başvurma haklan bu- lunuyor. Enver Ibrahim, Başba- kan Yardımcılığı ve Mali- ye Bakanlığı görevinden, yolsuzluk yaptığı ve eşcinsel davranışlarda bulunduğu gerekçesiyle 2 Eylül'de alınmış- tı. Başkentte 30 bin kişinin katıldığı hükü- met karşıtı gösterilere önderlik eden Enver, görevinden alınmasından 18 gün sonra tutuk- lanmıştı. Yolsuzluk ve eşcinsellik konulann- da 10 ayn suçtan yargılanan Enver, suçlama- lan kabul etmiyor ve bunlan "sfyasi kariye- rini yıkmavı amaçlayan bir komplo" olarak nitelendiriyor. Maliye Bakanı olarak ulusla- rarası alanda saygı gören Enver. 17 yıldır ik- tidarda olan Başbakan Mahatir Muhha- med'ın istifa etmesini istiyor. URİYETİN 71; Y l | Dış Politika, Ekonomi. Sivil^n sal yaşkm, Kültiir-san^,