Katalog

SAYFA CUMHURİYET 7 AĞUSTOS 1997 PERŞEMBE OLAYLAR VE GORUŞLER Ulusal Eğitimimizin 115 Yıllık Özlemi NECDET SAKAOĞLU MEB Talım ve Terbıye Kıırulu Uyesı B ır Osmanlı generalı olan Mustafa Şevket, 1882'de yayınlanan "Kitâb-ıBur- haıw Haldkat"(*) adlı yapıtında, dın, okul ve ah- lak eğıtımlennın nasıl ol- ması gerektığını üç uzım bolûmde açık- lamış Mustafa Şevket ezbercı (naklı) belletme bırakılarak çağdaş oğretıme (maanf-ı aklıye) yonelınmezse yaşamca ve dınce onune geçılemez tehlıkelenn ka- çınılmazlığını. çağdaş-rasyonalıst oğre- tımın, kalkınmanm bıncık yolu ve halkın butun bıreylen ıçın gereklı olduğunu vur- guluyor (Sf 37 vd) Medreselenn yenıleşme gereksınımını, dın eğıtımmın yenı kurallara bağlanması zorunluluğunu, Osmanlı elıfbasııun (abe- cesının) okuma yazmayı guçteştırdığını de vurgulayan yazar, o zamankı "maari- fin" aşamalara aynlmasında (derecata taksımı), yedı basamaktan ılk uçunûn er- kek ve kız bütun çocuklar ıçın zorunlu ol- ması gerektığını savunmaktadır (Sf 65 vd) Mustafa Şevket Paşa'yagorebu aşa- malar Ev-Ana Okultan (Mekâtıb-ı beylı- ye 0-7 yaş), ılkoğretımın ılk sınıflan (Me- kâtıb-ı ıptıdaıve 7-12 yaş), ılk oğreümın ıkıncı aşaması (Mekâtıb-ı Rüşdıye 12-16 yaş) basamaklandır Mustafa Şe\ ket'ın ılkoğretımın 6-7-8 sınıflan (Ruşdıye)aşaması ıçınongordu- ğu program ıse o gunün koşullanna kar- şın laik çerçevelıdır *Bu sınıflarda oku- yacak oğrencilerin 10-12 yaşından, 14-16 yaşlanna kadar, kendi düınin butun ku- rallarrvla bırükte, bır konuyu kaleme al- mayı: güzel ve okunaklı yazmayı; sıradan konular üzerinde düşüncelerini sozlü ve yazılı anlatmayı; nıanbk ve edebi> atın gi- riş konulannı öğrenmeleri. (okutuiması o zamanzorunluolan) \rapçaveFarsçanın kurallarnı oğrendikten sonra, sozlukler- den yaraıianarak kısa çevıriler \apabU- melen, uluslarca dıplomasi dib kabul edil- miş ofcuı Fransızcanın, harfleriru. yansa- m, okunuşunu ve kurallannı gotmeleri; aritmetik,coğrafya, tanh. geometri. cebtr. resim ile doğa bilımlennden (hayvanlar, bıtkiler, madenler) yaşam ıçın gereklı ol- duğu kadar bılgıkr kazanmaları; kadm- larca el becenlen oncebklı okiuğundan kızlana Fransızca yenne el ışleri öğren- meleri koşuldur." Yazar yedı aşamalı eğıtımın 16 yaşa kadarkı basamaklannın yanı 8-10yılının zorunlu (mecbun) olması dûşuncesını de şoyle açıklamaktadır (Sf 67 vd.) "Yedi aşamalı egitimiıı en azmdan işbu ûç aşa- masının, ber birey için zorunlu hırulması ulusal çıkar gereğkiır. Bu nedenle devlet genel eğitim ve oğretimın (maanfın) bu uç aşamasını doğrudan doğruva kendı te- keline ve sorumluluğuna almaü, bu aşa- malardakı çocuk oğrencılenn (talebe»i masûme) korunnıasmu sevecenlikle ku- caklanmalannı ustlenmelı, gıderek ulu- sun geiecek kuşaklannın. eğitim ve oğre- timin aydmlığına kavuşturulmalan ıçin herçabayıveozvenyigostermelıdır_Bun- dan anlaşılacagı uzere erkek ve kız her ço- cuk en az on dort yaşına değuı, geçerli ozurleri olmadıkça maanf malı olup bu- nun dışuıda bir tşe ve mçbır alışvenşe gı- remez. Vakınlannın yoksulluğu nedeniy- le herkeseaçıkokuHara gıdemeyen çocuk- a- lann ise Eğitim BakanhğVnca (MaarifNe- zareti) her j erde açüması gerekli daruşşa- fakalarda eğitım-oğreüm gormelen sağ- lanmalıdır." Mustafa Şevket Paşa, sankı bıze nlarda bulunarak konuvu bağlıyor reümin bu aşamalannı bitiren delıkanlı- lar hayliden hajliye olgunlaşmış ve bun- dan sonra hangı mesleğı seçecek olurlar- sa kendılen içınyol ç ıkaracak duzevde bir birikıme ulaştnış olacaklan için; arbk her biri, kendi doğal eğuuninevevelisının eko- nomik gucune gore uvgun bir öğretime aday olmada erkin (muhtar) oluriar." Kendı donemının ıptıdaı (ılk) simflan- nı da kapsav an, kesıntısız ve tek dıploma- lı Ruştıye okullannın, 8-10 > ıllık çağdaş. laık \e zorunlu bırer eğitim kurumu ola- rak yeruden yapılanmasını oneren bu ay- dın Osmanlı paşasını rahmetle anıyoruz Yazık kı onun 115 yıl once duşledığı- nı, 1940'lardabıle, ulusal gonenç özlemı- nı her turlü dûşuncenm otesınde bır ınanç edınenlerdeduşlemekteydıler 2-10Ara- hk 1946 tanhlennde toplanan IIL Miffi Eğitim Şûrası'nda, yanı bızım kuşağımı- zın ılkokulda olduğu bır sırada, kimı ko- nuşmacılar özetle şunlan söylemış- ler(**) Kâzım Nami Dunı: "ıçimizde benden yaşlınız voktur. Ben Abdülhamıt devrini yaşadım. O devırde zorunlu oğretim yok- tu. Fakat dkoğretim, ıki yıl ıhtıyat olrnak üzere beş yıl, ondan sonra da uç yıl nişti- ye olmak uzere sekız vü ıdL 1913 te yasa ile bu ikı aşama bırlestırildı ve 6 \ ıllık zo- runlu eğitim geOnldi. \caba Cumhuriyet devri 5senezorunlu oğretimıyeterh mi gö- ruyor? Saltanat yonebmi, 6-7-8 yıl verir- ken, bu devirde niçin 5 yıJda kalâlım ve 8 yıla çıkmayahm?- İlkoğretimin 8 yıla çı- kanlması mutluluğunu obneden once gör- mek ısnyorum. 70 >aşındayım. Memleke- timdc bunun vapıküğını gormek istiyo- rum.(Alkjşlar)"(s 130-131) Nurettin Sevm: "5 jılhk pedagojık bır hazıruktan sonra ortaokula gıden çocuk birinci sınıfta buyıık bır şaşkınhğa uğnı- yor_. Şımdı şukranla goruvoruz kı fıkri terbıye anla> ışı devresi 5 yıklan 8 >ila çı- kanlmak eğilımini gosterh or_ Okutulan derslere gelince ilk. orta. Ibe ve hafta uni- \ersitedegittikce kapsamı genişleyen birer tekrardan ibarettr_ tlkokulu 8 yıla çıkar- mak gerçekkşırse o zaman genel kultur pedagojık anlayışla sındire sûıdire veril- dikten sonra çocuk lıseve geçecektir" (s 132-133) Reşat Tardu: "OrtaokuUanmız, 5 yıl- lık ilköğrenimını bitiren butun çocukJan- nuzm vararlanacağı bır yaygmbğa vanr- sa o zaman zorunlu oğreüm suresinin art- ünhnası duşunulebilir ve duşflnulmeli- dir"(s 134) Necmettın Hahl Onan: "Dkoğretiıni- mızın ortaoğrebmle bırleştirilerek 8 smıf- hkyeni bır oğretim devresi oluşturulması gerçekten uzenndeönemle durulacak bir konudur_ İleri a tümayı hedefley en bir ka- rardır. Bu karar gerek ilkoğreümimize, gerek ortaoğreümimize yeni bir bıçim ve- recektir. Onun ıçın buv ıık onemı vardır_ Bu, bakanlığın oncelıkle duşunmesı gere- ken bu- sorundur. \enı kararia ılkokulkr uzenne uç sınıfeklenerek bu sorunun kök- lu bır biçimde çözumu yotuna gkübniş ol- duğu anlaşılryor" (s 141-142) Bu konuşmalardan sonra soz alan Mıl- lı Eğitim Bakanı Reşat Şemsetün Sirer ıse henuz 2 ıl ve 330 ılçe merkezınde or- taokul bulunmadığını, ılkokulu bıtıren çocukların aylak gezdığını, çocukJann 15-16 yaşına kadar "terbiyevi bir müda- hale" konusu olmalan gerektığını, ancak halkı kaldıramayacağı bır yuk altına sok- manın doğru olmadığını, ekonomık gu- cumuzü zorlamadan uygun onlemlerle ıl- kokulu bıtınp de daha okumak ısteyenle- re olanak sağlamayı düşûnduklennı belır- terek -MeseJe bundan ibarettir. Yoksa zo- runlu ilkogretimi 8 yıla çıkarmak değü- dir"demış (s 144)" Sonuç: Sırer'ın koyduğu bu acı nokta, çevrek yuzyılı aşkın oylece kaldıktan son- ra 1970'lerde, Mıllı Eğitim Reformu Stra- tejısı'nde, Mıllı Eğitim Temel Kanu- nu'nda, VIII Mıllı Eğitim Şûrası karar- lannda, yuzyıllık ozlem bır kez daha can- landınldı Ne yazık kı, bır çeyrek yüzyıl- dan ben de bu kararlann, yasa hukümle- nnın eskı deyımle "Sûıi" ( göstenşlık) avııntusuyla bekleyedurduk Buyükbabalanmızın çocukluğunda Mustafa Şevket Paşa, babalanmız çocuk- ken Emruüah EfendL Şukru Bev bızım çocukluğumuzda Kâzım Kanı, ReşatTar- du, Necmettın Halil Onan, meğeî hep ay- nı "oflnaz"ı duşlemışler Gorevden ve belkı yaşamdan uzaklaş- makta olduğumuz bır sırada, 11^ yıllık düşü gerçekleştırme savaşımını, ulusça aydınlık bır gerçeğe uyanarak bıtırmek tek dıleğımız (*) Kıtab-ı Bürhan-ı Hakıkat eser Mustafa Şeıkeı iPıvademırlnalanndan JandarmaDa- ıresı Reıs-ı Sanısı) MaanfNezarel-ı Cehlesımn ruhsatıyla tab olunmuştur Mıhran Matbaası htanbul 1299 (**) TC KfılhEğitimBakanlığı Uçuncü Mıl lı Eğitim Şurası (Tıph Basım) Mıllı Eğitim Ba sımevı htanbul 1991 CHP'nin Yeni Görevi Dr.ALEVCOŞKUN Y enı kurulan hukumet, ulkemız ve hal- kımız uzenne çoken karabasanın da- ğıtılmasmda önemlı bır ışlev gordü, demokratık kıtle örgutlenne, çağdaş kafalara, ve tum halkımıza rahat bır nefes aldırdı Hûkumetın kuruluş aşamasında CHP'nin de bu ko- alısyona gırmesı gerektığı konusunda çok yazılar ya- zıldı, hatta neden hukûmete gırmıyor dıye, kımı kö- şe yazarlan tarafından eleştınldı Bır sıyasal parhnın bır koalısyon hukumetıne gumesı o sıyasal parhnın ıç karar mekanızmasına ve ıç sıyasal ıradesıne bağlı- dır Bır sıyasal partının salt koalısyona gırmesı ya da gırmemesı nedenıyle suçlanması, on yargılı duşunce üretmekten oteye bır anlam taşımaz Önemlı olan o sıyasal partının genel dogrultusunda sapma olup ol- mamasıdır Ulkemız ıçın yaşamsal onem taşıyan hü- kümetın guven oylamasında verdığı tam destekle ÇHP tum bu kuşkulan sılıp goturmüştur. Ilk aşamada CHP lıden Sayın Baykal'm erken se- çım ısteklen ılencı kesımde eleştınlere uğradı Sağ- lıklı bır altyapıya kavuşmadan yapılacak bır genel se- çımın ulkemız yaranna olmayacağı uzennde durul- du CHP, şu aşamada ürettığı olumlu polıtıkalarla hal- kın beğenısını (takdınnı) kazanma yolundadır Çun- kû 1- llencı kanadın destekledığı hûkumetın guveno- yu almasma tum partı grubu ile kesm destek vermış- tır 2- \kılcı bır kararia, 1997 yılında seçım önensın- den vazgeçmış, seçımlenn 1998 yıltnda yapılmasını kabul etmış ve hatta seçımlenn sağhldı bır bıçımde yapılmasını olanaklı kılmak ıçın hukumet kanadı ta- rafından getınlen tasannm yasalaşmasmı destekle- mıştır Bu yasa ile 30 Kasım 1997'de tum ulkede uzun yıllardır yapılamayan nüfus sayımı gerçekleştınle- cektır Boylece, seçmen kutuklennın güncelleşme olanagı yaratılmış olacaktır Sağlıklı bır seçım ıçın ge- reklı dığer düzenlemeler konusunda da kapı aralan- mıştır 3- CHP, kesıntısız 8 yıllık temel eğıtımı koşulsuz, odunsuz desteklemektedır Hatta, bu tasannın yasa- laşmasmın lıderlığını yapmaktadır Deyım yenndey- se, bu yasanın Meclıs'ten geçmesı konusunda adeta sıyasal ıktıdara karşı kırbaç görevını ustlenmektedır Başbakan Sayın Yümaz'ın ANAP Meclıs Gru- bu'nda bu koahsyona sı>asal destek veren CHP'nın bu desteğınden mahrum olmamak ıçın, 8 yıllık zorun- lu temel eğitim yasası tasansında değışıklık yapama- yacağını belırtmesının altında bu olgu yatmaktadır CHP'nin bu konudakı odunsuz tutumu, kendı tabanı- nı oluşturan çağdaş ve laık kesımde beğenı ile karşı- lanmaktadır Nıtekım son kamuoyu araştırmalan CHP'nin oy yuzdelennın arttığını gostermektedır Bır an düşunelım kı, eğer CHP'nin bu odunsuz tutumu olmasa, 8 yıllık temel eğıtım yasası konusunda ne gı- bı sulandırmalar yapılabılecektır CHP değerlendın- lırken, bu husus hıçbır zaman gözden uzak tutulma- malıdır CHP, bu tasannın bazı maddelenne karşı olsa bıle gerçekçı polıtıkanın (real politics) gereğı olarak temel doğrultusu nedenıyle bu tasannın arkasında yer al- makta ve Meclıs'te*yasalaşması ıçın gerekecek olan savaşımı vereceğını açıkça belırtmektedır Acaba CHP erken seçım uğruna bu hukûmetı bo- zar mı kuşkulannın yersız olduğunu Sayın BaykaL "Bu hükümeti bozanz gibi düşüncelere kimse kapıl- masıru bu Refah'la avnı çugıye duşmevız. Bu varsa- ymı uzerine kımsc duş kurmasuı'" dıyerek tum kuş- kulan dağıtmıştır ••• Temel eğıtım yasası dışında CHP, yoksul kesımın sozcusu olduğunu da göstermeye başladı Son zam- lara karşı, hûkumetın fazla kazanandan vergı alma ye- nne kolaycı ekonomık polıtıkalara saparak buyuk ke- sımın yoksullaşmasına yol açtığını vurguladı Bu ye- nı soylemler emekçı kesımde beğenı yarattı Bu du- ruma göre Atatürk' ün kurduğu CHP, kendı doğal sos- yo-polıtık \e sosyo-ekonomık çızgısınde polıtıka yap- maya başladı Bu polıtıkalar daha da belırgınleştıkçe hem aydın kesunden, hem de halk kıtlelennden CHP'nin alacağı destek gıderek bîiyuyecektıt PENCERE Ozgüplüğün Bahçesinde Bin Çiçek Açsın!.. Karanfıl kendı ısteğıyle karanfıl olmaz Fıl anası- nın kamındayken hortumlu, yelken kulaklı, sungu dışlı bır yaratığa donuşeceğını hesaplamaz Fransızın Fransızlığı, Japonun Japonluğu, Tur- kun Turkluğu, Kurdun Kurtluğu ıstenç ışı değıldır Doğadakı turlenn evrımı, ınsanlıktakı çeşıtlılığın gelışımı, evrendekı renklenn oluşumu, zaman tu- nelının karanlığında başlangıcı kaybolan uzun bır oyku Kımse anadılını ısteyerek seçemez Insanı otekı hayvanlardan ayıran aklıdır, ama, kı- şı aklını ozgurce nasıl kullanabılır'? • Insanın aklını yetkınlıkle kullanabılmesı, ozgurce duşunebılmesıne bağh değıl mı1 Özgur duşunebılmek çağdaş oğretimın eğıtı- mınden geçmekle olanak kazanır Medresenın rahle-ı tednsıne dız çoken çocuğun başı bağlanır Bağnazlık oğretısı, kuçuğun ozgur duşunebıl- mesıne karşı ıpoteğını, kurallannı dondurarak koy- muştur Kuçukken ınsanın aklına konan ıpoteğı kaldır kaidırabılırsen Oysa 8,10,11,12 yıllık zorunlu eğıtım çağdaş dunyanın yontemıdır, yurttaşlık oğretımıdır, de- mokrası, ınsan haklan, temel ozguriukler bellete- nıdır Medrese eğrtımı, tek tıp ınsan yetıştırmenın tor- na tezgâhıdır Fıkırde çeşıtlılık, ozgur duşunmesını bılenınsan- lann toplumunda çıçek açar Bın çıçek açsın' Ama karanfıl, gul, sardunya, manolya, papatya, gelıncık, zambak gıbı değıl Özgur ıstencın çıçeklen tohumlansıni • Akıl ve bılıme dayanan temel oğretim, tek tıp ın- san yetıştırmenın karşısına çıkar Çağdaş demokrası, tanh sahnesınde boy atın- caya dek toplumlardakı çeşıtlılık alabıldığıne mıy- dı 9 Ekose kumaşlardakı renkler Iskoçya'dakı bey- lerın bayraklanndakı çeşıtlılığı vurgular Avrupa'da- kı senyorlenn armalanndakı çeşıtlılık sılınıp de ulu- sal bayrağın bıçım ve rengı oluşuncaya dek çağ- daş demokrası gerçekleşemedı Turkıye'de tankatlann yenıden canlanması, de- mokrasının değıl, ortaçağa donuk ırtıca eylemının gostergesıdır islamda çeşıtlılık yok muydu'? Vardı Imam-hatıp okullan, bır yandan Sunnı oğretısın- de tek tıp ınsan yetıştınrken, ote yandan vıcdan oz- gurluğunu de baltaiıyor • Yeryuzu Uçuncu Bınyıl'da nasıl butunleşecek? Inanca saygıyı laıklık temelınde tohumlayarak, demokratık bılıncı akıl ve bılım oğretımıyle aşıla- yarak H A F T A L I K M i Z A H D E R G I N IZ YA5A5IN/ geldi! S? Alp Tamer Ulukılıç Altay Martı Aptülika Aydın Gündüz B. Bayram Bülent Arabacıoğlu Erdal Belenlioglu Faruk (Caraçay Ferhan Şensoy Fikret Bekler fCayhan Erkan Metih Makyeri Musa GÜMÜŞ Nuri Kurtcebe gefer Selvi Serhat fiürpmar Sunay Akm Tarık Tolunay Umit Atalay Vedat Özdemlroğlu Zafer Temoçin H E R P E R Ş E M B E B A Y İ L E R D E !