Katalog

23 KASIM 1996 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DIŞ HABERLER 11 Düşmeyen uçağın enkazı arandı • A.VNECVIA.A)- Fransa'da öncekı gün görgü fianıklan tarafından havada (patladığı bildirilen «esrarengız uçağın enkazı riçin gün boyu sürdüriilen .aramalar sonunda. böyle bir Jcazanın oimadıgı oratya C'ktı. Annecv \e Thones lcentleri arasındaki dağlık srazi üzerinde patladığı t>ehrtılen uçak ıçın bölgeyi taravan 150'den fazla görevli eJı boş döndü. Içak geçtiği sırada bölgeve çok jiddetlı b i r yıldırını dü^iüğünü, ^öTgü tanıklarımn bu »ırada uçağın patladığı sandıkları ortaya çıktı. Port APÜIUP canisine müebbet hapis • HOBART(AA)- Av ustralya'nın Port Arthur kasabasında, geçen nisanda 35 kişıyı öldüren cani. ömürboyu hapis cezasına çarptınldı. Port Arthur sahil kentinde. otomatik silahıyla yabancı turistlen hedef alan katil. 35 kişi\ı öldürmüş. 18 kişiyi yaralamıştı. Havada çarpışmaktan kılpayı kurtuldu Hindıstan'da, yabancı havayollarına ait ikı uçağın. havada çarpışnıaktan kılpayı kurtuldukları bıldırıldı. L'çakların hangı şırketlere ait olduğunu açıklamaayan Time of India gazetesi, ha\aalanı yetkiiilerıne dayanarak \erdiği haberınde. üç gün önce ıki uçağın şans eseri çarpışmaktan kurtulduklannı belirtti. Haberde o!a> la ilgili ayrıntılı bilgi venlmedı. Yeni Delhi civannda. Suudi Arabistan"a ait Boeing 7 47 jle Kazakistan Havavollan'na ait bir uçağın 12 kasımda havada çarpışmalan soncu 349 kışı ölmüştü. Sokak köpeklerî, bebeği kurtardı • BÜKREŞ - Romanya'nın başkenti Bükreş'teki bir parkta dolaşan iiç köpek. afiiaafaarefı ndan terk 4 edılmiş yenı doğan bir bebeği kurtardı. Romanya basını. köpeklerın bebeği yalayarak \e vücutlarıyla ısıtarak donmasını önlediklerini. hav lavarak da geçen bir polıs aracının dıkkatinı çektiklennı duyurdu. Pangalos için soru önergesi • ATİNA (AA>- Yunanistan'da. Türk-Yunan anlaşmazlıkJarı ile ilgili hiçbir çözümii ve Türkive'nın diyalog onerilenni kabul etmediğini hçıklayan Dışışleri Bakanı Jeodoros Pangalos için, Meclis'e soru önergesi verildi. Ana muhalafet partisi Yeni Demokrası (ND) millet\ekıllen. Pangalos hakkında verdikleri soru önergesinde, Pangalos un hükünıet içınde hükümet gibı hareket ettığinı öne sürdüler. Azerbaycan'da KGB oyunları • BAKÜ(AA)- Azerbaycan Müli Güvenlik Bakanı N'amık Abasov. Ekim 1994 veMart 1995'tekı darbe ginşimlerıne Rusyagizli Servisi elemanlarının da karıştığını açıkladı. Abasov. Rusya'nın Nezavisimaya gazetesıne yaptığı açıklamada. darbe girışimıne katılan ve yakalananlann ifadeleri ile elde edilen bılgilerden bunun anlaşıldtğını bıldirdi. Namjk Abasov. Milii Güvenlik Bakanlığı Cezaevi'nde bulunan 4 kişinın eyliil 1994"te kaçinlması olayına da Rusya Gizli Servisi elemanlannın yardım ettiğini belirtti. Rus-Çeçen anlaşması • MOSKO\A (AA) - Rusya ve Çeçenistan arasındaki ilişkiieri geçici olarak düzenlevecek anlaşmanın metnı. taraflann imzasına hazır hale getırıldi. Çeçenistan Başbakan Yardımcısı Movladi Udugov ile Kuzey Kaflasya'dakı Mazran kentinde 'bugün bira raya gelen Rusya Güvenlik Kon»eyı Sekreteri tvan Rıbkin. anlaşmanın çok kısa bir süre içınde Moskova ya da Groznrde imzalanacağını bildirdı. Muhalefet liderinin eşi kaçınldıktan sonra serbest bırakıldıBelgrad'da eşkıyalık söktnediBELGRAD (Reuter) - Sırbistan'da yerel seçımle- nn galibi muhalefet, seçim- leri iptal etmeye çahşan Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç'i protesto ama- cıyla dün de sokaklara dö- külürken muhalefet lıderı Vuk Draskoviç'ın eşi Dani- ça Draskoviç'in, kaçınldık- tan kısa bır süre sonra ser- best bırakfldığı açıklandı. Sırp Yenilenme Hareke- ti'nin (SPO) lideri Vuk Draskoviç'in "Eşim kaçınl- dı"yolundakiaçıklamasın- dan bir süre sonra Danıça Draskoviç'in evine dondü- ğü bildirildi. SPO sözcüsii. Daniça Draskoviç'in kendilerine evinden telefon ederek ken- dısini kaçıranların serbest bıraktığım \e ıvı durunıda olduğunu söyledığıni bil- dirdi. Sözcü. Bayan Dras- ko\ iç'i kaçıran kişiler hak- • Sırp olduğu halde Bosna'daki katliamlara karşı çıktığı için Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç'in nefretini kazanan Vuk Draskoviç'in eşi Daniça. iki kişi tarafından kent merkezinde kaçınldıktan sonra salıverildi. Olaydan Miloseviç sorumlu tutuluyor. kında bıraçıklama yapma- dı, Vuk Draskovıç. öncelci gün Reuter televizyonuna yaptığı açıklamada •'Milo- seviç'in katilleri öğleden sonra kanmı kaçırdüar. Ne- rede olduğunu liimse bilmi- >or" demişti. Draskovıç. görgü tanık- lannın bildirdiğıne göre eşi- nin Belgrad'ın merkezinde ikı kişi tarafından zorla bir arabava bindinlerek aötü- riildüğünü söylemışti. Vuk Draskoviç ve eşi. yıllardır Devlet Başkanı Milosevıç'e karşı mücadele veriyor. Re- formcu lider Vuk Drasko- viç. Yugoslavya'nın parça- lantna döneminde ilk kez Yugoslav ordusunun ayrıl- mak isteyern Slovenya'ya müdahalesine karşı sesini yükselterek dikkatleri çek- mişti. Bosna'daki katliamlara karşı çıktığı için hükümetin tepkisini çeken Vuk Dras- koviç ve eşi. 1993 yılında federal parlamentoyu pro- testo amacıyla gösteriler düzenlemeleri nedeniyle hapiste birer ay geçirmiş- lerdi. Vuk Draskoviç'in başlattığı açlık grev i. çiftin serbest bırakılmasında etki- li olmuştu. Daniça Draskoviç de eşi Vuk kadar ünlü. Eşinden daha radikal olan Bayan Draskoviç. Sırp olmasına rağmen Bosna'daki Sırp katliamlarını sürekli kına- dığı için millıyetçı Sırplar arasında "MüslümanOros- pu" diye anılıyor. ölüm teh- ditleri alıyordu. Daniça Draskoviç. kaçı- nlmadan birgece önce tele- vizyona verdiği demeçte halkın Miloseviç yönetimi- ne karşı ayaklanmasını iste- miş, "terörist" gruplar oluşturulmasından yana olup olmadıgı yolundaİu bir soruya "O kadar bekJe- mem" karşılığını veımişti. Bayan Draskoviç'in ken- dini kaçıranlardan kurtul- duğu sıralarda, yerel seçim- lerin galibi muhalefet, Belgrad'da bir yürüyüş dü- zenleyerek hile yapıldığı gerekçesi>le seçimleri ye- nilemeye çalışan Milose- v iç'i protesto ediyordu. Seks ve kumar mafvası Macar başkenb'ni kana buluyor. Budapeşte'nin yeni baş ağnsı mafya Dış Haberier Servisi - So\>et sosyaliz- minin çöküşünden beri Orta ve Doğu Av- rupa ülkelerinde bir suç patlaması yaşanı- yor. Esrarengiz el bombası saldırıları ve Mafya tarzı cinayetler. Orta Avrupa'nın enuygarkentiolanMacaristan'ınbaşken- ti Budapeşte'nin bu imajını sarsıyor. Budapeşte'deki şiddet olaylan geçen ay Sığınmacılara yardım için çokuluslu güce katılmayı dü$ünen ülkeler stuttgartta toplandı Ilııtıılaıın kalbi Almanya'da aüyor• Zaire'de dağlara kaçan yüz binlerce Hutu'nun yiyeceklerini tükettiği ve ölümün eşiğine geldiği bildiriliyor. Dış Haberier Servisi - Zaıre ve Ruanda'dakı mültecileriçin oluşturulması kararlaştırılan çokuluslu güce katılacak ülkelenn yetkilileri. bölgedeki son durumu görü^mek üzere Almanya'nın Stuttgart kentinde bir araya geldiler. Zaire'deki yardım görevlileri. dağlardaki yüz binlerce Hutu miiltecinin "ölümün eşiğinde" olduğunu bildıriyorlar Stuttgart kenti yakınlanndakı Kelly Barracks Amerıkan askeri üssünde düzenlenen toplantıya 40 kadar ülke ve uluslararası örgüt temsılcisi katılıyor. Çokuluslu güce komuta etmesi planlanan ve bölgede yaptığı inceleme gezisinden yeni dönen Kanadalı Tuğgeneral Vlauriee Baril, toplantının açılışında yaptığı konuşmada Zaıre'nin doğusundaki son durum hakkında katılımcılan bilgilendirdi. Kanada Dışişlen Bakanı Lloyd Axworthy, Zaire ve Ruanda'daki yerel siyasetin çokuluslu gücün mültecilere yardım kısa /amanda yardım ulaştınlmazsa on binlerce hatta yüz binlerce kişi ölebilir" dedi. ABD'nin yardım görev lilerinin havadan çekilmiş fotoğraflarla dağlardaki yüz binlerce mülteciyi bulmaya çalıştığı Zaire'nin doğusunda sürdürdüğü keşif uçuşlarını kestiği bildirildi. NVashington'un bölgedeki Hutulara sardım ulaştırılması açısından büyük önem taşıyan iki Amerikan uçağına ateş açılması nedeniyle böyle bir karar aldığı belirtiliyor. 300 mülfeci katledilmiş Zaire'deki bir Hutu sığınmacı ailesinin kuçük kı/ı. olan bitene bir anlam veremeden. Ruanda dağlara kaçan. açlık, susuzlukla mücadele eden on binlerce Hutu mültecınin "ölümün eşiğinde" olduğu bildirildi. Merkezi ABD'de bulunan Uluslararası Mülteciler grubunun başkanı Liont-I Rosenblatt geçen ay Zaire ordusu ile ülkedeki Tutsi azınlık ulaştırmasını bloke ettiğini bildirdi. Her iki tarafın da çokuluslu gücün kendi sorunlanvla ılgilenmesini istediğini kaydeden A.xworthy "Uluslararası topluluk böyle bir durumda taraf tutamaz" dedi. Bu arada, Zaire'nin doğusundaki 'ya geri dönmeye çalışan ailesinin peşindeyürüyor. arasında meydana gelen çatışmalar nedenıvle mülteci kamplarını terk ederek dağlara sığınan on binlerce Hutu'nun >anlarındaki yiyeceklerin tükendiğini, ölmek üzere olduklannı belirtti Rosenblatt "Çok umutsuz durumdalar. Tahminlerimize göre çok Zaire"den dönen Burundili 300 mültecinin. ekim ayında Bıırundi'nin batısındakı Cibıtoke bölgesinde bir kilisede katledildiği bildirildi.Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) Sözcüsü (hristiane Berthiaume dün yaptığı açıklamada. Burundili 300 mültecinin. 22 ekim tanhinde geceyi geçirmek üzere girtıkleri Murambi kasabasındaki bir kilisede öldürüldüğünü söyledi. Bu kişilerin. Zaire'nin doğusunda geçen ay patlak veren knz nedeniy le bu ülkeden Burundi'ye dönen ilk mülteci grubunda yeraldıkları belirtildi. bir kumarhane sahibinin Mercedes oto- mobiline el bombası atılmasıyla başladı ve kısa sürede restoranlara. oto galerilerine, striptiz kulüplerine yayıldı. Macaristan Mafyası'nın üyeîerinden bi- ri öldüruldü bırı de yaralandı. Macar po- lisi, şiddet olay lannın, Budapeşte'nin seks ve kumar pazarını ele geçirmek isteyen yabancı ve Macar mafya gruplannın arasındaki çete savaşından kaynaklandığı- na inanıyor. Budapeşte'deki el bom- bası saldınlangenelliklesa- bah erken saatlerde gerçek- leşiyor ve vitrinlere. resto- ranlara. otomobillere büyük zarar veriyor. Macar basını, el bombalannın eskı Varşo- va Paktı stoklarından çalı- nan el bombaları olduğunu düşünüyor. lngiltere'de yayımlanan The Independent gazetesi- nın bildirdiğine göre polis yetkilileri. son şiddet olay- larının Budapeşte'deki bü- yük Rus Mafyası'ndaki li- der değişiminden ve Rus Mafyası'nın Ukrayna. Sır- bistan ve Bulgaristan'dan gelen rakiplerine karşı sert birtutum izleme kararından kaynaklandıöına inanıyor- lar Macaristan Başbakanı Gvula Hornun polis soruş- turmasını yakından izlediği ve Budapeşte Valisi Gabor Demszky'nın polis bütçesi- nin beş kat arttınlmasını ta- lepettiği belirtildi. Başbakan Helmut Kohl, Mikonos davası gerginliğini gidermeye çalışıyor Bonn'ıın Tahran endfeesiDış Haberier Servisi - Berlindeki "Mikonosdava- sı"na bakan savcıların Tah- ran'ı cinayetlerden doğru- dan sorumlu tutmalan üze- rine patlak veren İran-Al- manya gerginliğı iki ülke li- derlerinin çabalanyla yu- muşama yoluna girdi. Almanva Başbakanı Hel- mut Kohl, İran Cumhurbaş- kanı Ali Ekber Haşimi Raf- sancani'ye gönderdiği iki sayfalık mekrupta. Alman mahkemelerinin bağınısız çalıştığını ve hükümetin Berlin'de sürmekte olan "Mikonos davası"ile hiçbir ilişkisinin olmadığını vur- guladı. • Alman savcıların İranlı Kürt liderlerin öldürülmesinden İran'ın dini lideri Ali Hamaney ve Cumhurbaşkanı Rafsancani'yi suçlamasının açtığı yaralar sanlıyor. İran ve Almanva ilişkile- n. 3 İranlı Kürt muhalıfın 1992 yılında Berlin'de öl- dürülmesi davasına bakan Alman savcıların bir İranlı ve bır Lübnanlı sanık hak- kında idam cezası isteme- leri ve cinayetlerin emrini doğrudan Tahran yönetimi- nın verdığini ileri sürmele- ri üzerine gerginleşmişti. Berlin savcılan. cinayetler için emri doğrudan İran Devlet Başkanı Rafsancani ile ülkenin ruhani lideri Ayetullah Ali Hameney'in verdiğini belirtmişlerdi Kohl. Berlin savcılarının kararı nedeniyle bozulan ilişkiieri yeniden rayına orurtmak için İran liderine gönderdiği mektupta şunla- n belirtti: "Son birkaç gün içinde iki ülkenin ilişkileri- nin giderek bozulduğunu ve bu gelişmelerin basına nasü aksettiğini üzüntü ve kaygı ile izliyorum. Bövle birgeliş- me sonucunda ne yazık ki iki ülke arasındaki uzvn sü- reli ve dostça ilişkiler zarar görebilir. Şu anda gergin olan Uişkilerin daha da bo- zulmasını önlemek her iki ülke halkının da çıkarları açısından şarttır" dedi. Al- manya. ABD ilearası zaten son derece bozuk olan İran'ın A\rupa'daki en önemli ticaret ortaklanndan biri. Öte yandan İran Cum- hurbaşkanı Ali Ekber Haşı- mi Rafsancani de Almanva ileiyi ilişkılerveişbirliğine CIA suçluyor, Çin reddediyor, ABD kararsız İran'ın silahlanmasına Çin desteği D^ Haberier Servisi-Çin'in Iran'a jfiize teknolojisi. geliştirilmiş radar parçaları ve sinir gazı üretiminde kullanılan 400 ton kimyasal madde sattığı öne sürüldü. Washington Times gazetesi, 2 ekim tanhinde yayımlanan gizli bir Merkezi fsrihbarat teşkilatı (CÎA) raporuna dayanarak verdiği haberde. Çin'in Iran'a füze yönlendirici radar parçalan satmasının bu tür silahlann satışını yasakiayan uluslararası anlaşmanın çiğnenmesi anlamına geldiği belirtildi. Raporda yer alan bazı silah teknolojilerinin satışmın da 1992 yılında uygulanmaya başlayan ve iran ya da Irak'a konvansiyonel silah satan ülkelere yaptınm uygulanmasmı öngören ABD yasasına da aykın olduğu bildirildi. Dışişlen Bakanlığı Sözcüsü Gfyn Davies. Çin'in Iran'la yaptığı füze işbiriiğine ve zehirli gaz üretiminde de kullanılan kimyasal maddeler sattığına ilişkin CIA raporlannın ABD yönetîmini kaygılandırdığını ama söz konusu satışlara ilişkin kesin bir kanıt olmadığını belirtti. Davies, geçen hafta başında Çinli yetkililerle Pekin'de yapılan yoğun görüşmelerin sonucunda Çin'in, daha önce imzaladjğı anlaşmalara uygun bir çerçevede hareket ettiğine inandıklannı söyledi. Glyn Davies, Pekin hükümetinin, sifah satışlarının düzenli bir hale getirilmesi için ulus çapında dışsatım denetimleri getirme karan aldığını ve elinde nükleer silah bulunduran ülkelenn ofuşturduğu Zangger Komitesi'ne katılmayı düşündûğünü belirtti. Zangger Komitesi, hangi tür silah teknolojilerinin satılacağını belirliyor. Çin ise \Vashington Times'ın haberini sert bir dille yalanladı. devam etmek istediklerini bildirdi. Rafsancani Tahran Üniversitesi'nde dün verdi- ği cuma hutbesinde. "İki halkın da Ari ırktan" ol- duklarını ifade ederek "Al- man ve İran halkının birbir- leri ile işbirliği ve dostluk is- tediğinden şüpheleri olma- dığını" kaydetti. Bazı so- runlar dışında son kriz pat- lak verene kadar ihşkileri- nin çok iyi olduğunu savu- nan Rafsancani. Alman- va'da Mikonos davasındakı mahkemenin futumunun ıki ülkenin işbiriiğine zarar verdiğini "ama hükümetin çoğunluğunun tutunıunun bu olmadığına inandıklan- nı" söyledi. Mahkemenin. ABD ve Siyonistlerin piyonlannın şantaja yönelik propogan- dalarındanetkilendiğini ile- ri siiren Rafsancani. halen Fransa'da sürgünde yaşayan eski İran Cuınhurbaşkanı Ebulhasan Benisadr'ın da tanık olarak dinlenmesini eleştirdi. ABD'yi kastederek "Asıl düşmanımızı unutmaya- lım" diyen _ Rafsancani. "Amerika ve İsrail pivonla- nnın Alman hükümeti için sorun yarartıklarını" öne sürdü \e Alman yetkilileri- ne hitaben "Dikkatetsinler. İş ne bizim ne dc onlann is- temedigi bir noktava gelme- sin. İpin ucu iki ülke yöneti- cilcrinin elinden çıkıp başka çevrelerin eline geçmesın" dedi. Colan'a 2500 konut îsrail'den yeni tahrikDış Haberier Servisi - İsrail, işgal altında bulun- durduğu ve Suriye ile arasında anlaşmazlıklara neden olan Golan tepele- rine yeni yerleşim birim- Jeri açmayı planlıyor. Is- rail >erleşim yetkilisi Şia Segal2000 yılına kadar bölgede 2 bin 500 e\in yerieşimeaçılacağını be- îirtti. Segal, ilkaşamadaGo- lan'ın çeşitli yerlerindeki 900 evi kullanıma aça- caklannı. diğer evlerin ıse 2000 yılına kadar bi- tırileceğini söyledi. Ben- yamin N'etamahu hükü- metinin göreve gelme- siy le Suriye ile (srail ara- sında gerilim artmıştı. Suriye, İsrail'den. 1967 yılında işgal ettiği Golan tepelerini tamamen terk ermesini istiyor. Bu arada. Filistin Dev- let Başkanı \ aser Arafat, israilli yetkililerin El Ha- lil kentinde güvenlik so- runu olduğuna ilişkin sav lannın. geçmişte im- zalanan banş anlaşmala- nnı değıştirmeye yönelik bir bahane olduğunu söy- ledi. Arafat. Fransız radyo kanalı Europe 1 "eönceki gün verdiği demeçte. iki yıl içinde Filistin Devle- ti'ni resmen kuracaklan- nı belirtti. Arafat. İsrailli yetkililerin Filistin özerk bölgeleriyle ilgili mevcut durumu değiştirmek iste- diklerini bildirdi. Filistin özerk yöneti- mine henüz dahil edilme- miş tek Filistin kenti olan £1 Halil'den İsrail asker- lennin çekilmesi ile ilgi- li yedi haftadır süren gö- rüşmeler çıkmaza gırmiş bulunuyor. fsrail ve Filistin yetki- lileri arasında dün yapı- lan görüşme de bir sonuç vermedi. Netanyahu ve Arafat, son açıklamalanyla El Halil görüşmelerinin ar- tık banş sürecininin gele- ceğine ilişkin görüşmele- re dönüştügünü belirtti- ler. Netanyahu'nun ulusla- rarası topluluğa banş sü- recini sürdürdüğünü ka- nıtlamak için El Halil an- laşmasını imzalayacağı- nı öne süren Filistin tara- fı. Netanyahu'nun daha sonra Oslo Anlaşma- sı'nın diğer maddelerini uygulamayı dondurma- sından korkuyor. Filistin tarafı. israil Başbaka- nı'nın El Halil Anlaşma- sı "nı imzaladıktan sonra Oslo Anlaşması'nın di- ğer 34 maddesini de uy- gulamaya koyacağına ilişkin yazılı güvence vermesini istivor. HİIVDİSTAN Süngü gölgesinde yarışma Dış Haberier Servisi-Hin- distan'da aylardır feminist- ler ile sağcı ve solcu grup- lann şiddetli tepkilerine ne- den olan Dünya Güzellik Yanşması bu gece yoğun güvenlik önlemleri arasın- da düzenleniyor. 15 feminist kadının yanş- ma sırasında kendilerini ya- kacağı tehdıdı üzerine hare- kete geçen emniyet güçleri, yanşma öncesınde kitle ha- İinde tutuklamalara başladı. Güzellik yarışmasınm düzenleceği Bangalore ken- ti emniyet yetkilileri, dün öğlen saatlerine kadar 35 kişinin tutuklandığını ve bu sayının bu sabaha kadar 150-200'e ulaşmasını bek- lediklerini bildirdiler. Yarışmanın düzenlenme- si halinde kendilerini yaka- caklarını ileri süren kadın grubunun lideri KJnay \a- rayana Şaşikala'nın polis baskınlanndan kurtulmak için saklandığı bildirildi. Şaşikala, liderliğini yaptığı Kadın L'yanışı Forumu gru- bunun 15 üyesinin Dünya Güzellik Yarışmasını'nın düzenleceği kriket stadyu- muna toplanması beklenen 20 bin kişilik izleyici toplu- luğunun arasına kanşıp va- nşma sırasında kendilerini yakacaklan tehdidini sa\ur- muşru. Aralannda elit komando- lanndabulunduğu lObinin üzerinde güvenlik görevli- sinin yanşma için görev len- dirileceği bildiriliyor. Yeni Delhi Yüksek Mahkemesi kararıyla yarışma sırasında askerlerin de yanşma böl- gesinde konuşlandınlacağı belirtildi. Yanşma öncesinde şiddet eylemlerinden endişe eden Bangalore yetkilileri aynca kentte okulların iki gün sü- reyle (dün ve bugün) kapa- tılmasına karar verdi. Bu arada, güzellik yanş- malarının kadınları aşağıla- dığını savunan karşıt grup- lar dün yanşmanın organi- zatörünün dev boy bir çıp- lak posterini bir kamyonun üzerine yerleştirerek Ban- aalore caddelerinde gezdir- diler.