Katalog

SAYFA CUMHURİYET 15KASIM1996CUMA 12 DIZIYAZI Mardin de etnik ve dini mozaik toplu göçler nedeniyle bozuluyor Siyasal mücadele ağırbasıyor Mardin ve ekonomi 'Siyasiler umut tacirliği yapıyor Mardın'ın dığer sana>ıcılerı gıbı Karaboğa ŞırketlerGrııbu nun \onetım Kurulu Başkanı Bedrettın Karaboğada Kızıltepelı 3 bin donumluk organıze sanayı bolgesı ıçındekı tabnkalannda 525 işçı çalışıyor Bıskuvı. un fabrıkalanna ozelleştınlen Mardın Yem Fabnkasi nı satın alarak ekleyen karaboğa aılesı avnca besi çıftlığı ınşaat ve ıthalat- ıhracat ^ırketlerıvle bolge tıcaretıne hâkımler Geçımlerını topraktan sağlayan aıle 1983 yıhnda njkli)ecılığe 1987'de ıse sanayıcılığe başlıyor Bu yılkı ıhracat hedeflen 5 5-6 mılyon dolar olan Karaboğa Şırketler Grubu un ve biskuvı uretımını ağırlıklı olarak Irak. Ozbekıstan. kazakıstan ve Romanya ya ıhraç edıyor Korfez knzı naklıyecılıgı \e sinır tıcaretını oldururken kızıltepelı Karaboğa aılesı tam tersıne knzden vararlanmış. Bedrertm karaboğa "Korfez krizi en çok bize yaradı. Irak'a uygulanan ambargo nedeni>le pazar bize kaldı. Pazarın un \e biskiıvi ihtj\acının çogunluğunu biz karşılıyoruz. Eğer ambargo olmasaydı bu pazarı Ulker bize bırakmazdı"dıyor Ancak yınede Turkıye'nın B\l nın ambargo karanna tıtızlıkle uymasını da eleştırmeden geçemıvor Irak ve Urdun Serbest Bolgesı'nde BM uvesı Avrupa ulkelennın mallarının cınt attığına dıkkat çeken karaboğa Turkıve nın de bu pazardan nasıbını alması gerektığıne ınanıvor Gelelım terorun bolge tıcaretıne \e sanayune olan etkılenne Ozellıkle hammade temınınde ve bankalarla olan ılışkılerde terorun olumsuz etkısını vurgulavarak şunları soyluyor Bedrettın karaboğa "Teror nedeniy le siv il halk kadar sanavici \e işadamları da zarar gordu. Toplumsalolayların sokağa taştığı I990'lı > ıllann başında batıdan sağladığımı/ hammade bolgeye gelmez oldu. kjmse teminatlanmızı, çekimizi \e senedimizi kabul etmedı. Bankalar da teminatlanmızı riskli bolge olması nedeni> le geçerli say madı. Bolgedeki sermayedarlar ise teror nedeniyle batı>a kaçtı. Bankalar Birliği resmen olmasa da gay riresmi olarak riskli bulduğu ıçin bankalara bu bolge\e kredi \erilmemesi \onunde telkinde bulundu. Bankalar bolge işadamlanna krediyi durdurdu. Bu nsk kararı bazı bolgeler için hâlâ suruvor. Mardin bolgesmde 1989 >ılı ile 1994 yılları arasında vatırım içın aktarüan kaynak sadece • Kızıltepelı Bedrettın kaıaboğa Şırketler Grubu, yer aldığı bısku\ ı \e un sektoründe buyû 5 ıla 6 mıl>on dolar arasında ıhracat yapmayı planlıyor Karatepe başta sıyasıler olmak uzere patronların söyledıklennde samımı olmadığı kanısında 114 milyar liradır. Her şeyi hazır olduğu halde organize sana\ ı bolgesinde 22 fabrika faaüyete geçememişrir. Birçoğu işletme sermavesi olmadığı için çalışmnor. Si\asi iktıdarlar. başbakanlar ışbaşına geldiklennde ilk yaptıkları iş,Guneydoğu'ya gelip Şu kadar kavnak a> ırdık diye bol keseden vaatlerde bulunmak oluyor. Hani ka\nak nerde? En son Çıller gelip trihonlarca lira kaynağı acılyardım adıaltında bdlge>e aktaracağı sozünu \erdi. \alan. Bunların yaptıklan umut tacirliği. Siyasiler artık Gune\doğu halkının duygularıyla oy namasınlar. Biz yeni kaynaktan da vazgeçtik, mevcudu korusunlar yeter. Batıdan kimse gelip buraya yatınm yapmaz. Hayal gormesinler." Kurt kokenlı Gunevdoğulu îşadamlanmn bolgeve bevlıude çağnldığını vurgulayan Karaboğa, "Niye gelsinler? O parayı buradan kazanmamışlar ki... Onlara 'Sız Kurtsunuz neden memleketınıze yatınm yapmıyorsunuz'1 di>e suçlama getirivorlar. Hani Kurt yoktu? Hem Kurtluğu inkâr ediyorsun, hem de Kurt olanlar gıdıp bolgelenne vatınm yapsın" diyorsun. Boyle çelişki olmaz" dıyor TLSIAD MUSIAD ISOveİTOgıbı kuruluşların sureklı rapor hazırlay ıp Guneydogu konusunda akıl vermelerınden de vakınıyor "Onların akıllarına ihtiyacımız yok. Bu raporlar sorunu çozmez. Nasıl ki PKK'ye doyduysak bu patron kuluplerinin oğutlerine de dovduk" dıyen karaboğa ya gore. bolge>e ozgu tedbırlenn alınmasi ve Gunevdoğu'va aynlan kavnağın zaman geçınlmeden venlmesi halınde yatınmlarm artmaması ve ekonornının canlanmamasi ıçın neden >ok • Mardin'in merkezi eski sessizliğini koruyor. Arap, Süryani, Keldani, Türk ve Kürtlerden oluşan karışık nüfus yapısı, terörün Mardin'e sıçramasını önlemiş. Kızıltepe ve Nusaybin'de ise silahlı mücadele yerini siyasal mücadeleye bırakmış. HADEP'in seçimlerde oyların yüzde 80'ini alması da bu durumu teyit ediyor. Kızıltepeliler, "Uzun süren savaştan bıktık. İdeallerimizden ve taleplerimizden vazgeçmedik. Mücadeleyi siyasal platforma kaydırdık" diyor. -^« ^^-ardın ın j^k ^k ınerkezınde 1 % / • bırkaç yıl I ^k ğ • oncesıne oranla I ^ y I gorulen en _JL. • _^L_ belırgın farklılık kentın Guneydoğu'dakı bırçok kent gıbı çok hızlı ve plansız bır şekılde buyumesı Tepede muhteşem Suryani mımansıyle ınşa edılmış taş bınalardan oluşan eskı kent aşağıdakı ovada ise betonarme ve gecekondu tıpı ev lenn hızla yayıldığı "yeni şehir". Tanhı Harput kentı ıle Elazığ ın kuruluşunda yaşanan ovku. şımdı Mardın'de tekrarlanıyor Teror nedenıvle koylen boşaltılan Mardınlıler aşağıdakı ovada bır yanı tandır ote yanı ahırdan oluşan tek katlı evlerde kalabalık nutuslany la yenı bır yaşam kurmuşlar kendılenne Tandırda ekmeğını ureten ahırda da ıneğını besleyen bu multecıler. ışsiz olsalar da hıç olmazsa şımdılık açlığa karşı dırenebılıyorlar Mardın eskı sessızlığını surduruvor Kent merkezının karmaşik nufus yapı>ı geçmışte kıtlesel eylemlenn burada gerçekleştırılmesıne engel olmuştu Ağırlıklı olarak Arap nufusun yaşadığı Mardın de. Kurtler Turkler ve Suryanıler bırbırlennı dengelıyor Bolgede yaşayan tarklı ırk ve ınançlan sayarken ^ezıdıler, Keldanılerve Nastunlen de unutmamak gerek Suryanıler Mardin'i terk etti Mardın'ın bu çok renklı dokusıı gıderek bozuluvor Survanılerve Yezıdıler kıtle halınde bolgeyı terk etmış ve terketmekte Eskıden toplam nulusun vuzde 25 ını oluşturan Survanılenn son yıllardakı toplu goçunun ardından bu oran yuzde I "e ınmış Mıdyat'ın Mezıkı Hanıkı Gelı koylenndekı Vezıdılerde tası tarağı topla\ıp bolgeden gıtmış Kurt asıllı olan Yezıdıler PKK y le ılışkılen kesıldıkten \e guvenlık guçlennın bolgede hâkım olmasından sonra bolgeyı terketmışler Suryanılerın gıdış nedenı ıse ekonomık Çoğunlukla yurdışına gıden Suryanıler. ıltıca taleplennın kabul gormesi ıçın baskı gorduklerını one suruyor Ancak Mardın de goruştuğumuz Sury anıler v e kentın dığer sakınlen bunu doğrulamıyor Mardın Beledıve Başkanı Abdulkadir Tutaşı'nın soy ledıklen ıIgınç " Hadi diy eüm ki Mardin'dekiler baskı goruyor. Peki İstanbul'dakilere kim baskı yapıyor? Onlar da Turkiye'yi terk ediyor." Mardın dekı Suryani Vakh Başkanı Hanna ve oğlu Gabriel Çilli ıle Cumhunvet Caddesı ndekı kuvumcu dukkanında goçun nedenlennı konuştuk Bolgede sadece 75 hane kaldığını belırten Hanna Çıllı gıdenlere kalmalan yonunde yaptıklan telkınlenn boşa gıttığını behrterek ^unları sovluyor "Süryanilerin bir \v rupa goçıi var. bir de İstanbul göçu. İlk goç 1950-54 yılları arasında yaşandı. Ekonomik nedenlerie toplu halde aiieler İstanbul'a goçtuler. \vrupa goçu Nusaybın terörün birzamanlaryoğun olarak yaşandığı yerlerden bırı. Artık halk arasında görece de olsa bır rahatlık hıssedılıyor. isel964'tebaşladı. Once ışçi olarak gittiler. Sonra orada kendi işlerıni kurdular. Ancak en >oğun goç 1980 ile 1990 yıllan arasında vasandı. Parçalannııs aiieler bııieşme bahanesi\ le goçtuler. Gerek din adamlannıız gerekse biz vakıf yoneticilerı olarak g(tçe engel olmaya çalıştık anıa basaranıadık Goç nedenıy le 5 bin y ıllık bir medenıyet birden bire çoktü." 'Telkari' sanatı tarih oldu Mardin ın nıerkezı ıle Mıdyat ta yoğun olarak va^avan Suryanıler azınlıkta vaşadıkları Idıl Dargeçıt ve Savur'u tumuvle terk etını>ler Dargeçıt te Suryanılerden bo^alan koylere dağ koylulen gelip yerleşmış Baba meslellerı altın \e gumuij ıslemecılığını surduren Suryanılerın bu alandakı en ozgun valı^maları olan "telkari" sanatı artık sadece Mıdvat ta vapılıvor Sat gumusten vapılan ve tumuvle el ışçılığıne dayanan "telkari" urunu vazo. şekerlık tabakve tepsılerustası kalmadığı ıçın nadıren bıılunuvor Kızıltepe ve Nusaybın ılçelen Mardın den daha gelı^mıs ve nutus olarak da dahd kalabalık Mardin'e en vakın ılçe olan Kızıltepe bolgenın tıcaret nıerkezı olma ozellığını bugun de koruvor Korfez knzı ve teror nedenıvle durma noktasma gelen ekonomi Habur Sıııır Kapısı nın açılmasıyla venıden eskı tanlılığına kavu^muş Az da olsa Mardın ıl sınırlanndakı sanayı kurulu^larımn tumu kızıltepe Organize Sanayı Bolgesfndelıulunuyor Terorun en voğun ya^andıgı ılçelerden bırı olan kızıltepe'de artık ne kepenk kapatma eylemlen ne de kıtlesel gosterıler ya^anıyor Gece gıtmemıze kar^ın butuıı dukkânlar açık eğlence verlerı doluvdu llkdurağımız Kızıltepe \ı geçtıkten sonra ıkı kılometre otedekı Ibıahımıye'de "Sando'nun \eri" oldu Kuçuk fakat ^ırın bır meyhane olan "Sando'nun \eri"nde demlenen kasaba esnatı ve eşrafla goru^tıık "Terorle yaşaınaktan bıktık. Çunku en fazla zararı biz gorduk. Çekimiz, senedımiz odenmedi. Sık sık yapılan kepenk kapatma e> lemleri nedeniyle malınıız. kitlesel gosteriler nedeniy le de canımız zarar gordu" dıyen Kızıltepeliler mücadeleyi siyasal platforma kaydırmışlar Nufusun taınamı Kurt Teror un bıtmesı Kızıitepelılenn dev letle barı^tığı anlamına gelmemelı Sadece mücadele yontemını degıştırmısjer Seçimlerde HADEP'ın aldığı oy oranı vuzde 80"len aşıyor Her ne kadar bu ayın sonunda OH \L kalkacak olsa da, yıne de bolgedeki olağanustu koşullan goz onune alarak konuştuklanmızın ısmını ya2mayı uygun görmuyoruz "Sando'nun Yerrnde konuştuğumuz bır tuccar, değışen koşullan ve nedenlerı şovle açıklıyor "Biz Kurtlerin idealleri \e taiepleri değişmiş değildir. Sanılmasın ki vazgeçtik. pes ettik. Sadece teror yoluyla mucadelenin sonuç getirmeyeceğini gorduk. Sonuçta bu tur mucadeleden en fazla zaran biz goruyorduk. Dagdakiler canlan sıkıldıkça sokağa çıkarak t-ylem koy mamızı ve kepenk kaparmamızı istiyordu. Tabii bekâra kan boşamak kolay. Savaşın bu kadar uzun surmesi halkı doğal olarak bıktırdı. Bu kadar uzun suren sa\aş halinesivil halk davanama/. O nedenle teror yoluyla mücadeleye halk karşı koydu. Ama siyasal mücadele süruyor." Nİasadakı bır başka Kızıltepelı, bırkaç yıl oncesınde doğan otonte boşluğunu PKK'nın doldurduğunu halkın guçluden v ana tav ır almak zorunda kaldığını belırtıyor 199*2 Nevruzundan ;>onra guvenlık guçlennın halka karşı tav ırlarında anfden bır duzelme gorulduğunu belırtıvor bır dığerı "Demek ki istenince bir gunde oluyormuş" diyor Habur Sınır Kapısf nın Kortez knzı nedeniyle kapanmasinın getırdığı durgunluğun da terore onemlı katkı sağladığını vurgulavan Kızıltepeliler ekonomi canlandıkça bu tur ev lemlere prım verenlenn sayısının da azaldığına dıkkat çekıyor -\ynı konuşmaları ve saptamaları Nusaybin'de de dınledık Nusaybın'de de yaşam normale donmu> En son geldığımızde Nusaybın. Beyrut'tan farksızdı Yollara barıkatlar kurulmuş sılah seslen sabaha kadar susmamıstı llçede sık sık ılan edılen sokağa çıkma yasağı dışında guvenlık guçlerı asayışı sağlayamıyordu Nusaybın- Cızre karayolu arazı duzluk olnıasına karşın en tehlıkelı bolge olarak tanımlanıyordu ^ol boyunca kurulan karakollar, gınş ve çıkışı denetım altında tutuyordu Bugun o karakollar yıne yerlı yennde \ncak ulaşım şımdı çok rahat \e araçlar durduruluyor ne de kımlık kontrolu yapılıyor Surıye sinın boy unı.a uzaııan tarlalarda "turkuler çığırarak" pamuk toplayan ışçıler korunma gereğı bıleduymuyor \ uzlerce ışçının çalıştığı tarlalarda ne bır korucu var ne de asker Nusaybınlı terorle bırlıkte korkuvuda yenmış YARIN: Köyler bosaldı, teror bitti EL IŞI USTALARI SURYANILER- Guneydoğu'da Süryaniler'in ağırlığı biıyûk olmuştur. Ticaret ve muzıkle uğraşan Süryaniler'in bölgeye katkısı hala varlığını koruyor. Bir türkü, "Mahlemizde hoş Suryani" drye başlıyor. Cümbüşlu fasılların Ermeni, Süryani bestecileri hoş bir anı şımdılerde. Mardın başta olmak üzere nüfusları yuzde 25'i bulduğu zamanlar artık geçmışte kaldı. Bugün daha çok "telkari" denen el işi vazo, ibrık, tabak süslemecılığı sanatını sürduruyorlar. Mardin Suryani Vakfı Başkanı Hanna (ortada) ve oğlu Gabriel Çıllı (sağda) atalanndan devraldıkları geleneğin takıpçısı... ANKARA... ANKA... MÜŞERREF HEKEVIOĞLU 6ün Yeniden Ağardı Yüreğimde Yıl 1960, şubatayının son gunlerı, Yeşılkoy'den Karaçı'ye uçuyoruz CENTO'nun doruktoplantısı- na çağrılan uç gazetecıden bırıyım Otekıler Advi- ye Fenik ve Şevket Rado Once çağrıyı yadırga- dım, o zaman Akşam da çalışıyorum, Demokrat Partı ıktıdarını sert bıçımde eleştırıyor gaıetemız Oysa Cumhurbaşkanı Bayar seçıyor benı, muha- lıf bır gazetenın yazarı da olsun, diyor O yolculuk ılgınç olaylarla dolu, Karaçı'ye vardığımız zaman gun ağanyor Metropol Otelı'nde valızımı taşıyan Pakıstanlı kolumu okşuyor odama gıderken Once şaşırdım ama sonra gun yeniden ağardı yureğım- de Yaşlı Pakıstanlının gozlerı de, sozlerı de ışık sa- çıyor. Turksun, Muslumansın, Mustafa Kemal'ın kızısın, çok mutlusun sen, diyor Kurtuluş Savaşı- mız ıçın dua ettığını anlatıyor Benı çok etkıledı bu olay Karaçı'de karşılaştığım ilk Pakıstanlı Ata- turk'ten soz ediyor sevgıyle saygıyla Oysa ulke- mızde Ataturk devrımlerıne karşı davranışlar, polı- tıkalar almış gıdıyor1 O yolculuğun başka bır anısı da Yavuz Gör Onu da Pakıstan'da tanıdım, Lahor'da karşılaştık, Pa- kıstanlıların unlu cınt oyunlarını ızledık bır gece Kâ- bıl elçılığımızde gorevlıydı o zaman Karaçı'ye oto- mobılle gelmış, Turk grubunu selamlıyor L^hor'dan Peşaver'e gıttık, Hayber geçıdıne kadar uzandık sonra Peşaver'de, dağ başında çok ılkel yontem- le uretılen modern sılahlar karşısındakı şaşkınlığı- mıza kahkahayı basarak daha şaşırtıcı şeyler an- lattı bize Hayber Geçıdı'ne varıncayadekolum vı- rajlan aştık, arabanın dorduncu tekerleğı havada, ama Yavuz Gor'un oykulen. esprılerıyle çok renklı bır yolculuk Pakıstan'ın ıç yapısı, Iran ve Afganıs- tan'a donuk gozlemlerı yorumları da belleğımde hâlâ. Sonra Ankara var Sofya da ve Bukreş'tekı karşılaşmalarımızvar Ecevit'ın Romanyayolculu- ğunda bır akşam guzel bır lokantaya goturdu, Fran- sız yemeklerıyle şaraplar ıçtık, sevgılı Örsan Öy- men de çok hoşlandı Yavuz'dan Usta bır ressam gıbı bırkaç fırça vurarak unutulmaz tablolar çızıyor Çavuşesku'yu anlatıyor, Varna'yı, Sofya'da Vıto- şa Otelı'nde kalan Turk ışadamlarını Bır çızgı, bır- kaç sozcuk ama derın ıçerıgı var Gazetemızdekı koşesınde de geçmışten gelecege ne guzel kop- ruler kurdu değıl mft Kıtabı bır armağan bize Muğla'da olume yatıyor nerdeyse 1 Yaşamı değıl, olumu yeğlıyor, hastalıktan sağlığa donuş ıçın ça- ba gostermıyor hıç Bu bır seçım elbet Yaşamına son veren ıkı arkadaşım daha var Onlar doğrudan olume karar verdı Bırını komadan çevırdı doktor- lar, ancak yaşama donemedı Tersıne tepkı goster- dı, nıçın kurtardınız benı yaşama sevıncımı yeşer- tecek koşullar oluşmadıktan sonra olumden don- memın ne anlamı var, dıye Otekı bır de yazı bırak- tı, "Uyandırmayın lutfen, boyle daha rahatım?" Bu da bır seçım elbet Uyuyanları rahatsız etmek ıstemıyorum ama ya- şama son ve^rrıe^banatersgelıyor Çırkınlıklerala- bıldığıne ama guzellıkler de var Ekranda yâcla ga- zetede bır haberde, bır olayda batağa saplanıyor ınsan, pıs kokularla mıdesı bulanıyor, ufku kararı- yor ama karanlığı aşmak zorunda Insana yaraşır bır savaşı surdurmek dık de olsa dağlara tırman- mak zorunda Itıcı gucu de kuşkusuz ozunden kay- naklanıyor 10 Kasım 'da yaşanan olaylar da bu gu- cu yansıtıyor, toplumdakı duyarlılığı kanıtlıyor de- ğıl mı / ? 10 Kasım'ı yaşasaydı sevgılı Yavuz Gor olume yatmazdı bence Yollarda alanlarda dalgalanan kalabalığa katılır, marşlar soylerdı, ozlemın eskı ta- dını yeniden duyar, dunyaya, ınsanlara umutla gu- lumserdı • • • Ankara dışından Atatürk'e sevgı duruşuna ge- len kımı okurlarım benı de aradı çok sevındım Te- lefon edenlerde var Bırı desoruyor, Sultanbeyh'de- kı Ataturk heykelı ıçın ne duşunuyorum? Once se- vınıyor, kutluyorum Sultanbeylılerın sevıncı de ola- yın onemını Ataturk heykellerıne saygısız davranış- ların tutarsızlığını sergılıyor bence Ama bır eleştı- rım. dahası onerım var Ataturk'u asker kışılığıyle değıl, laık cumhurıyetımızın kurucusu devrımcı, çağdaş kışılığıyle canlandıran heykellerozluyorum ben Barışçı kışılığını belırten dunyaya barış çağ- rılan yapan Ataturk heykellerı ozluyorum RP'lı ye- rel yonetıcıler heykel çok sevmıyor ama dunyanın en guzel heykellerı ulkemızde yapılmış vaktıyle. Yontu sanatının buyuk ustaları Anadolumuzda, heykel kentlennde yaşamışlar Antık uygarlıkların guzel heykellen Anadoiumuzdan gıdıyor Yontu da- lında bugun de çok değerlı sanatçılarımız var Ge- lecek 10 Kasım'lar ıçın bır yanşma açılsa ne guzeü heykeller yaparlar kım bılır'? B U L M A C A SEDİT 14g4I4> SOLDAN S\Ğ\: 1/ İstanbul Ha- lıç te Kağıthane Deresı nın ıkı va- nında uzanan ve Lale Devn'nın 3 simgelerınden sa- vılan mesıre >erı 2/Gemılerde turlu ışlerde kullanılan bır tur demır hal- ka Evın bolu- mu 3/Puskurtu Neodım elementı- ° nın simgesı U- Q tanç duv ma 4/ Bır akademıkunvanınkısava- zılışı Ateslı coskun 5/ -| •\yhan—" Lnlusınema ovuncusu Kutsal ışık 6/ Kuçuk kıtap Hayatarka-3 daşı 7/Tıyatro nıtelığı ta- 4 şıyan radyo ya da televız- c vonyavını 8/\urdumuzda bırırmak Lzunomuzat- kısı 9/Dıvan sıırınınolçu- su Buyuk erkek kardeş MKARIDAN AŞAĞ1^\: 1/ Bır tur buvuk bıçak II Dev let denetımının kalmamasi durumu Arjantın ınplaka ışarerı 3/TiborDery nın dıhmızedeçevrılmış bırovku kı- tabı Halı vadakıhmdokunantezgah 4/Bırrenk Bırdı- zı elmas ya da pırlantadan oluşan gerdanlık 5/ Bır şnnn be- lırlı savıda dızelerden oluşan bolumlennden her bın Bır nota 6/Bır du^unce vazısı turu 7/Bırnota Bırgosterme sıfatı Tanntanımaz 8/Bır vapı va da gemıde bellı bır ışe avrılmış bolum Bır kışının va da toplumun va^amındakı vuce bır olavı anınak uzere vazılan lınk ^ıır turu 9/ Uzum şırasının tortularını çokertmekte kullanılan kılle karışık kıreçlı toprak Mercankoşkde denılen guzel kokulu saksı bıtkısi