Katalog

29 OCAK 1996 PAZARTESI OUMMUKIYbl EKONOMI 558 sayılı kararname ile yeni yönetimi azledebileceği belirtilen Sermaye Piyasası Kurulu, temyizde ısrarlı ÇEAŞ'ta ipler hâlâ SPK'nin elindeHACERGEMİCİ Cukuro\a Elektnk te ıpler 24 mart tarı- ııne kadar SPK nın elinde Anavasi \Iah- vemesı'nın seıma\e pı\asası ile ılgılı 558 -avılı kararnameM ıptal etmesıne kanjin 'hukukiboşlukdoğmaması için 24 martta- ıht'ne kadar tandığı sure. SPK lehine işli- ••or~ Halka aı,ık >ııket!erın 24 mart tarıhı- le kadar SPK tarafından denetienebıiece- nnın belınıldığı karara da.anaıak "SPK"nin >eni \onctinıı azledebileceğini" selırten ÇEAŞ takı kuçıık ortaklar adına tareket eden A\ ukat Zafer Saka, "SPK bu Lonuda hiç tereddut etmemeli. Eğer ederse lundan sonra pi\asa>a hâkim olama/, gu- »eniriiliginı ka>beder" dedı Ancak SPK jetkılıleıı vnbelı \e tartışınalı volları terıh ctmeşeceklennı belırterek tennız \olunu cenemekte kaıarlı gorunu>orlar Sanavı Bakanlığı nın Cukuro\a EJekl- rk te SPK \ı \ok savaıak atadıeı husuM Cukurova Elektrik işçileri bugün istifa ediyor AD.-VNA(CumhuriyetGüne> İlleri Bürosu)- Çukuro\a Elektrık AŞ (ÇEAŞ) çalışanlan, >onetjmı venıden ele geçıren Uzan grubunun. ış gıhencesı ve sozle^me hukumlenne uyma \olunda protokol ımzalamama->ı nedenıvJe bugun ıstıfalannı \erecekler Tes-lş Sendıkası 2 No'lu Şııbe Başkanı \Ii Örk, sendıka bınasmda toplanacak ışçılerm otobuslerle şırkete gıdeceklerını belırterek "tki de noter götüreceğiz \e arkadaşlannıız gruplar halinde gidip istifalannı \erecekkr" dedı Lzanlaı'ın. çalı^anlann 1$ guvenceMnı kabul eden \e hem sendıka> la hem de kapsam dı>t personelle vapıljn soz!e>>melere ujgulayacağını gosteren protokolu ımzalamak ıçın bır hafta sure ıstedığmı anımsatan Ork, şunları söyledr "Bu isteği işçilcrinıiz kabul etmedi, biz de kabul etmedik. Zaman ka/anma\a çalışıvorlardı. Bu bir hafta içerisinde dışandan çalışacak adanı bulmau \a da bi/i bölüp rçimizden birilerini altnayı amaçlı\orlardı. Bizi boleme/Jer. Dışandan da kimsoi bulamadılar. Bu bir haftayı bo\le kullanmak isthorlardı. Onlara bu /amanı \ernıe}eceğiz. 1 um arkadaşlanmız istifa edecek." muıakıbın ısteğı uzerıne toplanan olağa- nustu genel kıırul -.onucunda Izanlar'ın \onetınıı ele geçırmesi ıle doğan rahatsiz- lik Adanada isçı bovutu ıle Miıerken ku çuk oıtaklar ve SPK nın (, EAŞ tkı hukıık >a\a!;] de\am edı\oı SPK nın bu tıır halka açık ^ııketlen denerlevebıleceğıne ılı>kın vasa hukmıınun 24 nıana kadar \uruılukte oldıığunu hatırlatan kuçıık oıiaklaıın leııı- >ılcısı A\ ukat Zater Saka "\na\asa Malı- kemesi her ne kadar bu vasa hukmunu ge- tiren kararnameM iptal ettnse de hukukı boşluk doğmaması ıçin 4 a\lık bir sure ta- nıdı. 24 martta dulan bu sure içinde SPK. \ onetımi azledip fekrar \ eııi \ onetinı kuru- lu ata\abilir" dedı Saka S P K nın L zan- lar ın \enı \onetım kıııulıınu belııleıneM- nın ardından suskunluyıından dola\ ı tahat- sizlık dıı\duklaıını belıımoı "SPK bun- dan soııra «erı adım atanıaz. SPK'nin. Izaıılar'a karsı hukıık mucadelesı \eren bi/kri \alnı/ bıraknıata hakki \ok" dı\en Saka "SPK'nin Uenıııı audıgım kı^ıleıı \alnızea ben toıe\den alınııı demelhdi" dıvor.SPKcephebindeısemahkemenın ka- laıınakar^ı tem_\ız\olutercıhedılıvor Ko- ııuvld ılgılı olarakgoru^tuğumuz SPK Ba:>- kan \ekılı AjdınEsen. \na\d>a Mahkeme- M"nm verle^mı^ ıçtut kurallanna gore ıp- tal edılen kanun hukınıındekı kararnama- lerde \apılmış olan ıcraat u\gulanıalarının halen \ururlukte olduğunu ıtade ederek "\ncak bu kanun maddesi, vonetim kuru- lu uzerinde yeniden tasarrufta bulunma hakkınıbİ7e\ernıi\or. Bi/imatadığımız.\o- netim kurulu. hukuken 24 nıarta kadar ge- çeıiidir. \ma. son genel kurulda beliıienen \e tescil edilen \ onetim kuruluna karsın baş- ka bır >onetim atama hakkımı/ın olup ol- madığı tartışma konusu. Biz tartışmalı şe>- ler \apmak istemi\oru/. Mutlaka hukuk çerçe\esinde ış \apmak istijoruz" dedı Genel kuıulun toplanmdina-ı ıçın aı,tık- laıı dd\jnın ret edıldığıııı hatırlatan Esen. tem\ız \oiununun açık olduğunu ıfade edeıek "henu/ işimi/ bitmedi" dı\oı ÇIFTÇİ DOSTU SADULLAH USUMI Tütünde ABD'ye 15 trilyonluk peşkeşMılyonlarca tutun uretıcısının en cıddı sorun- ları yıllardan berı çozum beklerken yabancı sı- gara sanayııne ve Amerıkan tutun uretıcılenne daha fazla kazanç sağlayacak bır onerı hemen gundeme alındı ve çalışmalara başlandı1 Malıye Gumruk ve Tarım bakanlıkları ıle Tekel ve Dış Tıcaret Musteşarlığı'nın ortaklaşa yurute- ceklerı bıldırılen bu çalışmalar yabancı sıgara sanayıcılerının ıstedığı gıbı sonuçlanırsa Amerı- ka dan ıthal edılen Vırgınıa ve Burley tıpı tutun- lerden bugune kadar alınan yuzde 25 oranında- kı gumruk vergısı sıfırlanacak' Buyuk bır gızlılık ıçınde yurutulmesıne rağmen yapılan on çalışmalar, bazı tutun bolgelerınde duyuldu ve "şok" etkısı yaptı Tecrubelı tutun uretıcılerıne ve bazı ıhracatçılara gore alınacak boyle bır karar hem Turk ekonomısını sarsacak hem de tutun uretıcılenmızın "ıdam fermanı' ola- cak!. Iç ve dış borçları katrılyonlarla konuşulan Tur- kıye nın tutun ıthalatından alınan gumruk vergı- sının kaldırılması halınde sadece 1996 yılında- kı kaybı 15 trılyon lırayı geçecek Her yıl tutun ıthalatı artacağı ıçın vergı kaybı da aynı oranda artacak Uç beş yıl ıçınde de bu rakamlar bel- kı de 100 trılyon lıralara ulaşacak Yabancı tutun ıthalatından alınan gumruk ver- gısının kaldırılacağı haberını duyan herkesın ıçı burkuldu Oncelerı hıç kımse ınanmak ıstemedı Zıra Turkıye buyuk bır tutun ulkesı 3 mılyon- dan fazla ınsanımızın geçımı tutune bağlı Uste- lık Amerıkan tıpı tutunu yetıştırebılecek hava ve toprak koşullarına uygun çeşıtlı bolgelerımız var Ithalata bıle gerek kalmayacak kadar her çeşıt tutunu uretebılecek ımkânlara sahıbız' Boyle bır ulkenın sıgara ve tutun ıthal etmesı ve de ıthal edılen tutunlerden alınan tnlyonlarca lıralık gumruk vergısının kaldırılmasını haklı kıla- cak bır tekneden yok Turgut Özal'ın başbakanlığı donemınde bır gece yarısı Meclıs'ten geçırılen surprız bır karar- la yabancı sıgara ıthalatına başlandı Boylece kapılarımızı yabancılara açmış olduk Ardından yabancı stgara fabnkalarının kurulması ıznı çık- tı Derken tutun ıthalatı gundeme geldı So- nuçta yabancı sıgara sanayıı yaprak tutun tıca- retıne ve ekımıne de el attı Turk hukumetlerı de desteğını surdurunce, ya- bancı fırmalar pıyasalarımıza tamamen egemen Maliye, Gümrük Müsteşarlığı ve Tarım Bakanlığı ile Tekel ve Dış Ticaret Musteşarlığı'nın ortaklaşa yürütecekleri belirtilen çalışmalar sonuçlanırsa Amerika'dan ithal edilen Virginia ve Burley tipi tütünlerden şimdiye kadar alınan yüzde 25 oranındaki gümrük vergisi sıfırlanacak. Uygulamanın hayata geçmesiyle birlikte Türkiye'nin, sadece 1996 yılındaki kaybı 15 trilyon lirayı geçecek. oldu 1984 yılında kuçuk rakamlarla başlayan sıgara ve buyuk yapraklı Amerıkan tutun ıthala- tı, 1995 yılında 350 mılyon doların ustune çıktı 1 Yabancı fırmaların ve Tekel'ın urettığı 2000 ve 2001 sıgaralarının harmanında yuzde 85 Vırgınıa ve Burley tıpı tutun ıle yuzde 15 yerlı şark tıpı tu- tun kullanılıyor Yabancı sıgara uretımı ve tuketımı arttıkça tu- tun ıthalatı da artacak Nıtekım geçen yıl Ame- rıkan tıpı tutun ıthalatı 20 mılyon kıloydu 1996 yılında bu rakam 30 mılyon kıloyu geçecek Onumuzdekı yıllarda belkı de40 ıle 50 mılyon kı- loyu bulacak 1 Turkıye Tutun Eksperlerı Derneğı'nın yaptığı bır çalışmaya gore ıkı bın yılına gelmeden Tur- kıye um Luıun ıhracatından elde edeceğı dovız gelırı yabancı sıgara ve tutun ıthalatı ıçın ode- yeceğı dovızı karşılamaya yetmeyecek' Bu koşullara rağmen ıthal tutunlerden alınan gumruk vergısının kaldırılması Turkıye yı yaban- cı şırketlerın cennetı halıne getırecektır Bu ara- da devletın kaybettıgı tnlyonlarca lıralık vergı kaybı da yabancı şırketlere hedıye edılmış ola- caktır Tekel, etkisiz hale getiriliyor Yabancı sıgara sanay/ının ısteklerı bıtıp tuken- mek bılmıyor 1984 yılından berı planladığı her şeye sahıp oldu Şımdı de Turk tutun uretıcısı- nın tek guvencesı olan Tekel'e goz koydu Şu anda ıstedığı Tekel'ın ısmı değıl. varlıkları Sı- gara fabrıkaları ve bazı onemlı sıgara markala- rı Yabancı fırmalar bu konuda da başarıya ula- şırsa en buyuk rakıbını ortadan kaldırmış ola- cak Turkıye'nın sıgara ve tutun pazarlarında tek tabanca olarak kalacak1 Verılen bılgıye gore bır yabancı şırket Akhısar Sıgara Fabrıkası nın yuzde 75 hıssesme talıp Pazarlıkların surduğu bıldırılıyor Eğer anlaşma sağlanırsa fabrıkanın yuzde 25 hıssesı Tekel'de kalacak Aynı şırket ayrıca Samsun ve Yenı Harman gı- bı onemlı sıgara markalarının lısans haklarını da satın almak ıstıyor Bır Fransız fırmasının da gozu, Samsun Ballı- ca Sıgara Fabrıkası nda Inşaatı son yıllarda bı- ten ve makınelerı yenı ıhale edılmış olan fabrıka- nın yuzde 55 hıssesını satın almak ıçın pazarlık masasına oturmak uzere Fransız fırması, ayrı- ca Tekel'ın buyuk umutlarla pıyasayaçıkardığı ve yabancı fırmaların korkulu ruyası halıne gelen 2001 sıgarasının da lısans hakkını almak ıstıyor Tütün eksperlerı, satışlara karşı Turkıye Tutun Eksperlerı Derneğı, sıgara fab- nkalarının ve Yenı Harman, Samsun ve 2001 gı- bı kalıtelı sıgara markalarının yabancılara satıl- masına karşı Bu konuda hazırladıkları bır rapor- da bu tur ozelleştırme projelerının Turk tutun- culuğunu. tutun uretıcılenmızı sektorde çalışan ışçı ve memurları ağır şekılde etkıleyeceğını ılerı suruyor 'Sıgara fabnkalanmızın ve bazı sıgara markalannın yabancı şırketlere satılmasıyla cumhunyetın kurulmasından sonra Turkıye 'dekı faalıyetıne son verılen REJI ıdaresı, ozelleştırme yolu ıle 60 yıl sonra tekrar Turk tutunculuğunde etkılı hale getınlmış olacaktır Ozelleştırme mutlaka yapılacaksa oncelıkle o fabrıkalarda çalışanlar ve tutun uretıcılerı tesıs- lere ortak edılmehdır ve çoğunluk hıssesı mut- laka Tekel'de olmalıdır Aksı halde T'ye ekonomık açıdan hıçbır şey kazandırmayacağı açık olan bu ozelleştırmelerı tesıslerın hakıkı sahıbı olan Turk halkının. tutun uretıcılerının sektorde çalışan ışçı ve memur- ların kabul edeceklerı beklenmemelıdır Yetkılılerı Tekel sıgara fabnkalarının ozelleştırıl- mesı konusunda gerçeklerı açıklamaya davet edıyoruz DUNYA EKONOMISINE BAKIŞ / ERGIN YILDIZOĞLI LONDRA Dolar ve altmm keyfi yerinde G eçen hafta dolar ve altın hızla yuk- selerek yatırımcıları memnun et- tı Dolar 1994 duzeyıneulaşırken, Korfez Savaşı ndan bu yana en yuksek duzeye ulaşan altında şıddetlı dal- galanmalar yaşandı. Dolar tatmin etti Geçen hafta başında, YedılerGrubu Ma- lıye Bakanları Toplantısı yapılırken dolar 4 ayda marka yuzde 3 2 yene ve sterlıne karşı da son 20 gunde yuzde 1 9 ve yuz- de 2 9 değerlenmıştı Bu yuzden Yedıler Grubu doların toparlanmasının tatmin edıcı" olduğunu belırttıler Ancak bakan- lar, doları desteklemeye devam edecekle- rıne daır ozel bır demeç vermedıler Cıty Bank tan Neill Mackinnon'un yorumu ıle bu, "pıyasaların doların duzeyını lyı karşı- ladıklarını. ancakyenı artışlarbeklememek gerektığını' gosterıyordü (Intemational Herald Tribune 22/01/96) Ama. dolar bu hafta dalgalanarak yukselmeye devam et- tı ve haftayı bır ara 107 yene ulaştıktan sonra Lond'-a'da 106 675 yen ve 1 4912 mark duzeyınde kapattı Hafta ıçınde doların yukselmesınde esas olarak uç gelışme rol oynadı Bunlardan bırı baştaAlmanyaolmak uzere Avrupa da hukumetlerın ekonomık durgunluğun bır resesyona donuşmesını onlemek ıçın kısa vadelı faızlerı duşurme eğılımınde olmala- rıydı Doları yukarı ıten dığer ıkı basınç ıse Uzakdoğu dan geldı Çarşamba gunu (NewYorkTimes 24/01/96) Çın'ınABD'yı uyardığını yazdı ' Mart seçımlerınden son- ra Tayvan bağımsızlık ılan ederse Çın Tay- van'a saldıracaktı1 " Gerçı Çın bu haberı hemen yalanladı ama, soz konusu habe- rın bolgede son yıllarda Çın ın askerı etkın- lığını arttırma eğılımı ıle de uygunluk halın- de olduğu da bır gerçektı Yatırımcılar he- men dolara kaçtılar Ticaret açığı etkili oldu Bır dığer haber de Japonya'da dış tica- ret açığının 1990 yılından bu yana ılk de- fa. geçen sene yaklaş'k yuzde 11 gerıle- dığının açıklanmasıydı Bu da doların ge- leceğıne ılışkın beklentılerı guçlendırdı Hafta başında bazı yorumcular, doların onumuzdekı aylarda 1 55 mark ve 110 yen duzeyıne çıkabıleceğını duşunuyorlardı (Wall Street Journal 22/01/96) Gelışme- ler şımdılık bunları hakiı çıkaracak gıbı go- runuyor Ama, gerçekte doların gorundu- ğu kadar hard' olmadığını duşunduren etkenler de yok değıl Orneğın JP Mor- gan'dan Avinash Persaud, dolar/mark parıtesıne ılışkın hareketın, doların gucun- den kaynaklanmadığını, esas olarak bır "marktan kaçış olduğunu ' (Herald Tribu- ne, age) duşunuyor Bu gelışmede Al- manya'da faızlerın gerılemesı onemlı bır rol oynadı Ancak ABD ekonomısının de yavaşladığı kesınleştı (Business Week, 5/01 /96) Şımdı burada da faızlerın benzer bır yola gırerek Alman faızlerının etkısını azaltması beklenebılır Ustelık, anlaşılan doların uzun yapısal zayıflığına ılışkın bır eğılım bu sene tekrar kendını hıssettırecek Geçen sene nısan- dan sonra ABD ye yonelerek doların değer kazanmasının kalıcı olabıleceğı yonunde ğının (Financıal Times 27 01/96) bıldırılı- yor Bu ıse geçen senenın ıkıncı yansında ABD pazanna yonelerek dolara talep ya- ratan Japon yatırımcıların şımdı gerı don- duğunu düşunduruyor Yuksek teknolojı alanında faalıyet gos- teren Japon şırketlerının kâğıtlarına ılgının artmasının arkasında zayıf yenın bu şır- ketlerın rekabet gucunu arttıracağı varsa- yımı var Doların yukselmesı ıse ABD de tam tersı bır etkı yaratabılır Ihracatı azal- tarak durgunluğa gıren ekonomıyı daha da acıtabılır Bu da ABD yonetımının tekrar 7'ler dolar ve altından memnun dolara çıkacagını ılerı surenler bıle vardı (11/01/96) Grant'ın kehanetı gerçekleşır mı bılmem, ama dolar geçen hafta bırden- bıre yukselerek teknık sınır olarak bılınen 407 S/ons duzeyını aşıverdı Altının bu anı artışının arkasında 'heç edılmış fonların bu âlana yonelmesı yatıyor (FT 23/01/96) Pekı ama neden? Dolara alternatıf bır rezerv olarak altın, genel olarak enflasyon devaluasyon ve şıddetlı ıstıkrarsızlıkların beklendığı ortam- larda sığınak olarak ılgı çeker ve yukselır Bellı başh ekonomılerde, bugun bır enflas- yon tehlıkesı şımdılık yok Aksıne bır depresyon tehlıkesı var Oy- leyse altının anı yukselışınde bu rol oyna- mış olamaz Gerıye anı bır malı krız ve sı- ğınak arama gereksınımı kalıyor Altındakı yukselışın Moody'sın ABD hazıne kâğıtla- rının ratıngını duşurebıleceğını soylemesı ıle çakışması Bence lyı bır ıpucu oldu Butçe çatışma- sının yarattıgı belırsızhk yuzunden fonla- rın anı dalgalanmalara karşı kendılerı heç etme ıstegı ıle altına yonelmış olabıleceğı- nı gosterıyor Bır CNN haberıne gore Hındıstan'dakı dugun mevsımı ve Çın yenı yılı da altının fı- yatını yukselten etkenlerden bırı olmuş (26/01/96) Rusya'dakı gelışmelerın yarat- tıgı belırsızlıkler ve yeni Suudi yonetımının OPEC fıyatlarını yukseltmeyı ıstemesı gıbı etkenlerden de bahsedılıyor Altın güven faktörünü bağlı ONLENEMIYOR Vergi kaçağı 573 ıııilyar guven veren sermaye hareketlerının şımdı tekrar yon değıştırmeye başladıkları goru- luyor Gelışmekte olan pıyasalara 1995'ten farklı olarak bu sene ılgının artacağını da- ha once yazmıştım ("1996 Uluslararası Pı- yasalar' Cumhuriyet 8/01/96 ) Bu hafta ABD'de fon yonetıcılerının tekrar gelış- mekte olan pıyasalara yoneldıgı yatırımın fonlarının portfoylerınde bu pıyasaların pa- yının hızla yukseldıgı yolundakı haberler t'VVSJ 25 ve 26 / 01/96) bu hareketın başla- dığını gosterıyordu Dığer taraftan, Japon ekonomısındekı toparlanmanın ış aletlen sektoru kâğıtlarına ılgıyı arttırdıgı (WSJ 24/01/96) ve hafta sonunda doların 107 yene çıkmasıyla birlikte Nıkkeı endeksı- nın, yuksek teknolojı şırketlerının kâğıtları- na olan ılgıden dolayı 225 puan yukseldı- duşuk dolar polıtıkasına gerı donebılece- ğını duşunduruyor Yılın ıkincı yarısında APB nın gelecegı ve dolayısıyla markın yo- nu bellı olduktan sonra daha kesın konuş- mak mumkun olacak sanırım Ancak APB nın tarıhının erteleneceğıne ılışkın bır dedıkodunun çıkmasıyla, bu hafta bır ara markın anı bır hareketle doların yukselme- sını durdurmuş olmasını da (FT 26/01 /96) ılgınç bır ışaret olarak bır kenara kaydet- mekte yarar var Altında rekor yükseliş Altının 382 S/ons ıle gırıp 387 $/ons ıle çıktıgı 1995 yılında pıyasalar sakındı An- cak, bu seneye altın pıyasasmın hareketlı olacağına daır bır soylentı ıle gırdık Evvel- kı hafta CNN'e konuşan yatırım uzmanı James Grant gıbı gelecekte altının 500 Ancak altın ozellıkle guven faktorune bağlı oldugu ıçın hareketı onceden tahmın edılmesı en guç yatırım araçlarından bırı Her ne kadar yatırımcılar onumuzdekı do- nemde altının 405-410 arası bır korıdorda kalacağını duşunuyorlarsa da her ıkı yon- de de dıkkatlı olmakta fayda var Ornegın bu hafta Irak'ın Bırleşmış Mıllet- ler'ın yardıma karşıpetrol' koşullarını ka- bul ettığı yolundakı haberler dogru çıkar- sa manzara koklu bır şekılde değışebılır Korfez Savaşı nda konan ambargoyla bir- likte Irak ın petrol pıyasasındakı gunde 3 mılyon varıllık payı tumu ıle Suudı Arabıs- tan ın elıne geçtı Şımdı Irak BM ıle anlaştığı takdırde 2 mıl- yar dolarlık petrol ıhraç edecek Bu ıse petrol fıyatlarını hızla duşurecek ve Suudı Arabıstan gıbı zaten ekonomık durumu pek parlak olmayan ulkelenn dış gelırterı- nı allak bullak edecek Buradan hareketle pıyasalarda yaşana- bılecek çalkantıları duşunmeye başlayabı- lırız sanırım Ne dersınız, altın 500 dolar olacak dıyen James Grant haklı çıkar mı acaba7 Malıve Bakanlığı geçen \ıl vaptığı ıneelemeleı sonueunda ^73 mıKaı lıralık \eıgı kaçağı belııledı \lalı\e Bakanı İsmet Vttila nın açıklamasına gore 1W5 vılındd225 mılvaılık aelır veraısı i4 tnl>onluk\D\. 14 4 trıKonluk netaktıf \ergiM 9 trıKonluk kurunılar \ergısı. 4 trıKonluk KD\ ladesı "* I tnKonluk gelır \eigisi stopan. 6 6 tnl\onluk da dıger kaleınler olmak Lizere toplam ~^ tnKon lıralık matrah ıncelendı Yapılan ıncelemeler sonucundj degı^ık \ergılerden toplam 12 6 trıKon lıralık matrah tarkı bulundu Bunun\ergı kaı^ılığı da 5^^ 3 mılvar lıra edıvor Bakanın açıklamaMna gore ıncelenen mafrahlann da eksık be\an oıanı gehr \ergısmdf \uzde 101. kıırumlan \ergisinde \Lizde ı2 "". gelır '.ergısı Ntopaıında \uzde 49. KD\ de \uzde 5 2 \ı buluvor ANKARAPAZARI YAKLP KEPENEK Tarih Vakfı 'Kurumsal Katliam' mı? On yıllardır bırbırımızı boğazlıyoruz "Işleyenı bı- lınmeyen I bulunmayanları" "gozaltında oldurme- /er"tamamlıyor; "kayıplar"\. kıtleselieşen teror unut- turuyor. Oysa toplumsal yaşam, gozlerden kaçan ve yıne on yıllardır suregelen bır başka "katlıam"a tanıklık ediyor Bu. kurumsal katlıamdır; kurumlarınyokedıl- mesıdır Dıkkat edınız. Turkıye tarıhının son on yılları yal- nız ışleyenı bulunmayan "sıyasal cınayetler" tarıhı değıldır Turkıye bır kurumlar mezarlığıdır " Hıç kuşkusuz ınsanların oldurulmesıyle karşılaş- tırılamaz Ancak kurumların yok edılmesının "top- lumsal gelışmeye" verdığı zararlar da azımsana- maz boyutiardadır, toplumsal yaşamda çok daha kalıcı, olumsuz ve yıkıcı gelışmelerın kaynağıdır Son aylarda Turkıye Ekonomık ve Toplumsal Ta- rıh Vakfı ya da kısaca Tarıh Vakfı da bır "kurumsal katlıama" konu yapılmak ıstenıyor. • • • Toplumsal yaşamın sureklılığını sağlayan, kurum- lardır Ekonomıden eğıtıme, sıyasetten toplumsal dayanışmaya dek ortak yaşamın hemen tum alan- ları kurumlarla ışler Eu nedenle, sağlıklı ışleyen ve gunun koşullarına uygun değışım geçırecek canlı- lığa sahıp kurumlaşma ıle ekonomık ve toplumsal gelışme arasında olumlu olarak çok guçlu bır ba- ğımlılık ılışkısı vardır Toplumumuzun "hukukbınkımınde" "tuzelkışılık" kavramı hıç de guçlu, daha doğrusu gelışmış değıl- dır Aslında gerçek kışılerı bu olçude "hıçleyen" bır kulturel anlayışın "tuzelkışılen", kurumları guçlendır- memesı doğaî mı sayılmalıdır9 Bu noktalar bır yana. ulkenın yakın tarıhı, "kurum- sal kıyım" orneklerıyle dofudur Turkıye, dunya eğı- tım anlayışına bır ozgun katkı ozellığı taşıyan Koy Enstıtulerı'nı yok etmıştır: sanatın her alanında ın- sanımızın yaratıcılığını arttırmayı amaçlayan Hal- kevlerı ve Halk Odaları'nı çalışamaz kılmakla nele- re hızmet edıldığı açıktır Ozel kesım ıçın mulkıyet kavramı onemlıdır, bu- nun en onemlı dayanaklarından bırı de mıras hak- kıdır Uzağa gıtmeye gerek yok 12 Eylul paşaları, Atatürk'un Turk Dıl ve Tarıh kurumlarına ılışkın mı- ras hakkını çığnedıklerınde Turkıye'nın ozel kesı- mınden hıçbır eleştırı sesı yukselmemıştır Kurumsal katliam yaygın olunca yenı kurum oluş- turmak da guçleşıyor "Bılım adamlannı yıye yıye" dunyaya getırılen YOK'un yurekler acısı durumu, bunun en somut kanıtıdır Kaldı kı yenı kurulan unı- versıte orneklerının kanıtladığı gıbı "ozurfu" kurum- ların oluşturduğu kurumlar da kaçınılmaz bıçımde sakat doğar Bu noktada, kurumların ıç ışleyışını "sorgulama" yetersızlığı gundeme gelıyor "Kurum ıçı demokra- sının yokluğu". kurumları, denetım otesı bır duzle- me çıkarıyor Sonuçta, ozellıkle "ortaklıklar" ve "sı- yasal partıler" orneklerınde çok aşırı bıçımde yaşa- nan "tek kışıye" bağlı tumuyle sağlıksız kurumsal dıktatorlukler oluşabılıyor Turkıye, kurumlaşmada yaşanan bu tıkanıklıkları kımı alanlarda "vakıf" turu orgutlenmelerle aşmaya çalışıyor • • • Tarıh Vakfı, 1980lerden bu yana gıderek yaygın- laşan vakıf turu kurumlaşmanın en başarıh ornek- lerınden bırı belkı de bırıncısıdır Sendıkacılık, sıya- sal, ekonomık ve toplumsal tarıh konularında katkı nıtelığındekı yayınları. çok tartışmalı olan tarıh an- layışına ve tarıh eğıtımıne getırmeye çalıştığı bılım- sel, nesnel yaklaşımlar, başta ınsan haklan olmak uzere değışık konularda açtığı sergıler, duzenledığı bılımsel toplantılar ve dunyada da çok yenı bır kav- ram olan "katıhmcı ve uretken muzecılık" anlayışı- nın onculuğunu yaparak topluma çok yonlu yenı açılımlar getırmektedır Vakıf, tarıh, muzecılık ve arşıvcılık çalışmalarıyla bu konulara ılgı duyan yuzlerce ınsanımızı yersız kavgalar yerıne olumlu toplumsal katkılar yapabıle- cekierı bır ortama kavuşturmakla gerçekten buyuk bır ışlevı yıne buyuk ozverılerle yerıne getırmeye uğ- raşıyor Tarıh Vakfı. yaklaşık on beş yıl once tumuyle ış- levsız bırakılan Osmanh'dan kalma unlu Darpha- ne'yı. Istanbul Muzesı ve Toplumsal Tarıh Merkezı kurma amacıyla tum yasal ışlemlerını tamamlaya- rak geçen mart ayında 49 yıllığına kıraladı Muze, geleneksel bır bırıktırme ve sergı oğelerını ıçererek gerçekten çok gereklı bır "toplumsal bellek" oluş- turmakla kalmayacak. bundan da ote bıreylerın be- cerılerını. yaratıcılıklarını uretıme donuşturebılecek- lerı bır alan olacaktır Bu gelışmeler karşısında, her zaman yapılan "ku- rumsal yıkıcılık" çalışmaya başladı Başarıyı kıska- nanlar ya da gelışmelerden tedırgınlık duyanlar. ka- muoyunda vakfı karalamaya çalışıyor. Kultur Baka- nı'nın, Cumhurbaşkanfnın aklını çelmeye, "kurum kavramına tumuyle ters bır tutumla eskı kararların- dan dondurmeye" uğraşıyorlar Hırsızlığın "erdem" olduğu bu ortamda, hıç kım- se Tarıh Vakfı'nın adını herhangı bır yolsuzluğun, yalanın dolanın, ucunda. kenarında bulamaz Yıne hıçbır değerlendırme o\çutu, vakfı başansız saya- maz ve Darphane'nın kotuye kullanılacağını one su- remez Bu nedenle yenı bır "kurumsal cınayete" ızın ve- rılmemelı Tarıh Vakfı'nın bu çok olumlu gırışımı kat- ledılmemelıdır Sümerbank'ta yuksek ve güvenli M E V D U A T F A İ Z L E R İ M I Z VADE 1 ay 3 ay 6 ay 1 yıl TL. %1OO % 1O6 % 1O8 % 11O USD. % 8 % 9 % 9,5 % 1O DM. % 8 <V Q % 1O,5 SÜMERBANK K u ş a k t a n k u ş a ğ a