Katalog

SAYFA CUMHURİYET 27 ARALIK 1995 ÇARŞAMBA OLAYLAR VE GORUŞLER II Oluşumunda Iki Model: Ilkent ve Alt-Il Dr.MLSTAFAGONUL Em AnmasaMah Ü\ EskıVah • lçeîenıı İJ olabılme ıstek ve çaba- I lan siva>al partılenn olçuyu ka- çıran\3atlerı\leguncellığını sur- dürmektedır Ozellıkle genel >a da yerel seçımleroncesınde ve ul- ke bo\ uilarında koruklenen bu is- tekler bıryandan seçmenın odun kopar- ma cırencıne ote yandan da soz \eren partnın kendını bağlavan vukumluluğu- ne donuşmektedır Gelışmeler çoğu kez yerel polıtıkalannfırsatçıbaskı aracıdu- rıımunda yozun laşıp \ av gınlaşmaktadır Bukez de erken genel seçım konjonk- turuvle otuz ılçenın daha ıl vapılacağı aday ılçelenn "ısvan" benzerı evlemlerı bu ısîemlenn üerçckleşebılmestnın but- çeve'kı vuztrılvon TLIık bıryukgetıre- ceğı gazete haberlerınde yer almaktadır Hemen belırtmelıvız kı ıl olma arzu- larını da bu arzuları gerçekleştırecek ko- numdakı sıyasal ıradenııı çabalannı da bellı olçu \e koşullarla doğal karsıla- maktayız Demokratık meşruıyet taba- nındaıı kaynaklanan beklentılerın aynı tabaııın ozgur oylartvla olu^an ıktıdar- larca verıne getınlmesi yadırganmama- lıdır Hatta ussal vasal çağdaş\eozen- dırıcı yontemlerle toplumdakı ortulu ya dadurağan ıstem potansıyellerını hareke- te geçırerek seçenek zengmlıklen varat- mak tarklı pohtıkalann bıle ortak pay- dası olmalıdır Aksı takdirde temsılı de- mokrasınınbelırleyıcıozuzayıflar gıde- rek anlanıını yıtınr Oy ley \e. ıl olma îsteklennın kabul edı- lebıhrlik şansı nasılbıryolızlenerekger- çekle>tınlmelıdır7 Bunu hemtarihseige- lişimsureci ne hem de \ururluktekı po- zitif hukukkurallanna kısaca goz atarak açıklama\a çalışacağız Aynca. ıkı so- mut mode! onereceğız Tarihsel gelişim Osnıanlı tmparatorluğu'nda, kuruluş yıllarından ıtıbaıen merkezden yonetı- mın taşradakı mulkı ana bırımı "san- cak"lardı (I) Bunlar "askeri,idari,ma- li \onden tımar sistemi içinde_" (2) ım- paratorluk topraklanın genışlemesıne koşut bıçımde yaygınlaşmıştı Savılan gıttıkçe artan sancaklar uze- nndekı denetım ve otonte gereksınımı 1361 den başlayarak eyalet konumun- dakı **be>lerbe>liği" ust binmlennı orta- ya çıkardı Tanzımat hareketinın ozellıkle ıç \e dış baskıları hafıfletmeyı amaçlayan 1856 tanhlı İslahat Fermanı nın temel hedeflennden bın de. merkezıvetçı bır yonetım vapısını gerçekleştırmektı Bu nun ıçın 1864'te kurulan Tuna Mlaveti modelıy le il sıstemıne geçıldı "İrın hı- verarşık altbınmlen ve vonetıcılen şoy- leydı Vılayet-valı. lıva (sancak)-muta- sarrıf kaza-kaymakam nahıye-nahıye muduru koy-muhtar Kımı. sancaklar, ekonomık ve sosyal ozellıklennden oturü ve bır ıl kadar da onemlı ve buyuk olmadıklanndan.sınır- ları. ıçınde ya da bıtışığınde bulundukla- n ıllere değıl doğrudan merkeze (Istan- buit bağlanmışlardı Bunlara "ehiye-i mustakile'" ya da "el\iye-i ga>n mulha- ka" yanıbağımsızlıvalar(sancaklar)de- nılmekteydı Karesı (Balıkesır), Canık (Samsun) izmıt. Urfa. Bolu, K.al a-ıSul- tanıye(Çanakkale)bağımsızlıvalannor- neklenydı Ozellıkle İttıhat ve Terakkı donemınde savılan arttırılan bu turdekı yonetım bırımlerı. önenlerımıze esın kaynagı olmaktadır Bu sıstemdekı yone- tım basamakları (kademelen) 1921 ta- nhlı Teşkılat-ı Esasıye Kanunu na kadar uygulamada kaldı 1921 ve 1924 anaya- salansancaklarayervermemış ıl ılçeve bucak bmmlerıvîe yetınmıstır 1961 Anayasası (madde 115) gıbı 1982 Anayasıda(madde 126)Turkıve'vı "Merkezi İdare kuruluşu bakımından._~ ıllere ayırmi!, ıllenn de "diğer kademe- li bolumlere..." aynlacağına ısaret etme- vı yeterlı görmuştür Anavasakoyucıı bu duzenleme ıle ıl altındakı yonetım basa- maklannın belırlenmeMnı yasakovucu- nun cogratvaya zamana. sosyal ve eko- nomık etmenlere (taktorlere» uyum sag- layabılecek esnek takdınne bırakmıstır İçışlerı Bakanlığı'nın 1 Ağustos 199^ gunlu verılerıne gore 79 ıl 847 ılçe ve ış- levlerı açısından evlemlı tasfıye duru- munda 690 bucak bulunmaktadır Hukuksal durum Anayasanın 126 maddesiuyarıncabır ılçenın ılolabılmesı ıçın I lCoğrahadıı- rumu 2) Ekonomık ılışkılerı 3) Kamu hızmetlennın gereklen koşullannı bır- lıkte taşıması zorunludur Anayasa huku ku termınolojısıne gore bu uç koşul bı- rer olçu-normdur Her bın bır anayasa hukmu olan bu normlara mutlak uyulma- sı gerekır Aksı takdırde anavasanın 11 maddesınde açık-seçık yeralan **Ana>a- sa hükumlerinin bağla> ıcılığı \ e ustunlii- ğu" ılkesı çığnenmı^ olur Hemen belırt- melıyız kı. ->on yıllarda çoğu sivasal et- kenlerle ıl olmuş ılçelerle. ıl adayları lıs- tesındekı ılçelenn pek çoğunda sozu edı- len olçu-normlara uygunluk cıddı bo- vutlarda tartışmalara açıktır Oysa ma- kul \ e me^nı olanı sav unmak v e cesaret- le uvgulamak çağdaş bır >onetımın er- demı ve onurudur Onerdiğimiz modeüer 1) İlkent: II olmak ısteyen bır ılçe mer- kezi nufus tıcanpotansıyel.endustrıyel gelı^me so^vo-ekonomık vapı ve kultu- rel harekethlık bakımından son derece gelısmışolabılır Ancak. coğrafvakonu- muıtıbanvlakendibinebaglanacdkytter lı savıda -\d da hıç- ılçe kasaba \c kov bulunmavabılır Bırbaşkaanlatımla ana- va^al olçu-normları ta^ımasına karşın ıl olma beklentısı suruncemede kalabılır kanımızta bu eksıklığı gıderebılmek ıçın bugunedeğın uvgulamalardagorul- duğu gıbı kom^u ıl ve ılçelerden yone- tım bınmlerı aktarma ya da kov ve kasa- balan ılçcle^tırme bıçımınde yapay son derece pahalı yerel planda toplunisal tepkı \e uvumsuzluklara yol açan von- temleregerek>oktur Yapılacakış ılada- yı ılçe merkezını. varsa bağlantılanyla yoksa tek ba>ına ıl yapmaktır Bu >olla ortavaçıkacak ıl e ilkent adı venlmelıdır Ilkent modelı tanhsel gelışım surecın- de sozunu ettığımız "elviye-i ga>n möl- haka" v a da "ehiye-i mustakile'" > onetım bınmlennın gunumuze ıl itatusuyle uyarlanması olacaktır Bu modelın bır benzen. Federal \\- manva'dakı ~KreisfreıeStandt'"lardır Bı- lındığı gıbı bu ulkede ılçeler (Landkreı) kamu tuzelkı^ıiığıne sahıptırler Dolayı- sıyla nıetlıslen (kreıtag) ve (orneğın Frankfurt) sınırlan ıçınde bulunduklan Landkreıs adeğıl doğrudan federedev- let konumundakı Land larabağlıdırlar İlkentm(x)elı.ana>asanın 126 madde- sıne de uşgundur \\\ bınmlenn kurul- ması zorunlu olmayacağı ıçın hem but- çeve tazla > uk getırmevecek hem de ye- rel olçektetatmın sağlayacaktır Ilkent ın ust vonetıcısı atamalı ya da seçımlı valı olabılır 2) Alt-ıl: İl ada>ı ılçelenn sayısı şım- dıden otuzu aşmıştır Gelı>meler bu sa- yının artacagını göstermektedır Sı>asal rekabet ve odünle baglı kalmadan ana- vasanın sozunu ettığımız olçu-normla- nvlabu sayıy ı makulbırduzevde tutmak gerekmektedır Bovlece ortavaçıkacak ıl adavj ılçelenn statusunu ılçe ıle ılara- sındakı bır basamağa oturtmalı oradakı yeterlı geçıs surecını tamamlayanlar ıl olmada oncelık kazanmalıdır Bu yon- temle bır kaos da onlenmış olur Merkezden yonetımın taşradakı >enı »e Osmanlı )onetımının son vıllanna ka- dar suregelen "LK'a-sancak'' kuruluşu- nun benzerı olacak bu mulkı vonetım bı- nmıne bız "alt-il" adını venvoruz Ba- ^ındakı yonetıcıatamaylagelecektır Ln- vanı daha uygunu bulununcava kadar "haşka>makam" ya da ~as\ali'" olabılır Alt-ıl olu^umunun ıl statusu beklentı- lerı ıçın nesnel (objektıf) bırdeğerlendır- mearacı hem de yeterlı bırtatmın nede- nı olacağını sanıyoruz 11 ıMctahır Behlulgıl lmparator!uk\eCumhu nvclDonemlenndelllenmız I2W-W92 Istanbul 1W2 ;, 22 23 (2) llber Ortavlı Turkıve Idare Tanhı Turkıve v c Ortjdoüu Ammc Idarcsı Entıtusu V a\ mlan \ o 18(1 <\nkara 1979 s |S6 ARADABIR SUPHt KARAMAN 1K , Partm Ankara \lıllet\ehlı Ada\ı ü k üAtatürkçüler Buradayız Sayın Iskender Ozturanlı, benım kuşağımdan, ya- şayan yureklı aydınlardan bırıdır Bu kuşak Ata- türk'un sağlığında ılk ve ortaogrenımını yapmış Ulu- sal Kurtuluş Savaşı nın ve devrımlerın coşkulu gun- lennden kışılıklerını kazanmış kımselerdır Ataturkçu Duşunce Derneğı Izmır Şubesı Başkanı olan Sayın Ozturanlı zaman zaman Cumhunyet gazetesınde çı- kan yazıları ıle gençlığe, bıreylere ve tum topluma, ak- lın ve bılımın yolunda, Ataturkçu doğrultuya çağnda bulunmaktadır Son yıllarda bıreycı çıkar ılışkılennın yozlaştırdıgı toplumumuzun bu duygulu gerçekçı ve ıçtenlıklı çağnlara buyuk gereksınımı var Açıkgozler, kapkaççı vurguncular malı goturucu koşe donuculerı toplumsal yozlaşmanın baş aktor- luğunu yaparlarken çabalannı, bıreylen "/fu/"laştır- makvetoplumu "uydu ya donuşturmekte yoğunlaş- tırdılar "özguriuk vebagımsızlık" karaktennı taşıyan Ataturk'un yapıtı, onlar ıçın en buyuk engeldı Bu ne- denle yıllardır zehırlı oklarını Ataturk ılkelerıne yonelt- tıler Tankat ve şerıat bağlamında toplumsal uyuşuk- luğu oluştururken vurgun soygun ve ruşvetle ekono- mıyı yagmalayarak, ulusal kaynakları yabancılara peşkeş çekerek 'oz'un ıçını çurutup boşaltmayı amaçladılar Ozden uzaklaştıkçatoplumsal bunalımın sınırları mezhepsel ve etnık vuruşmalara kadar uzan- dı Ataturk ılkelerıne, O nun oğretısı ve yapıtına bu- gune dek saldıranlar, ulkemızı ve toplumumuzu bu- gunku duruma getırmenm hayınlığını omuzlarında ta- şıyorlar Vurdumduymazlar da gaflet ve dalaletlen ıle bu oluşuma çanak tuttular 'Neredesın ey Ataturk 1 " dıye haykıran ınce duygulu, yureklı ınsan Ozturanlı kardeş, kederlenme Atatürkçüler şımdı artık kenet- lenıyorlar Dalga dalga yenıden Samsun a çıkıyorlar Yuzyılın başındaemperyalızmı Çanakkale'de Sakar- ya'da durduran Dumlupınar da mezara gomen Tur- kıye halkı ve aydınlan yenıden başlarını kaldırıyorlar Ataturk'un namuslu yolunda bağımsızlığımızı, ozgur- luğumuzu korumak ıçın, demokrasımızın yozlaşma- sını onlemek ıçın ulusal kaynaklarımızın yagmalan- masını durdurmak ıçın seslerını yukseltıyorlar ve bu amaçla her toplumcu ulusçu goruşe olduğu gıbı iş- çı Partısı'ne de destek verıyorlar Ben de bu toplu- luktan bın olarak Işçı Partısı saflarında bu sıyasal plat- forma katıldım Programında Ataturk'un kalıtını ko- rumayı ustlenen Işçı Partısı bu yaklaşımı ıle de halkın sevgısını kazanmıştır Programındakı şu sozler tum Atatürkçüler ıçın, barış ve kardeşlık ıçınde toplumsal kalkınmayı ısteyenler ıçın heyecan verıcıdır "ışçı Par- tısı emperyalızmın, ışbırlıkçı burjuvazının etkılerını ve feodal kalıntılan kaldırmak ıçın, yakın tanhımızde, bu amaçlar doğruitusundakı demokratık devrımlerle el- de edılen kazanımları korur Bu bağiamda Ulusal Kur- tuluş Savaşı ve cumhunyet donemınde yapılanlara ve Ataturk'e saygı duyar" "Bu ıtıbarla sultanlığın ve halıfelığın kaldınlması, tekke ve zavıyelerın kapatılması, ağalığın, efelığın, paşalığın yasa/ planda kaldınlması, Lat/n harflerının kabulu, laıklık ve dılde demokratıkleşme gıbı Ulusal Kurtuluş Savaşı ve cumhunyet devrımının bagımsız- lık demokrası ve aydınlanma doğruitusundakı butun kazanımlannı korur ve gelıştınr " "Yurtta banş, cıhanda barış" ılkesıyle bu yuzyılın başlarındaulusallıktanevrensellığeufuk açan bırdev- let adamı ornegını ne yazık kı yuzyılın sonlarına de- ğın artık bır daha goremıyoruz Iç barış ortamının bunca bozulduğu bır sırada toplumsal farklılaşmayı gıderecek onlemlerın alınması son derecede onem kazanmıştır Oysa emperyalızmın dayattığı yenıdun- ya duzenı adı altında başlatılan ozelleştırme ıle cum- hurıyet donemınde yoktan var edılen, halkın kalele- rı, KİT'ler yok pahasına çarçur edılmektedır Bu su- retle ulkemız gıderek uretım yetersızlığıne suruklen- mektedır Butun bu olumsuzluklara karşın halkın yaratıcı ve uretıcı gucune guvenenler her şeyın ustesınden ge- leceklerdır içınde ınsan ve doğa sevgısı taşıyanlar, adılce paylaşımdan mutluluk duyanlar Turkrye'nın ağır sorunlarım çoz(=»cekler halkın ozgurluğunu ve bağımsızlığını koruyacaklardır Hoşgoru, barış ve kardeşlık ortamını yaşatmak ıs- tencı ıle bız de butun gucumuzle haykırıyoruz "Ata- turkçuler, buradayız'" ÇAĞDAŞ YAŞAMI DESTEKLEME DERNEĞİ sızlerle ulkemız ıçın vapılabıleceklen gorusmek ıstıyor Tel.: 275 50 82 Çocuk Sağlığı îçin Yapılması Gereken... Doç. Dr. ŞÜKRU HATUN Kocaeh Umversıtesı Tıp Fakıdtesı Çoaık Sağlığı \ e Hastalıklan Anabılım Dalı • • Ikemızde bebek ve çocuk olumle- U nnın yukseklığı. çocuk sağlığının guncel sorunlanndan bınsı olmayı surdurmektedır Aslında uzun za- mandır konuy la uzaktan yakından ılgılı herkes sozu çocuk olumlerı- nınvukseklığınegetırmektevebınde60dolayın- dakı çocuk olum hızının ulkemız ıçın utanılacak bır durum olduğunu soylemektedır Bu tûr konuş- malan yapanlann arasında devletın en yuksek yetkılılen de bulunmakta, orneğın Cumliurbaş- kanı Söleyman Demirel, yakın zamanda katıldı- ğı toplantılarda bebek olum hızının Sn Lanka'nın gensınde kalmasinı ele^tırerek çocuklar ıçın her turlu ozvenyı gostermemız gerektığını vurgula- maktadır Boylekonuşmalarınyapılması konuy- la herkesın ılgılendığını gostermesı bakımından ıvı fakatbukonuşmalar çocuk sağlığı ıı,ınayn- lan kaynaklann arttınlacağının guvencesı olma- maktadır Geçen yılın kamuoyuna açıklanan "Türkive Nufus ve Sağiık Araştırması 1993"\enlenne go- re ulkemızde doğan her bebekten 53'u bır ya^ı- na gelmeden olmektedır Sureyı be^ va^ına uzat- tığımızda ısebusayı bınde61'e çıkmaktadır Bir başka deyişk her yıl 1 milvon 371 bin canlı doğan bebekten 56.897'si bir yaşına gelmeden, geri ka- landan 9330'u ise 1-5 yaş arasında olmektedir. \\r\\ araştırmanın venlen Doğudakı bebeklenn Batıdakılenne gore vuzde 40. kırsal bolgedekı- lenn kentsel bolgedekılere gore yuzde 48 daha fazla oranda olduğunu gostermektedır Bu tark- lar ulkemızdekı toplumsal esıtsızlıklenn bebek olumlenne doğrudan yansıdığını ortaya kov mak- tadır Ulkemızde bebek ve çocuklann buyuk bır kısmı aşılama ıle onlenebılecek hastalıklara ıs- hal vezaturreye baglı olmektedır Yapılan hesap- lamalar her yıl beş yaşından once olen 66 22^ ço- cuktan en az 33 bınının bu hastalıklara bağlı ol- duğunu gostermektedır Dış borç da etkili: Bır çocuk olduğunde genel- lıkle bılınen bırhastalığı vardır\ehekınılerolum raporlanna bu hastalığı yazarlar Gerçekte ıse her çocuk olumunun ardından fızıksel. bıvolojık kultürel ekonomık ve sıyasal etkenlerden olu^an bırsorunlaryumağı yatmaktadır Butun bu etken- lerın merkezinde ıse toplumsal eşıtsızhklere bağ- lı yetersız beslenme bulunmakta bunun da ye- rel ulu&al ve uluslararası bırçok nedenı bulun- maktadır Meksıka Llusal Beslenme Enstıtu- su'nun muduru bu duruma ^u sozlerle dıkkat çek- mektedır "İshalden olen çocuk gerçekte beslen- me bozukluğundan oimektedir. Benım ulkemde- ki vüksek beslenme bo/ukluğu oranı suruklendi- ğiiTiiz dış borç batağına bağlıdır \ e bu borçlar icin aynlan odemelerin bir gun ertelenmesi ile Mek- sika'dakı tum aç çocuklann kalon gereksinimle- ri karşıtanabilecektir." Bu sozler uluslararası eko- nomık polıtıkaların çocuk olumlennın yuksek kalmasıyla ne kadar ılgılı olduğunu gostermek- tedır Çocuk olumlen ıle mılıtarızasyon ve sa- vaslar arasmda da benzer bır ıhşkı vardır UNI- CEF raporlanna gore aralannda Furkıve'nin de bulunduğu bırçnk «elışmekte olan ulkenin aske- ri butçeleri. sağiık ve eğıtım butçelerinın toplamı- nıgeçmıştır. BugclışmelervasanırkenDunvaBan- kası ve IMF gibi uluslararası kuruluşlar, voksul ulkeleri. eğitim ve sağiık harcamalannı azattma- \a zorlamakta. buna karşın askeri harcamalann kısılması soz konusu olunca stssı/ kalmaktadır. Bu gerçeklerın ulkemız ıçın de geçerlı olduğu her- kes tarafından bılınmektedır Güney Afrika örneği Llkemızde çocuk sağlığının ıvıle^tırılmesı \e bebek olumlennın azaltılması ıçın yıllardır onemlı çabalar gostenlmektedır Bu çabalar sa- vesinde bebek olum hızı son 15 vılda bınde 92 den 53 e ınmı^tır Bu gelı^meye karşın ulke- mızdekı bebek olum hızı bırçok ulkeden vuksek Avrupa bolgesınde ıse bırıncı sıradadır Bundan sonra çabalann çocuk olumlennın arkasında ya- tan gerçeklere yoneltılnıesıne gereksınım ^ ardır Amerıkan Çocuk Hekımlerı Akademisi nın ! 993 "tekı yıllık toplantısında dıplomasız bır koy sağiık gorevlısı olarak konusan DavidWerner"ın belırttığı gıbı "Temeli bu>uk oiçude sosval \e si- vasal nedenlere davanan sorunlann çozumu ıçın tumu\ le tıbbi ve teknolojık çozumler aranmakla vetinilmemelı. vonumu/u, toplumsal eşitsizlikle- rin a/altılmasına çeMrmelıyiz." Boy le bır vakla- şım ıse eşıtlığe dayalı guçlu bır sosyal ve sıyasal tutum sergılenmesını herkes ıçın kapsamlı sag- lık hızmetı sunulmasını, toplumun herduzeyın- de yeterlı beslenme sağlanması ıçın sava^ım ve- rılmesını gerektırmektedır Bırleşrnış Mılletler Genel Kurulu'nca 20 K.a- sım I989"da kabul edılen ve geçen vılTBMM'de onaylanan Çocuk Haklarına Dair Sozleşme'nın 24 maddesı "Tarafdevletlerçocuğunolabılecek en iv i sağlıkdiızev ine ka\ uşma. tıbbi bakım \e re- habıiıtasyon \eren kuruluşlardan \ararianma hakkını tanırlar. Taraf devletler, hıçbir çocuğun bu tur tıbbi bakım hizmetlerinden \ararlanma hakkından voksun bırakılmamasını guvence al- hna almak ıçın çaba gosteriıier'"demektedır Ul- kemızde 1993 rakamlarına gore Beş yaş altında- kı 10 mılyon çocuğun vuzde 4O'ı. bır yaş altın- dakı 2 5 mılyon bebeğın 800 000 ı herhangt bır sosval guvenceye sahıp değıldır Gerek daha on- ce değınılen araştırmadakı. gerekse korkut Bo- ratav'ın yakın zamanda yayımladıgı "tstanbul \e Anadolu'dan Sınıf Profilleri'" adlı kıtabındakı verıler sos\al guvencesı olmayan aılelenn ço- cuklannın daha çok olduğunu gostermektedır Bu dunımda \e Çocuk Haklan SozJeşmcsi'nin ge- reği olarak ulkemızdekı çocuklara bütun aşama- larda eşit ve ucretsiz sağiık hızmeti sağlanması k;in bir > asa çıkanlması ılk alınacak onlemler ara- sındadır. Bov le bır uygulama çocuk olum oranı bızden du>uk olan Guney Afrika da yapılmakta- dır Nebon Mandela, dev let başkanı olduktan kı- sa bır sure sonra "Çocuklar İçin l'cretsiz Sağiık Hizmeti \asasi" (Free Health Serv ıce For C hıld- ren) çıkararak ulkesındekı toplumsal esitsızhkle- nn çocuklar uzenndekı etkisını azaltmıştır Eşıt- lık sağduyu ve sosyal adalete davanan boy le bır yasanın çıkanlması ıçın baştaçocuk hekımlen ol- mak uzere herkesın çaba gostermesı gereklıdır TARTIŞMA Tüketici Kuruluşlan 4 077 sayılı Tuketıcının Korunması Hakkındakı Kanun un 3 kısmında Tuketıcı K.uruluşları başlığı altında ıkı yenı tuketıcı kuruluşu duzenlenmıştır Yasanın 21 maddesınde duzenlenen Tuketıcı Konsevı "'tuketici sorunlannın. ihtıvaçlannın ve çıkarlannın korunmasına ilışkin gerekli tedbirleri araştınmak, sorunlann tüketici lehine çözumlenmesi ıçin alınacak tedbııierle bu kanunun uygulanmasına y onelik tedbırlere" dair goruşlen ılgılı merkeze Uetmek" amacıyla kurulmuştur Sanav ı v e Tıcaret Bakanlığı nın başkanlığında 9 bakanlık 3 musteşarlık ve 21 kamu kurumu meslek orgutu. enstıtu oda. sendıka, vakıf ve dernek temsılcılennın yeraldığı 73 uyeden oluşan konseyın uye sayısının en çok yuzde 50 sıntn kamu kurum ve kuruluşlanndan gelen temsılcılerden oluşabıleceğının, dığer yuzde 50 oranındakı uyelerın kamu kurumu nıtelığınde olmayan sıvıl toplum orgutlerının temsılcılerınden oluşmasının bır zorunluluk olarak ongorulmesı, tuketıcı sorunlarının vozumunde sıvıl orgutlenmelerın katılımının ne derecede onemsendığını gostermektedır Vasanın 27 maddesınde duzenlenen Tuketıcı Sorunlan Hakem Heyetı "tüketici ile satıcılar arasında çıkan uvusma/lıklan çozumlemek ve tüketici mahkemelerınde delil olarak ilen surulebilecek kararlar almakla gore\li olmak uzere" kurulmuştur Hakem heyetlerı ıllerde Sanayı ve Tıcaret ıl mudurluklerı ılçelerde kaymakamlıklar başkanlığında beledıye baro tuketıcı orgutu \e satıcının tacır \e esnaf olusuna gore Tıcaret Odası veya Esnaf ve Sanatkarlar Odası temsılcılerınden oluşan beş kışılık bır heyettır Hakem heyetlerının amacı tuketıcı ve satıcı arasındakı ıhtılafları devletın gozetımınde taraf temsılcılennın katılımı \e hukukçuların teknık desteğıyle çozumlemektır Heyette mulkı amır, devletı temsılen, beledıve tuketıcıyle ılgılı gorev \e sorumlulukları olan verel yonetım. tuketıcı derneğı ve oda temsılcisi ıhtılafın taraflan olan tuketıcı ve satıcı adına ıhtılatın taraflarını temsılen bulunmaktadırlar Sısteme bır yenılık olarak katılan baro temsılusının hevete katılımının oldukça farklı ve onemlı bır sebebı vardır Baro temsilcısı ne tıcarı yaşamı duzenlemek ve denetlemekle gorev lı ıdarenın adına ne de ıhtılafın taraflan olan tuketıcı ve satıcı adına heyette bulunmaktadır Baro temsılusı avukat ıhtılafın butun taraflarına aynı uzaklıkta olan tarafsız ve bağımsız olarak heyetın kararalma surecıne hukuka uygun karar alınması doğrultusunda katkıda bulunacak bır hukuk teknısyenı olarak gorev yapacaktır Sanayı ve Tıcaret Bakanlığı nın taşra teşkılaunın olmaması yasanın ongordugu maddı kaynağın henuz toparlanıp dağıtımının vapılamaması raportor ve nıemur olarak gore\ lendırılecek konuy la ılgılı eğıtılmış nıtelıklı personelın bulunmamabi, raportor personel ve bılırkışılere odenecek ucret veya ek odemelerin tespıt edılmemış olması ıl ve ılçe hakem heyetlennın gorev ve yetkı sınırlarına ılışkın duzenlemeden kaynaklanan degışık sorunlan olmasına rağmen hakem heyetlerı uygulamada tuketıcı sorunlarının çozumunde etkın ve onemlı bır ışle\ ı yerıne getırmektedırleı 4077 sayılı \asa tuketıcı kurulu>ları ve bu kurulusJarın oluşumunda katılımla ılgılı getırdığı yenılıkler yanında sorumluluk ılkesı ve tuketıcı taleplerıvle ılgılı yenı duzenlemelerıvle de tuketıcı sorunlarının çozumunde ozellıkle hakem heyetlerının uzlaşmayla sonuçlanan kararlar alabılme ımkânını arttırmıştır Yasanın ayıplı mal ve hızmetler ıçın satıcı. bayı, acente uretıcı ve ıthalatçının bırlıkte ve zıncırleme sorumluluğunu ongormesı hakem heyetlerının sorunun çozumunde satıcıyla bırlıkte bayı acente. uretıcı ve ıthalatçının da bılgısıne başvurması ve sorunun çozumune satıcı dışındakı kesımlerın de katılımını sağlaması sorunların uzlaşmayla çozumunu kolaylaştırmaktadır Tuketıcı ve satıcı arasındakı ıhtılaflann çozumunde bır dığer ımkân ıse yasanın ayıplı mal ve hızmetle ılgılı olarak tuketıcıye venısıyle değıştırme ayıporanında bedelının ındırımı bedelın ladesı ve ayıbın gıderılmesı gıbı dort avrı talepten bınsını tercıh edebılmek ımkanı tanınmasıdır Bu dort degışık talep hakkı kotuve kullanılmadan ıyınıyet kuralları çerçevesınde kullanılması halınde. amaca uygun bır seçenek olarak kullanıldığında sorunun uzlaşarak çozumunu kolaylaştırmaktadır Tuketıcı ve satıcı arasındakı sorunlann yargıya ıntıkal etmeden once uzlaşma voluyla çozumu bu olmuyorsa vargının çabuklaştırılmasını sağlayacak delıl nıtelığınde karar venlmesını ongoren ve bu ış ıçın tuketıcı kuruluşlan oluşturan yasanın amacına uygun olarak uygulanabılmesı ıçın devlete ve toplumun butun kesımlerıne gorev ler duşmektedır Tuketıcının Korunması Hakkındakı Yasa sınırlı da olsa. ekonomıde demokrasının gerçekleşmesını sağlamak bakımından onemle degerlendırılmesı gerekır Tuketıcılerın yasayı ogrenmelerı ve haklannı kullanmalan. yasanın kamuoy una mal edılmesını sağlayacaktır Dıleğımız. bundan once çıkarılan yenılıkçı yasaların başına gelenlerın Tuketıcı Yasası'nın başına gelmemesıdır Av. Uğur Yetimoğlu Tuketıcı Sorunlan 11 Hakem Hevetı Uyesı tstanbul Barosu ön Skr PENCERE Halk ile Vatandaş 'Halk' ıle 'vatandaş sozcuklerının gırgınnı geçen ılgınçfıkra 1960'larda uretıldı Sırtı kalın bır vatandaş Istanbul'dakı lebıderya evının onunde otururken bıraz otede denıze gıren sıradan yurttaşlara bakıp dostlanna sızlanıyormuş" "Efendım, halk yuzunden vatandaş denıze gı- remıyor..." • 'Halk' ıle 'vatandaş' arasındakı savaşım, o gun- lerde çok kızgındı Halk istanbul'da kıyıdan denı- ze gırmek ıster vatandaş kıyıları ınşaatla kapatır- dı. Gel zaman, gıt zaman, sonunda devletın aklı- na, kıyıları açmak değıl, doldurmak geldı Vatan- daşın denız kıyısındakı evlennın onu dolduruldu genış caddelere donuşturuldu Yıllar sonra halk, denıze kavuşunca ne gorsun'7 . Denız yok olmuş Halk ıle vatandaşın bır omur boyu suren sava- şımı, eskı tragedyalardakı gıbı sonuçlandı Şımdı halk ıle vatandaş, devletı de yanlanna ala- rak yas tutuyorlar "Bız, İstanbul'da denızı nasıl oldurduk?." • Kavramlar bırbırıne karışınca çozumler de bır-- bırıne bulaşır Bızım medyada en çok tırfıllenen sozcukler halk, devlet vatandaş gıbı olanlardır Televızyonda seçımlerden sonra halk dalkavuklu- ğunun yanında tureyen vatandaş dalkavukluğu basını da sardı Ne dıyortar . "Seçımı vatandaş kazandı " '- Nıçın? Çunku gorevını yapmış, katılım yuksekmış, va- tandaş oyunu vermış artık ış polıtıkacıya duşuyor- muş Pekı, seçımden seçıme demokrası tanhe kanş- madı mı? Çağdaş demokrası, 'sureklı katılım' değıl mıydı'? Hem vatandaş seçıme katılabıldı Dıyorlar kı "Yuzde 85 katıtdı " Bızım Ankara Burosu'ndakı arkadaşlar yeme- mışler, ıçmemışler, oturup hesaplamışlar 1 mılyon 50 bın oy geçersızsayılmış, her 7 vatandaştan bı- rının oyu haybeye gıtmış, 4 mılyon oy ulke bara- jının altında kalmış, yaklaşık 10 mılyon seçmen Meclıs'te temsıl edılememış Halkın katılımı buyuk olunca, vatandaşın sandı- ğa attığı oy gume mı gıdıyor"? Orta Asya ya kafayı takmış duşuk bıyıklı vatan- daşın oyu nereye gıttı? . Uçtu uçtu kuş uçtu Karda yuruyunce ayak seslen kurt kurt kurt dı- ye ses çıkaran vatandaşın oyu nerede? Yel ufurdu, su goturdu • Sandık başına gıdıp sandalı devırmeden, baraj- da boğulmadan oyunu kullanan vatandaş var mı? Var Ama o vatandaş da kendısının yeğledığı kışıye değıl, partı merkezlennde uç beş kışının duzenle- dığı lısteye oyunu vermek zorunda değıl mı' Merkez kontenıanına lıstede takılan vatandaşm demokrası hevesı kursağında kaldı, seçım ger- çekleştığınde gordu kı halkın buyuk katılımıyla bır- lıkte vatandaşın soyleyecek sozu kalmamış • Bızım kurnazlar, makarayı medyaya takmışlar Allah'ın gunu halkla ya da vatandaşla gırgır geçı- yorlar Oysa bız, bu karışık yontemle Istanbul'un denı- zını bıle bıtırdık, kıyılan açtığımızda, denıze ayağı- mızı sokamadık Sakın demokrasıyı de kurutmayalım' NÂZIM HİKIV1ET KÜLTÜR VE SAISAT VAKFI Llkemız kultur \e »anat va>amına ılgı duvanlara ve yabancı dostlanmıza ıkı dılde (Turkçe-lngılızce) hazırladıgı bır ajanda sunuvor 1996 Kültür Ajandası Culture Agenda Her an elınızın altında bulunmasında yarar olan ve Cumhunyet donemı dıkkate alınarak hazırlanan haftalık ajandada * Kültur-sanat-edebıyat kışılen (fotograf ve yapıtlanndan orneklerle) * Kültur-sanat ya>amı ve etkınlıklerı ıle ılgılı bılgıler (Özel günler-hattalar) * Kultur-sanat kuruluşlan ve ıletışım kurulabılecek onemlı telefonlar ver almaktadır Kuse kağıda basılı. spırallı, 12x17 cm boyutunda (çantada tasinabılır) ozel kutusu ıçınde Nâzım Hıkmet Kultur ve Sanat \akfı General \azaan Sok Mehtı Bey Apt 10 10 Tünel Tel 0212 252 61 14 252 61 15 \e YA.\-SA.T bavılennden bulabılırsınız 10 GUNDE 2. BASKI DİN DEVLETLERİ AYSEL EKŞI KITAPÇINIZDAN ISRARLA İSTEYİN (Kıtapçılara %25 ındınmlı, odemelı gondenlir) ÜMİT K o n u r S o k a k 27/1 006640 Kızılay Ankara YAY1NCILIK Tel 419 38 26 - 27 • Faks 417 56 68 Prof. Dr. TARIK ZAFER TUNAYA ANISINA CARSAMBA TOPLANTILAR1 SEÇİM SO>LÇLARI ÜZERİNE TARTIŞMA Sunuş: Rıdvan Akın (Boğazıçı Ünıversıtesı Oâretım Gorevlısı) Konuşmacı: T4RHAN ERDEM Tanh 11 Aralık 1995 Çarşamba Saat 17 10-1910 >er: TARIk Z:\FER T l \A\ A K I L II R MERKEZİ (Eskı Be>ogltı Evlendırme Daırcsı-Tunel)