Katalog

SAYFA CUMHURIYET 9 HAZIRAN1994 PERŞEMBE OLAYLAR VE GORUŞLER Bilimsel teknoloji, insan-doğa... Bılımsel yaklaşımın. ınsanı, doğal yapı>ı vedoğal ola>lan sayısal değerlere indırge> en tutumunu terk etmesı gerekır Prof. Dr. İLHAMİ KİZİROĞLU Hacettepe Üı B ılım \e bıhmseî vontemler kullanılarak gelıştınlen bı- hmsel teknolojı gunumaz ınsanının vaşamında onemlı bır ver tutar Bu- nun dozajının ne olması. bılımsel teknolojının nerede sona er- mesı gerektığ hususunda ınsanoğlu- nun gelıştırdığı bellı bır stratejı \ar mıdır'' Varsa bu stratejı ne oranda uv- gulanmaktadır0 Tum bu sorulann yanıtı bılımsel yontemlenn ınsanoğlu- nun yaşamını dennden etkılemeye başladığı \e bılımsel teknolojının vaz- geçıimezhğının anlaşıldığı donemden. gunumuze değın tartışıldığı. ama hala bır sonuç almanın mumkun oimadığı gorulmektedır Bılım olgusu antık çağdan ben, hat- ta ınsanın ateşı bulmasıvla bırlıkte. ınsan vaşamına gırmış. onu >akından etkılemış ve ılgılendırmıştır \risto'- nun ınsanı on plana çıkaran felsefesın- dede bılımvardır Onuncanlılansınıf- landınrken bılımsel bazj olçutlen goz onunde tutması ve doğa bılımlennın bırçok dalına bılımsel duşunce>ı sok- ması, onemlı bır gelışme sa>ılmalıdır Ansto duşunsel vaşamının etkısı. 17 hatta 18 vuzyıla kadar ınsanların va- şamını bıçımlendırmıştır Çocuk ve anne olumlennın azalması \e sağlık koşuliannın duzelmesı ınsan omru- nün artmasına vol açmıştır Bı\olojık bılımlerdekı gelışmeler sonucunda gen teknolojısı ve gen muhendıslığı gjbt bı- lım dallanndakı ustun bılımsel bulgu ve vontemler ınsan vaşamının en ıvı ko- şullarda surdurulmesı ıçın başvunılan teknolojık vontemlerdır Bu yontem- nı lenn hepsınde ana obje insan \aşamı ve insan olgusunun en ıvı koşullara ulaşması gerçeğıdır Bılımsel gelışme- nın modern anlamda ınsan vaşamını etkılemesı. geçen vuzvjlın başlanndan gunumuze kadar artan bır şekılde sur- muştur Bu bağlamda vurgulanması gereken en onemlı husus. bılımın ın- sanlann dışındaki tum amaçlanna yonelık olgulan gozardı ettığı olçude başanlı olmasıdır Teknolojık olma- van ıstemlerle, nıtelıkle ılgılı gozlemle- n. nıcelık değerlendırmeleredonuştur- mek. fıkırsel. etık ve estetık vonden yoksullaştırmak anlamına gelır Duyup gorerek algıladığımız doğal guzelhkler. bızım ıçın akustık ve optık bılımlenn bunlan ındırgedığ sa>ısal ıfadelerden daha onemlı ve doyurucu- dur Bılım ınsan benlığının bılınçaltı katmanlannı venı yenı keşfetmeje başlamıştır İnsan usunun ulaşıp algı- lavabıldığı olgular arasında bıîınçal- tındakı benlıkle ılgılı olanlan. ınsa- noğlu ıçın en onemlı. bılım ıçın ıse en zor ka\ ranan olgulardır İnsan \e doğa ikilemi Çağdaş bılımsel uygarlığın ozunde. ınsan ve doğanın ıkı karşıt oğe olduğu >atar Burada ınsan çıkansozkonusu- dur Bu sonuç buyuk olçude goz onunde tutulur Bunun sonucu olarak da doğanın ve doğa] vapılann ınsa- noğlu tarafından kuşatılıp tahnp edıl- mesı goruşu on plana çıkar Bunun gerçekleştınlmesınde. bılımsel yon- temlenn en onemlı araç olarak kulla- nıldığını hepımız bılıyoruz Bu bağ- lamda. gunumuzde ınsanın neden olduğu. doğal olmavan felaketler. ın- sanlığın varlığını teh'dıt eder bovutlara. ulaşmıştır Bılımsel yontemlenn >o- ğun ve korkusuzca kullanılmsı voluv- la ınsanoğlu gıdenlmesı olası olma- van lelaketlere vol açarak. doğanın vapısından kavnaklanan doğal afet- lerden çok daha etkılı bır konuma gel- mış ve doğa gucu vanında vapav \e etkın bır guç halıne gelmıştır Burada Ikıncı Dunva Savaşfnda atom bom- basının kullanılmaM sonuçlannın bu- gun bıle hala gıdenlememış oiması orneğının altını çızmek gerekır Yıne çeşıtlı uluslann vol açtığı çozumsuz- luklerde kullanılan savaş vontemlen hala bınlerce ınsanın canına mal olma- ya devam etmektedır Ozelıkle bıvo- kımvasal savaş vontemlen burada on plana çıkmaktadır Işte. bılımsel yok etme teknolojsı kullanılarak ınsan ır- kını tuketme arzu ve gucu, bır vandan doğal vapıvı bozarken. obur yandan ınsanın vaşamı pavlaştığı canlı varlık- lann da sonunu hazırlamaktadır Bazı ıvımser bılım adamlannın. bı- lım sa>esınde. doğal afetlenn onune geçıldığı savı bırdereceve kadar doğru olabılır ama aşın bılımsel guven, do- ğal olan afetlerden çok daha etkılı doğal olmavan afetlere neden olmak- tadır (2 Dunva Savaşı orneğı hala tazelığını korumaktadır) Gerçı çağ- daş uygarlık. onun bılımı kullanışının doğal afetlen bır olçuye kadar engelle- dığı gerçeğını vadsımaz. ama bunu sağlamava vol açan evlemlerın çoğu ınsan yapısı felaketlere neden olmak- ta, va da venılennı hazırlamaktadır Bılım etık (ahlakı) olarak taratsız du- şunsel bır etkınlık olarak surdurulur- se. ınsan ve doğa ıkılemınden kokenle- nen olumsuzluklar >enne. herkese hızmet eden ve ınsan vaşamının kaçı- nılmazı olan çeşıtlı katkılar sağlanmış olur Bu vuzden bılımın sureklı bır tarzda olumlu veya olumsuz sozcukle- nn etık anlamda kullanıldığında. ıyı ve kotu amaçlara hızmet edıp etmedığıne bağlı kalacağı gerçeğı bızlen yonlendı- ncı olmalıdır Bılımsel teknolojık >on- temler kullanılarak elde edılen olum- suzluklan ıvıleştırmede geç kalınması halınde. hem doğa hem de bızzat ınsan ıçın çok geç kalınmış olunur Buradan çıkanlmast gereken sonuçlan aşağıda- kıgıbıozetlevebılınz * Bılımsel teknolojı dığer canlı var- lıklann da vaşadığı doğanın bozulma- sı \e ışgalı ıçın kuUanılmamalı aksıne doğal denge ve duzenle uyumlu hale getınlmelı ve doğal bozulmaya jol aç- mamahdır * Bılımsel vontemlen kullanarak uretım vapan endustn devletlennın, ılen teknolojıye dayanarak urettıklen urunlennı, doğal >apı ve dengeyı boz- mavacak şekılde sağlamalan. onlann ınsanlık borcudur * Herkesın bılmesı gereken olgu, ın- sanın ancak doğal çevresı ıle bırlıkte varolabıleceğıdır Bu nedenle bılımsel teknolojının ınsanoğlunun hırsına hız- met eder bır tutum sergılememesı en onemlı varoluş koşulu olmalıdır * Bunun sağlanması, bızzat ınsa- noğluna. dolayısı ıle bılım adamlan, teknokrat ve endustnmn uluslararası dev lenne duşer Bılımın bazı zaaflan Bılım. ınsandan kavnaklanan olgulara, belırgın bır açıklık sağlamada kullanılır Ama bı- lımsel ınandıncılık bazen onlann ta- nınmasını engeller Bu tutumu ıle bı- lımsel bakış açısı suçlanabılır Bılım bır turun tum orneklennde. ortak bu- lunma> an v e bu v uzden de sav ısal ola- rak ıfade edılemeven gerçeklenn ozel- lıklennı. bılerek gormezlıkten gelebı- lır Bılımsel olgulann savılar ve fonmullerle ıtade edılmesı ıle doğal ya- pıdakı guzellıkler gozardı edılebılır Bılımsel duşunce bır adım daha ote- yegıderek.yaşamı da hafife alabılır ve ınsanın mılvonlarca yıl suren evnm su- recınde. voğurularak ortaya çıkan. gerçek doğal kımlığını de ınkar edebı- lır Bu, çağımız ınsanının. bılımsel vontemı kullanırken, karşılaşabıleceğı en onemlı eksıklık ve zaafıyetını oluş- turur (boyle olmasaydı ınsanlığı tehlı- keye sokan ıkı onemlı dunva savaşı çıkmazdı) Bılımsel yaklaşımın, ınsanı, doğal yapıyı ve doğal olaylan sayısal değer- lere ındırgeven tutumunu terk etmesı gerekır Yoksa ınsanın kışılığını bırke- nara ıten ve sadece bazı amaçlan ger- çekleştırmek ıçın kullanılan bır araç olduğunu unutmaya eğılım gosterdığı ıçın, bılımsel duşuncenın bu ıstenme- yen yanlan belırgın bır bıçımde one çıkar Insan >aşamı ve saygınlığının, doğavja u)um ıçınde. bılımsel yon- temler kullanılarak elde edılebıleceğını herkesın bılmesı gerekır Bu nedenle bılımın, ınsanlar tarafından her şeve gucu yettığının duşunulmesıne vol açacak kadar onemlı hale gelmemesı en onemlı koşul olarak kabul edılmelı- dır Araştırma konulanna akılcı du- şuncenın. eğıtılmış ve suzgeçten geçı- nlmış bakışını yonelterek. bazı konu- lar avdınlatılır Bunlann kalıcı ve evrensel yasalan vardır Bu yasalan ancak mantık gucuyle belırledığımız- de. çozumleyıcı bır yol bulur, bunu uygular ve genellemelere gıdebılınz Bu da ınsan, doğa ve bılımsel yonte- mın ıç ıçe, bırbınnı tamamlavan olgu- lar halıne gelmesıne neden olur Boyle bır sonuç doğal yapıyı ve çevreyı böz- madan, dığer canlılara zarar verme- den bıryaşarrun gerçekleşmesı demek- tır Bunu da usuyla hareket eden her ınsan arzu eder ARADABİR ESAT K. ERTLR EskiNATO Müfettisi Yarım Akıllılara... Istanbul u fethetmışız Iyı de etmışız Tarıh boyunca herkes her yerı fethetmıştır sonra da aklını başına dev- şırıp kosesıne çekılmış asağılık kompleksınden kurtul- muş, utkularmı kendısını gulunç duruma duşurmeye- cek bıçımde hazmetmış uygarlık yolunda ılerleme çabasını surdurmustur Sız benım yarı akıllılarım hıç duşunmez mıs/nız kı fethedılen bır yer gerçekte sızın olmamış bır yerdır Bunu her yıl bar bar bağırarak dunyanın gozune sok- makta hıçbır yararınız yoktur Başkalarına "davetıye" çıkarmaktan oteye bır ışe yaramaz Onlar karşınıza dıkı- lıp, ' Yaa oyle mP Sen burayı feth mı etmışsın Öyleyse bu yer senın değıldır Oyleyse çek arabanı, orayı eskı sahıbıne ver 1 demek hakları olmaz mı 7 Bırıncı Dunva Savaşı ndan sonra başkaları bu hakkı aramak ıçın, Is- tanbul u ışgal etmemışler mıydı'? Benım yarı akıllılarım bız tarıhımız boyunca salt is- tanbul u mu fethettık"> Bulgarıstan'ı, Yunanıstan'ı, Sırbıs- tan ı, Macanstan ı, Ermenıstan ı Surıye'yı, Irak'ı, Mısır ı, Yemen'ı Trablus u Tunus'u, Cezayır'ı de fethetmemış mıydık'Egeadalarını, Kıbns ı Gırıt ı Edirneyıde fethet- memış mıydık 7 Pekı nerede bunlar 9 Nıçın bunlan kutla- mıyorsunuz' Dort yuz yılda fethettıklerımızı, ellı yılda gen vermedık mı 7 Mustafa Kemal olmasaydı, evdekı bulgurdan da olmayacak mıydık» Takkenızı ya da sarığı- nızı onunuze koyup, duşunmez mısınız 1 Mustafa Kemal olmasaydı, bugun fethını kutladığınız Istanbul şoyledur- sun, Izmır Bursa Antalya, Samsun Trabzon Erzurum, MArkast 17. Sayfada TARHŞMA Toktamış Hoca haklıydıM^^ S~*^ Mavıs 1994 Turkıve'deovlesovlendığı varlığmadeğervermeyecek kışıyı şaşırttı ' ^ ^ ^ 3 Cumartesı denlıkavıtdışıekonomıve nezaketoıesıdavranışın Oldumuvaşımdısayın F ^ £ gunuKocaelı geçmıştevdşanmışhdvalı vanlışlığınaduşerekpanel Hatıpoğlu 1 f £ ^ ^ Sabancı ıhracat olgusu voktur 5 Nısan salonunubırakıpgıtmesevdınız Konuşmanızsırasındayerver ^ ^ ^ 1 1 KulturSıtesi ekonomık kararlannın Sn ToktamışAteş ınsoyledığı değındığınızulkenınbugun'ku ^ ^ ^ ^ " ^ toplantı getırdığıbuvukvukunakından bırçok konunun(gerçeğın), zordurumaduşmesınıntakdın salonunda>apılan.Sn kalkabılmenınveulkenın sızın değervermedığınız sağduvuluvıcdanlarda ToktamışAteş,Sn Zevvat ferahaenşebılmesınıntekve salondakıınsantopluluğunun vapılnîaktadır Fşçı.memur. Hatipoğlu,Sn İzzettin Önder, tek(bırbaşkaseçeneğı>ok) alkışlanvlanasıldefalarca emeklı. kuçukesnafındevletı Sn ÂrslanBaşerKafaoğluve volununa>nmsızhepımızın. onaylandığınıgorurdunuz vonetmedekıbaşansızlıktane Harb-IşSendıkasıGenel tum>urttaşlann Lğraşısınasavgıduvulan. suçuvepayı vardıda, bu BaşkanıSn İzzettinÇetin'ın ldkırleşmesınden(>oksul savgınkonumlardaolan kaosunağırfaturasıdargclırlı konuşmacı olarak katıldığı "5 olmajı kabul ctmcsınden) kanyersahıbı ınsanlar da çalışanlaraçıkanlıvor 1 NisanKararlarneDemokrasr gcçtığınısovledmız kımıleyınakıldlmaz • Bırcanlınınolmedenvasamını konuiupaneldcdeSn Sn TolctamiîAteşnededı'' yanlışlıklara duşebılır. surdurebıleceö en az beslenme Toktamış Ateş'ın "Kışiliğineçoksa\gıdu>duğunı Frenlenemeyenduvgulannın s,nınnaeelmıfvasamıntum konuşmasındadeğındığıkımı Sn. Hatıpoğlu'nun sonradanpışmanlıkdoğuran zevklennden hatta vasamsal konular.aynıpancldc konuşmasında değindiği kimi dcnetımsızdevınımııçersınde \ondenmutlakgereklıolan konuşmacı olarak bulunan, hususlameülkeekonomisinde bulunabılırler hayatoğelenndentumuvle PJrof Dr Sn Ze»at >arolduğunu ilerisurduğu Ogunsalonda bulunan ızleyıc. u z İ k uim.şb.rtopluluktan Hatıpoğlu nusonderece rakamları,havret>euzuntuıle topluluğunun buyuk fakırlesmek vonundenbaska rahatsızetmıştır karşıladım. Insanların gozünun çoğunluğunu, vaşamını nebeklenıvorkı' YıllannunıversıtehocasıSn içinebakarakyaşanan emeğınıngelınvlesurdurenışçı Hatıpoğlu,duvgulannave gerçeklerisaptırankişiler vcmcmurlarla.zorkoşullarda Asgan ucretınasgansıdeolur ıradegücunevenıkduşerek. nedenivleTurkivevanlış oerenımyapmavaçalışan !^ u .jT d - Vl , n '? 0 C a ı m 1 henuzbaşlamışolan panelı vönlendirildi. V ebûhran unıversıteoğren'cılen Jfl, ^ a l d l k l ^ n P a > çantasınıvekonuşma>aptığı >aşanıvor. Sivaset.iktisadın oluşıuru>ordu Konuşmanız yuzdc w lardan vuzdc masauzenndekı belgelen izduşumudur.Türkıveorgutlü sırasında.clınızısalondakı I5-Io araduşmuş, buyukbır toplavarak kızgınlık ıçersınde toplumolsavdı.bugunkıi toplulusa doğru >onlendırerek Çogunluğununelıneayda3-4 bırakıpgıtmıştır buhranıvaşâmazdık..." "... içinde bulunduğumuz mıl.vonlıragıbıpara geçen Nedendırbuparlavış\eonu Sn Hatıpoğlu.cğer ekonomikbuhranıntekçozumü; devletrnemuruveotekı alınamavan du>gusal dcvınım duvgulannıza venık duşup, sızı sizlerin, hepimizin h^ılf* 11 K | d t 9 n d S o z v e n SavınProfesorum 1 (sızlerı)dınlemekıçınsalonu fakirleşmesidir"bıçımındekı beklenebılırkı Sıznededınız 9 dolduranvuzlerceızlevıcının açıklamanızdoğrusu bırçok BlirhanOzbev PENCERE 'Yeni Nizam'?... Normandıya Cıkarması nın 50 ncı yıldonumu toren- lerle kutlandı 50 yıl once 6 hazıranda Muttefıkler Av- rupa yı Nazıler den kurtarmak ıçın tanhın en buyuk asken cıkarması nı gerceklestırmıslerdı Tum Avrupa Nazıler ın elındeydı Cıkarmanın ılk gununde 10 bın muttefık askerı oldu bu sayı ardından 37 bıne ulastı Ne var kı Ikıncı Dunya Sa- vaşı nda olenlerın lıstesıne bır goz atmak cok carpıcıdır Yaklaşık 38 mılyon oluyu uygar dunya şoyle paylaştı ABD300bın Almanya 5 mılyon Avusturya 380 bın Bel- cıka 88 bın Bulganstan 20 bın Ingıltere ve somurgelerı 421 bın Cekoslovakya 415 bın, Cın 1 mılyon 300 bın, Fın- landıya 90 bın Fransa 535 bın Hollanda 215 bın Italya 450 bın, Japonya 1 mılyon 800 bın Macanstan 430 bın Polonya 5 mılyon 800 bın Romanya460bın, Yugoslavya 1 mılyon 600 bın ve Sovyetler 17 mılyon Uygar Batı kendı ıçındekı savaşla Avrupa yı mezba- hayaçevırmıştı Bu savasın gerçek adı paylasım savaşı dır dunyayı paylaşmak hırsının urunudur, gezegenımızde gecerlı duzenı de vurgular çunku yerel savaşlan ancak yoksul- lar ama dunya savaşlarını ancak zengınlercıkarabılır • Normandıya Cıkarması yapılırken Avrupa baştan ba- şa Nazı ısgalı altındaydı Nasıloluyor bu7 Bır ulke yalnız duşman askerının gucuyle ışgal altında tutulamaz ısbırlıkcılerm etkınlıklerı çok buyuktur Jean Paul Sartre Duşmanla Kım Isbırlığı Yapar? başlıklı de- nemesınde bu olguyu ılgınç bır gozlemle açıklıyor Isbırlıkcılerm Alman zaferını gorur gormez Reich ın boyunduruğuna gırmek gerektığı sonucunu çıkarmala- n kışılıklerının derınlıklerındekı kokten bır karardan gelmektedır Oldu-bıttıye her ne olursa olsun boyun eğme kararı Kendılerının gerçekçılık adını verdıklerı bu davranışın çağımız ıdeolojısınde derm koklerı var- dır Işbırlıkcı hıstorıcısme dıyebıleceğımız bır duşunce hastalığına tutulmustur Tarıh bıze oğretıyor kı bır ulusun başına gelen buyuk bır olay, hemen kınler ve dırenışler doğurur Bunlarkımı zaman çok guzel olmakla bırlıkte sonunda ışe yaramaz sayılırlar Kaybolmuş bır davaya bağlı kalanlar, enınde sonunda zamanlarında yolunu sasırmış kalırlar ( ) Iş- bırlıkcılere gore ılerleme tanhın yuruyusunden ayrıl- maz nereye gıttığımızı bılmeyız, ama, değıştığımıze gore daha lyıye gıdıyoruz demektır Son tarıh olayı salt son olduğu ıcın en lyısıdır ( ) Orneğın savaşı onleme- ye guclerı yetmeyen banşseverler Alman ordulannı bırdenbıre barışı gerçeklestırecek guç olarak karşıla- dılar Nazı zaferının dunyaya unlu Pax Romana ya benzer bır 'Alman barışı getıreceğıne ınandılar Nazılenn Avrupa yı ışgal altında tutmaları yalnız ken- dı guçlerıyle gerçekleşmıyordu Yenı Nızam ın dunyaya barış duzenı getıreceğıne ınanan çoktu • Yaşadığımız yıllarda Pax Amerıcana Yenı Dunya Duzenı adı altında pıyasaya suruldu Son tarıh olayı budur Hemen son tarıh olayı nı tanhın sonu geldı' dıye yo- rumlayıp dunya bansını Pax Amerıcana nın kurduğu duzende bulduklarını sananlar ortaya çıktılar Ancak bu duzenın oncelıkle yoksulları somuren bır çarkı dondur- duğu uç dort yıl ıçınde anlaşıldı Roma Alman ya da Amerıkan gıbı bır tek devletın ya da ulusun ustunluğune dayalı bır barışın ınsanlık ve uy- garlığa ters duşeceğı açıktır Pekı nasıl oluyor da nıce okumuş yazmış aydın geçı- nen kışı bugun Pax Amerıcana yı savunabılıyor 7 Bu sorunun yanıtını Sartre yıllar once vermış Gerçı bugun ışgal altında değılız ama, gorunmeyen asker- ler beyınlerımızdekı bağımsızlık ve ozgurluk bılıncını çızmelerıyle ezıyorlar En kotusu de ısbırlıkcılerm yap- tıkları bu ışı erdem dıyekamuoyunasatabılmelerıdır Şaşılırmı buna 7 Nazı ısgalı altındakı Fransa da bıle vaktıyle bu fıkırler pazarlandığına gore Pıyasada pazarlanamayacak şey yoktur kuralı her zaman ışlıyor Aranan Haftalık bir dergiden beklediğiniz ve beklemediğiniz her şey bu yön'de! y ö n okunabilir ve taşınabilir bir dergidir. BANKA mahkuı olmaz! Yargılan yargılanamay^lar' dıyor? ParkOteli Skandah-2 BEŞ1KTAŞ bulunmustur! ! Kaleli TAŞAUR "subaylanmı ümit "karısT o KOC VE ECZACIBAŞI REFAH'A KARS 1 ORGUTLENIYOR 20.000.- TL. Bu haftanın yön'ii Koç, Eczacıbaşı, Profilo, Alarko ve diğer şirketlerden, sanat dünyasından, hangi iinlîi isimler şeriata karşı demokrasi için nasıl örgütleniyorlar? • Binlerce insanın parasını batıran bankacılar niçin mahkum olmaz, kîm kimi nasıl korur? Yargılanan ve yargılanmayanlar • Necdet Menzir emeklîye mi ayrılıyor ve niçin? • Su- baylara sivil çöziim Nataşalar • Meclis ve parti kulisleri • Basın, TV ve reklam ajansı dedikoduları, taze haber- ler, tirajlar, ratingler • Ajanda • Sinema, kitap, kaset • Bilim-teknik • Sağlık • Ekonomik göstergeler. Y O N B I R I N T E R M E D Y A Y A Y I N I D I R . H E R P A Z A R B A Y I N I Z D E