Katalog

8AYFA CUMHURİYET 20MAYIS1994CUMA 12 KULTUR "Osmanlı posta ve telgraf harltalan" sergisi 47.ULUSLARARASI CANNES FİLM FESTİ VAÜ'NDEN NOTLAR: Geçmişin ve bugünün kısırdöngüleri MEHMETBASUTÇU CANNES Yirmi bcş yıl insan yaşamı için uzun sayılan öncmli bır zaman parçasıdır; toplumlar ıçın isc çok kısa bir süreç. Ancak, uzun ya da kısa bazı parantczlcrin kapandığı, yenilerinin açılmak ü/crc olduğu dönemlerde, değil çeyrek yüzyılın, bırkaç yılın bile toplumIann yaşamında çok şeylcr değiştirdiği sık sık gözlemlenir. Çünkü bunalım döncmlerinde yaşam olağanüstü bir ıvmc kazanmış; dcğişimler alabildiğine hızlanmıştır...Bu konumda öncmli olan, s8z konusu ıvmenin vc hızın. o ülkcyi, o toplumu nereye doğru götürcccğıdir... tşte Sovyetler Birliğı örncğı: Polıtik yapının çözülmesinin ardından geçen bırkaç yıl içindc köklcnci bir değişim yaşanmıştır. Bu toplumsal ve politik depremin boyutlan, henüz öngörülemeyen derinliktedir... sokmanıza izin yoktur. Hele bir dokunmayı dcncyin o güzelım kızlara! Parmağınızın ucunu değdirdiğınız anda apar topar kapı dışarı edilirsiniz... Atom Egoyan'ın vergi dcnetleyıcısı kahramanı Francis, gecelerini bu barda, liselı bır öğrenci kılığında sahncyc çıkıp soyunmaya başlayan Christina'yı izlcycrck geçirir...Francis'in hcsap deftcrlcrini denetlediği Thomas, mağazasında egzolik hayvanlar satar...Thomas her türlü egzotizme meraklı, az konuşan, gizemli bir gcnçtir, sık sık operaya gidcr. Orada tanıştığı zenci gümriik memuruyla cşcinscl ilişki kurar... Francis Chnstina'ya dokunduğu için "Exotica"dan atılmıştır; Thomas'tan kcndi ycrinc o bara gidip Christina'yı scyretmesini istcr... • ANKARA(AA)Kültür BakanlığıvePTTGenel Müdürlüğü'nünişbirliğiyle, "Osmanlı dönemine ait özgün posta ve telgraf haritalan" sergısi açıldı.PTTGcnel Müdürlüğü'nden vcrilcn bilgiye görc Müzeler Haftası dolayısıyla düzcnlenen scrgi, TCDD Ankara Gan Sanat Galerisi'ndc açıldı. "Osmanlı dönemine ait özgün posta ve telgraf haritalan" sergisi 30 mayıs tarihine kadar ziyarete açık kalacak. Opera ve bale festivali prognamında değişiklik • ANTALY A (AA) Antalya'da düzenlenecek Türkiye'nin ilk opera ve bale festivalinin programında tasarruf tedbirleri nedeniyle değişiklik yupıldı. Daha önce 11 29 haziran tarihleri arasında antik Aspendos Tiyatrosu'nda gcrçekleştirileceği belırtilen " I. Aspendos Opera ve Bale I'estivali" 22 haziranda sona crecek. Bu nedenle 2629 haziran tarihleri arasında Tiflis Balesi'nin sunacağı "Alaaddin'in Sihirli Lambası", "Ali Baba ve KırK Haramilcr", "Sinbad", "Porgy and Bcss", "Bayadere" ve "Paquıta Divertısmanlar" adlı göstcrilerprogramdançıkanldı. Aynca daha önce 11 haziranda sahneleneceğı açıklanan Ferit Tüzün'ün "Midasın Kulaklan" ve 25 ha/iranda sahnelenecek Vcrdfnın "Requem" adlı operalan da program dışı kaldı. Yapısı striptease gibi 'Kilmin yapısını bir striptease gibi düşündüm. Kişilcr yavaş yavaş kendilerini ve duygularım ortaya dökerler'diyen Atom Fgoyan ekliyor: "Sacma ya da hastalıklı gibi gö/.iiksc de, bu davranısjarın ardında o kişilerin yalnı/lıklan ve umutsuzlukları yatınaktııdır..."İyi güzel de, biz Mısır'da doğan Ermenı asıllı Atom Egoyan'ın doğu ve batı kültürlcn arasında ılginç köprüler kurmayı başaran "Family Wiewing"(1987) ya da "Speaking Parts"(1989) adlı ilk filmlcrını daha başarılı bulmuştuk. Alan Rudolph ise gunümüz dünyasından kaçarak, yüzyılımızın ilk yarısma çcvirmiş kamerasını.. New York'ta vc Hollyvvood'da yaşayanı gerçek kişilerin, gerçck öykülerini anlatmayı ycğleyen Amerikalı yönetmcn, "Mrs Parkcr and The Vıcıous Circle" (Bayan Parker ve Kısırdöngü) adlı fılminde, gazeteci yazar Dorothy Parker m (18931967) vc dostlanmn yaşamını bcyazperdeye uyarlarken, bır dönemı vc o döncmin özelliklerini anlatma olanağı buluyor. Değişen hiçbir şey yok Rus Sineması, devlet desteğinı yitirmenin gctırdiği bocalanıa içindc değişik yollar ararken, ycpycni bir toplumsal gerçekçilik de yaratacaktı kuşkusuz...Andrei Konçalovski, ilginç ve taptaze bır örncklc karşımızda: Rusya gerçeklerinc duyarlı bir sinemacı kimliğiyle yaklaşan yönetmcn, ülkcsini kasıp kavuran siyasal ve toplumsal sanalara değinirkcn, bir dizi ciddi konuya, kendını cıddiye almadan, ycr yer olaylara muzipçe göz kırparak, yer yer dc eleştiri dozunu hınzırca yiiksck tutarak, çok ciddi analizler getiren bır film gerçeklcştirmiş. 1967 yılında çektiği "Assia'nın MutluluğıTnun dcvamı olan "Assia ve Altın Yumurtlayan Tavuk"ta Konçalovski şu sonuca varıyor: Aslında değişen hiçbir şcy yoktur. Ycrimizde sayıp avunuyoruz. Bin yıl önce ne idiysc insanoğlu, yüceliğiyle, küçük davranışlanyla, iç çckişmclcri ve dışa dönük kavgalanyla, yine aynı insandır; değişmemiştir... Kanadalı Atom Egoyan'ın iletişimsizliğe yeni bir çeşjtleme getiren 'Exotica' adlı f ilminin oyuncuları Bruce Greenvvood (solda) ve Mia Kirshner. ga kcntc göçmüş, birçok genç gıbı kırli işlerc girmiş, çok para kazanmaya başlamıştır!.. Eski yeni, bütün değerler altüst olmuştur... olmasına, üzücü gözlemler ıçermcsıne karşın, "Assia ve Altın Yumurtlayan Tavuk", hem dcnn hem de hafif, yani i/lenirken tad vercn güzcl bır toplumsal güldürü örncği... Konçalovski, ülkesındc yaşanan Uramlara acımasız bır hıcıvle yaklaşıp gcrçcklcri ödün vermedcn gözler önünc sererken, Kanadalı Atom Egoyan, Rus halkının ve yöncticilerinin özendikleri gelişmiş Batılı toplumlann, onulmaz hastalığına, yani aygıtın bulunduğu modern bir cv döşemiştır. .Vc hala Assia'ya aşıktır Çirkunov... Köylülcr bu yeni yetme kereste tüccanna karşı ccphc almışlardır... Fabrikanın gürültüsünden şikayctçi oldukları için ellerinde pankartlarla bir yürüyüş düzenleyerek gövde göstcnsi yaparlar. Eski alışkanlıklar Yirmi beş yıl önce... kolay kolay unutulacak gibi değilRus halkının Slav kimliğinı, ne dir...Ve votka, bütün dertlerin deStalinizm değiştircbilmiştir, ne de vası olmayı sürdürmektedir...Serioperestroyka! Liberal ekonomi düzcni ya da bugün yaşandığı bıçimiylc düzensi/liği nasıl dcğiştirsin? Yirmi beş yıl önce, Assia'nın yaşadığı köyü tanımış, köylülcrin kolhozda elbirliğiyle, neşe içindc çalışmalannu tanık olmuştuk. Ancak tümüyle tozpembe değildi bu tablo. Kaytaranlar vardı, Stalin'in kamplanndan yavaş yavaş söz edenler bile vardı ..Konçalovski, cılveli Assia'nın peşinde koşan gcnç Stepan'ı, yağız delikanlı Çirkunov'u tanıtmıştı bizlcre..Sonra, Absia'nın gürbüz bir oğlu olmuştıı: Scnoga. Doğumun görüntülermesinin bılc sansürü rahatsız ctmesi, yukarıdaki nedenlere eklcnincc, fa/.la natüralist bulunan film, hem kırpılmış hem de yalnız sinema kulüplerinde gösterileyc mahkum cdilmişti. En gerçekçi vc fantezist Bugüne dek yanşan filmlcr arasında en gerçekçi, aynı zamanda da en fantezist olanını Konçalovski gcrçekleştirmiş. Sert eleştirilerle dolu ilctişimsizliğc yeni bir çeşitleme gclinyordu. "Exotica", Kanada'nın büyük kentlcnndc onlarca örneği bulunan, sıcak mı sıcak bir gecc kulubüdür; Egoyan'ın filmine adını vcrmiştir, çünkü olaylann büyük bir bölümü genç ve güzel kadınlann çırılçıplak soyundukları bu barda Çılgınlıklarla dolu bir yaşam geçer. Kuzey Amcrika usulü stripBayan Parker, Hotel Algonquin'tease farklıdır. Kızlar masanıza dek gelip, burnunuzun dibinde soyunur in banndaki yuvarlak masa çevrelar! Ancak burnunuzu Hiçbir yere sinde Robert Benchley, Charles Mcarthur ve Alexander NVooIeott gibi belli başlı arkadaşlanyla düzenli olarak buluşurlar. Birlikte, sanat eleştirmenliği konusunda Amerikan gazcteciliğine bir dizi yeni yaklaşım gctırmişlerdir. Çılgınlıklarla dolu özel yaşamlan, inişli çıkışlı, eğri büğrü çizgiler izler... Yenilikçi çabalar, hırslı girişimlcr, düsler, gerçekler ve alkol...Bir nokladan sonra kısırdöngü başlamıştır. Alan Rudolph'un sineması da bir yerde içeriğiyle örtüşmüş...Kısır demek herhaîde haksızlık olaaık ama, sonuç olarak, yerindc sayan, dönüp duran.düzeylibirsmemaörneği "Bayan Parker ve Kısırdöngü." • KAYSERİ (AA) Kayseri Etnografya Müzesi, yapılan onanm çalışmalanndan sonra yeniden ziyarete açıldı. Kayseri Valı Yardımcısı Şemsettin Ulusoy, müzcnin açılışı dolayısıyla düzenlenen törende yaptığı konuşmada, Kayseri'nin Selçuklulardöneminden beri önemli bır ticaret ve sanat merkezi olduğunu belirterek, "Bu dönemlere ait eserlerin sergilendiği Etnografya Müzesi'nin kapalı olması, kcnt için önemli bir kayıptı. Bugün tekrar ziyarete açılması sevindirici birolaydır" dedi. Kayseri Etnografya Müzcsi'ndeSelçuklu, Beylikler, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait bin eser yer alıyor. Müzcdc sikkclcr, madeni eşyalar, kadıncrkek kıyafetleri, takı vesüs eşyalan, çadırlar ve yazma eserler sergileniyor. Kayseri Etnografya Müzesi açıldı En iyi kadın oyuncuya aday Insanoğlunun bıkıp usanmadan doğurgan kılmaya, bir anlam vcrmeye çabaladığı yaşamı, aslında bır döngü dcğil midir? Kuşkusuz. öncmli olan, çcmbcrin çapıdır. Ancak, ister istemcz küçülüp bır noktada son bulacak, ya da suya atılan taşın doğurduğu halkalar örneğinde olduğu gibi genişlcdikçc yitip gidecektir bu çemberler...Yine de, yaşamın cn kutsal anlamı, çemberlenmizin çaplannı herşcyc karşın genişletmeye çalışmak değil midır? Dorothy Parkerı başanyla yorumlayan Jcnnifcr Jason Leigh, üc gün içinde iki kcz karşımıza gelen bir oyuncuydu. Joel Coen'ın filmindc de göz dolduran Leişh, Isabelle Adjanı ile birlikte, cn iyı kadın oyuncu ödülünc adaylığını İtoyuverdi! I.UIuslararası Eşme Killm Festivali • EŞME(AA)1. Uluslararası Eşme Kılım Festivali, Uşak'ın Eşme ilçesinde başladı. Turizm Bakanı Abdülkadir Ateş, Cumhuriyet Alanı'nda düzenlenen törende yaptığı konuşmada, turizmin sadece denizi olan yerlerde dcğil, turizme yönelik özellikleri olan yerlerde de yayılacağını söyledi. Türkiye'de kilim festivalinin ilk kez Eşme'de düzenlendiğini bildircn Bakan ' Ateş, "Egemizin güzel ilçesi ve kilimlerinin deseni deniz görünümünde olan Eşme de turizme açılacaktır. Bu turizm ve kültür etkinliği, Türkiye'de ilk kez kilim festivali olarak ilçenizde yapılmaktadır" diye konuştu. Festıvalde, Romanya ve Makedonya'dan gelen halk oyunlan ekipleri gösteri sundu. Turgutlu MchtcrTakımı vcSıvas Türk Müzıği korosu sanatçılan konser verdi. Bütün değerler altüst olmuş Bugün yine aynı köyc geri dönüyoruz. Assia artık yaşlı vc yalnız bir kadındır tek dostu tavuğu Rabia' ( dır. Kasabanın pazannda yumurtalarını istediği fiyattan satamamaktan şikayctçidir Assia, çünkü, mafya el koymuştur herşeye. Rusya devlet ekonomisinden açık pazar ekonomisine balıklama dalmış, yaşam biçimi dcğışmiştır. Çoğunluk, yine votka kadehlerindc gcçmişi ye bugünü unutarak, gelecekten korkmamaya çabalarken, Çirkunov zengin bir işadamı olmuş, kcıcstc fabrikası kurarak, içinde her türlü cleklronik Jennifer Jason Leigh, "Bayan Parker ve Kısır Döngü"de ^(üstte, solda). Konçalovski'nin "Assia ve Altın YumurtlayanTavuk" filminde yirmi beş yıl önce ve sonra (yanda). Zeki ve sıradışı Dorothy Parker'ı başanyla canlandırıyor Leigh, ikifilmleCannes'da Kültür Servisi Türkiye'de de gösterime giren 1988 yapımı "Moderners" fılmiylc ünlencn yönetmen Alan Rudolph, bir kez daha entelektüellcnn vc sanatçıların dünyasma eğildiği yeni filmi "Mrs Parker and The Vicious Circle"(Bayan Parker ve Kısır Döngü) ilc Cannes Film Festivali'nde yanşıyor. Sıradışı Amerikalı kadın yazar Dorothy Parker ve 1920'lerin New Yorku'ndaki sanatçı ve entelektüel çevreyi (kısırdöngüyü) anlatan fılmde, Parker rolünü, "Brooklyn'den Son Çıkış" , "Short Cuts" gibi fılmlcriyle tanıdığımız Jennifer Jason Leigh üstlcniyor. "Bayan Parker ve Kısırdöngü" testivalin açıhş filmi "The Hudsucker Proxy"de dc rol alan Lcigh'in, Cannes'daki ıkınci fılmı oluyor. On dört yıllık sinema meslcğinde ilk kez Cannes'da yarışan 50 yaşındaki Alan Rudolph, bağımsız çalışıyor ve Hollysvood filmleri hakkındaki saldırgan yorumlanyla tanınıyor. "Birini öldür, ardından bir de espri patlat, işte sana Hollywood nhni" diyen yönetmenın "Bayan Parker..."ı gerçekleştirmesinde başka bir Hollyvvood düşmanı yönetmenin, Robert Altman'ın, büyük rolü olmuş. 1970 yıhnda "MASH" fılmiyle Altın Palmiye kazanan, son yıllarda "Oyuncu" ve "Short Cuts" filmleriy etmcsinde de aracı olmuş. Altman le yeni bir çıkış yapan Altman, fıl olmasaydı hiçbir zaman germin yapımcıhğını üstlcnmekle çekleştiremcyeccğini bclirlcn Rukalmayıp Leigh'nin başrolü kabul dolph, "Filmin her köşesinde parmak izieri var. Suçlu o, benim hiç ilgim yok" diyor. Şiir ve kısa öykülerinin yanısıra, alkolizmi ve yaşadığı dönemde bir kadından İ3eklenmcyen bağımsız yaşam biçımıyle dc ünlencn Dorothy Parker, filmdc son derccc zcki vc skandal yaratmaya cğilımlı bır genç kadın olarak gösteıiliyor. Rudolph, Parker'ı, "Erkcklerden daha çok içen, daha çok konuşan ve daha çok sevişen, çağının çok ötesinde cesur bir kadın " olarak yansıtmaya çalıştığını bclirtiyor. Leigh isc, bırkaç kez intihara teşcbbüs eden Parker'ın aslında yalnız ve mutsuz bir insan olduğuna inanıyor: "Onun beyninin içine girmek acı verici bir deneyimdi, ama kcjke hala çekimlersürüyor olsaydı da bcn de hala orada bulunsaydım".'Mczar taşının üzerinc "lo/ıımıı okuyun" ve "Eğer bu ya/ıyı okııvabiliyorsanı/, çok fa/.la yakınımda duruyorsunuz dcmektir" cümlelerinin yazılmasını vasiyet eden Parkcr'ın, sıradışı yaşamının kolaylıkla klişe bır filmc dönüşcbilceğini belirtcn Rudolph, filnıın klişclcrc sapmadan, Parker'ın karmaşık ruhsal yapısını çözümlcmcyi Leigh, "The Hudsucker Proxy'dc. başardığına inanıyor. Toplama kampında sanat Auschvvitz'de yaşamını yitiren Çek besteci Hans Krasa'nın 60 yıldır arşivlerde bekleyen operası yıllar sonra günışığma çıktı Kültür Servisi İsını Hans Krasa lcr. Bu olaydan kısa bir sürc sonra yılında düzcnlcncn "Terezin'den Müydı. 1899 yılında Prag'da doğmuş, Krasa Auschwitz'e göndcrildı, bir zik" başlıklı etkinlik topladı. bu büyülü kenttckı Alman Tiyatro daha da dönmcdi. Kısa bir süre önce Prag'da da bensu'nda ve Berlın'dckı Kroll Operası'Bu Çek sanatçılannın olağanüstü zer bir olay yaşandı: Hans Krasa'nın nda besteci ve müzık öğrelmeni ola yaratıcı potansiyclınıdünyanın farket ilk kcz 1933 yılında sahnelenen, Dostorak çalışmıştı. Gayct sıradan bir ya mesi ıse çok uzun zaman aldı... Pavd yevski'nin bir öyküsünden esınlenerek şamöyküsü vardı ya da öylc ola llaas, Gideon Klein vc Viktor I Ilmann bcslclediği operası "Verlobung im Tracaktı.Ama lOağuslos um" (Hayali Nişan) Prag 1942 yılında Tcrezın Devlet Operasfnca sahnetoplama kampına lendi. "Verlobung im Traum" göndcrildı. Israilli orkcstra şetl lsrael YıAlexander von non'un dıkkatını çekip müı Zemlinsky'nin öğrenzikseverlere ulaşana dek tam cisi ve döneminin en 60 yıl arşivlerde beklcdı... yetenekli Çek müzisKrasa'nın özcllığı, muzıyenlennden biri olan ğındc mı/aha ycr vcrırken Hans Krasa, 10 bin aşın komiklığc kaçmaması kışilik Terczin kampıvc Rossini gibi grotesk vokal na sığdınlmaya çalı'ensemble'lar yapabilmcsiyşan 180 bin Yahudi'di. Bu açıdan Strauss ve Mildcn bıriydı. Kampta haud'u da çağnştıran Çek yaşanan zorluklar bestecinin yapıtlannda geriiçindc, nıu/ık vc sanat lerde bir yerdc, o dengeli gülyaşamı "katlanılabidürünün ardında hcp bır traUr" kılan tek şeydi vc Hans Krasa'nın yapıtını l*rag Devlet Operası sahneledi. jedi bekliyor... Prag'da sahkısa bir süre içinde nelenen "Vertobung im Trakampta hareketli, zengin birkültürel yaşamlannı sürdürmek için harcadı um" operası, kızına zcngın bır kcx:a altyapı oluştu Nazilcr dc kamptaki klan yoğun çabayı düzinelerce sanat ;ırayan bir annenın, başkasını seven bu potansiyeli farketmede geç kalaktardılar, bunlann pek çoğu kızını yaşlı bir prenslc evlendirmeye madılar. Krasa'nın 1938 yılında bcs yapıtına 1980'li yıllann son yansında halka çalışmasını konu alıyor. Gcnç kız Sitelemiş olduğu çocuk operası "Brun ulaştı: Ullmann'ın "Atlantis na'nın sevdiği adam Fcdja, yaşlı prcnsi dibar" kampta bulunan mü/ık alct Imparatoru", Vıyana yapıtı Opcrası'nca an bu cvliliğı hayal cttiğinc inandınyor. lenne görc yenıdcn düzcnlcnip cak 1987 yılında sahnelencbildı. Aynı Oyun, ısnııni buradan alıyor. Ancak yazıldığında vc kampın çocuklannca sahnclcııdiğindc, Naziler propa yıl Düsscldorrda açılan bir sergi de Fedja yaşamını yiliriyor ve Sina, başganda amacıyla ctkınliği filme çekti olaya dikkat çckerken, yok olan bu ta ka bir yaşlı adamla yaşamını birleştirrihscl mirasa asıl ilgiyi Berlin'dc 1990 mck zorunda kalıyor... • CANNES (A A) Bcyazpcrdenin ünlü isimleri Qint Eastwood ve Catherine Deneuve, artık dünya sinema mirasını koruyacak. UNESCO Başkanı Federico Mayor, Cannes Film Festivali'nde yaptığı konuşmada, tcşkilatın dünya sinemasının geçmişini koruyabilmck için başlattığı kampanyada, Eastvvood ve Deneuve'nin iyiniyet elçileri olarak öncülük yapacağını söylcdi. Mayor, gelişmekte olan ülkclenn sinema filmlerini koruyabilmeleri amacıyla 100 bin dolar ayrıldığını belirtti. "Tüm dünyada 1950 yılından önce çevrilen fılmlerin üçte birinin zaten kaybolduğunu" kaydeden Mayor, "Eğer hızlı önlem almazsak 1950 yılından buyana çevrilenfilmlcrdc kaybolabilir" dedi. Mayor, UNESCO'nun Paris'tc ocak ayında "kurtanlmış filmler" festivali düzcnlcycceğini ye restore edilmiş bır filmi ödüllendireceğini de açıkladı. Cannes Film Fcstivali'ninjüri başkanlığını yürüten Eastvvood ise, "UNESCO'nun film koruma çalışmasına yürekten inanıyorum. Çok geç olmadan harekete geçrnclivir." diye konuştu. Eastvvood ve Deneuve, dünya sinemasını koruyacak