Katalog

27 AĞUSTOS1993 CUMA CUMHURİYET SAYFA DUNYADAN Rusya, 1917dehileböylekav^ yaşamadı R usya'daki üst düzey görevlile- nn bırbırlerine çamur atması, kanıt göstermeden bırbirleri- ni yolsuzlukla suçlaması, hüküme- tin gıderek zayıflayan otoritesini lyi- cc sarsıyor. Yasama ve yürütme organlan arasındaki çehşkiler, yeru bır anaya- sa ya da yeni seçimler üzerine bır İca- rara vanlamaması, Rusya'yı felce uğratıyor. Savaşeğer yalmzca. Dev- let Başkanı Boris Yeltsin ile sözcü Ruslan Hasbulatov önderliğindeki parlamento arasında olsaydı, bu çe- kişme, geçmışte yaşananlar gıbi sılu- cı bir seyir izleyecekü. Oysa savaş, şimdi hükümet içeri- sinde canlı olarak yaşanıyor. Üst düzey bir bakan. çalışma arkadaşla- nnı, yasadışı bağlantılan yüzünden bürosundan atükları gerekçesiyle suçluyor. Hükümete aylardır yol- suzluk suçlamalan getiren muhalif gazeteler ve Hasbulatov, Yardımcı Başkan Akxandr Rutskoy gibi poli- tikacılar, bu suçlanmanm üzerine athyor. ITemel kararların tümü erteleniyor Politikacılar kavga ederken, hü- kümetin otoritesi giderek sarsılıyor. Parlamento, başkanlık nezdindeki kararlan tanımıyor, Yeltsin ve hü- kümeti, parlamentonun çıkardığj yasalan tanımıyor. Çok temel kararlann tümü ileri tanhe ertelenıyor. Hükümet, eko- nomik polıtikalarla ilgili olarak iki- ye bölünmüş durumda. Rusya Fe- derasyonu'nun büyuk, zengin böl- geleri kendi yollannda ılerliyor. Enflasyon yeniden yükselmeye baş- ladı Gerçekanlamdabiryapısalre- form. sonraya bırakjlıyor. Yorgun, kuşku içindeki halk, kar- şısında kararlı bir önderlik yenne. hükümetin can damanna yönelik. birbiriyle çelişen bır dizi suçlama buluyor. Daha geçen hafta. Rutskoy, yol- suzluklarla ilgili. başkana bağlı bir komibyonun getırdiği. kanıtlardan yoksun suçlamalan yalanladı. Ko- mısyon. aynı zamanda Dı:> Ticaret Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı ve Enerji Bakanhğı'ndaki yolsuzluk- larla ilgili bir sonışma başlatıldığını kabul etti. Dört bakan şimdiden istifa etti ya da görevden alındı. Bu ayın başla- nnda Güvenlik Bakanlığı'nın başm- daki Viktor Barannikov. yolsuzluk- lara kanştığı gerekçesiyle görevden alındı Enformasyon Bakanı. Miha- il Fedotov. basının çok daha sıkı bır şekılde kontrol edılmesıni isteyen, aynı zamanda da Yeltsin taraftan Mihail Poltoranin'in baskılanna da- yanamayarak ışinden aynldı. İsiıfdlar içinde en kölü sonuçlar doğuranı. 32 yaşındakı Dış Ticaret Bakanı Sergey Glazyev'ın istifası ol- du. Pazar ekonomisıne yakınlığıyla tanınan Glazyev, Afrika'ya resmi bır zıyaret düzenlemek üzere uçağı- na bınerken Moskova'ya gen çağnl- dı. Daha kazançlı ışlerle uğraşan ba- kanhğı. sık sık yolsuzluk suçlama- lanna hedef oluyor. Glazyev, son olarak, petrol ve petrol ürünleri sat- ma yetkisine sahip olan şirketlerin sayısını indirmiştı. Bu ürünlenn yasadışı yollardan satışı, Rusya'ya milyarlarca dolara mal oldu. Aşağılamalara ve suçla- malara kızan Glazyev. iktidan ele gecirmeye çalışan "mafya çeteleri- nin" kurbanı olduğunu belırten öfke dolu bir mektup yazarak görevin- den istifa elti. I Giiçlü kişilerin hedefi I Dış Ticaret Bakanlığı İzvestia gazetesınden Mihail Ber- ır. bazı "eüclü kişilerin". Glazvev'-— ( ger, bazı "güçlü kişilerin". u ı « j t ı - in "hayli etkiü ve çekki olan" görevı- OGÜNDOĞANLARBUGÜN30 YAŞINDA JFK dosyası, daha çok kuşak eskitir A BD Başkanı John F. Kennedy'nin 22Kasım 1963'tebirsuikaste kurban gitmesinın ardından yapılan soruşturmayla ılgılı doküman, bir dosyada toplanarak 30 yıl sonra açılmak üzere Ulusal Arşiv'e kaldınlmıştı. Geçen pazartesi arşiv açıldı ve dosya. üst inceleme için ilgili makamlara sunuldu. Dosya. CIA'in hazırladığı 90 bin sayfahk rapor. başkanlığa ait binlerce sayfahk ev rak, araştırma bulgulannı içeren doküman, fotoğraf ve kısa notlardan oluşuyor. Dosyanın acılmasıyla Osvvald ile ilgili bulgulann yanı sıra dedikodu ve söylenti nitelikli bilgiler yeniden gündemegeldi. CIA'in hazırladığı rapor ve dığer malzemenin son derece düzenli bir şekilde tasnif edilmesıne karşın, bilmecenin çözülmesi için gerekli olan en can alıcı bölüm eksik. CIA ' tarafından "çok kli"g damgasıyla dosyalanan dokümanın arasında gazete kupürlerinin çıkması ise oldukça ilgi çekiyor. Cinayeti Osvvald'ın işlediğine emin olanlar, dosyada kesın de- hlleri bulabiliyor. Osvvald'ın suikastı tek başma ışlemediğine mananlar için de dos- yada kanıt bulunuyor. Suikastle ilgili üç kitap yazan Edvvard Jay Epstein, dosyada herkesi hoşnut edecek bılgilerin bulundu- ğuna dikkat çekerek "Bu demektir ki, sui- kast çözmeye meraklı bir kuşak daha yeti- şecek" diyor. Suikastla ilgili olarak ortaya atılan kuramlardan bazılan şöyle: Ken- nedy'yi Sovyetler öldürdü, Kübalılar öl- dürdü ya da Mafya öldürdü. Ancak dos- ya, bu kuramlardan herhangi birini destekleyecek kesın bilgilen ıçermıyor. 199 l'de yönetmen Oliver Stone tarafından çevrilen "JFK" adlı filmde, suikastın istihbarat örgütünde görevli kişilerden ve askerlerden oluşan bir grup tarafından planlandığı öne sürülüyordu. Söz konusu fılmin ortaya atüğı kurama tepki olarak Kongre, dosyanın açılmasını öne aldı. Suikast ile ilgili doküman, resmi iki komisyon tarafından incelenmişti. Warren Komisyonu, Kennedy'nin Osvvald tarafından öldürüldüğüne ilişkin kesin kanıtlareldeettığini öne sürmüştü. TemsilcilerMeclisi'ninseçtiği komiteise. Osvvald'ın yanı sıra suıkasta başka güçlerinde kanşuğında ısrarlıydı. Warren Komisyonu'na en sert tepki, ken- dilerine Suikast Kuramcdarı denı- lengruptangeldı. Warren Komisyo- nu, Osvvald'ın Kennedy'ye sıktığı tek kurşunun, Başkan'ıdelipgeç- tiğıru.Conallynin sırlından girip göğsünden çıka- rak sağ bileğini deldiğinivesolba- cağına sap- landığını Öne sürii- yordu. Bırmermi- nın bu denlı kar- maşıkbiryoluizle- yemeyeceğini savunan muhalif- ler, "Büyülû mermi" esprisini ortaya atmıştı. Temsilciler Meclisi komisyonu danışmanı G. Robert Blakey." Aklı başı- nda bir insan, iki seçenek üzerinde durur. Oswald'ın ya yalnız başına hareket ertiğini ya da ikinci bir silahlı kişinin atay yerinde olduğunu v arsayar. Eğer ikinci bir kişi söz konusu ise, örgütlü bir suikastla karşı karşı- yaokhığumuzortayaçıkar"dıyor. ikinci varsayım, hayal gücünün sınırlannı zorla- yan spekülasyonlara yol açıyor. Blakey, dokümana göz attığında, "Bunlann hiçbi- ri yeni değil. Yaptığmıız, tarihi bir olayı ye- niden gözden gecirmek" diye konuşuyor. TimVVeiner Genç senatör Kennedy, Capitol'ün bahçesinde dalgın dalgın yüriirken, başkan olursa başına gelebilecekleri mi dûşünüyordu? G. Afiika'da işkenceye taznunat A frika Ulusal Kongresi'nin pazartesi günii yayınladtğı ve ırkçüığa karşı gerilla savaşının sûrdürüldüğü yıllar- da kendi askeri kamplarında yaşanan iş- kence ve ölümlerle ilgili ayrıntılı bılgilerin verildiği rapor, insan haldarı uygulamaları tarihinde ilk kez "bir birimin özeleştirisi" oiarak kabul ediliyor. Raporda, aralarında hala kongrenin gü- venlik bölümünde çalışan üyelerin de yer aldığı. haklannda işkenceci iddiaları btilu- nan kişilerin isiraleri veriliyor ve kongrenin şu anda hayarta olan kurbanlara tazminat vermesi gerektiği belirtiliyor. Üst düzey iki kongre görevlisi de, insan haklanna yapılan salduılara katümakla suçianıyor. Rapor, ilk demokratik seçimle- rine hazırlanan Gûney Afrika'da, kongre- nin, polis yönetimine karşı duyduğu iyiniye- tin öîçüsünün göstergesi olarak yoğun bir il- giyle bekleniyordu. Kongre Genel Sekreteri Cyril Ramaphosa, örgütün, ulusal yönetim komitesinin, suçlananlann cc/alarını ve öde- necek tazminatlan kararlaştırmak üzere pa- zar günü toplanacağını bildirdi. Örgüt, suii- stimalden suçlu bulu- nanları para cezasına çarptırabilecek, görev- lerini bir süre için askı- ya alabilecek ya da tamamen görevden uzaklaştırabilecek. Kongre. geçen ekim ayı- nda kendilerine karşıt görüşte olan ya da bağlılıklarından kuşkulanılan üyelerin sür- gün kamplanna yollanarak işkenceye tabi rurulduklarını itiraf etmişti. Bu kamplann arasında en bilineni, Angola'daki Quadro ceza kampı. Ancak, ekimdeki raporda. ke- ndilerini suçlayanlarla yüzleşme şansı bula- madıkları gerekçesiyle suiLstimalden dolayı suçlananların isimlerinin açıkianmasından kaçınnmıştı. Pazartesi günkü rapor ise, Sovveto y akı- nlanndaki bir stadyumda gerçekleştîrilen mahkeme tarzı du- mşmaların sonucun- da, "önceki raporun devamı" niteliğinde yayımlandı. Üç komisyon üyesinden ikisi, kongrenin önde gelen avukatlanndan oldu- ğu için. önceki rapor geçersiz bulunmuştu. L ç kişilik yeni komisyona ise, bilinen hiçbir politik bağlantısı bulunmayan emekli Güney Afrikalı bir işadamı başkanlık etti. Yeni askerlerin çoğu, eğitim düzeyi dü- şük. savaşmaya hevesli. alkol ve uyuşhırucu alışkanhkları olan kişilerdi. Bazılan Güney Afrika polisi tarafından yollanmış ajanlardı. Kongre tarafından o dönemde güvenlik bölümüne sınırsız araştırma, yargdama ve cezalandırma yetkisi tanındı. * Komisyon, casus olduklarmdan kuş- kulanılan kişilerin 1970lerin sonlarından I991'e kadar mahkemeye çıkartdmadan hapse atıldığını, itirafa zorlanmak için işkence gördüğünü. sopa ve tellerle dövüldüklerini ortaya çıkardı. Kongrenin bazı durumlarda sadakatsizlikten kuşkulanmak için haklı nedenleri olduğunu belirten komisyon. gmenlik güçlerinin gene de suçlamalan kanıtlamak için çaba göster- mediğini ekledi. Bill Keller Bask bölgesinekış5 güzdenöncegeldi M adnd, ETA'nın etkinhğinin yeniden başlamasından en- dişeleniyor. Barcelona j Olımpiyat Oyunlan ve Seville Ulus- îlararası Sergisi'nin gerçekleşüği yıl ' olan 1992"de ETA'ya ındınlen dar- beler sonunda oluşan umutlar, yeri- , ni yeniden endişeye bıraktı. Yoksa, Bask terörünün toprağa venldıği düşüncesıne çok mu erken alışılmıştı? Uzmanlann sıcak bir sonbahar bekiememelerine karşın. ' ETA'nın yeniden etkınlıklerine baş- 'ladığını gösteren birçok belirtı var. Yaz aylan boyunca ölüme neden ol- mayan 15 bomba. ülkenin turistik bölgelennde patladı. Tek istisna dı- şında: 22 haziranda Madrid'de ger- çekleştirilen saldında 7 kişi yaşamı- ruyitirdı. IETA, Paris'e taşınıyor Bu bombalar, en son kanlı saldınsını 1992 kasımında Barce- lona'da yapan ETA'nın, başkent de dahıl olmak üzere, ülkenm her ye- rinde saldın ve suikast düzenleyebi- lecek kapasitede olduğunu gösteri- yor. Polis, 20 ağustosta patlamaya haar iki bombayı etkisiz hale getir- di. Polise göre bu bombalar, kendi saflanndakilerin yok edilmesi amaçlanarak yerleştirildi. Antiterör uzmanlan, Madrid ga- zetelerinden "FJ Pais"tc ETAyı de- ğerlendirdi. Uzmanlar. ETA'nın Fransa'dan başlayarak yeniden ya- pılandığını belirtirken milliyetçile- nn, "saklandıkları deliklerden çık- raak üzere olduğuna" dikkat çekti. Bask özerk hükümetinin İçişleri Ba- kan Yardımcısı Jose Manuel IVlar- tianera, El Pais'te yayımlanan söyle- şisinde şöyle diyor "ETA'nın yeni yönetimi, Fransız Bask ülkesinde de- ğil, ama sağcı gnıplann baskısından yararlanabileceği Paris'te yeniden örgütlenmeyi kısmen başardı". ETA'nın politik kolu olarak ta- nımlanan Herri Batasuna, üyeleri üzerindeki baskının azalması için endüstriyel değiş tokuşun serbest bı- rakılmasını istedi. Binlerce Basklı. bu özgürlüğü istedıklerini belirtmek için mavi bayraklarını sallayarak yollaradöküldü. I"Ig»esias, borcunu öde" Aynı zamanda Bask köylerinin duvarlannda "Iglesias; borcunu öde" gıbi yazılar görülmeye baş- landı. Yaz mevsıminin bu son gunlcrın- de, Bask ülkesinde hava oldukça gergın. Şiddet olaylan, aynlıkçılan yalnızca polısle değil, aynı zamanda halkla da karşı karşıya getirdi. Bu- nun en somut örneklerinden bin. 14 ağustos gecesi yapılan bir gösteride ortaya çıktı. Polısin. aynlıkçılann şiddetıne göşterdikleri sertlik. Ulus- lararası Af Örgutü gıbi bazı örgütler ve milliyetçı Basklar tarafından kı- nanıyor. Bugünlerde gerçekleşep yenı bır olayise.polemikleryaratıyor 46 ya- şındaki bırmılliyetçi, Vıtona'da po- lisin elınde öldü. Otomobıl çaldığı gerekçesiyle Bilbao'da tutuklanan /ihinsel o/ürlu bu adam. polıslere bıiy uk bır hıddetle saldırdıktan son- ra, bir sınir krizinın kurbanı oldu. ask terörünün ortadan kalktığına inanmak için y oksa çok mu erken? ni istediklerini behrtti. Glazycv'in is- tifası ise henüz kabul edilmedi. Bu olaylar, reformlar yapmak is- teyen Maliye Bakanlığı ile planlama taraftan Ekonomi Bakanlığı arasın- da, ekonomi-politikalarla ilgili uyuşmazhklann çaüaklar açiığı hü- kümette. yeni bir açmaz daha yarat- tı. Maliye Bakanlığı ile Merkez Ban- kası arasında süregelen kan davası da catlağı dennleştirdi. Izvestia'nın salı günkü haberinde "Rusya'nın iktidardaki üst düzey ka- demeİerinde, 1917 Ekimi'ndekiBol- şevik devriminden bu yana ilk kez bu kadar derin ayrılıklaı >ar" deniyor- du. Huzursuzluklar, Yeltsin'in can düşmanlannın yerine başkalarını koymak için sonbaharda yapmayı düşûndüğü seçimler için de pek hay ır- lı gözükmüyor. Haftalık haber dergisi "Stoütsa"- daki yazısında Andrei Malgin, Rus halkının kafasında "tepedekilerin bepsi dolandırıcı; aynı hamurla yoğ- rulmuş" düşüncesinin egemen oldu- ğunu vurguluyor. Yazar, "YeksİB sonbaharda nasıl seçim düzenleye- cek?" diye soruyor ve devam ediyor: "Seçim için gerekli olan seçmenlerin yarısı, sandık başına gitmeyecek." Başkanın kendi deneüm bölümü- nün yöneticisi Aleksey İlyuşenko, "Böyle devam ederse. Rusya, darbe- lerin, yozlaşmanm hüküm sürdüğü, iktidar organlan arasında iletişunin kopuk olduğu bir muz cumfauriyetine dönebilir" diyor. Phen Erlanger Moskova Yolsuzluk Komisyonu eski başkanını suçluyor OOMIPflBAA B en. sosyalist ürerim ve ekono- mik gelişme tarzını savunuyo- rum; ekonominin özel sektö- rün katılımıvla zenginleştirilmesi ko- şuluyla tabn. Devlet Başkanı Yardımcısı Alek- sandr Rutskoy, KremHnin son dere- ce küçük, boğucu ve görüşme yap- mak için uygunsuz bir salonunda böyle dıyordu. Öylesine sıkışık otu- ruyorduk ki, yoğun zamanlardaki kalabahk Moskova otobüsleri akla geliyordu ister istemez; omuzlanmız birbirine değiyordu, yerde oturanlar vardı. Herhalde Kremlin'de Ruts- koy'a başka bir salon verilmiyordu. En fazla merak edilen konu, Rutskoy'un çeşıtli iktidar yetkılile- riyle ilgili yolsuzluklan belgelediği 11 bavulluk iddia dosyalanydı. 55 yolsuzluk olayında sonışturmalar sürüyordu, 45'inde ise ağır ceza da- vası ya da savcılık protestosu gün- deme gelmişti bile. Bakanlardan V. Şumeyko ve M. Poltoranin , tüm çağnlara karşın, savalıkta ifade ver- meye gıtmemişti. Ve tersine. yolsuz- luklann boyutlannı gören dürüşt ve sorumlu insanlar, Yeltsin'in ekibini terkediyordu. Rutskoy'a göre, Ada- let Bakanı N. Fyodorov'un Dış İliş- kiler Bakanı S. Glazyev'in, Devlet Başkanlığı Denetim Komisyonu Başkanı Y. Boldirev'ın istifalannın altında yatan buydu. Bugün Rutskoy'u yolsuzluk ıddi- alanyla suçlayan Yolsuzlukla Sa- vaşım Komisyonu'nun (YSK) ilk başkanırun yine Rustkoy olduğu, şimdi neredeyse unutulmuş gibi. O zamanlar YSK'ye ne bina, ne teknik araç, ne de parasal destek sağ- lanmışü. Rutskoy, mafya bağlanü- lannı ilk kez kurcalamaya başladığı- nda. hemen görevinden alınıp tanm sorumlusu yapılmıştı. Rutskoy, Yeltsin'le yollannın 1991 aralık ayında aynlmaya baş- ladığını belirtiyor. Itftira edenleri mahkemeye verecek Yeltsin'in olumsuz örneğine karşın, Rutskoy yine de Rusya gibi bir dev let açısından başkanlık yöne- tıminin uygun ve gerekli olduğunu düşünüyor. Başkanın bugünkü gibi yürütmeyle içiçe değil, idari açıdan lider olması gerektiğini savunuyor. Aleksandr Rutskoy, gerekirse bazı sıfatlanndan özveride bulun- maya hazır görünüyor. Hem Eisen- hower hem de Gaulle örneklerinin de gösterdiği gibi, profesyonel askerler de başkanlık görevini başanyla yü- rütebilirler. Rutskoy, kendi cebinden har- cadığı parayla düzenlediği yurt gea- sinin sonunda, Rusya'nın bir genel grevin eşiğinde olduğu sonucuna varmış. Çözümü, Kongre'nin baş- kanlık yönetimi, başkan ve parla- mento seçimleri yasalanm çıkar- masında görüyor. Daha sonra. se- çimlerin aynı anda düzenlenmesi. son olarak da yeni anayasanın ka- bul edilmesi gerektiğini düşünüyor. Rutskoy, politikacı olarak "Sivfl Birlik" adlı merkezci ittifaka ilgı du- yuyor. Devlet adamı olarak, ya- sanın her şeyden üslün olduğuna inanıyor. istifa etmeyi düşünmüyor. Ve kendisine iftira atanlan mahke- meye vermeye haarlanıyor. Igor Lensky