Katalog

21AĞUSTOS1993CUMARTESİ CUMHURİYET DÜNYADAN SAYFA YeşiltohumekenKahire,terörizmbiçiyor Değişen gelenek Sonfiravutumfarla devletşeriatçıbğım tek yolgörmesinde £f)f Stto İJork ituncs M ısır hükümetı tarafından sürdürülen iki yönlü yak- laşımın sonuçlan. ülİcede gittikçe artan laik karşıü tutumla iyice belirginleşmeye başladı. Hükü- met bir yandan teolojik diktatörlük kurmaya çahşan şiddet yanlısı şeri- atçılara karşı mücadele ederken bir yandan da, ashnda aynı görüşlere sahip olan, ancak bunlan o denli saldırgan olmayan bir terminolojiy- le ifade eden Mûslüman merkeziyet- çilere yakınlık gösteriyor. Mısır'daki ılımh görüşe sahip din ... . . . adamlanndanbırisayılanŞeybMu- reddetmesı uzenne. polış kendısıne koruma verdı. rak farkJı inançian olan herkesin öl- dürüJmesi aşamasına gelmesidir." Şeriatçılann sıkıştırmasının şün- diden Mısır'da son iki yüzyıldır bo- zulmadan sürdürülen bir laiklik ge- leneğını değiştirdiğı çok#- açık. Şeyh Gozali"nın El Ezhar Üniversitesı Rektörü Şeyh Ced el Hak ile bırekip kurarak Nobel ödüllü yazar Necib Mahfuz'un bazı romanlanm yasak- lamaşı, buna örnek olarak gösterih- yor. tslami Grup ise. aynı sırada Mahfuz'un İslam düşmanı olarak ölüm listelerinin en başında yer aldığını beiirtti. Yazann, düşmanla- nnın isteği doğrultusunda kitaplan- nı değiştinneyi ya da özür dilemeyi hamnıed Gozali. ge- çen ay Mısır'ın en tanınmış yazarlan- ndan bin olan Farag Fodah'ın öldürülme- sinden sorumlu tu- tulan İslamcı mili- tanlan savunmak ıçın tanık kürsüsüne çıkü. Cinayetten suçlananlann, Şeyh Ömer Abdülrahman önderliğindeki geril- la organizasyonu tslami üyeleri olduklan bi- • ABD'deki bombalama olayından da sorumlu tutulan Şeyh Ömer mahkemede laik görüşü savunanların öldürülmesi U L O O J U I 1 U -, • „, • • >. * «• örgüt'ün gerektıgını soyledı Ülkedeki akademik özgürlük de bu du- rumdan yara abyor. Bundan birkaç ay önce Kahire Üniversi- tesi'ndekı şeriatçı pro- fesörler tarafından idare edilen bir komi- te, İslamı değerleri sorguladığı gerekçe- siyle. bir öğretim üye- sine dilbüimle ilgili tezi için doktora derecesı vermeyi reddetti. İki ay önce bir avu- liniyor. Şeyh Ömer'in militanlan, kat, daha da ileri giderek, tezi hazı- ABD'dekiDünyaTicaretMerkezi- rlayan profesörün kansmdan bo- nin şubat ayındaki bombalanması- ndan da sorumlu tutulmuştu. Şeyh Gozali, mahkeme sırasında kendisi- ne laik görüşlen savunanlann ceza- landınlması gerekip gerekmedıği sorulunca. bu insanlann ölmeleri gerektiğiru söyledi. Abdülsattar Te- vila adındaki laik bir yorumcu, ga- zete yazısında. hem Mısır hüküme- ünin hem de 58 milyonluk ülke nü- fusunyn bir kısmının "ölüm sertifi- kaları ve öldünne yetkOeri >ermekte birbirleriyle yanşan" militan tslami liderlerin içyüzünü göraıe>e baş- ladığını beiirtti: "Konu. artik tslami ' militanlığın. kendini, alkolü yasakla- ma > a da çarşafı zonuılu tutma gibi yüzeysel konıilarda göstermeyi aşa- şatılması ıçın başvuruda bulundu. Iyi bir mûslüman kadının böyle bir adamla evli olmaması gerektiğine ınanan avukat, konuyla ilgili hiçbir bilgileri olmayan kan kocayı şaşırttı. Ülkedeki entelektüellerden birinin deyımiyle, Mısır'ın "şeriatçı- laria flörtü" 1970'li yıllara kadar da- yanıyor. 1981 yılmda yönetime gelen Mü- barek de, çok küçük değışiklıklerle aynı yaklaşımı sürdürdü. Müba- rek'in farkı, devlet desteklı şenatçılı- ğı, gittikçe büyümekte olan militan şeriatçılığa karşı mücadele etmekte kullanmayı amaçlamasındaydı. Yusuftbrahim Laiklik ve şeriat yanlüarı, başkent Kahire'de de öteki kentlerde de taşlaria sopalarla birbirine giriyor Doğu Magrip'te yoksulluk ve Islam H er öğleden sonra, 7 ağustos ile 21 ağustos arasmda, Mısır 'ın kuzeyindeyaşayan binlerce hnstiyan.yürüyerek ya da arabayla, ailelerivle ra da komşularıvla Dronka köyüne, Aziz Meryem Manastırı nı zivarete gidiyorlar. Buyılkiziyaretleriötekilerdenfarklı kılan unsur, en aşırı köktendincilerin oydeposuolanKuzey Mısır'da yaşayan furıstıyanların, dayanışma sergilemek istemeleri. Meryem V ziyaret, sorunsuz sûrüyor. Bununla birlikte, katılan hrıstiyanların sayısında bir azalma var. Bir kışkırtmadan endişelendiklerini veson aylarda kendi topluluklarmdan üç kişinin öldürüldüğünü belirtiyorlar. Buüçkişiyiöldürenler, İslami Cemaat'in "teröristleri". Mûslüman Kardeşler 'in tenısilcilerinden bin olan ŞeyhBekirSaUhelBekir. " Yirpü yaşın aitındaki bugençlerin popülerliği,giriştikleri saldınlar nedeniyle hergeçen gün azahyor. Yahuzca Hınstiyanları değiİ, herkesi hedejahyorlar. Geçen kış, bizitn gençlerimizin sporyapmalannı engeüemeyeçahştüar"diyor. Bu çatışmamnsonucundayaralananlar olnıuş. Şeyh Bekir, "Hosgörüyü ve iknayıyücehen İslam ve Kuran hakkında ne biHyorlar ki?Mısırhlar şiddetten nefret ediyor" diye ekliyor. Aşırı köktendincihareketin güç kazanmasma neden olan, ashnda hükümete karşı duyulan nefret. Yine bu nefret. insanlann şeriatçılara sempatı duymasma ve bazenyardım etmesine neden olııyor. Birçok köyde, mûslüman va da hrıstiyan halk, dayanılmaz bir sefalet içindeyaşıyor. 30 metrekarelik bir oda içinde, bir aile, hayvanlarıyla birlikteyaşıyor. Yoksuİluğunyeni birsorun olmadıgını ve Mısır ı Batılı ülkelerle karşüaştınnanınyanlıs olacağını söylemek kola\. Gelenekselbüvük ailelerin etkisinin, CemalAbdülnasır tarafından ortadan kaldırıldığı köylerde. şeriatçılann örgütlendiğmi de söylemek kolay. Şeriatçılann A BD ve İsrail haberalmaservisleri tarafından kullanıldıklarını belirterek komplo kuramlannıgündemegetirmek de, o kadargüç değil. Ancak gerçek şu ki, azgelışmişlık, rejimı,şuyâdabu gö'n'intüaltında devirmeye çalışanlar için, çok Yerımlibır ortam sunuyor. OOMIPflBAA KuğuGölüile kan gölünü kanştıranlar I kı yıl önce, devlet ciddi sarsıntılar geçirirken, kendini aydın sayan acımasız biri, televizyonda klasik miizik yayımlanmasıru buyurdu (Darbe sırasında TV'de sık sık Çaykovski'mn Kuğu Gölü yayımlanıyordu-Cumhuriyet). Bir başka avdın da. aynı anda tanklan sokaklara sürdü. 1991 ağustosunda her ikisi de vardı: Müzikvetank... Ne o, ne de öteki, zorunluydu. Ne darbeyi yapanlann, ne de "Beyaz Saray"ı koruyanlann arasında klasik müziğe çok düşkün kimse bulunuyordu; alelacele tanklan sokağa sürmenin de hiçbir gereği yoktu. Tanklar, halkı korkutmak için kullanüır. Aşın dozdaki müziğin işlevi ise, halkın düşünce yeteneğini basürmaktır. Tanklann ve müziğin eşliğinde herşey, hatta en iğrenç yalan bile gerçek gibi görülebilir. Rusya devlet başkanına tankın üzenneçıkıp solgan atmasını önerenler, bunu bilijordu. IŞok tedavi yandaşlan bir türlü vazgeçmiyor Halkı korkutmak, artık banal bir alışkanlık haline gelmiştir. Kor- kutmanın manüğı son derece ilkel- dir: Eğer biz demokratlar iktidarda ohnazsak komünist totalitarizm, baskılar gibi şeyler olur. Eğer Yelt- sin olmazsa. halkı Gulaglar'a sürgü- ne göndermeye hazır, acımasız bir yönetici olur. Eğer, eğer, eğer... Ağustos şoku ülkeye pahabya patladı. SSCB'nin yıkımına, ekono- mik felakete, milyonlann yoksullaş- masına yol açtı. Ama şok teda\i yandaşlan. vazgeçmiyor. Herşey bir yana; tanklar gelir ve ge- çer, ama halklar kalır ve kalacaktır. Ve belkı de dostlannı düşmanlan- ndan ayırmasını -söze değil. işe ba- karak- öğrenecektir. Klasik müakle tanklan kanştırarak insanlann bilincini bulandıran ve 1991 ağustosundan bu yana boru- sunu öttürenlerin sakinleştirilmesi içinbugereklidir. AJeksandr tlyev Seriatçıların tarifesi Uçbakanöliisü isteyene, bir adetdebedava Dltmdt tiği gibi şiddeti mahkum etme- dikleri belirtilebüir. Bazı vazılar- da Cemaat için bir sempati bile beBrtiliyor." Devlet Güvenlik Mah- Polıükacılar ve aydınlar kemelen'ndeyadaaske- arasında, şeriatçılann ilerleyişi ri mahkemelerde, birkaç karşısında hükümetin sorumlu- hafta içinde 21 ölüm cezası ve- luklannınneolmasıgereküğive rildi. Bununla bırlikte, geçen cu- politik yaşamın daha fazla de- martesı günü, Devlet Güvenlik mokratikleşmesi gerekıiği üze- Yüksek Mahkemesi, 1990 ekim n nde keskin tartışmalann sür- ayında Meclis Başkanı Rıfat mesine karşm. sorun, bugün Magub u öldürmekle suçlanan için belirli sınırlar içinde şenatçılann aklanmasına karar sıkışmış gözüküyor. Polisin verdi. Gerekçe, itiraflann işken- baskısma karşılık Cemaat yanb- ce altında abnması olarak açı- lan, devletın temsilcilerini öldü- klandı. Cumhurbaşkanı Hüsnü rerek yanıt veriyor. Bazılan, Ce- Mübarek ise, karan onayla- maat'in bu iş için bir tarife bile maktan kaçınabilir. Rıfat Ma- hazırladığını öne sürüyor: Bir gub'un öldü- rülmesi, İslami Cemaat"e değil İslami Cihat'a yüklenmişti. Ekim 1992'- den bu yana, hınstiyanlan, turistleri ve gü- venbk görevb- lerini hedef alan suikastle- rin hemen hep- si Cemaat'e bağlanmıştı. Asbnda. kök- • "Cemaat"in ölüm tarifesi: Bir bakan20milyon, bir general 4 milyon, bir resmi görevli 2 milyon lira. Enformasyon Bakanı'nın özel tarifesi ise 30 milyon lira bakan ıçın 20 mil- yon bra. bir general için 4 milyon lira, bir görevb için 2 milyon lira, vb... Suikastten kur- tulan Enformas- yon Bakanı SafTet El Şerif ıçın özel olarak 30 milyon liralık bir ücret be- lirlendiğj söyle- niyor. Bununla bir- likte, öldürmeye soyunanlar ıçın "Buna değer miT tendinci örgütler, tek grup ola- sorusu akla geliyor. Dininsavu- rak kabul edilebibr. Farkb ad- nuculan olarak ortaya çıksalar lar, gerçekte bebrb sınırlarla bile, bir otomatik silah için öde- aynhnış olmayan ve din maske- meleri gereken ücret, 16-18 mıl- si alünda iktidar mücadelesi ya- yon bra. Cemaat'in ölüm üste- pançoksayıdaharekefitanımb- sinde Devlet Güvenlik Mahke- yor. Bazı liberaller ve resmi gö- mesi başkanbğından emekli revliler, ıhmb olarak kabul edı- SaidElAşma>igıbıadlaryeralı- lenMüslüman Kardeşler'in bile yor. Bu kişilenn bazılan pobs aynı kefeye konmalan gerekti- tarafından korunurken bazılan ğinı söylüyor. Ancak Müslü- kendi önlemlerini abyor. Bu- man Kardeşler, bu değerlendir- nunla birlikte, bu durum, AJ Aş- meyi kabul etmiyor. mavi'nin ya da şeriatçılar tarafı- Mübarek'in damşmanı L'sa- ndan dinden dönmeyle suçla- ma El-Baz, şunlan söylüyor: nan yazar Nasır Hamid Abu "Müsiürnan Kardeşler ve öte- Zeyd'in, düşündüklenni yüksek kDerin ortak noktası, şeriatı ge- sesle söylemelerine engel olmu- tirmek istemeleri. Kesin bir yor. yargıya varmak zor da olsa, * AJexandre Buccianti Mûslüman Kardeşler'in gerek- Muna Naim Budape$te'nin yenilenmesi Macargulaşımı hamburgermi? K omünist sistemin çöküşün- den dört yıl sonra, Budapeş- te'nin restorasyonu gündeme geldı. Geniş cadde ve tarihi yapılany- la Tuna boyundaki bu görkemb ken- tin yenilenmesi, sert tartışmalara yol açıyor. New York, Londra ve Paris'in res- torasyonu sırasında ortaya çıkan tartışmalara benzer nitebkteki fıkir çatışmalan, komünist rejim tarafın- dan yıllarca ihmal edilip kaderine terk edilen Buda- ^ ^ ^ _ _ _ _ _ _ _ peşte'nin zengjn mimari dokusunu bozmadan nasıl yenüeneceği üze- rinde yoğunlaşı- • Mimarlar ve kent planlamacılan, Budapeşte'nin yenilenmesi girişimi- nin, Varşova ve Prag kentleri için de örnek oluşturacağını varsayarak büyük bir sonımluluk altına girdiklerini belirtiyorlar "Madach Promenade" adı verilen başkenti yenileşrjrme projesine, başta tarihçiler karşı çıkıyor. Budapeşte Ünhersitesi profesörlerinden Robert Braun, ticaret merkezi kurulması dunımunda bölge tarihinin yok olacağuiı belirterek "Burası bir Yahudi mahallesi. Yahudi katliamına tanık olan bu bölge canlı tutulmalı. Tümnyle yok edilip yerine ticaret merkezi açılırsa, ırkçılığın doğurduğu sonuçlar, insanlık tarihinden silinir" diyor. yor. İki milyon nü- fuslu Budapeşte'- nin önemi, Doğu Avrupa'nın en canb ekonomisine sahip olmasından kaynaklanıyor. Komünizm son- rası dönemde Ma- caristan'a yapılan toplam yabancı yatınmlann tutan, 5 milyar dolar (60 trilyon bra) civann- da. Mimarlar ve kent planlamacılan, Budapeşte'nm yenilenmesi girişimi- nin. Varşova ve Prag kentleri için de örnek oluşturacağmı varsayarak bü- yük bir sonımluluk altına girdiklerini belirtiyorlar. Kentin yenilenme çalışmalannı düzenleyecek temel kurallar, şimdi- den saptandı: Gökdelen olmama ko- şuluyla yeni binalar inşa edilebilecek. Kentin giderek artan taşıt trafığıni düzenlemek için önlemler alınacak. Taşıt yoğunluğu nedeniyle tehlike sınınna dayanan hava kirbliğini en- gellemek için Avrupa Kalkınma Bankası'ndan sağlanan kredi, kamu ulaşımını yaygınlaştırma çahşmalan- na kaydınlacak. Ancak. kentin kronik sorunlann- dan biri olan oturulabilir konut eksikbği konusunda, bugüne dek kayda değer bir girişimde bulunul- mamış. Budapeştelilerin pek çoğu, yıkık dökük apartmanlarda oturu- yor. Yeni projenin uygulanması du- rumunda, bu binalar yıkılıp yerlenne ticaret merkezi kurulacak. Kent kalkmmasından sorumlu Be- lediye Başkan Yardımcısı tstvan Schneller, yabancı yaünmcılara karşı oldukça ikircikli bir tutum sergiliyor. Kentin kendine özgü mimari doku- suna zarar vermeyen girişimleri des- tekleyen eski mimar Schneller, "Yatırımcılara karşı değilim, ancak beo, kentin Tuna kıyılanna doğru ge- tişmesini isriyorum. Herkes merkeze ^ ^ _ ^ _ _ yakuı oimak istiyor" di- yor. Budapeşte'nin en ka- labalık, ancak en harap bölgesinin yenilenmesi, şiddetb tartışmalara yol açıyor. Bölge Belediye Başkanı, 1.2 milyar do- lar tutannda bir yatın- ma giderek eski yapı- lann yıkılarak yerine iş- yeri, abşveriş merkezi ve gösterişli dükkanlardan oluşan bir ticaret merke- zi kurmak istiyor. Ge-i çen hafta kentin sonın- lannın tartışıldığı bir toplantıda söz alan bir Macar kadın, yeni projeye karşı çıkarak görüşlerini! şöyle bebrtti: "Daha fazla dûkkan açabiünek için 8 bin kişivi yerinden oynatmaya ne gerek var? Ben de bir Budapeştetiyim. tki dakikada pişirilen bozuk köftcyi ekmek arasında satan yabancı lokantalann açdması gerekli mi? Uygun fiyatlarla Macar yemekle- ri sunan lokantalan niçİH kapatıyorsu- nuz?" Budapeşte Üniversitesi Tarih Bö- lümü profesörlerinden Robert Braun da projeye karşı. Ticaret merkezinin kurulması durumunda bölge tarihi- nin yok olacağnı belirten Braun, "Bu-' rası bir Yahudi mahallesi. Yahudi kat- liamına tanık olan bu bölge canlı tutul- malı; tümüyle yok edilir. yerine ticaret merkezi açılırsa, ırkçılığın doğurduğu sonuçlar da insanlık tarihinden süinir" diyor. JanePerfez :