Katalog

CUMHURİYET SAYFA HABERLERİN DEVAMI 17 GUNCEL (Ü~>1Yr AKCAYÜREK Miajtarafi 1. Sayfada sı lcabul etsın ve... Siyasal gelişmelerdeki olumsuzluk- lada sinirierine egemen olamayan Apo'nun önerdiği ycda yürüsün. 4angi açıdan bakarsanız bakınız; Türkiye'de siyaset bıgünkü yapısıyla böyle bir anayasaya günümüzde kar- şı Vsrın da karşı çıkacak. örneğin, yarınların lideri veya oiisı başbakanı sayılan ANAP Genel Başkanı Mesut Yıl- rrcz'a. federatif bir devleti kabul ettirebilir misiniz? 3 artilerin üçü beşi bir araya gelerek daha önce üze- rirde anlaştıklan kimi anayasa maddelerini Meclis'ten geiremıyor, daha doğrusu geçirmiyorlar. Örneğin. 133. rmd<de. TV ve radycxja devlet tekelinin kaldınlması. Ctel TV'lerle radyolara yasal bir statü kazandınlması. 3azetecilere göre, "Bu iktidann anayasa başansıy/a övJnmesini engellemek için" öteki partiler, üzerinde "rutabık kaldıkları" bu maddeyi -bile- yaşama geçir- crok istemiyorlar. Jstelik, Meclis, anlaşılması güç, yeni biçim bir çalış- midüzeninegirdi, giriyor. Örneğin, by-passyasalarının çıfaıasını muhalefet-görevi gereği- engelliyor. Pekala! F*at, Meclis'i yöneten başkanvekillerinin -örneğin Yıl- rmz Hocaoğlu'nun- muhalefet çabalarına katılmasını nasıl açıklayacağız? Acıklamasız 'artiler Meclis'i çoğunluğu sağlayamadıklanndan ça- lışjrmıyorlar. Diyelim ki, by-pass yasaları gibi siyasal ginşîmlerle Meclis çalışmalarını iktidar tıkıyor. Ne var ki milletvekillerine, partılere örnek olması ge- reV.er» Meclis başkanvekillerine muhalefet çabasıyla da<ikalar boyu Meclis çalışmalarını engelleyen konuş- malar yapmalarındaki garabeti anımsatacak daha üst bir rnakam -örneğin başkanlık gibi-, daha üst bir kurul -örneğin Danışma Kurulu gibi- yok mudur? Meclis çalışmalarını düzenleyemeyen bir iktidar, Meclis çalışmalarını engelleyen bir muhalefet, evet ka- bu\ Meclis'i çalıştırmayan bir başkanvekiline hayır! Ûnümüzdeki salı, partı genel başkanları bir araya ge~ lipanayasayı irdeleyen "liderler zirvesi"n\ sürdürecek- ler. Daha şimdiden sonuç, bir film adı gibi: "Umutsuz vaka." 0 kadar kı; Başbakan Demirel, önerilen değişiklikler- den umudunu öylesine kesmiş ki partisinin son grup toplantısmda "6ar;. şu TV ve radyolarla ilgili maddeyi çıkaralım " diye ötekılere mesajlar veriyordu. Diyoruz ya, içtüzüğünü yapamayan bir Meclis, anaya- sa gibi duyarlı, önemli ve büyük bir olayı nasıl başara- cak? Böylesi bir Meclis'ten köktenci bir anayasa değişikliği beklemek... Güldürmeyin insanı! Bırakalım işın özünü, bir anayasa değişikliği, önceça- lışma düzensizliğiyle olanaksız. NOT: Kısa bir tatil için yazılara bir süre ara veriyorum. Okurlarımızın Şeker Bayramı'nı kutlar; sevgiler, saygı- lar sunarım HAVA DURUMU TÜRKİYE'DE DÜNYADA Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nden alınan bılgıye göre. yurtta yağış beklenmiyor Bütün bölgelerimiz az bulutlu ve açık geçe- cek Hava stcaklığı tum yurtta artacak Rûzgar kuzey ve batı yönlerden hafıf, ara sıra orta kuvvette esecek Demzlerımtzde ruzgar, Ege'de kıble ve loöos dığer denızlenmızde gunbatısı ve Iodostan3-5kuwetındesaatte 10-21 denızmtlıhızlaesecek.Van Gölünde hava, az bulutlu ve açık geçecek. Adana Afyon Ağn ] Ankara Antalya Aydın Bursa ÇanakKae Diyartalor Edımo Erzurum ; Esktsehır Istanbul Izmır Kare Konya Samsun Trabzon Zonguldak Yağmurlu ı Bulutlu Sisli Güneşlı Parlamento - Yeltsin çekişmesmn kronolofisiDış Haberler Servisi - Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin'in. parlamemoyu devre dışı bıra- karak. ülkeyi kararnamelerle yöneteceğıni açıklaması, parla- mento ile Yeltsin arasında ay- lardır süren güç çekışmesinin bir sonucu. Rusya'da'"iki baş- h" bir yönetime yol açan bu çekişmenin kısa geçmişi şöyle: 10 Aralık 1992: Yeltsin. ülke- yi kendisinin mi yoksa parla- mentonun mu yöneteceğine halkın karar vereceği bir refe- randum yapılması önerisınde bulundu. 12 Aralık 1992: Kongre ve Yeltsin arasında bir uzlaşmaya vanldı. Yeni anayasa için nisan ayında referandum yapılması kararlaştmldı. Yeltsin. en yakın yardımcısı Gennady Burbulis'i görevdenaldı. 14 Aralık 1992: Yeltsinden bir taviz daha. Ekonomik re- formalann miman Başbakan İgor Gaydar görevden alındı. Yenne. İCongre'nın de onayıy- la, Viktor Çernomırdın atandı. 29 Ocak 1993: Parlamento. başkanlıkve parlamento seçim- lerinin 1994 sonbahannda ya- pılmasını onayladı. 28 Şubat 1993: Yeltsin ve Parlamento Başkanı Ruslan Hasbulatov arasındaki uzlaş- ma girişimi başansızlıkla so- nuçlandı. Parlamento, Halk Temsilcileri Kongresi'ni 10 martta olağanüstü toplantıya çağırdı. 3 Mart 1993: Izvestia gazeıe- si. ordunun Yeltsin'i. siyasi bunalımı aşmak için kararlı ön- lemler almaya çağırdığını yaz- dı. 5 Mart 1993: Parlamento. Halk Temsilcileri Kongresi'- nden, Yeltsın'in anayasayı ihlal edip etmediği konusunda karar almasını ıstedi. 7 Mart 1993: Yeltsin. Kongre'yi. kendisi ile bir uzlaş- maya varmadığı takdirde. '"tam yasal olmayan" uygulamaları yürürlüğe koymakla tehdit etti. 9 Mart 1993: Hasbulatov. anayasa konusunda Yeltsın'le Rusya kaynıyor Dış Haberler Servisi - Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin'in, önceki gece yaptığı açıklamay- la, ülkeyi 25 nisana kadar ka- rarnamelerde yöneteceğini bıl- direrek "özel rejim" ilanetmesi, yönetim içinde çok sert tepkile- re yol açtı. Rusya Parlamento- su (Yüksek Sovvet). Parlamen- to Başkanı Ruslan Hasbulatov - un çağnsı üzerine olağanüstü toplandı. Toplantıda kabul edi- len üç maddeli karar ile Yelt- sın'in karamamesinin Anayasa Mahkemesi tarafından incelen- mesi istendi. Parlamento oturu- Yeltsin'in Rus ruleti • Boftarafi 1. Sayfada leyi ölümcül bir düello aşaması- na yükselten Yeltsin"in. 1990 yılında başkanlığa seçilmesın- den bu \ana en zor dönemini yaşıyor olması. Kongre ve par- lamento ise. tersine. tarihinin en güçlü döneminde bulunuyor. Çarşamba günü toplanacak olan kongre. kendisini feshet- meye yönelik bir girişim başlat- mış olan Yeltsin"i. bu anavasa- dışı tutumundan dolayı göre- vinden alma yetkısine sahip. Yeltsin'in tavnnın anayasa- dışı olduğunu açıklayanlar ara- sında. yardımcısı Alexander Rutskoy, Rusya Başsavcısı Ste- pankov ve yasama ile yürütme arasındaki gerginlikıe bugüne kadar açık tutum almamış olan üçüncü iktidar kolunun. yani yargının temsilcisi Anavasa Mahkemesi Başkanı /.orkin de bulunuyor Böylece Yeltsin karşıtlanndan oluşan yelpaze daha da genişlıyor Peki, neye güveniyor Yeltsin? Kendisi. halka güvendığıni söy- lüyor. Ama hangi halka? 1991 ağustosu sonunda alanlan "Yeltsin! Yeltsin!" di\e inleten halka mı? Anketler. o tarihlerde Yeltsin'i destekleyenlerin üçte ikisinin artık farklı düşündüğü- OLAYLAREN ARDENDAKI GERÇEK MBaştarafi 1. Sayfada vor; Rusva. piyasa ekonomisine hızla geçişin büyük sancılarmı yaşıvor, içinden çıkılmaz bir gö- riintü sergiliyor. Ekonomiyi iyi- leştirmek için geçen yıl başlatı- lan "jok tedavisi" Batı da büyük bir serinç yaratmış; ancak halkı canından bezdirmişür. Bu eko- nomik yapı üzerme oturtulacak bir yeni yönetımin üst diizey po- litikccıları kısa sürede yıpran- maye mahkûmdur. Ytlısin'm "sıvıV darbe"si Batı ian büyük destek gördü; ABL, İsveç, Kanada, Almanya, Frana, Japonya ve A T, hemen devrtve girerek alınan kararı destiklediler: ama, bu görülme- miş kstek kısa vadede Yeltsin 'ı kurtırsa bile uzun sürede ne ola- cakj \: var ki her sey Rusya daki "sivi darbe"nin Batı ile birlikte tezgıhlandığını gösteriyor. \fit- temnd'm rolü burada azınısa- namz. Olaydan önce Mitter- rant. Vasington da Clinton la bul&muş, ardmdan Moskova'- ya v;mus, Yeltsin le göriismüs- für_ Fransa Dışisleri Bakanı Rolnd Dumas, yaptığı açıkla- ma*ı Rusya Devlet Başkanı 'nm Afokova 'da Fransa Cumhur- başnanı 'na niyetlerini bildirdiği- ni öylemistir. Bu aşamadan sorz.ı kısaca "G-7" diye anılan "Z^aginler Kulübü" işi ıvedilikle ele lacaktır ' m *'eni Dünya Düzeni"ilginç yömmlerle kuruluyor. nü ortaya koyuyor. Büyük bir ekonomik yıkım yaşavan Rus- ya halkı. şu anda "yukandaki" iktidar kavgasına karşı şaşıla- cak bir kaygısızlık içinde. (Ön- ceki gerç.ve^ün le^te ve aleyhte gosten yapanlar kuçuk bir azınlık. En azından şu anda öy- le.) Başkanın son zamanlarda ordu. ıçişleri bakanlığı ve istih- barat organlan üst yönetimle- riyle ilişkilerini geliştirmeye özel bir dikkat gösterdiği bir gerçek. Ancak Ağustos 1991 darbesinin de gösterdiği gibi. bu kurumlan tek bir yumruk gıbı harekete geçırmek oldukça zor. Üstelık. ordu kurmaylan ve tabanında Yeltsin karşıtı çevrelerin gücü hiç de azımsa- nacak gibi değil. Zaten Yeltsin'- in, başkanlık rejimi ya da ola- ğanüstü durum değil, "özel yönetim düzeni" ilan ettiğini vurgulamaya özen göstermesi de. tanklara ve keyfîyete yer vermeyeceğini tekrarlaması da. devlet güvenlik güçlerini ürküt- memeye çalıştığını gösteriyor. Belli ki iktidannın en zor günlerinde bulunan Yeltsin, ya- şamının en büyük kumannı oynu\ or. Önceki akşam televiz- yonda yaptığı konuşması sıra- sında gergin ve heyecanlı görü- nen. bazı sözcükleri net bicimde telafuz edemeyen Yeltsin. bir zamanlar tanklar üzerinde ko- nuşmalar yapan "Ağustos kah- ramanı Yeltsin"e hiç benzemi- yordu. Yeltsin'in güvendiği bir güç daha var: Batılı ülkelerin yöne- timlen. Başkanı bu olağanüstü adımı atmaya iten yalnızca çev- resindeki bir avuç danışman değildi: Batı'nın istediği de buy- du. Başta ABD olmak üzere Ba- tılı ülkelerin. Rusya'da gerçek- leşmesini istedikleri tek şeyin "demokrasi ve insan hakları" ol- duğu yolundaki açıklamalanna inanmak saflıktan da öte olur. Batı. bu nakaratlarla ve ekono- mik yardım vaatleriyle. Sovyet- ler Birliği'nin yıkılması ve IMF güdümlü bir ekonomik model uygulanması için en uygun ikti- dan Yeltsin'in liderliğınde bul- muştur. Bu arada gerek Yeltsin yöne- timi. gerekse de Batılı liderler. Rusya'da hükümeün radikahst çizgisinin dışına çıkanlann tü- münü "komiinist" damgasıyla mahkum ederek. etkin bir pro- pagandif kampanyaya ginş- mışlerdir. Önceki akşam Rusya Anayasa Mahkemesi Başkanı Zorkin'ın dediği gibi. Yeltsin yöneüminden farklı düşünenle- rin tümünün "komünist" sıfatı altında birleştirilmesi. gerçeği yansıtmamaktadır. Kurt politikacı Nixon'un Clinton'a, Rusya'yla ilişkilerin- de yalnız Yeltsin'i değil, yar- dımcısı Alexander Rulskoy'u da hesaba katmasını önermesi herhalde rastlantı değıldir. Yeltsin'in ilan ettiğj olağa- nüstü durumun fıyaskoyla bit- mesi durumunda. en azından geçicı bir süre ıçın. Rutskoy'un öne çıkabileceğini tahmin et- mek mümkündür. Polıtik oto- ritesi oldukça güçlenmiş olan Hasbulatov'un Rus değil Çe- çen olması, onun Rusya Devlet BaşkanhğVnın önünde en bü- yük (ama yine de aşılabilir) en- gellerdendir. Yeksin karşıtlan arasında küçük bir grubu oluşturan ko- münistler ise. ekonomisi son derece karmaşık bir hale gelmiş olan Rusya'da yakın zamanda iktidara hiç de hevesli göriin- memektedirler. Yeltsin'in çok zor olanı başa- np, kongre ve parlamento en- gelini aştığını ve 25 nisanda referandum düzenlediğini dü- şünelim. Ve varsayalım ki hal- kın yüzde 51'inin desteğini ala- rak zafer kazandı. Ama geride yüzde 49'luk (ya da diyelim ki yüzde 40, hatta 30 civannda) bir kıtle kalacak. Referandum kampanyası sırasındaki müca- dele bu azınlık kitleyi de eski- sinden kat kat savaşkan bir yapıya getirecek. Saflar netleşe- cek. Bir başka deyişle, her olası- lıkta halk kesin çizgilerle bölün- müş olacak. Demokrasileri nispeten otur- muş ülkelerde referandumlar belki yararlı bir demokratik ku- rum özelliği taşıyor. Ama Rus- ya gibi, demokrasi denemesinin henüz çok başında olan ülkeler- de aynı şeyi iddia etmek zor. Özellikle de yakın gecmişın de- neyimlen ve Rusya'nın parça- lanması tehlikesi göz önüne alınırsa. Ne var ki, ülkenin bölünmesi tehlikesi yalnızca referandumla ilişkili bir konu değildır. Yelt- sin'in olağanüstü durum ilan ederek. yasama ve hatta yargı organlanna karşı sa\aş başlat- ması.objektifolarak Rusya'nın parçalanması tehlikesini artır- mıştır. munda konuşan Devlet Başka- nı Yardımcısı Aleksander Rutskoy. Parlamento Başkanı Hasbulatov ve Anayasa Mah- kemesi Başkanı Valeri Zorkin. Yeltsin'i anayasayı ihlalle suç- larken. ülkede darbe söyientile- ri dolaşmaya başladı. Savunma Bakanı Pavel Gracov. "Bu du- rum kanla sona erebilir" dedi. Moskova ve Saint Petersburg'- da Yeltsin yanlılan ve karşıtlan gösteriler yaptüar. BDT (Ba- ğımsız De\ letler Topluluğu) Si- lahlı Kuvvetleri Başkomutanı Mareşal Yevgeni Şaposnikov. ülkedeki "gergin siyasal du- rum" nedeniyle bugün başla- ması gereken Çin ziyareüni ertelediğini açıkladı. Şimşekleri üzerine çekti Bons Yeltsin'in önceki gece yaptığı açıklama, ülkede siyasi gerginliği ansızın tırmandınr- ken önde gelen siyasal liderlerin de sert tepkilerine yol açtı. Yeltsin. televizyonda yaptığı açıklamada, 25 nisanda baş- kanlık yetkileri ve yeni bir ana- yasa hazırlanması için referan- duma gıdıleceğıni açıklamış, o tarihe kadar ülkeyi kararname- lerle yöneteceğini, "özel rejim" ilan ettiğini ve Halk Temsilcileri Kongresi'nin başkanlık karar- nameleri ile çelişen kararlannın geçersiz sayılacağını bildirmişti. Dikta rejimi Rusya Bakanlar Kurulu'nun tümüyle desteklediğini açıkla- dığı Yeltsin'e ilk tepki, rakibi Parlamento Başkanı Ruslan Hasbulatov'dan geldi. Kazakistan ziyareüni yarıda keserek önceki gece Moskova'- ya dönen Hasbulatov, yaptığı açıklamada, "Boris Yeltsin si- yasal şov yapıyor. Çok tehlikeli bir yola yöneliyor" dedi. Has- bulatov, "Düzeni ve kanun hakimiyeüni sağlamak için Moskova'ya döndüğünü" söz- lerine ekledi. Hasbulatov, dün parlamen- tonun Yeltsin'in davet edikfrği halde kaülmadığı toplanüsını açarken yaptığı konuşmada ise Yeltsin'i "ülkeyi, demokratik kisve altında geri döndürmeye ve dikta rejimini geri getirmeye calışmakla" suçladı. Oturumun başlamasından sonra milletvekillerinin Yelt- sin'in otunım salonunda bu- lunmamasını protesto etmelen üzerine Hasbulatov. emreder bir sesle, "Boris Nikolayeviç'e (Yeltsin) telefon edin. buraya gelsin" dedi. Yeltsin'in 1991 haziranında göreve birlikte seçildiği yardım- cısı Alexander Rutskoy. önceki gece yaptığı açıklamada, Yelt- sin'i sert biçimde eleşürerek. Devlet Başkanı'mn yetkilerini aştığını söyledi. Rutskoy, Yelt- sin'in güce başvurmasının "bir kan banyosuna yol açabileceği- ni" belirtti. Ancak Rutskoy. Yüksek Sovyet toplantısmda yaptığı konuşmada uzlaşmacı bir tavir sergiledi. Rutskoy, parlamen- toya Devlet Başkanı'nm hal- koylamasına gitme hakkını kabul etmesini, bunun karşılı- ğında Yeltsin'in "özel rejim" karannın geçersiz ilan edilmesi- ni önerdi. Orduda bölünme tehlikesi Savunma Bakanı Pavel Gra- çov da oturumda yaptığı ko- nuşmada. parlamentoyu Yelt- sin ile uzlaşma konusunda uyararak, aksi durumda özel- likle Moskova bölgesindeki askeri birlikler arasında bölün- meler meydana gelebileceğini bildirdi. Konuşmasında Yeltsin'i des- teklediğini üstü kapalı bir bı- çimde ifade eden Graçov, ordu içinde siyasi faaliyetlerin gide- rek arttığına dikkat çekerek. bazı üst rütbeli subaylann açık- ça askeri darbe çağnlannda bulunmaktan dahi çekinme- diklerini söyledi. "Bu durum kanla sona erebilir" diyen Gra- çov . nükleer bir güç olan Rusya ordusunda ortaya çıkabilecek bölünmelerin yalnızca ülkesi için değil. tüm dünya için çok büyük tehlikeler yaratabileceği- ni de vurguladı. Rusya Güvenlik Bakanı Vik- tor Baranıükov ile İçişleri Baka- nı Bakanı Viktor Yerin de kendi bakanhklannın kontrolündeki silahlı kuvvetlerin anayasa dı- şında hiçbir eylemde İcullanıl- mayacağı konusunda parla- mentoya güvence verdiler. Üç maddeli karar Yaklaşık 4 saat süren olağa- nüstü parlamento toplantısm- da Yüksek Sovyet. Yeltsin'in Gorbaçov: Karar çılgmlık Laik eğitim ve çağdaş toplumu savunduğu için katledilen UĞUR MUMClPyu saygıyla anıyoruz. BATIKENT LlSESrNDEN BtR GRUP ÖCRETMEN Baştarafi 1. Sayfada kadar ülkeyi kararnamelerle yönetme karan çeşiıli tepkiler topladı. Eski SSCB'nin son devlet başkanı Mihali Gorbaçov. Yeltsin'i sert bir dille kınadı ve bu ginşımi "çılgmlık" olarak niteledi.Gürcistan Devlet Baş- kanı Eduard Şevardnadze ise. Yeltsin'i desteklediğini ancak "bir iç savaşın yaklaşmakta ol- duğunu hissettiğmi" söyledi. Ajanslann bildirdiğine göre, İtalyan La Stampa gazetesine bir demeç veren Gorbaçov. "Bu çılgınlıktır. İnanamıyo- rum. Bu mümkün değil" dedi. Gorbaçov. dün Interfaks ajansına yaptığı açıklamada da, Yeltsin'in "dar görüşlülüğünü ortaya koyan cıddı bir siyasi hata yaptığını" ifade etti. Eski Sovyet lider, halkın oyuyla seçilmiş bir devlet başkanı ola- rak Yeltsin'in izlediği "anayasa dışı yolun toplumsal banşa bü- yük bir darbe indireceğini" söy- ledi. 'Göreve dönebilirim' Gorbaçov, İtalyan radyosu- na verdiği demeçte de, Rus hal- kı isterse göreve dönebileceğıni söyledi. İtalyan ANSA ajansı- nın bildirdiğine göre Gorba- çov. "Eğer ülkemdeki durum kötüleşirse ve halk yeniden Rusya'nın sorunlanyla ilgilen- msmı isterse, üstüme düşen gö- revi yapanm" dedi. Gorbaçov, "Haİkın istekleri doğrultusun- da, ülkenin sorunlanndan uzak kalmayacağını" belirtti. Gürcistan Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze'nin. Yelt- sin'in "özel rejım" ilan etmesini desteklediği bildirildi. AFP'nın Interfaks ajansına dayanarak verdiği habere göre, dün ABD Başkan Yardımcısı AI Gore'la bir telefon görüşmesı yapan Şevardnadze. Yeltsin'i desteklediğini söyledi. Yeltsin'in karannı "yerinde bir adım" olarak değerlendiren Şevardnadze, bu girişimin "Rusya'nın çıkarlanna uygun düştüğünü" söyledi. Şevardnadze'den sonra Gür- cistan Devlet Başkanı Leonid Kravçuk da Yeltsin'i destekle- diğini açıkladı. Kravçuk, Rusya'nın içinde bulunduğu sorunlann çözümü için tek yo- lun Yeltsin'in referandum ka- ran olduğunu savunarak "Rus- ya liderliğinin refonnlannı tamamen destekliyorum " di- ye konuştu. uzlaşmayı reddettı. 11 Mart 1993: Kongre. Yelt- sin'in referandum önerisinı red- detti. 15 Mart 1993: Yeltsin, muha- fazakarlan, ülkeyi yıkıma gö- türmekle suçladı. 17 Mart 1993: Interfaks, da- nışmanlannın Yeltsın'e, ülkeyi kararnamelerle yönetmesini tavsiye ettiklerini bildirdi. Dev- let Başkanlığı sözcüsü. Yeltsin ve ekibi ile yapılan bir toplantı sonrasında yaptığı açıklamada. "demokrasiyi ve reformlan ko- rumak için gerekli önlemler altnmazsa, Halk Temsilcileri Kongresi'nin gelecek toplantı- smda ' bır darbe yapılacağı" uyansında bulundu. "özel rejım" ilan etme karannı kınayarak bu konudaki karar- namenin ve "özel rejim" çerçe- vesinde ımzalanan dığer karar- namelenn anayasaya uygun olup olmadığının belirlenmesi ıçın Anayasa Mahkemesi'ne başvurma karan aldı. 125 kabul, 16 çekimsşr oyla kabul edilen üç maddeli karar tasansının ilk maddesinde, Yeltsin'in karan "anayasal dü- zene bir sabotaj" olarak tanım- landı ve karamameyle ilgili olarak Anayasa Mahkemesine başvuruldu. Ikinci maddede. Rusya Baş- savcısfndan "özel rejim" ka- ramamesinin hazırlanmasına kimlerin kauldığının belirlen- mesi ve bu kişiler hakkında so- ruşturma açılması istendi. Üçüncü maddede ise tüm fe- deral ve yerel yöneticılerden ve yerel parlamentolardan kamu ması için gerekli önlemlerin ahnması istendi. Parlamento, Batı ülkelerinin Yeltsin'i des- teklemesini de kınadı. AA'nın haberine göre Ana- yasa Mahkemesi Başkanı Vale- ri Zorkin. Devlet Başkam'na "acıdığını" belırterek Yeltsin'in "Rusya'nın kurtancısı olma şansını yitirdiğini" söyledi. Zorkin, anayasanın 121. mad- desinin anayasayı ihlal eden devlet başkanının otomatik olarak görevden alınabıleceğini vurguladığını anımsattı. Hükümet destekliyor Bu arada parlamento toplan- tısı sürerken bir basın toplantısı düzenleyen Başbakan Birinci Yardımcısı Vtadimir Şumeyko. Yüksek Sovyet'in Yeltsin'ın kararnamesini geçersiz sayması durumunda da, hükümeün söz konusu kararnamenin gereği- nin yerine getirilmesi için elin- den gelen çabayı harcayacağını açıkladı. Şumeyko. "Bizim için Devlet Başkanı'nın kararna- meleri kanundur" diye konuş- tu. Dışisleri Bakanı Andrei Kozi- rev de. Yeltsin'in. ülkede hukuk devletinın varhğını koruyabil- mesinin tek güvencesı olduğu- nu söyledi. AFP ajansı dün başkent Moskova'da darbe söylentileri- nin dolaştığını bildirdi. AFP. Moskova'da havanın çok ger- gin olduğunu. halkm heyecanlı bir bekleyiş içinde bulunduğu- nu haberverdı. Gözlemciler. Mareşal Yevge- ni Şaposnikov'un bugünkü Çin gezisini ertelemesinin. ordunun duyarlılığını gösteren ilginç bir işaret olduğunu belirtiyorlar. AA'ya göre ülkenin iktidar mücadelesinin kılitlenme nok- tasına geldiği bu aşamada, tüm dikkatler ordunun ve ülkenin öteki silahlı kuvvetlerinin bağlı- hğını ilan edeceği taraf üzerinde toplanıyor. Gösteriler Yeltsin'in son karan halk arasında da değişik tepkilere neden oldu. Moskova'da dün sabah parlamentonun olağa- nüstü toplantısından önce yak- laşık 5 bin kişinin parlamento binası önünde Yeltsin'i destek- leme gösterisi yaptığı bildirildi. Aynı saatlerde, Beyaz Ev adı verilen başka bir meydanda toplanan birkaç bin kişiden oluşan komünist ve tutucular da Yeltsin'i protesto gösterisi düzenledi. Gösterilerin ülkenin ikinci büyük kenti Saint Petersburg'a da sıçradığı belirüldi. Ajanslar. bu kentte Yeltsin karşıtlannın katıldığı göstenye 3 bin kişinin katıldığını kaydettiler. GOZLEM UĞURMUMCU 14 Mart 1991 • Baştarafi 1. Sayfada devletine katılmak için uluslararası plattormlarda birtakım gırışımlerde bulunmalarıdır Bölge, petrol bölgesidir; Batı da Kürt sorunu ile bu yüz- den bu kadar yakından ilgilenmektedir. Ortadoğu, petrol kaynakları üzerindeki bir coğrafya par- çasıdır Ortadoğu'da bır taş yerinden oynadı mı, ileride ne- ler olabıleceğinı ve bu sorunlann Türkiye'ye nasıl yansıya- cağını kimse kestiremez. Petrol, bölgesel savaşların ve hükümet darbelerinin ana nedenıdir. Batı, öteden beri Musul ve Kerkuk ü içine alan özerk ya da bağımsız bir Kürt devleti kurulmasını savunur. Kurtuluş Savaşı boyunca da İngiltere ve ABD, Kürtlere ve Ermenile- re bırer devlet kurdurmak için çalışmalar yapmışlardır. İngiltere'nin Akdeniz'deki kraliyet donanması komutanı Amiral Sir F. de Robeck'in Lx>rd Curzon'a gönderdiği 9 Aralık 1919 tarihli gızlı rapor çok çarpıcıdır: — Kürtler, bütün umutlarını ingiliz hükümetine bağlamış durumdalar... (..) ingiliz kuvvetleri, Kürtleri Mustafa Kemal'e karşı kullanmak için bütün harcamalan üstl&nmeye hazır- dırlar. İngiltere'nin 1920'lerdeki Kürt siyaseti kendileri için çok başarılı sonuçlar vermıştır. Emperyalizmın Kürt siyaseti 10 Ağustos 1920 tarihli Sev- res Antlaşması'nın 62 ve 64'üncü maddelerine de yansı- mıştır. Bugün dönüp dolaşıp aynı noktaya gelindi: Sevres Antlaşmasının 62'nci maddesi şöyle bir düzen- leme getırmeyi amaçlıyordu: Fırat Nehrı'nın doğusunda kurulacak bir Ermenistan dev- leti sınırları güneyinde Kürtlerin yoğun olarak yaşadıklan bölgede bır özerk statüye sahıp Kürt devleti kurulacak; bu çalışmalar da İngiltere, Fransa ve İtalya tarafından yürütü- lecekti. Bu üç devletin temsilcilerinden oluşan komisyon oy- birlığı bır karar veremezse, o zaman İngiltere, Fransa, İtal- ya, Iran ve Kurt temsilcileri, Türk - İran sınınnda gerekli dü- zeltmelerı yapacaklardı. 64'üncü madde de bağımsız bir Kürt devleti için şu ko- şulları öngörmüştü: Antlaşmanın yayımlanmasından bir yıl sonra yörede ya- şayan Kürtler, bağımsız bır devlet kuracaklarını kanıtlarlar- sa, Milletler Cemıyetı'ne başvuracaklardır. Milletler Cemi- yetı Akvam Meclisı, Kürtleri, bağımsız devlet kurmaya la- yık görürse o zaman Türkiye de bu çözüm yolunu benim- seyecektir. Musul Kürtleri, bu bağımsız Kürt devletine katılmak is- terlerse, Müttefik hükümetler buna da karşı çıkmayacaklardır. Emperyalizmin 1920 yılındaki Kürt siyaseti işte buydu. İjozan görüşmelerinde Ismet Paşa, Musul'da bir plebisit yapılmasını, Musul'un geleceğinın bu halkoylaması ile be- lirlenmesini istemış; bu öneriye İngiliz delegasyonu başkanı Lord Curzon "Kürtler plebisitin ne anlama geldiğinı bılmezler" gerekçesiyle karşı çıkmıştı. Sonrasını biliyoruz; sonra 'Nasturi' ve 'Şeyh Sait ayaklanmalan' başgöstermış; bu ayaklanmalar sonunda Türkiye, Musul'u ingiliz mandaterliğindekı Irak'a bırakmak zorunda kalmıştı. Konu ile ilgili Milletler Cemiyeti karann- da İngiltere'nin Kürtlere güvence vermesi de öngörülmüştü. Emperyalizmın 1925 yılındaki Kürt siyaseti de iste bu kanlı oyunlarla sahnelenmışti. Bugün bu siyaset yine uygulanıyor Bu oyunda başaktör değışmış, Brıtanya Imparatorluğu'nun yerini ABD almıştır. Evet Sevres hortluyor! /Delal Talabani ve Mesut Barzani'nin temsilcisi hangi "sıfat ile Türkiye'ye çağrıhyor? Dışisleri sözcüsünün 'gayri resmi nitelık' taşıdığını ilerı sürdüğü bu gizli görüşme 'devlet' adı- na nasıl yapılabiliyor? Devlet adına, kim, nasıl yetki kul- lanıyor? Bu ülkede Dışisleri Bakanlıgı yok mu? TBMM yok m u ? . KCl?îimet^k"mrJ7 Geneikurmay ydJTm'uTBuİjTDT'kSnulâh ' rın görüşülduğu Millı Güvenlik Kurulu yok mu? Yetkili ku- rumlar ve kurullar yok mu? Partiler yok mu? Kamuoyu yok mu? "Vabanc/ dev/et/ere Türk devletinın tBmsilcilerint görtder- mek, Türkiye Cumhuriyeti'ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek"\en başka dış siyaset ile ilgili bir tek anayasal yetkisi olmayan bir Cumhurbaşkanı'na bu gi- bi gizli kapaklı görüşmelere Ortadoğu'daki Kürt siyasetini belirleme ve uygulama yetkisi nasıl veriliyor? Batı'dan Yeltsin'e • Baştarafi 1. Sayfada için riskli de olsa böy le bir çahş- maya gırmesi Rusya'da de- mokrasinin gelışmesi açısından gerekHydi" dedi. Clinton'ın mesajı ABD Başkanı Bill Clinton'da yaptığı yazılı açıklamasında. Başkan Yeltsin'ın demokratik yollardan seçilmiş tek lideri ol- duğunu vurgulayarak. "ABD yönetımi. Yeltsin'i demokrasi için yaptığı reformlan tümüyle destekliyor" dedi. Kanada Başbakanı Brian Mulroney'de Yeltsin'in karan- nın, halkın kendi geleceğini kendinin tayin etmesine ızın verdiği için desteklenmesı ge- rektiğini söykmişti. Almanya'dan destek Almanya da Yeltsin'ı destek- lediğini açıkladı. Almanya hükümet sözcüsü Dieter Voegel tarafından dün Yeltsin'in annesi öldü Dış Haberler Senisi - Rus- ya parlamentosu (Yüksek Sovyet), Devlet Başkanı Bo- ris Yeltsin'ın ülkeyi kanştıran "özel rejım" kararnamesini görüşürken. ıktidan tehlike- de olan Yeltsin'in annesi öl- dü. Yeltsin. parlamento gö- rüşmelen sırasında hasta annesinin başucundaydı. AFP'ye adımn açıklanma- ması kaydıyla bilgi \eren bır yetkili. Yeltsin'in annesi Claudia Yeltsin'ın dün tedavi gördüğü Kremlin hastane- sinde kalp rahatsızlığı nede- niyle öldüğünü söyledi. Aynı kaynak. "Devlet Başkanı çok üzgün"dedi. Yeltsin'e karşı büyük mu- halefetin oluştuğu Yüksek Sovyet'in olağanüstü toplan- tısı sırasında gelen haberler- de, Devlet Başkanı'nın. memleketı olan Yekaterin- burg kentindeki annesinin yanında olduğu bıldınlmışti. Bonn'da yapılan açıklamada, Yeltsin tarafından getirilen yeni yönetim sisteminin, Rus halkı- na banş getıreceğinı umut ettik- lenni belirterek "Alman hükü- meti. Başkan Yeltsin'i ve hükümetinı desteklemeye de- vam edecektir" dedi. İngütere İngiltere Dışisleri Bakanlıgı da bir açıklama yayımlayarak Boris Yeltsin'in karannı Londra'nın olumlu karşıladığı- nı bildirdi. Açıklamada, "Rus- ya hükümetinin demokrasi ve sivil haklara bağhlığı karşısında memnunluk duyuyoruz" denil- di. Öte yandan. Fransa Dışisleri Bakanı Roland Dumas, Rusya'- ya ve Rus halkına yardım etme- nin uluslararası topluluk için bir görev olduğunu bildirdi. Dumas. dün yaptığı açıkla- mada. Rusya'dakı geîişmelerin G? toplantısının yapılmasını her zamankinden daha önemli veacıl kıldığına dikkat çekti. Japon hükümeti de. Rusya Devlet Başkanı Bons Yeltsin'e destek verenler arasına katıldı. AT, Yeltsjn'in yanında Bu arada, AT Bakanlar Konseyi Başkanı Niels Helveg Petersen, Rusya'daki son geliş- meler üzenne yaptığı açıklama- da Yeltsin'i desteklediklerini bildirdi ve Rusya Devlet Baş- kanı'nın reformlan sürdürme ve guçlendırme olanağı bulma- sınıdiledi. Petersen yayınladığı bildiri- de. "Yeltsin'ın aldığı son ön- lemler. onun da niyetinin re- formlan sürdürmek olduğunu gösteriyor. Rusya'da gelecekte yapılacak reformlar demokra- tik temellere oturtulmalıdır. Durumdaki gelişmeleri çok ya- kından izleyeceğiz" dedi. NATO'nun ise Rusya'daki son durumla ilgili olarak bir açıkla- ma yapmaktan kaçındıâı belir- tildı' NATO'nun bir sözcüsü dün Brüksel'de yaptığı açıklamada, bu konunun yann NATO Bü- yükelçiler toplantısmda görü- şüleceğini belirterek "Şımdi bu konuda yorum yapamayız. pa- zartesi yapılacak toplantıda bu durum tartışılacak" dedi.