Katalog

SAYFA CUMHURIYET 31ARALIK1993CUMA OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Eğlenmenize bakın! MELİH CEVDET ANDAY B ugun vılın son gunu savaşlann nedenlen uzennde durmaz. Gazetecı yazarlar, boy- savaş denılenolavınçozumuıle(vege- le gunlerde. okura ı>ım- nel olarak tanhsel olaylarla) tarih fel- serlık \encı konulan ele sefesi uğraşır. kı o da oldukça yenı bır almak ısterler \maha- çalışma alanıdır Araa savaşlann ne- berler, y orumlar bunun denlenne ılışkın çozümlemeler gene de tam tersı ıle dolup taşıyorsa ne yapsın pek do> urucu değıldır Eskıden ordu- geçıp dunyanın oburyazar1 Cuma vazımı yazmak ıçın masaya oturunca gazctelere bır gozatayım de- dım. aklım ıçınden çıkılmaz sorunlarla doluverdı Bır ıkı ornek vereyım "Der Spıegel'e göre, dagılan devlet- lerde iktidar boşltığunu sılahlı gruplar doldıırdu. Soğuk Savaş gittı. verel sa- vaşlar geldi." Yerel savaşlara yol açan nedenlen gereğınce bıhyor muyuz9 Bır başka haber-y orum da şoy le Yi- gal Chazan, Guardıan"da yazıyor. "Bosna'da uygarlık tarih oluyor. Bu- tün dunyanın gozleri önünde koca bir halka karşı kıyım uygulayan Sırplar yaptıklarma sessiz kalınması karşısın- da. şimdi de Boşnak halkımn külturune, dinine, değerterine saldınyor." Belh bır lopluma ozgu kûltür neden savaşa >ol açsın0 Dın savaşlan tanhte kalmamış mıydı'1 Bosna'da uygarlık neden tanhe gomuluyor'' Uygarlık. kultur. dın nıçın savaş nedenı oluyor1 Eskı tanh kıtaplan. krallann. padı- şahlann, prenslenn yaşamını ve açtık- lan savaşlan anlatmakla yetınır, bu lannın başına ucuna gıden fatıhlenn, bu ışı. şan-şeref ıçın yaptıklan soylenmışür. evet. ge- çerlı bır neden sayılabılır bu. ama olum gelıp çatacağına gore, şandan şe- reften kıme ne' Burada buyuk bır romancıya geçe- ceğım, okuru yadırgatmamasinı dıle- nm 1812 Rus-Fransız (Napolyon) savaşını butun tanhçılerden daha yet- kınlıkle anlatan Tolstoy, unlu roma- nında (Sav aş >e Banş) y er y er bır tanh felsefecısı olarak gostenr kendını. bu savaşın o zaman dıllerde dolaşan ne- denlennı bır bır gozden geçınr ve bun- lann hıçbınnın yeterlı bır neden sayıla- mayacağı sonucuna vanr Ancak şunu belırtmeden geçmeyeyım, bu gıbı ız bı- rakan. buyuk ve korkunç olaylann nasıl ortaya çıktığını daha doğruya ya- kın bır bıçımde ele alabılmek ıçın ara- dan yıllann geçmesı gerekır gerekır kı ışe yaramayan aynntılar unutulsun. bakışımız daha sağlıklı bır duruma gelsm Tolstoy bu romanını. ola>ın uzennden aşağı yukan yuz yıl geçtık- ten sonra yazmıştı Bunun gıbı Home- ros da Trova savaşını, aşağj vukan oldvdan uç vuz vıl sonra sovlemıştı Şoylegınvorkonuva Tolstoy "Ö\lc anlaşılıyor kı, o zaman vaşa- yan insanlar, bu ışte çeşitli nedenler goruyorlardı. Bu nedenlerin savısı da o çağda yaşayanlann savısız gorüş ayn- lıklarıridan ıleri gelivordu: ama onların torunlan olan >e ortaya çıkan korkunç felaketi bütünluğu içinde kavrayarak onun basıt ama korkunç anlamına va- ran bizler için, bu nedenler yetersiz ka- lır. Bizler için Napolyon hırslıdır. Alek- sandr azimlidir. Ingiltere politikası kumazcadır. Prens Oldenburg gucen- mişrir diye, milvonlarca Hıristivanın birbırlerini oldurmeleri. birbirlenne iş- kence etmelen anlaşılacak şey değildir. Bu koşullarla asıl oldürme ve zor kul- lanma olayları arasında nasıl bir bağ bulunduğunu kavramağa ımkân yok- tur. Prens gucendi diye neden Avnıpa'- nın başka bir ulkesinden binlerce insan gelip Smolensk >e Moskova illerindeki insanlan dlduruvor, her şeylerinı mah- vediyor, kendi ölumlerini de onların elinden buluyorlardı?" Ya bız bugun Bosna'dakı kıyımı, Somalı de olanı bıtenı ne zaman, nasıl yorumlayabıleceğız'' Bunun ıçın ara- dan yuzyıl geçmesını mı bekleyelım'1 Tolstov 1812 Savaşfna ılışkın usa- vurmasinı şaşırtıcı ve bılımsel duşun- ceye sığmavan bır sonuca bağlıvor. dıvor kı "Demek kı tüm bu nedenler. bu mil- yarca neden, olup bitenleri ortaya çı- karmak için bir araya gelmişti... Aynı zamanda demek ki. hiçbir şey olaya tek başına yol açmış değildir. Ölay, yalnız ve valnız olması gerektıği gibi ortava gelmıştır. Milvonlarca insanuı ınsanca duygularmı ve akıllannı yitirerek Batı'- dan Doğu'ya vurumeleri ve insan kar- deşlerini oldurmeleri gerekliydi." Yazgjalık (kadercılık) değıldır de nedır bu' Nıtekım buyuk romancı da bunusoyluyor "Kaderci göriış. tarihte akla uygım olmay an (Daha doğrusu, akla uygunlu- ğunu kavrayamadığımız) olaylann ne- denlerini açıklav abilmek için kaçuııl- maz bir şeydir" dıv or Pekı bız bugun. Bosna'dakı kıyımı, Somalı'de olan bıtenı yazgıcılıkla mı açıklayalım0 Burada meraka değer olan konu, savaş nedenlennın gunumuzde değışık bır bıçım alıp almadığıdır Eaton protesorlennden Samuel P. Huntıngton'un "The Clash of Civiliza- tıons?" adlı uzun ve ılgınç çahşması elı- me geçtı Ilerde bu çalışmadan daha aynntılı bıçımde sozedeceğımı belırte- rek. şımdılık (konumuzla ılıntılı ola- rak) bu vazıdakı kımı temel goruşler uzennde durmak ıstıyorum Prof Huntıngton, VVestphalıa ban- şından sonra yuzellıyıl Batı dunyasın- dakı çatışmalann prensler, ımparator- lar. mutlakıyetçı krallar arasında geçtığını daha sonra ıse bu savaşlann yaratüğı ulus-devletlenn savaş alanın- da ortava çıktıklannı sovluyor Özel- lıkle Fransız Devnmı'nden sonra savaşlar ulusal bır nıtelığe burünmuş- tur v e R.R. Palmer'ın 1793 te soy ledığı şu sozu ansıtıvor "Krallarm savaşları son buldu, halkların savaşlan başladı." Rus Devnmı ıle ve ona karşı doğan tepkılerle ulusal çatışmalar yerlennı, ıdeolojık çatı^malara bıraktı Soğuk Savaş sırasında bu durum. ıkı super devlet arasındakı çatışmaya donuştu Sıralamasıru şoyle surduruyor Prof Huntıngton Soğuk Savaş'ın sona er- mesı ıle de Batıb olan uygarlıklarla Batıh olmayan uygarlıklar arasında genlımler başladı Soğuk Savaş, sırasında dunya. Bınn- cı, İkıncı ve Uçuncu Dunya dıye bo- lundu Şımdı ı^e bundan çok daha başka olarak. kımı ulkeler pobtık ve ekonomık durumlanna gore değıl, kendı kultur ve uygarlıklanna uygun olarak venı bır nıtelık benımşıyorlar, bu nıtehklen ıle sıvnbyorlar İşte yenı çatışmalar. kultürler ve uygarlıklar arasında çıkmaktadır Bu goruş, buyuk bır ennçsızlık (hu- zursuzluk) yarattı bende Yoksa dın savaşlan mı başlayacak yenıden, kor- kusudur bu Bır de şu var Bellı bır kultur ve uygarlık, neden başka top- lumlan kendı etkısı alüna almak zo- nında kalsın'' Yazgımız mıdır bu dersınız9 Bu akşam eğlenmenize bakın, baş- kaca yapacak ışımız yok çunku In- sanlık nıce aalar ıçınde nıce yenı yıllar kutladı ARADABIR YAVT-TZ GÖR Emekli Elçi Sevgili Bir Kente Fatiha... Bırfayton beklıyor Yeşılkoy ıstasyonunda Daldırmışatları Kulaklarını Geçmışın yem torbasına Gelmış trenlerı beklıyor fayton Fabrıka dumanları arasında • ' Karadenız'le Marmarayı kavuşturan Boğazı, Haz- ret-ı Suleyman açmıştır, kılıcının bır vuruşuyla ' Boy- le anlatıyor ışlerı Evltya Çelebi... ' Kayalarda kılıcın ızlerı hâlâ belırlı dıyor 1 Bu kılıç Tanrı nın estetık merakının parladığı bır gun- de ınmışburalara Yuşa Tepesı'nde baharın mayıs boceklerı pır pır, pırıl pırıl Turbelerın sarmaşıkları sevgı dolu ellerı ıle yo- sunluduvarlarauzanmış olmemekıçm Kumruları bır oraya bır buraya camı avlularmda Geçmışın gerı gel- meyeceğı, gelemeyeceğı telaşı ıçınde Evlıyalar, kentın herkoşesınde Suskun puskun Bır lodosun baharında, âşık olmamanın olanağı yoktu bu kentte Bır kıza bır şııre, bır kente • Cumbası ığrı bır kıraz dalı ıle payandah evın yanından lahmacun kokuları tırmanıyor goklere Bır kebapçı var orada Anadolu nun yüzlerce yıllık terkedılmışlığının ocunu alıyor Sevdıklerınce terkedılmış yaşlı gupguzel bır kadın gı- bı kurumuş manolya ağaçlarının ardına gızlenmış be- yaz tenı buruşmus bır koşkun hıç açılmayan pancurları- na çarpıp yankılanıyor nayloncunun naraları Bır buldozer takmış pençelerıne çopluğe boşaltıyor tanh kırıntılarını Gece-konduların yanından geçıp gıden buyuk yolun ustunde motorlu karıncalar hamam boceklerı, çıyan- lar Bır zehır dumanı ıle arkalarında koşe donmeye, koşelerı donmeye sıvanmıs Çağ atlamaya yeltenırken dıpsız yozlaşma kuyuları- na duşenlerın urunu gok-tırmalayanların yanıp sonen neonlarında hamburgerden başka hıcbıruygarlığasay- gı duymamanın umursamazlığı, yabancı dıllerde alım- satım reklamları ıle yanıp sonmekte Dede Efendı'nın neylerıne takılmış elektronık aygıt- lar Anadolu sazları çalan, fraklı beyler Bır gunun, lyı gunu gelıp de kasetler doldurmaya heveslı banyo tenor- ları, rengı kokusu olmayan Koloratura'lar Butun bun- lar, kakafonık kentın korna seslerı ıle bestelenmış kaka- fonık muzığı Zengın mahallelerının beton duvarların- dan uçup gelıp, yoksul mahallelerının kerpıçlı, tenekelı damlarına konan yırtıcı, can alıcı kuşlar • "Ey, goklerını ınatcı bırsısm sarmaladığı bın kocadan artakalmışbakıre1 ' Sen, artık oldun Senı yaratan Hazret-ı Suleyman'ın kılıcı oylebır vurdu kı bu kezsenın sınene Izlerı buru- şuk tenının her gozeneğınde Evlıya Çelebi1 Ne olursun, bırazcık kalk da yattığın yer- den bırbakçevrene Bırcıltdolusu.guzellıklerınıanlata anlata bıtıremedığın Dersaac/ef'ın porsumuş koltuğun- da, şımdı oturan "Derfelakef ı gor Yaşları ıle gozlerın- den suzulup akan uydurma makyajıyla r YEDIR Türkiye bugün okumazsa, yann mutlaka okuyacaktır. VALLA, VALLA, A KURDA YEDJRDİN BENİ KIT\P«3 ALEV ALATLI Viva la Muerte • Kitap 1 * 5 . Baskı 'Nuke Türkiye' • Kitap 2 * 3 . Baskı Boyul YayıiMVİ Hayılve Cad 3/10 Galatasaray Tel 243 35 33 • 243 72 77 Faı 252 94 14 GÖKSELMUTLULUK Doç.Dr.TUNAERTEMin Charles-Ferdmand Ramuz dancevırdığı oykuler GundoğanYayınları arasında çıktı TARTIŞMA Yabana eşler denince... T urk basınında nıhavetbu konuvuelealan vazılarçıkmava başladı (Cumhunyet. 22 Kasım 1993ve29Kasırn 1993 ) Çıkmasını uzun zamandan ben beklıvordum Hem Helmut Kohl.Türkiye vegeldığınde hem de Başbdkan Çiller Almanva'vagıttığınde Çunku o temaslarda hem Almanya'dakı Turk ışçılennın sonınlan hem de Turkıve'de ıkamct eden Almanların sorunlannın goruşulduğu bılınıyordu Eşımın aılesınden v e Turk arkadaş çev remden buy uk olçude kabul ve anlay ış gormuş veılışkılenmızı karşılıklısavgı uzenne kurmuş olmamıza karşın yabancı eşolarak Savın Erbaş ın yazdıkldnnı tamamen desteklıyorum Oyesanıyorum kı en azından buyuk kentlere yerleşen yabana gelınlenn Turk toplumuy la pek tazla sorunlanvok FakatTûrk Yabancılar Kanunu na baktığımızdd ışın rengı degışıyor Almantoplumunda vdbanaduşmanlığıvdr Ama Turk y abancılar v asasında da yabancılara karşı "duşmanca" bır yaklaşım olduğunu gormek zor değıl Almanya'dabır Almanld ev lı olan yabancılann bellı bır sure sonra oturma ve çalışma hakları doğuyor. Buna karşılıkl5-20yıldan"ben Turkıy e de v dşayan bız v abancı gelınler hâlâ iki yılda bir ikamet izinkrimizi yenılemek zorundavız Çalışma izni almak ı;>e hemen hemen mumkun değıl Oturma veçalışmd hdkkınasdhıpolmamak gerek y dbdncı gelını gerekse aılesını olumsuz etkılev en sorunlann başındagelıyor Otunrid ve çalışma hakkına sahıp olabılmek ıçın Y abancılar Kanunu'ndan kaçıp Turk v atanddşlığına geçmekgerekıvor Yalnız bu durumda orneğın bır *\lman. Turk vatandaşlıgını kdzanırken kendı (eskı) vdtandaşlığını kaybetmektedır Sonuçtaıse kocası mn vermedıkçe v urtdışına çıkma. memleketıne zıyaret ıçın de olsa vızesız gıtme v e ev lılığı v urumedığı zaman ulkesınedonmevs olanaklardanvoksun kalmaktadır Bır y abana gelının onunde ıkı seçenek vardır 1 Ev lenırken Turk vatanddşlığınageçmek (Bu CINE5TE OCAK AYINDA durumdd herhdngı bır nedenle -sosyal, malı vs - kendı aılesıne gereksınım duyduğu. memleketıne donmek zorunda kaldığı zaman buyuk sorunlarla karşılaşması kaçınılmazdır) 2 Yabancı olarak kalmak (Çalışma ve uzun vadelı oturma haklanndan peşınen vazgeçmek) Bu ıkı scçeneğın dışında kalan bır başka durum da, \ abana u\ ruklunun kaçak çahşması Aılesını geçındırmek ıçın de başka nedenlerteçalışmak zorunda kalan yabancı bu olanağabaşvuruyor Bu"yan seçenek" ıse. ne vergı ne de sıgorta yatıran. dolayısıyla ucuzelemançalıştıran ışverenın ısıne gelıy or Gudrun Toker Kav aklıdere-Ankara PENCERE Noel Baba, Çam Ağacı, RamazanTopu...Noel Baba başımıza bela oldu1 Başında kurklu takkesı, çenesınde beyaz sakalı, sırtın- da kırmızı cubbesı ayağında kalın çızmelerı her yıl çı- kagelır sırtındabırheybe, ıçındearmağanlar, karyağdı- ğında evın damındakı bacadan salonun orta yerındekı ocağa ıner çocukları sevındırır Softalar ofkelenıyor - Noel Baba denılen zat-ı naşerıf Hınstıyanların marı- fetı olup her kım evını bu Isa çocuğuna açarsa ıstavroz çıkarmış saytlır Yılbaşında Musluman evıne çam ağacı dıkmek ve sustemek, gunah-ı kebaırdendır Varak-ı mıhrı vefayı kım okur, kım dınler? Faız ve rant toplumunda tefecının ıkı yuzlu felsefesı ağır bastığından, ramazanda Musluman gıbı oruç tutu- lacak, ıftarda baklava borek yenecek, sahurda dıskolara gıdılecek, Noel de -haşa huzurdan- Hırıstıyan gıbı Noel Baba'ya kıyak çekılecek1 Medyamız bu ışın alengırıne cumbur cemaat katılacak Ramazanda ıftar topu şıddetıyle patlayan şerıatçılık ıle yılbaşında gâvurluk salgını atbaşı gıdıyor • Osmanlı istanbulu nda Beyoğlu nun adı Pera ıdı Ha- yat 'bın kocadan arta kalmış bıve-ı bakır' ın koynunda Pera ıle başlayıp Pera ıle bıtıyordu Ya Musluman Istanbul? Sultanahmet mı? Fatıh mı? Topkapı mı? Eyup mu? Su- leymanıye mı? Aksaray mı? Yenıkapı mı? Kopruden bu yakaya geçtığınde akşam vaktı el ayak çekılır gundu- zun mum ıle arasan bulamayacağın 'kadın" yaşamdan busbutun yok olurdu Alafranga Osmanlı erkeğı, eğlenmek ıçın ılle de Gala- ta Koprusu nu geçmek Yuksekkaldırım dan Cadde-ı Kebır e tırmanmak zorundaydı Hayat mı? Hayat, eğlence, dans, şarkı, neşe, keyıf, ıçkı, çılgınlık, kahkaha Pera daydı Isa nın veledlerı Roma da aslanlara yem olurken, ye- terınce gozyaşı dokup ortaçağın engızısyonunda mık- tar-ı kafı ağlaştıklarından Hırıstıyanlığın kımı toresını eğlencelı bır yan urune donuşturmek ıçın az numara ıcat etmemışler' Kılısenın çatısı altında taıfe-ı nısa ıle erkek mılletı zaten bır arada yaşıyor Her yılbaşında, hem gu- nah çıkarmak, hem yenı gunahlara hazırlanmak ıçın yahey dans şarkı, şarap eğlence neşe, sarhoşluk Eğlence kımın hoşuna gıtmez? Osmanlı erkeğının de kımı çapkın, kımı zampara, kımı romantık, kımı de aba altından gerçek kımlığını gostermeye hazır değıl mı? Galata Koprusü nu Yenı Camı ye doğru geçtı mı Muslu- man Karakoy e doğru aştı mı gâvur olmaya teşne bır suru herıf baştan çıkmış Çıkışoçıkış • Softanın kaşı hep çatık, suratı hep asık, şerıatçı adam dovmeye ve asmaya hazır Ama bır de yaşamın tadı var' Dunya yalnız otekı dunya değıl bu dunyanın keyfını surmeden mı gıdeceksın? Hele bızımkı gıbı faız ve rant toplumunda keyfı gıcır olan kesım, çılgınlık yapmak ıçın fırsat arıyor Eskıden Istanbul'da yalnız Pera'nın Cadde-ı Kebır ı Noel ağaçla- rıyla suslenır elektrık ışıklarıyla donanır, bu ışı de Hırıs- tıyanlar yapardı Şımdı yuzde 99 u Musluman Turkıye - de her kentın Cadde-ı Kebır ı Noel ve yılbaşı uğruna tellenıp pullanıyor, çam ağaçlarıyla suslenıyor, elektrık ışıklarının şelâlesı mağazaların vıtrınlerınden akıyor Tefecı toplumun yaşam hırsıyla eğlence az- gınlığı, Noel ıle yılbaşı çıl- gınhğında patlak verırken şerıatçının ofkesını ustune çekıyor Oysa Noel Baba, gunu- muzun yaşamında ne ya- zar' Noel Baba'ya gelın- ceye kadar bızde ne baba- lar vari KUZULARIN SESSIZLİĞİ (SILENCE OF THE LAMBS) CINE5TE FİLMLER VE MAÇLAR REKLAMLARLA KESİLMEZ. BİLGİ VE BAŞVURU İÇİN 0-212 231 83 83 VEYA ÜCRETSİZ 0800 211 60 42 DECODER VE ABONELİK İÇİN AEG-TELEFUNKEN YETKİLİ SATICILARINA BAŞVURABİLİRSİNİZ. mK e n d i ö z e l k a n a 1 1 n ı z ! Macar Çigan Orkestrası Çatfda yılbaşı da özeldir. CHTIRestaurant Cafe - Bar 2S1 00 00 Surucu belgemı ve nufus cuzdanımı ka\ bettırn Hukumsuzdur EKRE\lIı\4\ Romanlannızve Ansıklopedılerınız yennızden ahnır. Tel: 554 08 04 0NİKİDEN ONİKİYE TÜRKİYE Ali Sirmen T. bası30 000(KDVıçınde> Çağdaş Yaunlan Türkoıagı Cad 39-41 Cagaloglu-Istanbul Ödemeli gönderilmez AĞLAMAKVE GÜLMEK İlhan Selçuk 9 basılO 000(KDV ıçınde) Çağdaş ~ia\mları Turkocağı Cad 39-41 Cagaloglu-Istanbul Ödemeli gönderilmez