Katalog

CUMHURÎYET/12 PAZAR KONUĞU 29 EYLÜL 1991 GÜNEYAFRÎKALIALTTN VEELMAS KRAUHARRYOPPENHEİMER Trabzonyöresinde altın anyoruzGüney Afrika ekonomisi deyince akla altın, elmas madenleriyle Oppenheimer ailesi geliyor. Dünya çapındaki elmas kartelini elinde tutan ve Batı'daki altın üretiminin beşte birini sağlayan Oppenheimerlar, bugün dünyanın sayılı finans imparatorluklan arasında. Ülkenin geçirdiği siyasi reform sürecini de dikkatle izleyen 83 yaşındaki Harry Oppenheimer, Güney Afrika'daki son gelişmeleri ve altın-elmas arasmdaki yaşantısını Roma muhabirimiz Nilgün Cerrahoğlu'na anlattı. SÖYLES1NİLBUN CERRAHOĞLU ISiz. Güney Afrika'nm var oluş nede- ni altın madenlerinin bulunduğu Kimberley kentinde doğdunuz. Doğum yılınız 1908. Al- tın madenlerinin kesfî de aşağı yukarı biryüz- yıllık geçmişe dayamyor. Sizin yaşamınız, Gü- ney Afrika'nın serüveni ile birlikte gelişti bir anlamda. Bize Güney Afrika'nm başlangıcını oluşturan yüzyıl başı Kimberley'nin atmosfe- rini anlatabilir misiniz biraz? Kimberley yüzyılın başmdan bu yana epey değişti. Ama gene de küçük bir kent. Güney Afrika'nın sanayileşmesi Kimberley ile başla- mıştır. Kimberley'de elmas madenlerinin keş- fıne dek Güney Afrika bir tanm ülkesiydi. O yıllarda Güney Afrika'nın en büyük sanayi dah neydi biliyor musunuz? öküz arabası tekerle- ği yapımı... Netice itibanyla Kimberley, Güney Afrika için büyük bir başlangıç noktası oluş- turmuştur. Elmas sanayii ülkenin ilk gelişmiş sanayisi olarak dış dünyayla ekonomik ilişki- lerin kurulmasıru sağlarruştır. Kncw-how da ge- • ne bu sayede gelişmiştir. \Siz, Güney Afrika'nın yaklaşık bir yüzyıllık tarihini yaşayan bir gözlemci ve ül- kenin baş aktörlerinden birisiniz aynı zaman- da. Ülkenin en etkin ailesinin temsilcisi olarak bu ülkenin giiçlü yönlerini ve kusurlarmı na- sıl özetliyorsunuz? Güney Afrika'nın kusuru deyince tabii akla hemen ırkçı politikalar geliyor. Bu Irkçı poli- tikalann durumlan ve çılgınlığı beyaz azıruı- ğın korkulanndan kaynaklanmaktadır. Beyaz- lar (1652'de) bu ülkeye yerleştikleri tarihten beri hep siyahlar tarafından yutulmaktan korkmus- emek ürettiği için sanayicüer bunu destekledi" deniyor. Halbuki ben bir sanayici olarak size apartheidın düşük ücret yarattığını, ama ucuz emek yaratmadığuu söyleyebilirim. Evet apart- heid siyahlann düşük ücretlerle çalıştırılması- nı sağlarruştır, ama bu biam için ucuz bir emek değildi. Çünkü düşük ücretlerle çahşan siyah işçiler eğitimsiz kimselerdi ve işyerinde hiçbir şekilde etkin olamıyorlardı. Dolayısıyla üîke- de emek hiç de ucuz olmamıştır. Ben şahsen gereken eğitimi ve bunun karşıhğmda gereken ucreti alan emeğin, işveren için daha ucuz bir emek olduğunu düşünüyorum. WKKMK*Batı'mn uyguladığı ekonomik ve fi- nans yaptınmlan apartheidın çözülmesinde ne derece etkin oldu? Bence her şeyden önce dünya kamuoyunun apartheid karşısında takuıdığı kınayıa tavır et- kin oldu. Şimdi gördüğümüz değişikliklerin te- melinde dünyanın kınaması vardır. Bu, ekono- mik yaptınmlardan çok daha etkin olmuştur. Çünkü neticede insanlar sevilmek ister. Güney Afrika ise dışlandı, sevilmediğini gördü. Bu başhbaşına ciddi bir yaptınmdı. Sonra daha başka bazı yaptırımlar da etki konusu oldu. örneğin Güney Afrika'yı dünya spor olaylan- nın dışında bırakmayı içeren spor boykotu sa- PAZAR KONUĞU H A R R Y OPPENHEİMER]957'de babası Ernest Oppenheimer'dan "De Beers" ve "Anglo American"ı devr alan 83 yaşındaki Harry Oppenheimer, Güney Afrika Birliği'nin ilanından ikı yıl önce doğmuş. trili ufaklı 1350 şırketten oluşan ve elmas, altın, plalin ve bakır madenteri dışında, çeşıtli sanayıler ve bankacdtk sektönindeki hısseleriyle Johannesburg borsasının yuzde 60'ma hakim olan Harr Oppenheimer'in yaşamı; Güney Afrika'nın tarihiyle iç içe. tidarı elden bırakıp bırakmaması değildir. Söz konusu olan artık bu iktidara kimin sahip çı- kacağıdır. Güney Afrika'da siyaset bir savaş mantığmdan çıkıp, bir siyasi mücadele mantı- ğı içine girmiştir. Güney Afrika artık siyaset yapılan bir ülke olmuştur. •BHHS/& Nelson Mandela'yı şahsen tanı- yorsunuz. Mandela hakkındaki izleniminiz ne- dir? Mandela'dan çok etkilendiğimi söyleyebili- rirt. Çekici bir adam. Zarif bir kişüiği var. Ve hapiste geçirdiği 27 yıla rağmen, aksi ve buruk değil. Bu, olaganüstü bence. Dolayısıyla Man- dela'dan etkilenmemeniz mümkün değil. Ay- rıca karşı karşıya geçtiğinizde konuşmaktan zevk aldığımz bir kişi Mandela. Ama ekono- mi bilgisi yetersiz. Bir ekonomi uzmaru değil ve bu konudaki danışmanları da kendisine ye- rinde tavsiyelerde bulunmuyorlar. Bu tehlikeli işte. Aynca ANC'nin komünist partiyle yürüt- tüğü ittifak da biraz gerçekdışı. Dünyada ko- münist partinin ciddiye alındığı tek ülke ola- rak bir Güney Afrika kaldı galiba... vet, Mandela'nın takımı hâlâ bazı sa- nayi kollarında, bankacılık sektöründe ve ma- denlerde millileştirmelere gitmekten söz ediyor. Sizce bu '"mUlüeştinne" ve "devletleştirme" tehditleri edebiyat mı yoksa ANC'ciler gerçek- ten sizin temsil ettiğiniz pazar ekonomisini ka- bul etmekte güçlük çekecekler mi? Millileşürme, devletleştirme bu tip vaatler büyük ölçüde lafta kalacaktır. Bu sözleri cid- diye almıyorum. Sadece siyasi retorik bu. • H B B Sizce bu ülkenin ilk siyah cumhurbaş- kanı Mandela mı olacak? Tabii kolaylıkla olabilecek bir şey bu. Ama ke- sin değil. Ne var ki Nelson Mandela buna ke- sin gözüyle bakıyor. Biz özellikle Türkiye'nin kuzeydoğusunda, Trabzon yöresindeki altın ve bakır potansiyeli ile ilgileniyoruz. Bu durum bizim için heyecan verici olasıhklar sunuyor. Henüz bir şey bulamadık, ama Trabzon gelecek vaat ediyor. lardır. Yaşam tarzlanm muhafaza edememek- ten, ülkeyi Batı'mn bir parçası olarak koruya- mamaktan çekinmişlerdir. tşte bu korku "apartheid" çılgınlığına yol açnuştır. öte yandan Güney Afrika'nın güçlü olduğu nokta yetenekli insanlann ülkesi olmasıdrr. Gü- ney Afrika halkı çeşitli zorluklara göğüs gere- rek bu ülkeyi kalkındırmayı başarmıştır. Ma- alesef bu kalkınmadan henüz pay alamayan kitleler hâlâ var bu ülkede. Ama bu geçmişte- ki (apartheid) durumunun sonucudur. Gelecek için ümidimiz de şimdiye dek gerektiği gibi kal- kınmayan bu insanlara yol açmaktır. Ve bütün mesele bunu şiddete sapmadan yapabilmektir. WKKKKKMGüney Afrika'nın ve bu ülkedeki be- yaz nüfusun refahı, siyahlann sömürüsü saye- sinde gerçekleşti. Sizin altın ve elmas impara- torluğunuzun bu kalkınmanın motoru olduğu hep vurgulanıyor. Sizin de siyahlann emeğini madenlerinizde çok zorşartlar altında kullan- diğınız sık sık söyleniyor. Madenlerinizde yo- ğun biçimde uygulanan ucuz siyah emek kul- Ianımı ile apartheida karşı olan liberal tutumu- nuzu nasıl bağdaştınyorsunuz? Bir başka de- yişle içinizdeki kapitalistle, liberal entelektüel nasıl bir arada yaşıyor? Bazı şeyler kanştınhyor. "Apartheid ucuz tabii yönetim açısından COSATU üyelerinin büyük güçlük çıkardığını söyleyebilirim. Ama bu doğal. Özellikle şu sırada Güney Afrika'da sendika gücünün ekonomik nedenlerden çok, siyasi nedenler için kullanıldığı düşünülecek olursa. Unutmamak gerekir ki siyah sendika hareketi ülkede beyazlar ve siyahlar arasmda- ki ilk değişim odaklanndan biri olmuştur. Sen- dika bize güçlük çıkartıyor tabii. WKtKtKJElmasa değer veren nedir? Elmasın fi- yatım nasıl belirliyorsunuz? Elmasa fiyat koyaıken amaç isükrarla bağ- daşan en yüksek fıyatı sağlamaktır. Elmas pi- yasasında büyük bir rekabet olmamasına rağ- men, akhnıza esen herhangj bir fiyaü da ko- yamazsınız. Çünkü diğer lükslerle rekabet et- mek durumundasınız. Elmasın fiyatını çok art- tırırsaruz; insanlar diğer lüks maîlara kayarlar. Bizim yaptığımız neticede ticaretin inişli çıkışlı dönemlerini duzlemektir. İşlerin kesat olduğu zamanlarda elmasın fiyatını düşüreceğimize, stoklarımızı arttınnz. tş hacminin arttığı dö- nemlerde ise stoklan satanz. Ama dünya elmas. üretiminin önemli bölümü giderek satıhyor. Ve neticede ne kadar elmas üretilebileceğini de biz kontrol etmiyoruz. Dolayısıyla elmasın fiyatı dünya piyasasının emebileceği fıyat oluyor. MKKKKMTürkiye'yi tanıyor musunuz Saym Oppenheimer? Hiç Türkiye'de bulundunuz mu? Istanbul'a turist olarak gitmistim bir kez. Bir de o harika Türk sahillerinde mavi yolculuk yaptım. Türkiye'yi yalnız bir turist olarak ta- nıyorum anlayacağınız. Buna rağmen "Bodrum" adında bir atım var. WKKKKKBTürkiye madencilik açısından güçlü bir potansiyele sahip mi sizce? Bu konuda kişisel bir malumatım yok. Ama bizim dünyadaki projelerimizi hazırlayan bö- lümümüz, Türkiye'deki fu-satlar konusunda çok heyecanlılar. Biz özellikle Türkiye'nin ku- zeydoğusunda Trabzon yöresindeki altın ve ba- kır potansiyeli ile ilgileniyoruz. Türkiye'nin batı bölgelerinde de bu madenlerin potansiyeli ile Elmasa fiyat koyarken amaç, istikrarla bağdaşan en yüksek fiyatı sağlamaktır. Akhnıza esen herhangi bir fiyat koyamazsımz. Fiyatı çok arttırırsamz, insanlar diğer lüks mallara kayarlar. Sonuçta fiyat, dünya piyasasının emebileceği bir fiyat olur. Uppenheimer, zenginliğin verdiği zevklerin ötesinde paraaın kendisi için bir başarı simgesi olduğunu söylüyor. mldığından büyük etki yarattı. Güney Afrika gibi spor delisi bir ülke için ağır bir yaptınm- dı bu. Evet, tabii ekonomik yaptınmlar da etkisiz kalmadı. Fakat finans dünyasının yaptınmla- n daha güçlu bir etki yarattı. Güney Afrika bir- denbire kendisini dünyadaki normal bankacı- lık işletmelerinin dışında buldu. Ülke ekono- misi üzerine büyük bir baskı koydu bu. Bu bas- kı ABD ve Avrupah şirketlerin ülkeden çekil- mesinden de ağır sonuçlar yarattı. Bu şirket- lerin çekilmesinin bizi pek etkilediğini sanmı- yorum. Ama dünya ile bankacılık iüşkilerimizin kesilmesi gerçekten büyOJc sorun- lar doğurdu. etler'deki değişim ve Berlin duva- nnın yıkılmasıyla birlikte "upartheid" da düş- tü. Duvar 1989 kasımında yıkıldı. Güney Af- rika Cumhurbaşkanı Fredrik De Klerk "apart- heid"a karşı ilk reform paketini, üç ay sonra 1990 şubatında ilan etti. Sizce Doğu ile Batı'- mn arasmdaki duvann yıkılışı ile siyahlarla be- yazlann arasmdaki duvann yok edilmesi aynı sürecin sonucu muydu? Bu, bütün hikâyeyi açıklamaya yetmiyor ama hiç şüphesiz bu iki süreç birbiriyle yakın- dan ilgili F.W. De Klerk'in reform paketi dün- yadaki büyük değişikliklerin sonucudur. Bu- na hiç şüpheniz olmasın. Soğuk savaşın Gü- ney Afrika'daki yönünün sona ermesi "apart- heid"a vurucu darbeyi indirmiştir. Işbaşında- ki "Ulusal Parti" siyasetçileri artık komünist müdahaleden korkmaz olmuşlardır. Aynca o zamana dek Doğu Bloku'ndan des- tek alan siyahlardan da bu destek çekilmiştir. Bu süreç her iki tarafı da müzakere masasına oturup makul bir anlaşma zeminine varmaya itmiştir. Bundan böyle tartışılan, beyazlann ik- \partheid sonrası dönem, sizin çok uluslu Anglo-American şirketiniz için ne an- lama gelecek? "Apartheid"ın sonu, bizim dünyada çok iş yapmamızı sağlayacak. Madencilik alanında- ki know-how'umuzu dünya çapında kullana- bileceğiz. Yerin en uzak derinliklerine inen ma- dencilik bizim ihtisas alanımızı oluşturuyor. Bunu artık dünyaya rahatlıkla lanse edebilece- ğimizi sanıyorum. Aynı zamanda eskisine na- zaran dışarıdan daha büyük kolaybkla serma- ye temin edebilecegiz. • B H < 4 m s madenlerinizdeki çalışma şartla- n büyük ölçüde değişecek. Güçlü sendikalar- la çalışmak zorunda kalacaksınız büyük bir olasılıkla». Daha şimdiden sendikalarla çalışıyoruz biz. Burada çok güçlü bir işçi sendikası var. Adı COSATU . Madenlerde de COSATU güçlü. Ve ilgilendik. Bununla heyecan verici bir olasıhk olarak ilgileniyoruz. Neticede maden ararken daima iyimser olmarruz gerekli. Aslında bu iyimserliğe temel oluşturacak somut sonuç yok ortada. Henüz hiçbir şey bulamadık. Ama Trabzon çok gelecek vaat eden bir yöreye ben- ziyor. Ve biz de bu bölgedeki araştırmalanmı- za yılda 10 milyon rand (15 milyar TL) hara- yoruz. Görüyorsunuz ki ciddiye aldığımız bir olasıhk bu. Büyük ümitler besliyoruz bu yöre için. mgin ve güçlülerin dünyası sokakta- ki adam için hep büyük bir hayal malzemesi oluşturmuştur. Hemingway "zenginlerin biz- den tek farkı paralarıdır" der. Scoot Fitzge- reld'a göre ise "zenginler genellikle ilginç ol- mayan, sıkıcı insanlardır". Sizin için paranın ve gücün anlamı ne? Paranız olduğu zaman hayatta bir takım ma- li risklere girmeniz gerekmiyor. Ama işin tu- hafı tanıdığım zenginlerin çoğu yasamlanm en olmayacak mali riskler alarak geçirmişlerdir. Emniyetin ötesinde zenginliğin verdiği bazı zevkler var tabii. Güzel ortamlarda yaşamak, seyahat etmek gibi ayncalıklar bunlar. Ama be- nim için zenginliğin önemini soruyorsanız; be- nim durumumdaki birisi için para bir başarı simgesidir. HAKLIYIZ KAZANACAGIZ *HALKIN SÛRUNLARININ ÇÖZÜMÜ SEÇİMDE DEĞİL, MÜCADELEDEDİR Seçımler mevcut sorunlann hıç- bırine çözüm olamayacaktır. Ba- ğımsız, demokratik, somürünün olmadtğı bir ülke, ancak halkın mücadelesfyle, halkın yonetımıy- le gerçekleştırılebiiır. *SEÇİMLER VE DEMOKRASİ ALDATMACASI BAĞIMS1Z DEVRİMCt VE 3OSYALİSTLERE OT VERI* Buıjtrvm parttterln nüting ve topUntılaruu l^ ekmek •« özgürİük için kavga »esleriyle dolduı • Devrimcl Oünlük Polltİka • Pancar Motor Direndl Kazandı • Sendlkal Mücadelede Eğitimdler Cephesi • Seçlmler re Sol Hareket • Düzen PartUerl ve Düzanbazltklan • Oenclik Haıeketinln Dunrnıu ve Gör«vierimlz 50. S A Y I C I K T I B A Y I L E R D E \ Pwertoti Cad. 1/11 CembeHitBVlST. Tel: 516 06 64 I TURGUTLU SULH CEZA MAHKEMESİNİN HÜKÜM ÖZETİ Esas No Karar No Hâkim Kâtip 1990/588 1991/17 H. Erden Yandaraata 19017 Aynur öngüç tmal ettiği taklit ve tağjış edilmiş sucukları satışa arzetmek suçun- dan sanık Huseyin oğlu Ayşe'den olma 1966 D.lu Veysel Aygun'ün suçu sabit görulmekle hareketine uyan TCK'nın 398.3506 sayılı ka- nun uyarınca 3 ay hapis 40.000 lira ağır para cezası ile cezalandml- masına, hapis cezası paraya çevrilerek toplam; 490.000 lira ağır pa- ra cezası ile mah)tûmiyetine. TCK'nın 402. maddesı uyannca 3 ay müddetle meslek ve sanatı- nın tatiline. 15 gün işyerinin kapatılmasına karar verilmiş olmakla işbu hükum kesinleşmekle ilan olunur 6.9 1991 İLAN KEMALİYE ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ'NDEN 1991/20 Davacı Mehmet Cemal Boztepe Vekilı Av. M. Faslı Akkaya tara- fından Kemaliye ilçesi Yeşilyamaç köyü Bostanlar mevkiinde kain 260 M2:lık doğusu Kubangil varisleri Ahmet Cezzar, batısı Mihcıgil va- risleri Sıtkı Cezzar, kuzeyı Abıdegıl varisleri Alı Horal ve guneyi yol ile çevrili arsa, Yine Kemalıye Yeşilyamaç köyü Bostanlar mevkiinde kain 450 M2'lik doğusu Hacı Hüseyin varisleri Ahmet Onur, Kadır Enem, ba- tısı Ulfet Aras ve kuzeyı Yol, güneyi Hacı Hüseyin varisleri Kemal Ertem ile çevrili bahçe. Aynı yer ve Aşağıkarşılar (Arifiye) mevkiinde kavaklıktakı 1.000 M2'lik guneyi dere, kuzeyi Hacı Kıymet varisleri Göksel Karakoç, do- iusu Lolağıl varisleri Miray Cezzar ve batısı Mihcigil varisleri Sıtkı Cezzar ile çevrili kavaklık. Yine aynı yer Moriler mevkiinde kain 1.500 M2'lık guneyi Emine Cezzar varisleri Vedat Cezzar, kuzeyi Baıtalgıl varisleri Ömer Sezen, batısı kısmen Lutfu Ertaş varisleri Hayrı Ertaş ve kıstnen Sırmagil varisleri Ahmet Cezzar ile çevrili ağaçlıkh tarlanın davacı adına les- cilini talep ettiklerinden ilan tarihinden itibaren 3 ay ıçınde Kemali- ye AsUye Hukuk Mahkemesi'nin 1991/20 sayılı dosyasına muracaatlan ilanen tebliğ olunur. Basın: 49478 Roche TIBBÎ SAT1Ş MÜMESSİLLERİ ARANMAKTADİR Beşeri llaç Satış Teşkilatımız bünyesinde çeşitli illerimızde görevlendirilmek üzere * askerlik hızmetıni bitiımiş (erkekler için) * yüksek tahsilli (İngilizce ve/veya Almanca bilgısı tercıh nedenıdir.) * oto ehliyetı olan * aktıf bir işten ve seyahat etmekten hoşlanan * devamlı öğrenmeyi. kendinı geliştırmeyi ve yenilikiere açık olmayı kendıne amaç edınen bay veya bayan adayların yazılı müracaatlannı fotoğraf ekleyerek 9 EKİM 1991 tarıhine kadar ROCHE MÜSTAHZARLAR1 SANAYJ ANONİM ŞİRKETİ P.K. 16- 80622 Levent-İSTANBUL adresine yapmaları rica olunur. YATIRIMCININ ALTIN KURALI • Kuralı altıncılar mı koyacak? • Uzmanlar açıkladı: Alttn fırsat kolluyor • Seçim yaklaşıyor, altına dikkat! HIZLA GELİŞEN BİR SEKTÖR: LEASING • Leasing nedir, nasıl işler? • Sağladığı avantajlar • Sektörde haksız rekabet iddıaları TÜRKİYE FONU'NDAN CESARET TELKİNİ • Ayrmtılı tabtosuyla Fon'un porrföy bileşimi • New York Borsası'nda 12 dolardan 7.5 dolara • Fon yönettcilennin İMKB'ye yaklaşımı Yılmaz ve Inonu TUSIAD'daydı Tansu Çiller'den borsaya vaadler Peg Profilodan ıhracat atağı Nafı Yureklı'nın ısofasının perde arkası Eczacıbaşı Yatırım, Alarko, Trakya Cam, T Sıcmens, Nasaş, Mensucat Santral, M Altınyunus. TEKNİK ANALIZLERİYLE BULMACAYI ÇÖZÜN 100EREĞÜ Yİ KAZANIN! Aradığınız her turtu verılenyle şırketler Son cte^ışıklıklerte temettü ve njçhan haklari Teknık analız sayfalan, bilançolar TÜRKİYE'NİN "TEK" BORSA DERGİSİ HER PAZAH BAYİLERDE