Katalog

11 EYLÜL 1991 DIŞ HABERLER CUMHURİYET/11 Yunan basınına demir ymnrıık • ATİNA (AA) — Yeni Demokrasi Partisi tarafından cıkartılan anti terör yasasını çiğnedikleri gerekçesiyle 5'er ay hapis cezasma çarptınlan beş gazete ve bir derginin sorumlu müdurleri, geniş güvenlik önlemleri altında dün sabah ulkenin en buyuk hapishanesi Koridalos'a sevk edildi. Biri gıyabında olmak üzere yedi gazetecinin hapis cezasına çarptırılması, muhalefetin yanı sıra özellikle PASOK yanlısı basının biiyük tepkisine yol açtı. Ana muhaJefet lideri Andreas Papandreu, olayı 'inanılmaz' olarak nitelendirirken, sol ittifak da sert tepki gösterdi. Ortadoğu enerji zirvesi • KAHİRE (AA) — Turkıye, Suriye, Ürdun ve Mısır elektrik şebekelerinin birbınne bağlanmasını öngören proje ile ilgili çalışmalar, kasım ayında Suriye'nin başkenti Şam'da yapılacak enerji bakanlan toplantısında ele alınacak. Mısır Enerji Bakanı Mahir Abaza, yaptığı açıklamada, Şam'dakı toplantıda projenin danışmanhğını yüruten Kanada firmasının hazırladığj fizibilite raporunun ele alınacağını bildirdi. Mısır-Iran gerginligi • KAHİRE (AA) — Iran Dışişleri Bakanı Ali Ekber Velayeti'nin, "Mısır'ın, diplomatik ilişkileri yeniden başlatmak için yaptığı öneriyi reddettikleri" yolundaki açıklaması Kahire tarafından sert bir dille eleştirilirken yeniden başlayan söz düellosu ilişkilerin normale dönmekten oldukça uzak bir noktada bulunduğunu ortaya koydu. Ali Ekber Velayeti'nin, "Mısır'ın bu konuda arabulucularla mesaj gönderdiği, ancak Israil ile imzaladığı Camp Davıd Barış Antlaşması yuzunden bunu geri çevirdikleri" yolunda Akra'da yaptığı açıklama Mısır tarafından dün yanıtlandı. Güney Afrika kan gölü • JOHANNESBURG (AA) — Guney Afrika'da karşı göruşlu zenci gruplar arasındaki çatışmalar sürerken önceki geceden ben 10 kişinin daha ölduğü bildirildi. Polis yetkilileri, uç gundur suren çatışmalarda ateşli silahlar ve bıçak kullamldığını, toplam ölu sayısırun 76'ya yukseldiğini açıkladılar. Polis sözcüsü binbaşı Reg Crewe, "Olay hâlâ gerginliğini koruyor" dedi. Gürvistan'dayönetim karşıtları ile Gamsahurdiayanlıları arasında gerginlik tırmanıyor Tiflis'te barikatlar kıırulduGürcistan Devlet Başkanı Zviad Gamsahurdia yönetim karşıtı eylemleri "bastırmak" için taraftarlarını gösteri yapmaya çağırdı. Çağrının ardından başlayan karşılıklı gösteriler gerginliği tırmandınrken, yaklaşık bin kişilik muhalif bir grup gösterilerin yoğunlaştığı Rustaveli caddesi üzerine dün barikat kurdu. Dış Haberfer Servisi — Sov- yetler Birliği'nin Kafkasya cum- huriyetlerinden Gürcistan'da gerginlik giderek tırmanıyor. Başkent Tiflis'te Devlet Başka- nı Zviad Gamsahardia yanlıla- rı ile yönetim karşıtlanmn dü- zenledikleri gösterilerin ardın- dan protestoculann kentin ana caddesi üzerinde barikat kur- dukian bildirildi. Rusya Fede- rasyonu Parlamentosu, Tiflis yönetimini insan haklarını ihlal etmekle suçlayarak bölgede ola- ğanustü dunım ilan edilebilece- ğini belirtti. Kafkasya cumhuri- yetlerinden Azerbaycan'da ise muhalefetteki Halk Cephesi, öteki cumhuriyetlere çağn yapa- rak tek aday olarak seçimleri kazanan Devlet Başkanı Ayaz Muttalibov'u tanımamalarını istedi. Başkent Tiflis'te Devlet Baş- kanı Gamsahurdia'nın protesto gösterilenni "bastırmak" için kendi taıaftarlanru karşı gösteri duzenlemeye çağırması üzerine gerginlik giderek tırmaruyor. Gösterilerin kentin ana caddesi Rustaveli'de yoğunlaştığı, Irakli Çeretelli'nin liderliğindeki Uln- sal Bağımsızlık Partisi yanlısı yaklaşık bin gostericinin cadde üzerinde barikat kurduğu bildi- rildi. Bu arada, Gamsahurdia, ön- ceki gece bir kararname yayım- layarak, Gurastan Savunma Bakanlığı kurdu. Kararnamey- le, Gürcistan Ulusal Muhafızla- rı da bu bakanlığa bağlandı. Si- yasi gözlemcüer Gamsahurdia'- nın bu yolla Ulusal Muhafızlar'ı doğrudan kendi denetimi altına aldığını belirtiyorlar. SJt TtFLtS'TE BARİKATLAR— Devlet Başkanı Gamsahurdia'nın istifasını isleven gostericUer, polisin saJdıracagı yönundeki sojlenti- ler üzerine başkent Tiflis'in ana caddesi üzerine barikat kurdular. (Fotograf: REUTER) MOSKOVA NOTLARI Rusya Federasyonu Parla- mentosu, Abhazya ve Güney Osetya bölgelerindeki etnik ça- tışmalar ve başkent Tiflis'te mu- halefetin protesto gösterileri karşısında Dev let Başkanı Gam- sahurdia' mn izlediği tutumun "azıniık haklan da dahil olmak üzere insan haklanna saygıyı öngören çağdaş jaklaşımın dı- şında kaldıgım" ifade eden bir karar aldı. Kararda, "dunımun daha da kotuleşmesi haliode, tiım çatışma bölgelerinde olaga- nüstiı dunım ilan etmenin gün- deme gelebilecegi" belirtildi. Bunun Gurcistan'ın içişlerine mudahale anlamına gelmeyece- ğini kaydeden Rusya Parlamen- tosu, insan haklannın uluslara- rası yasaların güvencesi altında olduğunu vurguladı. Azerbaycan Azerbaycan'da Devlet Başka- nı Ayaz Muttalibov'un tek aday olarak kazandığı seçimlerin ar- dından muhalefetteki Halk Cephesi, diğer cumhuriyetlerin yönetimlerine çağn yaparak Muttalibov'u tarumamalan iste- di. Azerbaycan Halk Cephesi li- derlerinden Teflk Gasimov, TASS'a verdiği demeçte, "Mut- taübov, halkın sectigi bir devlet başkanı olarak kabul edilemez. Tttm eski Sovyet cumhuriyetle- rine ve demokratik iilkelere Muttalibov'u lanımamalan çağ- nsında bulunuyonız" dedi. Bu arada, geçen cumartesi ve pazar gunleri meydana gelen ça- tışmaiarda toplam 13 kişinin öl- duğü Yukan Karabağ'd.a Azer- baycan Içişleri Bakanlığı birlik- lerinin denetimi sağladığı bildi- rildi. Devlet Başkanı Muttali- bov, bölgeye birlik yerleştinlme- sınin en iyi çözum olmadığıru ancak çatışmalar nedeniyle ka- çınılmaz bir gereklilik haline geldiğini soyledi. Bölgede ger- ginliğin hâlâ sürdüğü kaydedi- liyor. KGB kahkalıa atacak mı?Korku kolay yenilmiyor. Toplumsal korkuyu yenmek daha da zor oluyor. KGB, paranoyayı kamçıhyor. Moskova'da her kötü olayda KGB'ye başrol biçiliyor.KGB, gülümsemeye çalışıyor, ancak kimse kahkaha atabileceğine inanmıyor. FATİH M. YELMAZ MOSKOVA— "Sibirya, SSCB'nin ne- resinden iyi görülür?" Bu soruya Mos- kova'da herkes "KGB binasından" kar- şılığını veriyor. KGB, darbe sonrasında kadro değişikliğine, Vadim Bakatin gibi "demokrat" olarak bilinen bir başkana sahip olmasına, gülümsemeye başlama- sına karşın, korku salmaya devam ediyor. Korku kolay yenilmiyor. Toplumsal korkuyu yenmek daha da zor oluyor. Korku, baskının ve tiranlığın bir üst bi- çimi olarak ortaya çıkıyor. Çabuk bula- şıyor. Korkudan kurtulmanın yolu, yö- netime güvenmekten geçiyor. Moskova- da şu an için bu güven yerleşmiş görün- müyor. Darbe çöküyor. SSCB, birbiri ardına gelen dalgalarla sarsılıyor. Ulke, muha- fazakârlardan temizleniyor, açıklık rüz- gârlan daha güçlü hissediliyor, KGB bi- nasına Rusya bayrağı asüıyor, ancak tüm bunlar korkuyu yenmeye yetmiyor. Pa- ranoya toplumsal özelliklerini surduru- yor. Güvensizlik, darbeyi cokerten zaferin pınltılannın yavaş yavaş ortadan kaybol- masıyla kendısini gösteriyor. Korku, güç gösterisi yapıyor. KGB binasının altın- da kaç kişinin tutuklu olduğu, büyük otellerin telefonlannın dinlenip dinlen- mediği, orospulann ajan olup olmadığı belirsizliğini koruyor. KGB, toplumsal paranoyayı kamçıh- yor. Akşam karanlığında Moskova'da herhangi bir sokağın herhangi bir yeri- ne parkedilmiş içinde suratlan gorunme- yen iki adam bulunan bir otomobil, adımlann sıklaştınlmasma neden oluyor. Korku, gece krallığımn tadını daha iyi çıkanyor. Gece, KGB'ye yardım ediyor. Etnik karışıklıklarda, yiyecek sıkjntı- sında, darbede, hemen hemen her kötü olayda KGB'ye başrol biçiliyor. KGB, gü- lümsemesine karşın, insanlar her an ısı- nlmayı bekliyor. Korku, KGB'de çalış- mak istiyorum diye dilekçe yazanlann sayısını da arttınyor. Gizlilik, korkuyla birlikte gizliden gizliye bir saygıyı da or- taya çıkanyor. KGB'nin kahkahalarla guleceğine kimse inanmıyor: Vitahy Prokoviev (meslegi ve yaşı biz- de gizii): KGB, hâlâ bir bilmece. Kim ta- kip ediliyor, kim gözaltına ahnıyor, ne gibi oyunlar oynamyor bilemiyoruz. Ar- Şivlerini Vadim Bakatin'in değil, Yeltsin- in bile günışığına çıkartabileceğini san- mıyorum. Darbe öncesinde KGB yetki- lileri, artık açılıyoruz diye demeçler ver- diler. Darbede ise KGB başrolü oynadı. Ajanlan hâlâ görev başında. KGB bina- sının altında 7 katlı bir bina daha var- mış. Buradaki tutuklular kimler, kimse bilmiyor. Herkesi izliyorlar. Halkı koru- maları gerekirken korkutuyorlar. Tania Sherbekovskv (meslegi ve yaşı bizde gizii): Siz, otellerin hemen hemen hepsinin dinlendiğinı bihyor musunuz? Şu an ortalığı sakin görüyorsunuz. As- hnda, her yabana takip ediliyor. Büyük otellerin barlannı süsleyen orospulann hemen hemen hepsi KGB'ye çalışır. KGB izin vermezse, onlar otele bile giremez- ler. KGB, her şeyin içindedir. Karabor- sanın, kaçakçıhğın, her şeyin içinde par- makları var. Onlardan izinsiz, ben emi- nim hiçbir Sovyet vatandaşı adım ata- maz. Moskova'da korkunun krallığı sürü- yor. Korkuyu KGB kamçıhyor. Toplum- sal paranoyadan kurtulmak zor görülü- yor. KGB'nin gizliliği, kendisine yükle- nen anlamı çarpıtıyor. Gülümseyen KGB'nin kahkaha atacağına kimse inan- mıyor. POLflİKADA SORUNLAR ERGUNBALa Bürokrasinin Büyük Kumarı Sovyetler Birliği, gevşek konfederasyona dönüşüp, piya- saya yönelince, bazı çevrelerde 'sosyalizm elden gitti' kay- gısının ortaya çıktığı gözleniyor. Bu çevrelerın bir bölümü, Moskova'daki başarısız darbeyi, sosyalizmin kurtanlması için son bir fırsat şeklınde görmüş olabılırler. Soruna böyie bir yaklaşımda bulunulunca, Mihait Gorba- çov ve Boris Yeltsın, sosyalizmin elden gitmesinin baş so- rumlulan olarak ortaya çıkıyor. Nitekim geçen hafta bir der- ginin düzenlediği tartışmada Gorbaçov ve Yeltsin şimşekle- ri üzerlerinde topladılar Bu yaklaşım, önce sol açısından bize pek sağlıklı gelmi- yor. Sol düşünce; diyalektige, toplumların, ekonomık ve sosyal yasalar, üretim güçlerı ile üretim ilişkileri arasındaki çelişki- lerle bağlantılı olarak gelıştiğine inanır. Tarihı tek tek birey- ler değil, kitleler yapar, şekıliendirir. Soruna bu açıdan bakıldığında, Mıhaıl Gorbaçov'la Boris Yeltsın'ı Sovyetler'deki altüst oluşun baş sorumluları olarak göstermek, her şeyden önce sol düşünceye ters gelen yü- zeysel bir yaklaşımdır. Saat gibi tıkır tıkır işleyen bir sistemi, iki kafadar el ele verip temellerinden yıkıyoriar. Bu, hiçbir mantığa sığmaz. Gor- baçov'la Yeltsin, bir zıncirin halkaları, egemen sınıf bürok- rasinin ürünleri; o sınıfın değışik kanatlarının gereksinmele- rinin sözcüleridirier. Gorbaçov, daha iyiniyetli ve dürüst, Yelt- sin daha oportünist ve popülist; ama ikisi de aynı sınıfın çı- karjan doğrultusunda sahneye çıkmıştır. Öyle ya da böyle sosyalizm bu iki liderin ıktidarda bulun- dukları dönemde elden gitmedi mı? Şimdilik gıtmiş görünüyor Ama sosyalizm 1985'te Gorba- çov iktidara geldığinde elden gıtmeye başlamıştı. Ya da grt- mişti bile. SovyeUer Biriiği'ndekı kavga, pıyasaya açılıp açılmama kav- gası değildı. Bu ışlemin nasıl gerçekleştırileceğı kavgası ıdi. Bürokrası, 1985'te Gorbaçov'u iktidara getirdığinde tıkanmış olan sıstemı açabilmek için reform yapmanın, piyasaya yak- laşmanın zorunluluğunu kabul etmişti. Sorun, bu iştemin bü- rokrasinin iktidannı, siyasal egemenligini tehlikeye düşürme- den nasıl gerçekleştirileceğı idı. Mücadele, sosyalizmi kur- tarma mücadelesi değil, iktıdarı kurtarma kavgası idi. Eski sistemde ekonomi tıkanmış, işler yürümüyor. Bir sü- re sonra büyük patlama olacak, bürokrasi iktidannı yrtirecek. Son çare olarak, reformlar, piyasa kalıyor. Ekonomi canlana- bilir, egemen tabakanın sallanmakta olan iktidarı güvence altına alınabılir. Gorbaçov, bu amaçla bürokrası tarafından iktidara getiril- di. Görevi, bürokrasinin siyasal egemenligini, sınıf çıkarını tehlikeye düşürmeden, ekonomiyi liberalleştırmekti. İktida- rtnın ılkdönemlerinde. ilgınç konuşmalar yaptı: "Köylü, işle- diği toprağın efendısi, ürettiğı ürünün sahibı olmalıdır" de- di. "Rekabetin olmadığı ortamda, Sovyet işçisi çalışmıyor" dedi. "İnsanlık, piyasanın yerıne koyacağı bir sistemi henüz bulamadı" dedi. Lenin'in kapitalizme verdığı taviz olan NEP politikası, Moskova'da sık sık anılmaya başlandı. Bürokrasiden en ufak bir itıraz, mırıldanma gelmedi. "Bun- lar, sosyalizmin temel ilkelen ile pek bağdaşmaz" türünden itirazlara rastlanmadı. Gorbaçov'un Polıtbüro'da en şiddetlı muhalifi, muhafaza- kârların liden olarak tanınan Igor Ligaçev, ekonomik reform- lara (perestroyka) değil, glasnosta karşı olduğunu sık sık vur- guladı. Çünkü glasnost, anarşı, mıllıyetçılığin patlaması ve parçalanma tehlıkesını getirıyordu. Oysa perestroyka da Sov- yetler'ın uyguladtğı ve geçerli tek sosyalizm olarak savunduğu modelden sapma anlamına geliyordu. Ama burokrasiden başlarda bu sapmaya bir itiraz sesi yükselmedi. Kıyamet ne zaman koptu? Ekonomik reformlar, bürokrasinin iktidar tekelini, siyasal egemenligini tehdit etmeye başladığı zaman. Gorbaçov, kendıne verilen, bürokrasinin iktidannı tehlike- ye sokmadan, ekonomiyi liberalleştırme görevini yerine ge- tirebılseydi, bir sorun çıkmayacaktı. Oluşturulan yeni mode- lin, sosyalizmle ne denli bağdaşttğı konusu, pek akıllara gel- meyecekti. Başaramadı. Yüzden fazla mılliyetten oluşan, Çin'dekinin tersıne, halkta girişimcılik özellığinin kalmadığı Sovyetler Bir- liği'nin son derece kendıne özgü koşullarında, başarması- na da olanak olmadığı görüldü. (Bu toplumda kapıtalizmin nasıl kurulabıleceğı ise ayrı bir sorundur.) Mensup olduğu bürokrasinin onayı ile başlattığı fırtına, ken- disini de onu göreve getiren tabakayı da sürükledi. (Arkası Sa. 17, Sû. S'te) Eniyiyerli ama pahalı dıyenlere Taunus GT 38.020.000 TL Taunus GTS 45.100.000 TL Nakliye dahil. K.D.V. ve taşıt vergileri aynca ödenecektir. Otosan GENEL DISTRİBÜTÖR NasotoPA2ARLAMA A Ş P K 20 ISTINYE I S T A N 8 U I TEL 177 89 50