Katalog

CUMHURİYET/11 KÜÇÜKBÜYÜK, BtREYSELKURUMSAL BÜTÜN YATIRIMCILARA VE YERLİYABANCI PORTFÖY YÖNETÎCİLERİNE ISTANBUL BORSASI'NDAN YATIRIMLARINI GÜVEN ORTAMINDA ÇEŞİTLENDİREBİLMELERİ İÇÎN YENİ BÎR OLANAK EKONOMIDE KULIS n Eczaabaşı röportaj yapıyor Dr. Nejat Eczacıbaşı eski ABD Başkanı Ronald Reagan, esk, BM Genel Sekreteri ve Avusturya Oevlet Başkanı Kurt VValdheim, eski ABD Savunma Bakanı Zbignievv Brzezinski, Sovyel lıderı Mihail Gorbaçov'un ekonomi danışmanı Stanislav Şatalinle röportajlar yapıyor. Evet, yanlış okumuyorsunuz. Üstelik hepsi bu kadar da değil... Sırada Almanların ünlü politikacısı Willy Brandt, ABD ve Fransa eski başbakanları Richard Nixon ve Raymond Barre, tanınmış kemancı Yehudi Menuhin, basın patronu Rcbert Maxwell gibi başka ünlüler de var. Bu liderlerden randevuları alıp, teybini önlerine koyan ve röportajları yapan Eczacıbaşı Holding ve Istanbul Festivali1 nin kurucusu 78 yaşmdaki Dr. Nejat Ferit Eczacıbaşı... Ben doğrusu bu haberi ilk duyduğumda pek inanamamıştım. Ama Sayın Eczacıbaşı'nın görüşlerine başvurduğumda "Evet tıpkı sizlerin yaptığı gibi randevularımı alıyorum, sorularımı hazırlıyorum, sonra da teybimin tuşlartna basıp konuşmaları kaydediyorum ' yanıtını alınca artık işin inanılmayacak yanı kalmadı. Pekiyi Eczacıbaşı bu röportaj larla ne yapacak? Eczacıbaşı'dan öğrendiğimize göre bu görüşmeler röportaj olarak yayımlanmayacak, ama bu görüşmelerden de yararlanılarak bize göre oldukça iddialı bir kitap ortaya çıkacak. Kendisinden dinleyelim: "Gelecek yıl meslek hayatımın 50. yılı doluynr. 40. yıl bittiğinde bir kitap yazmıştım: 'Kuşaktan Kuşağa.' O kitap otobiyografik nitelikteydi. Orada 'geçmiş' vardı. Meslek yaşıntımın 50. yılını idrak edeceğim 1992 için yeni bir kitap hazırlıyorum. Bu kitapta ise 1980 sonrasında gerek Türkiye'de gerekse dünyada meydana gelen başdöndürücü gelişmelerin ışığında 21. yüzyıla bakacağım. Yani yeni kitabımda 'geçmiş' değil, tielecek' olacak. Böyle bir kitabı yazarken de dünyayı geleceğe götüren insanların fikirlerinden yararlanmak istedim. İşte röportajların amacı bu..." Bu yıllarda Chicago Üniversitesi'nde ünlü eğitimci Hutchins'ten dersler aldım. 4O'lı yıllarda 2. Dünya Savaşı'na girmekten kendini korumaya çalışan, ama bu nedenle de pek çok malın bulunmadığı bir Türkiye vardı. Zaten bugün irili ufaklı her kuruluşun kökenine, ne zaman kurulduğuna baksanız, 2. Dünya Savaşı yılları çıkar. Yeni bir ekonomik dünyanın ilk temelleri 40'ların ortalarında atıldı. 50'li yıllar demokrasinin ve özel teşebbüsün patladığı yıllar oldu. 60'ları ve 71'i hep birlikte yaşadık. Ben bu kitapta 1980 sonrasını derlemek istiyorum. 1980'de Polonya'da Walesa ile filizlenmeye başlayan yeni bir dünyanın Gorbaçov'un gayretleriyle geldiği yepyeni bir çizgi... İşte ben bu dönüşümü ekonomik, sosyal ve kültürel yönleriyle derlemek istiyorum. Küçülen dünyada hangi kültür neyin üzerinde devam edecek, vs. Taş Devri, Tunç Devri, Atom Devri gibi geçmiş dönemlerin belli karakteristikleriyle anıldıklarını hatırlatan Dr. Nejat Eczacıbaşı, 21. yüzyılın insanla ilgili çok dramatik gelişmelere sahne olacağı, insan ömrünün belki de 130135 yıla uzayacağı, hastalıkların ayıp sayılacağı, daha doğum öncesinde genetik hastalıkların yok edileceği ihtimalini uzak görmüyor. İnsanlığın en önemli devri olacağına inandığı önümüzdeki yüzyıl, Eczacıbaşt'nın tahminine göre Biyoloji Devri" olarak anılabilir. Şu sıralar dünyanın dört bir yanını dolaşarak dünya liderleriyle röportajlar yapan Nejat Eczacıbaşı, geride bıraktığı 78 yılın birikimleri ve dünya liderlerinin fikirlerinden yararlanarak duvarları yıkılan küçülen bir dünyanın 'geleceği'ne bakacak ve gördüklerini de bizlerle paylaşacak. MERAL TAMER ARTIK TAHVİLLERDE BORSÂDA... Artık, Istanbul Borsası'ndan yalnızca hisse senedi değil devlet tahvilleri ve hazine bonoları da alınıp satılabiliyor. Vadelerini beklemeksizin. İstenen her anda. Fiyatları ekranlarda görerek, bilerek, piyasanın içine girerek. Gunu gunune karşılıgını alarak. Üstelik gene "Şemsiye Sigortası" kapsamında, kamu güvencesindeki Borsa denetiminde. Ve bireysel yatırımcılar için anapara ve faiz ödemeleri her tur vergıden muar olarak. Tahvil piyasası tümüyle bilgisayarla çalışmakta ve tüm alım satımlar ekran üzerinde yapılmaktadır. Yatırımcılar her işgünü saat 1O.°°17.00 arasında tahvil piyasasında işlem yapmaya yetkili Borsa Üyelerini telefonla arayarak ya da bizzat giderek işlem yapabilirler. Yatırımcılann piyasaya hizmet sunan Reuters, Telerate, Veritel gibi ekranları izleyerek istedikleri tahvil ya da bonoyu seçmeleri, hatta istedikleri fiyatların bu ekranlarda anında yer almasını sağlamaları ve dolayısıyla bu yollarla piyasanın içine girerek, bilerek, görerek alış veriş yapmaları sağlanmıştır. ö t e yandan, alım satım konusu tahvil ve bonoların fiyatlarına tekabiil eden faiz oranları, bileşik ve karşılaştırmalı faizleri hemen hesaplanabilmekte ve bunlar onalama olarak günlük Borsa Bültenlerinde de yayımlanmaktadır. Tahvil Piyasasında piyasaya iletilen her alım satım emrine Borsa tarafından bir numara verilmekte ve bu emir numarası ile işlemler her aşamada ilgili aracı üyeden izlenebilmektedir. Gerçekleşen alım satımlar anında ekranlarda görülmektedir. Hergün saat 12. 00 'ye kadar yapılan oo nakit ve I4. 'e kadar yapılan hesaben alım satımların teslimatları aynı gün gerçekleştirilmektedir. Yakında bunlara özel sektör tahvilleri ve finansman bonoları gibi yeni araçlar da eklenebilecek. Artık menkul kıymetleri ve şirketleri değerlendirecek (rating) kuruluşlara da iş düşecek Borsa'da şu anda, nominal değeri en az Beş Milyon Türk Lirası tutarında olan, tahviller ve bonolar alınıp satılabilmektedir. Bunların piyasa değerleri Beş Milyon Türk Lirası'nın altında olabilir. Tahvil ve bonoların değerleri, diğer yatırım araçlarının getirileri ile karşılaştırılarak piyasada belirlenir ve anaparalarının değer artışları nedeniyle sabit faizlerinin üzerinde getiri sağlayabilirler. Tahvil Piyasası ile ilgili her türlü bilgi Istanbul Borsası "Menkul Kıymet ve Para Piyasaları Müdürlüğü'nden veya Istanbul 149 97 67 numaralı telefondan alınabilir. Dr. Nejat Eczacıbaşı Reagan'dan Waldheim'a, Şatalin'den Brzezinski'ye çok sayıda politikacı ve sanatçı ile görüşerek 50. meslek yılını kutlayacağı 1992 için bir kitap hazırhyor. Neden böyle bir kitap? Yine Eczacıbaşı'ndan dinleyelim: "Ben çok ilginç zaman dilimlerinde yaşadım. Türkiye1 de cumhuriyetin kuruluşunu yaşadım. 30 Ocak 1933'te HKler'le birlikte Almanya'ya aynı gün girdim. Ama o Berlin'e, ben Heidelberg'e... Yine 30'larda Amerika'daki büyük ekonomik bunalımı yaşadım. Yeni şeytanlıklar düşünüyor Egebank'ın sahibi Hüseyin Bayraktar'ın keyfi yerinde. Egebank'ın Elmadağ'daki Genel Müdürlük binasının üst katındaki bürosunda oturup kendi deyişiyle "yeni şeytanlıklar" düşünüyormuş. Bayraktar, hafta başında ekonomi basınına Güzelce'deki yazlığında bir akşam yemeği verdi. Yemeğe, Ege Hüseyin Bayraktar bank'ın tüm üst düzey Yöneticileri katılmıştı. Bayraktar, gururla bizlere yeni ekibini tanıttı. Bu arada Egebank'ın tüm hisseierinin kendisine ait oimadığını özellikle vurguladı. Bayraktar'dan öğrend'ığimize göre Egebank'ın sermayesi 40 milyardan 110 milyara yükseltilirken eski ortaklardan İstemi Gürel de, Ergün Özakat da katılmış. Dolayısıyla ortaklıkları devam ediyormuş. Hatta Güzelce'deki davette onların da bulunmalannı istemiş, ama zamanlama uymamış. Bayraktar, Egebank'ın çoğunluk hisselerini satın aldığından bu yana "bankayı allayıppullayıp satacak" türünden söylentiler dolaşıyordu. Bayraktar da bunların tümüne "asla böyle bir şey yok" diye yanıt veriyordu. Kurduğu ekibi görünce biz de ikna olduk. Bayraktar, Egebank'ın üst yönetimine Genel Müdür Naci Ayhan başkanlığında, bankacılıkta deneyimli dinamik ekip getirmiş. Bankanın ilk 6 aylık performansında da çok memnun. Egebank 6 ayda 32 milyar kâr etmiş. Bu rakam, kasım sonu için öngörülen hedefmiş. Naci Ayhan, 20 yıllık bankacılık kariyerinin büyük bölümünü geçirdiği Yapı Kredi Bankası'nda son dönemde Hüsnü özyeğin'in yardımcısıyNaci Ayhan mış. Daha sonra da İktisat Bankası'nda Erol Aksoyla birlikte çalışmış. Türk bankacılığının bu iki parlak isminden aldığı birikimleri şimdi Egebank'ta değerlendiriyor. Ayhan'ın, Egebank'a getirdiği ekip de zaten çoğunlukla İktisat Bankası kökenli. Aralarında, İktisat Bankası'na yıllannı vermiş çok sayıda bankacı var. iktisat'tan gelenlerin sayısı 20'yi bulmuş. Spn yıllarda atağa hazırlanan pek çok banka, İktisat'tan transfer yapıyor. Yapa yapa da bitiremiyor. Uluslararası hariç. Melih Araz, Uluslararasrnın başına geldiğinde kendisi Citibanklı olduğu için transferleri de Citibanktan yapmıştı. Citibank, bankacılık sektörümüz için bir okul olarak nitelenir. Bu gidişle İktisat Bankası da (ayrılanlar her ne kadar Aksoy'la çalışmanın zorluğundan söz ediyorlarsa da) bankacılık sektöründe ikinci bir okul olacağa benziyor. ı,jlı Adı olmayan satılık banka Istanbul Borsası MENKUL KIYMETLER 1980 sonları Türk bankacılık sektöründen deki ortaklığına da son verdi. Manny Hanny ise hafta başında Amerika'da Chemical'la birbir kesit: leşti. Üstelik adından da oldu. Chemical, Amerikan Chemical bankası, Japon Mitsui Manny Hanny adını yuttu. Banka bundan ile birlikte Türkiye'ye gelmiş. ENKA Holding'in böyle "Chemical" diye anılacak. de ortak olduğu ChemicalMitsui bankası kuBu durumda Maçka'daki Manufacturers rulmuş. ENKA'nın sahibi Şarık Tara, Amerika ile Japonya'yı bankacılık sektöründe Tür Hanover şubesi satılık. Satılamazsa da kakiye'de birleştirmekle övünüyor. İstanbul'un patılacak. Zaten Chemical ABD dışındaki şuEsentepe semtindeki ChemicalMitsui tabe belerinden herhalde satabildiklerini satıyorlasını geçip trafiksiz bir günde otomobille 5 du, satılamayanlar ise kapatılıyordu. dakikalık mesafede Maçka'daki Manifacturers Manifacturers Hanover'in Türkiye şubesi Hanover bankasına ulaşabilirsiniz... Lafın kı müdüıiüğünden geçen ay ayrılan Atilla Uras, sası Chemical büyük umutlarla Türkiye'ye gel bir süredir bu şubeye müşteri arıyordu. Bu çerçevede Doğuş Grubu sahibi Ayhan Şamiş. Manny Hanny zaten Türkiye'de... henk'le, ATA Inşaat'ın sahipleriyle ve başBugün artık ikisi de yok. Olsa olşa daha çı ka işadamlarıyla görüştüğü biliniyor. Amerikartılmadığı için MannyHanny'nin tabelası ka'daki son gelişmeler çerçevesinde bankaduruyor. nın fiyatının düşebileceğinden söz edenler Türkiye'den önce çekilen Chemical oldu. var. Belki de önümüzdeki günlerde bir sürpABD dışındaki şubelerini kapatırken Türkiye' riz olabilir. ChemicalManny Hanny örneği... Amerika'nın ilk 10 bankası arasında yer alan Chemical ve Manifacturers Hanoverin birleşmeleri, hiç kuşkusuz Wall Street'te haftanın olayı oldu. Uzmanlara göre bu iki bankanın birleşmesi "olması gerekenin ilk adımı." Dolayısıyla bunu başka bırleşmeler de izleyecek. Tabii, bu değerlendirmenin ışığında Wall Street'te birleşmesi muhtemel diğer bankaların hisse senetlerinin fiyatları "artıverdi." Başta Latin Amerika olmak üzere verdikleri "kötü krediler" nedeniyle sıkışan bu 2 bankanın birleşmesındeki temel etkenlerden biri "maliyetleri düşürmek." iki bankanın yönetimleri tarafından yapılan hesaplamalara göre bu birleşme ile 650 milyon dolar (yaklaşık 3 trilyon lira) tasarruf sağlanacakmış. Öngörülen 650 milyon dolarlık bu tasarruf, 2 bankanm 1990 yılındaki toplam kârlarmdan yüzot 50 ü.'^^ fazlaymış. Chemn• oankasır.ın bir suifcd" ABDc z ~. daki çeşitli şubelerini kapatmasına ek olarak bu birleşmenin ardından 2 bankadan toplam 6200 kişinin işten çıkartılmasına ve 70 şubenin de kapatılmasına karar verilmiş. Buna rağmen bu birleşme sonrasında adı sadece Chemical olarak devam edecek olan banka, Citicorp'un ardından ABD'nin ikinci büyük bankası oluycr tplam 650 şubesi ve 45 bin çalıranıyla... Cüyük Amerikan bankalarımn ciddi tasarruf önlemlerine yöneldikleri bir ortamda, Türk bankacılarının da şapkalarını önüne koyup maliyetleri düşünmelerinde sanırız yarar var. Küçük bir örnek verelim: Otomatik paraçekme makineleri... Amerikan bankaları tasarrufun "T"sini bile düşünmedikleri günlerde bile bu makineleri ortak kullanmaya yönelmişlerdi. Türkiye'de ise her banka bol keseden kendi ETM'sini (otomatik para yatırmaçekme makinesi) şubesinin girişine yerleştiriyor... 5.7.1991 Tarihi itibariyle Tahvil Piyasası'nda işlem yapabilecek IMKB Üyeleri ve Istanbul'daki telefonları: • ACAR MENKUL DEGERLER A.Ş. 174 04 76 • AKBANK T.A.Ş 149 66 28 • AKTİF MENKUL DEĞERLER A.Ş. 175 11 56 • ALTAY MENKUL DEĞERLER A.Ş. 130 74 40 • A.O.G. MENKUL KIYMETLER A.Ş. 175 41 60 • BETA MENKUL KIYMETLER A.Ş. 542 80 31 • BIRLEŞİK TÜRK KÖRFEZ BANKASI A.Ş. 175 38 20 • B1RLEŞÎK YATIRIM BANKASI A.Ş. 131 66 66 • BUMERANG MENKUL DEGERLER A.Ş. 152 67 60 • CAMIŞ MENKUL DEĞERLER A.Ş. 166 56 23 • ÇARŞI MENKUL DEĞERLER A.Ş. 143 18 8O« DEHA MENKUL KIYMETLER A.Ş. 152 71 90 • DEMİRBANK T.A.Ş. 175 19 00 • DERBORSA BORSA BANKERLIĞI A.Ş. 511 82 20 • DIŞBANK A.Ş. 174 42 80 • ECZACIBAŞI MENKUL DEĞERLER A.Ş. 134 35 01 • EGEBANK A.Ş. 148 41 36* EKİNCILER YAT. VE MEN. KIY. A.Ş. 130 69 27 • ESBANK T.A.Ş. 151 72 70 • ET1BANK T.A.Ş. 149 66 23 • EVİS MENKUL DEĞERLER A.Ş. 154 47 57 • FİNANSBANK A.Ş. 175 24 50 • FORM MENKUL DEĞERLER A.Ş. 158 33 02 • GENBORSA MENKUL DEĞERLER A.Ş. 148 51 04 • GLOBAL MENKUL DEĞERLER A.Ş. 132 30 40 • HAK MENKUL KIYMETLER A.Ş. 131 31 52 • HİTİT MENKUL DEĞERLER A.Ş. 130 25 80 • INTERBANK A.Ş. 174 20 00 • IŞIKLAR MENKUL KIYMETLER A.Ş. 147 53 13 • IKTİSAT BANKASI T.A.Ş. 174 70 26 • KOÇAMERİKAN BANK A.Ş. 172 58 13 • MED MENKUL DEĞERLER A.Ş. 147 40 38 • MIDLAND BANK A.Ş. 130 96 13 • NETBANK A.Ş. 134 51 40 • NUROL MENKUL DEĞERLER A.Ş. 175 19 44 • OYAK MENKUL DEĞERLER A.Ş. 131 42 45 • ÖNER MENKUL DEĞERLER A.Ş. 134 40 62 • PAMUKBANK T.A.Ş. 167 17 51 . ŞEKERBANK T.A.Ş. 174 80 52 • TEKFENBANK A.Ş. 146 81 30 • TEKSTlL BANKASI A.Ş. 131 68 50 • TOROS MENKUL KIYMETLER A.Ş. 131 38 66 • TÖBANK T.A.Ş. 511 80 06 • TÜRK BANKASI LİMİTED 134 33 17 • TÜRK MİTSUİ BANK A.Ş. 173 08 56 • T.C. ZİRAAT BANKASI 512 08 20 • T. EKONOMİ BANKASI A.Ş. 151 21 21 • T. EMLAK BANKASI A.Ş. 168 17 63 • T. GARANT1 BANKASI A.Ş. 174 44 57 • T. HALK BANKASI A.Ş. 151 44 88 • T. İŞ BANKASI A.Ş. 513 72 20 • T. KALKINMA BANKASI A.Ş. 174 25 14 • T. S1NAİ KALKINMA BANKASI A.Ş. 152 87 57 • T. TICARET BANKASI A.Ş. 527 64 71 • T. TÜTÜNCÜLER BANKASI A.Ş. 149 22 75 • T. VAKIFLAR BANKASI A.Ş. 513 21 90 • YAPI VE KRED1 BANKASI A.Ş. 132 62 00