Katalog

24 EYLÜL 1989 KÜLTÜRYAŞAM HAYVANLAR İSMAİL GÜLGEÇ CUMHURİYET/5 Georges Simenon en çok okunan polisiye yazanydı Hafiyesi Mai Komiser Maigret'nin yaratıcısı Simenon, Nurullah Ataç, Sait Faik ve OktayAkbal gibi yazarlanm ız tarafından dilimize de çeyrilmişti. Simenon 'un yapıtları 50dilde600milyon satmıştı. Geride bıraktıklan arasında, 600 milyon satan bu 300 kitabın yanı sıra, 200pipo, 70değerli tablove 33 milyon frank değerinde bir ev var. PİKNİK PtYALE MADRA ( V BUSAPA ) B\TM\İIŞ.Ş. J V TERklı'SiKJE ) AT1P kZÇlE/vilS^/ Pslkolojikpolisiye1933'ekadargazetecihkdeyapanGeorgesSımenon polisıyekıtiplamdas'radan.amaspvırrılive ınsancıl Komiser Maıgret tıpını yaratmıştt Psıkolojık bir dennlık ıçeren Maıgret dıası türüne yent bir boyut ae+ıı mişti ac'tır... Maurac'a göre Simenon da, kendine buyuk paralar kazandırmış olan tünln ustası değildir. Başarıya ancak polis romanlannın dışına çıktığı vakit ulaşır. Yalnız Simenon'un Maigret'sinı, Sherlock Holmes'un piposundan çıkan bıitun o yan tanrı polis hafiyelerinden daha sevimli bulur..." Salâh Birsel, bundan 8 yıl önce, "Paf ve Puf" adlı kitabındakı "Fanloma Geliyor" adlı denemesınde, polisıve turunun en unlü adlarından Georges Simenon'dan böyle söz ediyordu. Birleşmış Milletler ıstatistiklerine göre Lenin ve Mant'tan sonra dunyanın en çek yayımlanan yazarı Simenon, 4 eylul günü Isvıçre'nin Lozan kentinde hayata veda ettiğinde, ardında 50 dilde 600 milyona yakın satmış 300 kadar kitap, 200 pipo, 70 değerli tablo, şu anda 33 milyon frank değerinde olduğu sanılan bir ev bıraktı. Türk polisiye severlerin de yakından tanıdıklan Komiser Maigret'nin yaratıcısı 86 yaşındaki Simenon'un ölümu, vasıyeti gereği, "cesef'i yakıldıktan sonra açıklandı. Simenon'un ölümu dunya basınında geniş bir biçimde yer alırken, Fransa'da LibeVation gazetesi kapağını ve tara 5 sayfasını Simenon'a ayırdı. Liberatıon'da yer alan bir araştırmaya bakılırsa, genellikle Fransızca yazan Belçikalı yazarın 76 polisiye romanının yanı sıra 106'sı takma adlarla kaleme alınmış 117 romanı var. Simenon'un yapıtlarından 50 sinema filmi, 200 deTV dizisi gerçekleştirilmış. Simenon polisiyelerini beyazperdeye ilk aktaranların başında ünlü Fransız yönetmen Jean Renoir geliyor. Komiser Maigret'yi canlandıran oyuncuların en unlusuyse Jean Gabin. Hatta Simenon, Gabın'i ilk gördüğunde şöyle demiş: "Hah işte Maigret'nin ta kendisi!" Birkaç yıl kadar önce, ülkemizde yayımlanan bir kitap tanıtma yazısında, bazı romanlarındakı benzer bir biçimde "yanlışlıkla öldurulüveren" Simenon, Turk okurların hıç de yabancısı değil. 19O3'te Belçika'nın Liege kentinde dunyaya gelen Simenon, Nurullah Ataç'tan Oktay Akbal1 a kadar kimi tamnmış yazarlanmızın başanlı çevirileriyle Türk okurunun karşısma çıkmış, büyuk ilgiyle karşılanmıştı. Dunyanın en uretken, en çok okunan, en zengin yazarlarırun başında gelen Georges Sımenon, ilkini 1931'de yazdığı yaklaşık 80 kıtaplık dedektif romanı dizisiyle buyük une erışmişti., 1933'e kadar gazetecılik de yapan Simenon, bu dizide yahn, sıradan, ama seyımli ve insancıl Fransız Komiser Maigret tipinı yaratmıştı. lçerdiği psikolojik derinhkle Maigret dizisi, polisiye romanlara yeni bir boyut getirmiş, boylece okurun ılgisı yalnızca sonuca yönelık olmaktan çıkmıştı. Yapıtlarında olay örgusunü çok ıyi kuran ve merak öğesını surekli diri tutan, aynntılara önem veren Simenon, aynı zamanda çok sayıda değişık karakter de yaratmıştı. Romanlarında 27 takma ad kullanan, yaşamı boyunca 150 yayıncıyla çalışan, gazetecilik uğraşı sırasında aralannda Troçki'nin de bulunduğu birçok ünlüyle röportajlar yapan Simenon, 2 kez evlenmişti. Ama kımilerine bakılırsa, hayatına giren kadınların sayısı 10 bini bulmuştu. Biraz "abarnlı" sayılabılecek bu rakama bakarak basit bir hesap yapılacak olursa, Simenon'un 2,5 gunde bir, yeni bir kadınla birlikte olduğu da söylenebiür. Yine de Simenon, kendisıyle yapılan son söyleşilerden birinde "sanşın, şişman ve kolay kadınlardan hoşlanmasına karşın hep za>ıf ve karmaşık kadınlarla birlikte olmaktan" yakınıyordu. Eski karılarından Denise ıse, "Kedi tçin Bir Kuş" adlı anı kitabında Simenon'dan "Bencil, yoz, Don Juan bozuntusu, ıgrenç biri" diye söz ediyordu. Simenon'a gelince, o, epey yankı uyandıran bu kitapla ılgili olarak şöyle demekle yetiniyordu: "Ne okudum ne de okumayı duşunüvorum. Denise'in yazdıkları Komiser Maigret'yi de ilgilendirmez, beni de! ' "Cinai"gerilim"i bir sanat dalına dönüşturebılen ender yazarlardan bin olan Simenon, son yıllarda Lozan kentinde, göl kıyısında bir evde yaşıyor, artık bahçesine bile çıkmıyordu. Evinin bir odasında, elinın altındaki uçları sipsivri açılmış kalemleri, yazı makinesı, meşhur pıpoları ve purolarıyla yaşamını surduren Simenon, sekreterlerıne uzun meslek yaşamının urunü duşunceler, anılar ve özdeyişlerden oluşan son kitabını yazdınyordu. Isteği, kitabın, ölümunden sonra basılmasıydı Simenon'la en son görüşme koparabilen gazetecîlerden biri "Aklı son derece başında, piposunu keyifle tutturiiyor, beyaz şarabını yudumluyor" demiştı. ^Kwı r S ** / Kiıltur Serrisi "Andre Gide yaman bir polis romanı okurudur... Gide, Simenon'un romanianna aç kurtlar gıbi saldınr. Onların, her gun bir tane olmak üzere, altısını, sekizini bir arada okuduğu olur. Hele kımilenni Tanrı daha buyük yıkım göstermesin iki kez tiftiklemiştir. Buna karşılık Ataç'ın ilk zamanlarda Simenon'dan yanalığı olmamıştır. Ben de sanki ne diye okuyorum Simenon'un kitabını? diye kendinı azarladığı bile görülür. Dahası, Gide'in Simenon'u beğenmekle aldandığıru, birtakım pınltılara kapıldığını öne surer. Doğrusu, Ataç, oldum bittim, polis romanianna karsıdır. Onları pehpehleyenlerin, kucağına alanların kendılerini yanıltüğı ınancındadır. Gelgelelim, Simenon'un öteki kıtaplarını art arda eşelemeye başlayınca yargısını değıştirir: Yanılmışım. Şimdi sardı beni Simenon'un kitaplan. Elime geçenlerı okuyorum, hem de beğenerek, severek okuyorum. Okur, okur ya, içinde yine bir ikircilik vardır. Ama ne kadar da çok yazmış! O kadar çok yazan adamın her kitabı iyi olamaz elbette, demekten de kendini alamaz. Simenon'un davulunu Sait Faik'le Oktay Akbal da çalar Yarulmıyorsam, Sait 'Trenlerin Gectiğini Goren Adam'ı, Akbal da 'Manhattan'da Üç Oda'yı çevirmiştir... Polis romanlannı kemiren yazarlardan ikisi de Guillaume Apollinaire'le François Mauri HIZLI GAZETECt ISECDETŞEN > \. KoYNUH ÇİZGİLİK KÂMtL MASARAC1 ACAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHAX GURSES Elazığlı olanı bana "Niye ve nereye gidiyorsun?" dıyor. Çöküyorum, yalan makinesıne bağlanmış gıbı, gıdeceğım yerı, oranın koşullarını, orada bulunan ve bulunması mümkun tum OĞUrA, Komiser Maigret ile üne erışmişti Sis yoğunlaşır. HAPİ ULUENGİN Cinayetler zamanıdır. Katil, LİEGE Lıege, vadınin arasına gızlenır. Arden Dağcesedi kanala ları bulunur. Doğuda Manş DeniBatıda, atar. Suyun zi'ne kadar, bıtip tukenmez Flaüzerinde hareler manya O\ası uzanır. Liege nehir olur. Sonra şehridir. Ortadan Meuse Irmağı 1 biterler. Katil geçer. Kuzey banliyode, Herstal de, FN atölyelerinm onunde, Mesislere kaçar. use kanala ayrılır. Kral Albert KaSessizlik gelir. nalı ovanın nihayetinde kaybolur. Birden, kestane Ikı yanı kestane ağaçlarıdır. Akağacmın şam vaktı, kanalın uzerine sıs duarkasından, şer. Hayaletler zamanıdır. Mavna, "Komiser Rotterdam istikametine gider. Uzaktan, Maıgret" belirır. Cockerill taşra şehrı uğultusu ve fabnkasının tezgâhları Ellerini duyulur. Bisikletli işçiler hızla evtrençkotun cebine lerine döner. Azız Pavlos Katedsokar. Karanlıkta rali'nde çan çalar. Almanya yöpiposunun ateşi nundeki otoyoldan kamyon t r l a n yanar. Komiser seçilir. Sis yoğunlaşır. Cinayetler Katil, cesedi kanala Maigret, Georges zamanıdır. üzerinde hareler olur. atar. Suyun Simenon'un Sonra biterler. Katil sislere kaçar. suretidir. Sessizlik gehr. Birden, kestane Sınırsız düşgücü Georges Simenon'un üretkenlığinin ve düşgücünün sınırı yoktu Yaşamının sonsuz yoğunluğu, yaratıcılığınm temel öğesıydi. Gezmedtğı yer, sevmediğı kadın yoktu. ağacının arkasından, "Komiser Maigret" belırir. Elierinı trençkotun cebine sokar. Karanlıkta piposunun ateşı yanar. Komiser Maigret, Georges Simenon'un suıetidir. Simenon'ıın sureti insanların adlarını da söyleyerek ve tabii sinemanm nasıl bir amaca hizmet eden bir bına olduğunu da fazla açmadan anlatarak cevap vermeye çalışırken Kastamonulu olan kesiyor sözümu. "Oğlum, sen ipne mlsin?" ta duyurmuştu. Georges Simenon'u esas şohrete ulaştıran, ilk defa 1928 yılında yarattığı Komiser Maigret tıplemesiydi. Kırk dort sene boyunca, Maigret'ye yetmiş altı roman ve yirmi altı hikâyesınde yer vermışti. Pipolu komiserın temel özelliği, sıradanlığıydı. Georges Simenon'un* Komiser Maigret'sinde, Agatha Christie'nin "Mosyo Poirot"sundan, Arthur Conan Doyle'un "Sherlock Holmes"ünden farklı olarak, herhangı bir zekâ pırıltısı yoktu. Maigret zehir hafiye değildi. Komıser Maıgret, hafta sonları kansıyla gezmeye giden, sığır rostosunu seven, uyanmak içın saatleri kuran, sıradan bir cinayet burokratıydı. Herkesin banka memuru olduğu gibi, o da komiserdı. Çok buyuk bir ihtiraalle de, Simenon'u çağımızın en çok okunan yazan yapan, Komiser Maigret'nin herkes, herkesin de Komiser Maigret olabilmesıydi. GARFIELD jm DAVIS , 6UUJMSEMEDI ~ SÜSECB AB.TAZ , UNUÎM4 TARİHTE BUGÜTN MIMTAZ HıHer, Uareşal Ğ haı/o saldıftlafııtı ın 4RIKA\ 24 Eylül 134O'TA SUSUN,]I. DUNYA SAVAŞt IÇlNOE, NAZİ UPEfZI AOOLF HİrLSff, "OENIZASLANI HAgEKÂTİNI, IKIMCl KSZ, ILEÜI SlK TA&lHE BlüAKMtfTI. HlTLE&lN, iNGlLTefSE'YI İŞGAL PLANININ KOP AOI OLAN PENıZASLANI HA&E.KÂTI İÇIN OMce ? SYLUL TM&IHt £APT4NMIŞ, // £y. LÜLDE, Z4 'uHE ERTELENMlÇTt. ALMANLARIN BU ISTEĞı UlÇBlR ZAfJAN G£RÇEKLEÇEMiy£C£O7. AĞUSTOS AYtNPA, INGlLTEBE'YE K#eÇI 5 W f LATTtKLA/Sf UAWA AKtNLAGt BEKLEDlZLEtS.! S(S( &AŞA&LI OLMAMtŞTI. IM6/CT£ee SAI/AÇfj ALMANLAfSA 17S3 UÇAK YE 6OOO HAVACtYA MALOLMUŞ, BUNA KAS.ÇIN ıNSlUZLEIS 915 UÇAK VE 414 P/LOr rR ! "DENİZASLANI UAREKÂTr SİMENON'UN DİLİMİZE ÇEVRİLMİŞ BAZI YAPITLARI Yedi Kızlar (Nurullah Ataç) Şehvel Kasırgası (Hamdi Varoğlu) Manhattan'da Üç Oda (Oktay Akbal) Kanaldaki Ev (Oktay Rifat) Kırmızı Işıklar (Samih Tiryakioğlu) Katil (Tahsin Yücel) Kaçak (Tahsin Yücel) Maigret ve Muhbir (Hüseyin Boysan) Maigret Korkuyor (Hüseyin Boysan) Trenlerin Geçtiğini Gören Adam (Sait Faik) Yaşamak Hırsı (Sait Faik) Polis Müfettişi Kadavra (Nurullah Ataç) Ölümle Saklambaç (Erhan Bener) Ormandaki Deli (Erhan Bener) Kiralık Oda (Nurullah Ataç) Sımenon'nun âdetidır; arada bir, doğduğu ve yetiştiğı şehri teftişe gelir. Aziz Pavlos Katedralı çan çaldığında, Kral Albert Kanalı'na atılmış butun cesetleri mimler. Souverain Pont Bulvan'nda işlenrruş butun cinayetleri bilir. "Les Nouvelles de Liege" Gazetesi'nde çıkmış bütun maktul fotoğraflarını ezberler. Georges Simenon bu sehırlidır. Simenon oncekı hafta oldu. Yenı zamanların en buyuk yazarlarındandı. Isa'dan, Mao'dan ve Lenin'den sonra, kitaplan en çok okunmuş olan muharcır olduğu soylenırdı. Resmen beş yuz elli milyon basılmıştı. Dort yuzden fazla roman ve hıkâye kaleme aldığı tahmin edilırdi. Masasının başına oturur, kurşunkalemlcrını yontar, pıpolarını Dunhill tutunle doldurur ve üç gunle ıkı hafta arasında değişen bir zaman suresı içinde romanını bitırirdi. Uretkenliğınin ve muhayyıle dunyasının sınırı yoktu. Hayatının sonsuz yoğunluğu, yaratıcılığının temel oğesiydi. Gezmedığı yer ve sevmedığı kadın mevcut değildi. Ahlakçı rabıtalardan uzaktı. ilk karısı ve metresıyle aynı anda aynı evde yaşamış; Coupole'de, masanın altından Josephine Bakerın bacaklarını okşamış; Nevv York'tasekreterıyleevlenmışti. Bu sonuncusu iseemanete hıyanetlik elm'ıs, Simenon'dan ayrıldıktan sonra, eskı kocanm lantazmalarını "Ahın Fallus" kitabında ul'uor Ancak Simenon, sadece Komıser Maigret'nin buyuk yaratıcısı değildi. Lıegelı yazar, otekı başyapıtlann da ureticisıydi. 1933'te kaleme aldığı "Karşıdaki İnsanlar", Georges Simenon'un bu başyapıtlarındandı. Romanın kahramanı Batum'dakı Turk Konsolosu Adil Bey'dı. Simenon, pek çoklarının pek çok sonra kavradığı şeylerı daha 1933'te gormuş ve soylemişti. Kemalist cumhuriyetın ikılemi, Turklerin DoğuBatı draması, Gulag korkusu, Stalıncı totalitarızm çemberı, "Kaı>ıdaki İnsanlar"da, ancak çok buyuk bir yazarın anlatabıleceği biçimde tasvır edilmiştı. Benım, Georges Simenon'un boylesıne gerçek bir Adil Bey'ı nasıl yarattığı hakkında fikrim yok. Belçikalı ustanın, romanını, Kandillı'deki Ostrorog'lar yalısına ilk karısı "Tigy" ıle birlikte yaptığı ziyaretten once veya sonra yazdığını da bilmıyorum. Fakat "Evenos'un Muşlerileri"ndc, Kandilli1 de kendisını misafır eden Bay Raoul Crepin'ı alaya aldığı kesiıı. Ancak Komiser Maigret'nin, Vanıkoy'de denıze atılmış bir ceset bulduğunu ve katili Beykoz'da tevkıt ettığını de duymadım. Şuphesız bunun nedenı, Boğaz'daki akıntının, Krzl Albert Kanah'ndakı akıntıdan daha hızlı olmasıdır. Bir de, mavnaların Rotlerdanı'a gıtmeyışıdir. Simenon Lıegelidir. Âdetidır, Komiser Ma.gret şehnnı teftışe gelir. Souverain Pont Bulvan'nda cınayet ışlenir ve "Le» Nouvelle* de Liege'Ve maktulun fotoğrafı yayımlamr. Kalıl, kuzeyın sıslerine kaçar. Cinayetler zamanıdır. Kanal ova^ın nihayetinde kaybolur. Simenon zamanıdır. ' TÜRK VE DÜNYA KARİKATÜRÜNDEN Aman çabuk çek, kimse gönnesi»! Zeki Beyner Kosta Kaka (Arnavutluk)