Katalog

6 TEMMUZ 1989 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 (;ÜU;EÇ Y4YIN DUNY\SINDA SANATEDEBIYAT HAYVANLAR İSMAİL Hulki Âktunç'un şiir kitabı lslıkla Tarihçe' Şiîre yeni bir kanat okunı bu şiir: "Kanal biç kanat biç kanatlar biçin/Her şey su\a saptamyor kanal biçin / Kanal biçin icini/deki biiyıik uzaklaıa" (s. 17). Ardından ince seslı Hacı Eyvad (Hacivat) mahkumu "Makaslar" geliyor. Âktunç'un hüznunde " h u m o r " eksik değil. Tarihçe'yi izlerken, hep bu hüzunlu humorun merceğinden izleyeceksiniz. Terzı muhabbeti suruyor. "Bana pot yapmayacak makber kimbilir nerde" dizesinın hamasi çağnşımına gulmemek elde değil; oysa Hristo teyeli de, "içimizdeki buyuk uzaklar"ın hüznünu teyellemektedir. "Lapsus Calami" bölumunun uçuncu şiiri "Kısıklı Haremağaları Evi", o değilse beşinci şiir " B " , bilen okuru Âktunç'un obur kitaplanna yollayacaktır. "Aşka Kimse Yok" onun bir oykusunün adı. Şiirinde ince ince dalga geçiyor "başka"dan diışen " B " ile. "Lapsus Calami"nin altıncı şıiri "Sorguç"a, bir sonraki bölumun beş şiiri ulanıyor. Bu bölumde favorim, "Bıikıiliış". Sonraki bölumde yer alan dört şiirin her birinin, deyim yerindeyse, birer girizgâhı var. "Üçüncü Seruven"in bu giriş dortluğu, bir Lorca esintisi taşıyor sanki: "Seni duyumsuyorum / Tuzu hatırlar bu / Kendimi savuruvorum / Seni unutraamak bu". lslıkla Tarihçe'nin temel bileşenlerinden birini oluşturuyor "Dört Seniven". "Islıraplar Ansiklopedisi" başlıklı bölumde yer alan tek şiir de Âktunç'un şair kimliği üzerine enikonu fikir verebilecek bir ornek niteliğinde. Şu dizeleri "Aıısiklopedi"den seçiyorum: "Ahşap mı nedir bu hayat diye sustum yağmura karşı / Gülağacı kızlar çınar tayfalar dişbudak bayanlar / Ellerinde bir tarihçe, kendilerinden de gizli." "Yıpratılmış Aşk Şürleri" bölumunde on uç şiir var. Bunlar kitabın obur şiirlerine göre biraz daha oyuncakh, daha anıştırmah ve erotik ağırlıklı. Âktunç'un yayımlanma bakımından ikinci, yazılışta ise ilk sırayı tutan Sır Kâlibi adlı şiir kitabını, yonlendinlmiş bir merakla bekleyecek artık okur. Şiirimıze Âktunç'un ıslığıyla ulaşan ozgun sesi duvjsıuş bulundu çunkü bir kez. lslıkla Tarihçe / Hulki Aktunç / Bin Tane Yayınları / 112 s. FÜSLN AKATLI Hulki Aktunç'u uç öykü kitabı, ikı romanıyla, bir anlatı yazan olarak lanırdık. Şiir de yazdığını, olavlı Enka şiir odütleri açıklandığinda (1986) oğrendik. Hani şu, ödullerin kıyıhp da verilemediği, kırpılıp mansiyon yapıldığı 86 Enka Bilitn ve Sanat Ödulleri'nde, mansivonların birini de Aktunç almıştı. Sonradan o varışmada dereceye giren şiirler bir kitap olarak yayımlandı. Ödullerin paylaştmlması, "ödöle değer >apıt" bıv lunamayıp yerine mansiyon verılmesi hep sorunlar taşır içinde. Havuz problemleri vardır hani... Bir musluk bir ha\uzu 4 saatte doldurursa, iki musluk aynı havuzu.. diye sorulur. Bir ödül, bir şairi, bir birim değerlendirir/özendirirse, aynı ödul ıki şairi kaçar birim değerlendirir? Ya da yedi mansiyon yedi şaire dağıtılsa, her şair o mansiyonu kaç birim yuceltir? Neyse, Türk şiirinin en ozgun ve usta şairlerinden Melib Cevdet Anday'a bile, duşe duşe bir mansiyon duşmuştu o yarışmada da çok kafam karışmış, bunları duşunmuştum. Aklımda bir o olayın densizliği kalmış, bir de Hulki'nin şairliği. Işte şimdi, lslıkla Tarihçe elimizde. Gizli din taşımaktan usanmış besbelli anlatı ustası. tlk kez şiirterini günyüzune çıkanyor. Hemen ardından, Sır Kâtibi'nin eli kulağında. lslıkla Tarihçe'yi yayımlayan yayınevini de yeni taruyoruz. 1000 Tane Yayınları, adı ustünde, her kitabı 1000 tane basıyor. Umalım ki, hep bu kalitede kitap yayımlasınlar. Kitap, gerçekten çok şık. Kâğıdı, dizgisi, baskısı birinci sınıf. Krem rengi ceketi, kapak duzeni de albenili. Yayınevi bu mostrayı hep tutturabilir belli bir fiyat karşılığında. tş ki, "mazruf'ta da iddialarını koruyabilsinler. lslıkla Tarihçe, dort dörtlük Batılı gorunurnunun gerisinde, her turlu özentiden uzak, şiir geleneğimizin içinden kultürümuzün KİM KİME DUM DUMA BEHİç AK Şilrleri ilk kez günışığında Ûç öykü kitabı ve ıki romanıyla bir anlatı yazan olarak tanıdığımız Hulki Aktunç, şiirlenni ılk kez "lslıkla Tarihçe" adlı kitapta günışığına çıkardı Hemen ardından. "Sır Kâtibi'nin elı kulağında. çeşitli renkleriyle geçerek suzülmuş bir şiir birikimini barındırıyor. Hulki Âktunç'un, oykü ve romanlarından tanıdığımız bir dunyası \ar. Şürleri de işte o dünyadan ses getiriyor. Kitap altı bolumde duzenlenmiş. Bolumler arasında da, kimi anıştırmalarla, çengellerle, bellı bir bütünleşme gozetilmiş. Bolumler; Hayalkâr Hüseyin / Lapsus Calami / Sorguç Şiirine Beş Gonderme / Dört Serüven / Istıraplar Ansiklopedisi / Yıpratılmış Aşk Şürleri başlıklarını taşıyor. Aktunç sozcuklere, onların seruvenlerine ve çağnşımlarına tutkun bir yazardır. Şairliğinde busbıitun böyle bu. Sözcük, olanca anlam yüku ve biçimsel dengesi ile imgenin önunde yer alıyor şiirinde. Ama tekniği ile duyarlığını barıştırabilmiş olduğunu teslim etmek gerek. Birkaç öğeyi bir arada gözetmek, adeta hak geçirme mek gibi bir kaygısı var. Oyle ki, sözcük ve dizelerin yapı içindeki fıziksel var oluşları sesle eşlenerek şiire bir iç armoni sağlanırken, semantik öğelerin de iki kanaldan, kendi işlevlerini yerine getirmelerine özen gösterilmiş. Hem anlam iletmede hem imge uretimini destekleyici olarak yararlanılmış onlardan. Böylesi çözümlemelerin bir anlam taşıması için, şiirlerle karşı karşıya getirılmeleri gerektiğini bilmez değilim. Onun için, lslıkla Tarihçe'nin kışkırttığı yapı ve anlam çözumlemelerinin küçuk bir değınme yazısını istila etmesine izin vermemeliyim. Üstelik, şiirden keyif alınmasını, ister istemez erteliyor bu yaklaşım. Neme lâzım! "Hayalkâr Hüseyin Terzihanesi"yle adım atıyoruz şairin dil ve duyarlık dünyasına ilkın. Hemen kavnyor ve ilk doruğa çıkartıyor PÎKNİK PtYALE MADRA fflZLI GAZETECİ SECDET Milan Kundera'nın 'Roman Sanatı' adlı kitabı yayımlandı Iıısaıı düşünür, Tanngüler Roman Sanatı / Milan Kundera / Çeviren: tsmail Yerguz / Afa Yayınları / 187 s. FATMA ORAN "Chopin'in sonatındaki dördüncu hareket çok tuhaftır: Pianissimo; hıdı, kısa, bütünüyle melodisiz, duygusallıktan kesinlikle uzak: Uzaklardaki bir fırtına, kesin bir unutuş bildiren buğuk bir güriiltü. Bu iki hareketin yan yana gelişi boğazımzı sıkar. Kesinlikle özgündur. Bunlan söylememin nedeni bir romanı diizenlementn farklı heyecaniandıncı uzamlan yan yana getirmek olduğunu anlatmaktır. Bana göre bir romancının en ince sanatı da budur" diyen Kundera'yı yirmi beş yaşına kadar edebiyattan çok muzik ilgilendirir. O dönemde yaptığj en iyi şey dört çalgı için bir bestedir: Piyancf, alto, klarnet ve bateri. Gelecekte ortaya çıkacaklanndan hiç kuşku duymadığı romanlarırun yapısı biraz çarpıtılmış Tann'nın gülüşünün yankısı Milan Kundera, roman sanatının dünyaya, biçimde bu bestededir: Dört ÇalTann'nın gulüsunün bır yankısı olarak geldiğıni düşünmekten hoşlandığını gı İçin Besle. söytuyor. Bunun için de bir Yahudi atasözunü örnek veriyor: "Insan düşünür, Tanrı güler." ÇİZGİLİK KÂMİL MASARACI yol açan Roman Sanatı (L'Art du Roman 1987) Çek yazan Milan Kundera'nın Fransızca olarak yazdığı ilk kitabı. Turkiye'de de yoğun bir biçimde okunan ve neredeyse aydınlarımızı birbırıne duşürecek kertede tartışılan Kundera, Roman Sanatı adlı denemesini yazarken en kuçuk bir kuramsal hırsı olmadığını ve "Bir l ygulamaanm AçıklamalarT'ndan başka bır şey olmadığını da belirtiyor kitabının onsözunde. Bu metinlerin çoğu belirli durumlarda ortaya çıkmalarına karşın yazar tümünü, günun birinde tek bir deneme kitabında ve roman sanatı üzerinde duşüncelerinin bir bilançosu olarak birbirine bağlamak rüyetiyle ele almış. Kitabın birinci bolümunü oluşturan "Cervantes'in HorGöriilen Mirası" 1983'te ABD'de verdiği bir konferansın metni olup Fransa'da Le Nouvel Observateur'de "Ya Roman Bizi Terk Ederse" başlığıyla yayımlanmıştır. Bu bölum, Kundera'nııı Avrupa romanı uzerine goruşlerinden söz etmektedir ve "yedi böliimluk deneme"nin başlangıcıdır. ikinci bolüm, Roman Sanatı Üzerine Konuşma, yaşantısı ve yazarlığıyla ilgili ve roman sanatına ilişkin denemeler uzenne bir diyaloğa dönüşmüştur. Uçuncü bölüm, Uyurgezerler'in Esinlendiği Notlar; Hermann Broch'la birlikte kendi roman tarihi anlayışıdır. Dörduncu bölüm, Kompozisyon Sanatı Üzerine Konuşma, "Romanlanm yedi sayısı üzerine kurulmuş aynı yapının değişkeleridir" diyen Kundera'nın romanlarından, romanın sanatsal, "zanaatsal" sorunlarından, romanlarının matematik düzeninden ve rakam düşkunlüğünden söz etmektedir. Beşinci bölum, Geride Bir Yerde, Kafka'nın romanları ü/erine duşüncelerinin bir özetidir. Altıncı bolümü oluşturan Yetmiş Bir Sözcük ise romanlarının ve roman estetigi anlaşıyının anahtar sözlüğüdür. Yedinci bölüm, Kudüs Söylevi / Roman ve Avrupa, 1985 ilkbaharında uluslararası edebiyat ödülü olan Kudüs ödülü'nü alan Kundera'nın roman tarihi ve romanın bılgeliğini de içıne alan bir "teşekkür konuşması"dır. Oldukça esprili olan bu konuşmanın bir yerinde, roman sanatının dunyaya Tann'nın güluşunün yankısı olarak geldiğini duşünınenin hoşuna gittiğini soyleyen Kundera, bilgelik ve romanın ne olduğunu anlatmaya bir Yahudi atasozuyle başlar: "Insan düşünür, Tann Rüler." GARFIELD jm DAVIS Avrupa'da büyuk tartışmalara YAYIN RAPORU Anday'ın dil konusundaki tutumunu okurları yakından biliyorlar. Anday şöyle diyor: "Herhangi bir sözcüğün işitimsel imgesini, anlıkta ona karşılık düşen kavGÜNEŞTE Hil Yayın, VVoody AUen'ın Yazan: Melih Cevdet Anday rarnla buluşmadan yakalamak ve anlamak bir lansıktır, bıitıin taıı" T a n n " adlı oyununu fotoğraf/ Adam Yayınları / 80 s. sıklar gibi de şiirle eşdeğerlidir. larla birlikte sunuyor. Geçen mart ayında özel Tıyatro'nun, Pangal"Güneşte" Melih Cevdet An (...) Anlamak nesneleri yatsımaktı Dormen Tiyatrosu'nda sergile day'ın "Yolculuk" adlı şiiriyle la gerçekleşir. Anlam dunyası diği oyunun son gösteriminde başlıyor: "İşte gene yollara düş bomboştur ve orada gözun hiçbir çekilen fotoğraflar Cem Çetin ve tüm / Hem yalnızım, hem deği yeri yoktur. Biz bu boşluğu, tam Kaan Çaydamlı'ya ait. "Tanrı" lim." Kitapta yer alan şiirler bo öğrenirken kaçırmışızdır. Şimdi da, oyun yazarının konumunu, yunca okuru "işitimsel imge" yol şiirle yoklamaya çalışıyoruz oyunculan ve oyunun bizzat ken culuğuna çıkaran Melih Cevdet onu." TANRI Yazan Woody Allen / Çeviren: Cem Çetin / Hil Yayın / 72 s. disini de sorgulayan, alaya alan Woody Allen'ın fîlmografisi, fotobiyografisi ve oynadığı oyunlar kitabın sonuna eklenmiş. TARİHTE BUGÜ1N MÜMTAZ ARIKAN 1325'TE SUGUM', NıN FıSANSıZCASı 6 Temmuz FRANSIZCA "CUMHURİYET" Lt JTTnlTTfll an CUMHURİYET KİT4P KULÜBtPNDEN HABERLER AYEV EN ÇOK SATAN KİTAPLARI Sn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kad 007.424 079.068 152.455 064.107 027.079 022.371 022.317 002.349 011.078 011.083 Kltaka JMtfVazan KışkırUmt; Erkeklık, Bastınlmış Kadmlık/Erdal Atabek Biz de Duvar Yazısıyız Kenan Evren'ın Yazılmamış Anılan/Baskın Oran Yeni Trafik Kuralları/Nızamettin Ateş Japon Gülu/ilhan Selçuk Sosyalist Sol Konuşuyor/Rafet Ballı Hasretinclen Prangalar Eskittim/Ahmed Arif Nah Kalkınınz/Azız Nesin Özal'ı Aşmak İçın/Osman Ulagay Aslında Aşk da Yok/Duygu Asena (LA R£PU8LIK) yAYfMLAMMAyA 8AŞLAMIÇTt. GAZETENIN SAM8İ VE BAŞHIZ* Gl YUNUS NAPİ (ABAUO6LU), SUNUŞ XÂ ZISINOA, BU YENİ YAYIN O&SANIMN, \ yuer DIŞINDA TVHK.IYEYİ poĞeu T# \ NITMA GEKEICSlNlMlN&EN OOĞPUĞUNU BEuRTMİÇTİ. TIJRKIYE'UIN Al/RÜPA'NIN Slü PAfiçASf OLDUĞUNA dKKATI ÇEKBN YUfiJUS UAPl, SENÇ CUMHUÜJYETlMIZlM PÜNYA SlYASETINPE ROL OYUNSUfZU YARATAStLECEĞ/Nl AA/lj4rMAICmYP(. IA REPUSLIQUE (J925t9SZ), ONUfJ BEÜRL6PtĞf YOLPA AZtMSANAM(YACAK HİZMETlSK YAPMIŞTl. NIYABILECEĞ/NI BUNUN OA ÖNEMU s/e DEUGE *LA R£PU8UQUE* Tur Deneme Belge Hyat 7000.4000.9000.8800.700080004000520040006000 TÜRK VE DÜNYA KARİKATÜRÜNDEN Anı Basvuru Oeneme Röportaj Öyku Inceleme Oeneme YENtKİTAPLAR K«l 021.419 022.374 064.822 162.001 191.041 304.013 304.014 304.015 Kttabın adı Pasifik Günleri Üvercinka Şairler ve Yazarlar Sözlüğu Marksizm ve Gelecek Lenin'in Ulusal Sorunu Uzenne Tarih Çarpıtıcılan Brecht'in LaiTu'su Birçok Hayat Yaşadım Yazar/Çnlnıen Nazlı Eray Cemal Süreya Şükran Kurdakul S.Giliov/Gül Aysu J.Stalin/İsmail Yarkın Hans Bunge (der.) Aleksandra Kollantai/S.Kaya YayiM«t Can Cem Inkılap Tur Öyku Şiir Sözlük Dergi Inceleme Inceleme Inceleme Ry>t 4500.3000.15000.7500300045007700.12000. Amaç Inter Inter Inter Anı