Katalog

20 TEMMUZ 1989 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 İSMAtL GÜLGEÇ YâYIN DÜNYASINDA SANATEDEBİYAT HAYVANLAR Iranlı şair Furuğ'un şiirleri Farsçadan çevrildi Soıısuz günbatmıında Furuğ Sonsuz Günbatttpt* / Furuğ'un şiirleri / Çevirenler: Onat KutlarCelal Hosrovşahi/Ada Yaymlan/58 s. DEMİR ÖZLÜ STOCKHOLM Çağdaş Fars edebiyatının en seçkin şairlerinden Furuğ'un şiirlerinin asıllarından çevrilerek Türk dilinde yayımlanraasını, doğrusu, yazınsal alana dönük bıiyük bir coşkuyla karşılamak gerekir. Furuğ henüz hayatta genç bir şaırken günümüz İran'ının en sevilen, en tanınmış şairlerinden biriydi. tçinde benim de yer aldığım tstanbul'daki küçük bir çevre onun şiirlerini 50' li yıllann sonlarından bu yana, Iranlı yazar dostumuz Hosrovşahi'nin gecenin bir saatinden sonra ezbere okuduğu Farsçasından ve irticalen yaptığı Turkçe çevirilerinden tanıyordu. Şimdi Hosrovşahi'nin, panltılı edebiyat adamı Onal Kutlar'la birlikte kitap haline dönuştürdüğü çeviriler, edebiyat ortamımıza büyilk bir armağandır. Hosrovşahi lstanbul Üniversıtesi Hukuk Fakültesi'nde okuyordu ve ben 1958'de son sınıfta okurken, bir edebiyat çevresi olarak bizi, elinde bazı yazınsal yapıtlarla gdip bulmuştu. Ondan sadece dostluklann en sıcaklarından birini almadık; o zamanki tstanbul'daki bohem yaşamımız içinde Fars edebiyatıyla ilgili yığınla derin şeyi de oğrendik. Hayyam, Hafız, Sadık Hidayet, Furuğ ve daha başkalan...a Knş ölümlüdür Kederliyim Kederliyim Balkona çıkıyorum ve gecenin Gergin tenine dokunuyor parmaklarım Sönmüş tüm bağlantı ışıkları Sönmüş tüm bağlantı ışıkları Artık kimse güneşle tanıştırmayacak beni Kimse götürmeyecek Serçelerin şölenine Uçuşu hatırla Kuş ölümlüdür KİM KİME DUM DUMA BEHlç AK lunnuE bir yığın nüans kazanmış olan o müziksel dil. ö y l e bir dildi ki bu, yazınsal metni anlamadığınız halde, sanki ses değerlerinden seziyordunuz. Başka bir biçimde söyİersem, anlamın ötesinde sadece ses değerleri yazınsal hazzı elde etmeye yetiyordu sanki. Sonra da bunun üzerine bir de anlam binerse. Hem de Fars edebiyatının o metaforlarla yuklü ilettiğj anlam. Sanıyorum ki dünya edebiyatında Hafız, simgeleştirme gücü, şiirlerinin yapısı (fonn), anlamı yamnda taşıdığı ölçüştürülemez dilsel ses öğeleriyle, belki de en yükyayımlanan eleştiriler o n u "içtenlikçi" olarak deyimliyorlar ve ekliyorlar: "Onun titreşen kavramlan, insanlık dnrumunon büyök dramlannı" imler. Bu şiirlerde Şahlık döneminin zulüm ve işkencesiyle, toplumsal trajedisinin en örtülü simgeleri vardır, ama şiir bütün büyük edebiyatçılarda olduğu gibi insanın varlıkla yokluk sonınunun metafizik planlannın sezgisel ruhunu da yansıür. Başka bir deyişle, Furuğ'un şiiri belli bir çağa oturmuştur, ama bütünüyle varoluşsaldır. Hem de o büyük Fars Can tren'in de ölüm yılıdır). 1951'de Paris'te havagazı ile intihar eden Sadık Hidayet nasıl yapıtlannda Iran'ın geleceğıni sezen bir yığın işaret bıraktıysa geriye, Furuğ da belki yol yakınken Hafız'ın bahçelerine gitmeyi seçti. Tuhaf bir ülke şu Iran: Bir yanda büyük bir geleneksel kültür ve edebiyat, bir yanda akıl almaz kabalıkta bir insanlık dramı. Geçen kış Stockholm'e 1925 doğumlu tanınmış Iranlı şair Şamli geldi ve Stockholm Halkevi'ne onu Farsçadan dinleyen en az iki bin kişi gitti. Şamli'nin oturduğu sahne çiçeklerle doldu ve bu şiir sevgısini olay kabul eden lsveç TV'si, bu toplantıyı haber bültenlerindc vermek zorunda kaldı. Şiirle bağı var o halkın. Neredeyse dilleri de şiir diyeceğim. PtKNİK Furuğ'un şiiri bütün öğeleri tam, çok derin bir şiirdir. Çeviriye de yansıyor bu. Şairi ve şiirini içten tanıyarak yapümış örnek bir çeviridir bu. Sadece simgelerin içinden değil, anlamın da içinden geliyor bu şairler. Metafizik bir kavrayışları da var onların. Güzel ve hoş şeyler yazmıyorlar, insanı temelden sarsıp savuruyorlar; yaşamın anlamının ve insanlık dramının içine. >==. Furuğ'un şürlerinde, şahlık döneminin zulmüyle toplumsal trajedisinin en örtülü simgeleri var. Ama bu şiirler, insanın varlıkla yokluk sorununun sezgisel ruhunu da yansıtıyor. sekte bir yerdedir. Yeryüzunde, bu ölçüde Uun bir edebiyat bulmak, saıunm ki olanaksız gibidir. ömer Hayyam ve ötekiler üzetçki de içilen gecelerde metinleri anadilinden okuyor, sonra rine, eski ustalarla birlikte özel seTürkçeye çevirıyor, ele avuca sığ minerler yapmışlardı. Furuğ da maz o pesimist, kültürlü zekâsıy onların bu büyük şairlerin çola, metaforik yazına olan derin cuklanndan biriydi. Furuğ'un şibağlıuğıyla yorumluyordu da. iri, şairin doğuştan pek çok şey taHosrovşahi, kendiliğinden yeryü şıdığına bir tanıktır da. Gelenekzüne inmiş bir Fars edebiyatı öğ le dil değerleri şairi kendi alıcı ve retmeniydi bizdrn için. Ya o dil: verici yetenegi içinde, kendiliğinFarsça! Pehlevî döneminde ol den gelip buluyordu. Onun ötegunlaşmış ama daha eski Farsça sinde Furuğ çağını içtenlikle yardöneminde sağlam yapılanna gıladı ve o çağı derin metaforlarulaşmış bu modern yazarlarla da la şiirleştirdi. ö y l e ki Fransa'da edebiyatının geleneksel metafiziğinden gelen bir varoluşsallıktır bu. Furuğ, çağırmzın en mükemmel şairlerinden biridir ve sanınm belki ancak Rus şairi Anna Alımatova ile karşılaştınlabilir. Sonsuz Giinbaümı. tçinde bulunduğu koşullardan ötürü belki gerçekten, sadece sonsuz bir günbatımıydı yaşadığı Furuğ'un. Iran'ın daha sonra yaşadığı ürkütücü dönemleri görmemek için erken ölduğünü kabul edelim. (önOnat Kutlar, ayrıca Sonsuz söz'e göre 1968'de, ünlü Fransız Günbabmı'na şiir denilecek düansiklopedisi Universalis'e göre zeyde bir önsöz yazmış. Hosrov1967'de. Bu yıl Asaf Çiyiltepe ile şahi bir daha Türkiye'ye gelir mi? PtYALE MADRA AVUCUMA SĞAÇAIC ÜÜCİM Ö/'B Atilla Özkınmlı yazdı, Ferruh Doğan çizdi YAYIN RAPORU LA FONTAİNE'DEN MASALLAR Nâzım Hikmet / Adam Yaymları / 200 s. Nâzım Hikmet'in şiirlerini, oyunlannı, romanlannı ve öbür düzyazılarını bir araya toplayan dizinin dokuzuncusu yayımlandı. Adam Yaymlan'nın derlediği dizinin 9. kitabı "La Fontaine'den Masallar" adını taşıyor. La Fontaine'in 12 fabl kitabından secmelerle Nâzım Hikmet'in dilimize kazandırdığı yapıt, ünlü "Ağnstosböcegi ile Kannca" raasalıyla başlıyor. Yaşadığı dönemde fabl, masal ve hikâyeleriyle büyük başan kazanan La Fontaine'in derin bir doğa sevgisiyle, basit halkın bilgeliğine olan hayranlıkla, ezilenlerin acılarını paylaşmayla dolu olan ürünleri feodal toplumun güçsüzluklerini de gülünç kılarak sergilemesiyle tanınıyor. GAZETECİ NECDET ŞEN KALB'MÇffLE Kİ YBTıîKlN İNJAHLARIZ Ünlülerîn portreleri Tarihe Not Düşmek / Atilla özkınmlı / Çizgiler: Ferruh Doğan / Cem Yayınevi / 165 s. TURGUT ÇEVtKER Atilla Özkınmlı'nın son kitabı Tarihe Not Duşmek, Türk kültür, sanat, tarih ve bilim alanlanmızın yirmi seçkin ismiyle yapılmış söyleşilerden yola çıkılarak kaleme alınmış metinlerden oluşuyor. Bu yazüar "yalun geçmişin kiiltürei vt siyasal panoramasını verme"yi amaçlıyor. Tarihe Not Döşmek'te ele alınan kültür, sanat, tarih ve bilim adamlannın çizgili portreleri Ferruh Dofan tarafından çizilmiş. özkırımh'nın bir anlamda sözcüklerle çizdiği portreler, Ferruh Doğan'ın elinde görüntülenerek kitaba ayrı bir özellik kazandırılmış. KarikatürOmüzde portreciligiyle ünHi isimler vardır. Cemil Cem, Ramiz Gökçe, Ratip Tahir, Muvaffak Ihsan, Zahir GüvemH, Necmi Rıza bu alanda ilk akla gelen sanatçılar arasmda yer alır. Özellikle Guvemli, Cumhuriyet döneminde bu yanıyla öne çıkar. Şiir dizelerinden tutun da, sanatçılann dunvalannı yansıtan betimlemeci portreciliğe değin uzamı. 1%0'tan sonra portre, çekilir karikaturumuzden. Ferruh Doğan'ın portreve bir kitap vesilesiyle de olsa dönmesi sevindirici. Daha önce Tan Oral, Aziz Nesin'in bir kitabında, Zeynep Oral'ın ise bir yazı dizisinde portreler çizmişti. Bu tür çabalar karikatürümüzü zenginleştırdiği gibi, sanat ve kültür adamlanmızın çağdaşlan tarafından belgejenmesini de sağlıyor. Ferruh Doğan'ın biçemi ve çizgi ekonomisi portreye belki uygun görünmeyebüir. Ne ki, her karika lebi, A.R. Önde'de portre karikatürcü, öznesinde kendi biçemine türe ulaşılmış. K.Korcan ve Hikuygun portreyi yakalayabilir. Fer met tlaydın abartılı çizgilere karruh Doğan bunu başarmış. Çizgi şın yakalanamamış. lediği portreler içinde MjGokberk, Portrenin, sanatın her türünde A.CemgiI, E.AkurgaJ, F.İz ve giiç bir uğraş alanı olduğu bilinir. TZTunaya desen düzeyinde kalır Karikatürcü, portresini bir fotoğken; Ö.AAksoj, S.R. Kırkpınar, rafa bakarak çizmek zorunda kaCKndrct, H.t.Dinamo, R.IIgaz, lırsa kötü. Saıunm F.Doğan böyV.Giinyol, A.Arad, C.Tanyol, le çahşmak zorunda kalmış. Ne ki M.CAnda>, M.Dikerdem, CKü çizgilediği kişiler yüz hatlarıyla . 4U MttHOZA KOYNONPASIN ?. NJ0IR 8ULUPÇA &M* ? ÇİZGİLİK KÂMtL MASARACf Yazan: Vladimir Nabokov / Çeviren: Seniha Akar / Ayrıntı Yaymları / 142 s. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu Dünyanın sayılı uslupçu yazarlarından olan Nabokov, Infaza Çagn'da insanların " ö l ü m " karşısında ne Ölçüde acımasız, duyarsız olduklarım anlatıyor. Nabokov'a göre tnfaza Çafn "boşlukta bir kemandır..." Dünyevi kişiler onu göz boyamacılık olarak değerlendirecekler; yaşlı beyler ellerinden attıkları gibi yeniden yöresel serüvenlere ve ünlulerin yaşam öykülerine gömülecekler; dernekçi hanımların içleri titremeyecek; Viyanalı büyücü doktorun yandaşları burun kıvıracaklar; ancak yine de coşkuyla yerinden sıçrayıp saçlan diken diken olan birkaç okur çıkacaktır. İNFAZA ÇAĞRI ATİLLA ÖZKIRIMLJ AĞAÇ YAŞKEN EĞİIİR KEMAL GÖKHAN GÜRSES lanhe , NotDüşmek MeUh Cevdet Anday BİR SAVAŞ SONU / BARIŞIN KENARINDA Yazan: Siegfried Lenz / Çeviren: Zeyyat Selimoğlu / Can Yaymları / 80 s. GARFIELDiMD^FK "Bir Savaş Sonu" Siegfried Lenz'in en yeni yapıtlarından bikarikatttre epeyce olanak tanıyor! ri. Siegfried Lenz bu uzun öyküFerruh Doğan'ın bu güzelim in sünde okuru tkinci Dünya Savasanlan en azından yapıtlanyla da şı'nın son bulmak üzere olduğu tanıyor olması, portrelerindeki ba günlere göturüyor. Geçen yıl Alşansının en önemli nedenlerinden man Yayıncılan ve Kitapçılar Birbiri sayılabilir. liği'nin "Banş Ödüln"nu alan SiUmalım ki, bu tür yazılar, da egfried Lenz'in ödül töreninde ha gazetelerde yayımlanırken çiz yaptığı konuşma da yayınevince gi portrelerle tamamlansınlar. Ce "Banşın Kenannda" başlığıyla mal Sıireya'nın İzdnşunıler'inde kitabın sonuna eklenmiş. olduğu gibi... SÖYLENCELER DENİZİ CUMHURİYET KİTAP KULÜBÜ^NDEN HABERLER Taksitle kitap kampanyası uzatıldı Taksitle kitap kampanyası uygulaması 31 ağustosa kadar uzatıldı. Önceden 31 temmuza kadar sureceği bildirilen kamyanya, Genel Katalog89'un gecikmesi ve yoğun istek nedeniyle 31 ağustos tarihme kadar uygulanacak. Taksitle kitap kampanyasma katılmak için CKK üyesı olmak ve üyeliğini yenilemiş olmak gerekiyor. Yeni dönemde gerçekleşecek fiyat arttşlarına karşı CKK tiyelerini koruma amacını da taşıyan kampanyaya en az 50 bin liralık kitap siparişleriyle katüınabüiyor, CKK üyeleri kampanyaya, en az 50 bin lira karştlığı belirleyecekleri siparişlerine, tutann yüzde 25'ini peşin ödemek koşuluyla katılabilecekler. Kalan miktar ıse 5 eşit taksitte ödenecek. Yazan: Hasan Akarsu / Okur Yaymları / 80 s. Hasan Akarsu'nun şiirleri mitolojiden, folklonk öğelerden, Küçuk insanların yaşamından, çocukluktan esinlenmelerle öykülemeye dayanan dizelerden oluşuyor. Halen Malkara Lisesi'nde Turkçe öğretmenliğı yapan Mehmet Başaran, Hasan Karasu'nun şiiri için Milliyet Sanat Dergisi'ne yazdığı satırlarda şöyle diyor: (H.Akarsu) Bir ayağı derslikte, bir ayağı güncel yaşam da, küçük sevinçleri, özgürlerin, inceliklerin şiirini yazıyoı... Trakya insammn yaşamında yankılar, çocukluk çağrışımlan, çocuksu sorular dizelere dökülüyor dilinde Necatigil burukluğuyla... Can alıcı noktalardan yaşam gerçeklerine değinen, değişmelerı özetleyen şiirler..." TARİHTE BUGÜN MIMTAZ ARIKAM 20 Temmuz YENI KİTAPLAR Kod: 016.078 032.098 064.098 104.098 128.037 160.048 192.178 Kitabın Mı: Devrim Yazılan DaztakJar Zeliş/Tütün Zamanı Madencilık ve Metalurji Tarihi Beledıye/H Özel İdaresi Mevzuatı Lenın ve Efiıtım Metafizik Sosyotoııler Haz. Vedat Günyol Sadık Erenter Necati Cumalı ZekiTez Kâni Ekşioğlu F. Korolyov/T. Yılmaz Hikmet Kıvılcımlı Yuar/Çevimur. İnkılap Sosyal Yasa De Belge Tür. Hyat: inceleme 9.000.Ûykü Ûykü Sorun Bibliotek 3.000.5.000.inceleme 4.000.22.000.Yasa İnceleme 10.500.İnceleme 3.500. BU&UN, ru£K StL4ULt KI8RIS 'A ÇtKABMA YAPMtŞTI g£Ş GUM ÖNCE, DevL&T gAŞKANt MAKARIOS 'U b£\/ll?EN ULUSAL MUHAF/Z Sı/eUKLBÜI, ' APAYA GOMDERPlSı SUSAYLAS YONETILMEKTEYbi.~ENOSlS*t tjtSIC AMACJYLA, rE/eoG/ST NltaOS SAAAfiSON BA$KANLIĞINDA YEMt glR HUKUMET KURMUŞLA&Pl. 8U SON OLDUBim UZ.E&JHE, TVg. KtYB, /M6lL.rEf?er£, Bı&LlKTE MU&AHELE ONB&MtÇ, ANCAK OLUML.U YANIT ALAMAMtÇTl CUMTA YONErtMıMPEtZI YuNANlSTAM'IN KtSGlS'l K£MOINE BAĞLAMASINA SEYıÜCİ KALMAfC t£T£MEYEN TUKKlYE. G4GANTO& TEK 8AS'UA EYLEME KIBRIS CIKARMASI! J