Katalog

26NİSAN 1989*** HABERLERİN DEVAMI CUMHURİYET/17 Çabalama Kaptan... (Baştarafı 1. Sayfada) kıskacında yıllardır bunalmakta olan bu kesimin gözünde, güvenilirliğini çoktan yitirmiştir Özal hükümeti. Kamu kesiminde çalışan yüz binlerce işçinin günlerdir süren kitlesel eylemleri, bu durumun en taze kanıtlarıdır. Büyük iş çevrelerinde de iktidara dönük güvenin, daha seçim öncesinde büyük ölçüde sarsıldığı bilinıyordu. Ekonomi politikalarında çizilen zikzaklarla, Başbakan'ın diyalogtan yoksun tutumu, iktidar açısından İş dünyasında, özellikle 1986 sonrası inandırıcılık kriz: yaratmıştı. Ama yine de bu çevrelerin, ellerinden gelse, Özal'la birlikte yürümeyi yeğleyecekleri söylenebilirdi. Ancak, özellikle 26 Mart seçim sonuçları, böylesine bir isteğin artık sadece bir temenni olarak kalabileceğini göstermiş olmalıdır. Özlemle gerçeği karıştırmayacak kadar siyasal deneyime sahip olduğu varsayılabilir iş dünyasının. Başbakan Özal'ın, pazartesi akşamı TÜSİAD yönetici ve üyeleriyle İstanbul'da yaptığı yemekli toplantıdan edindiği izlenimi bilemiyoruz. Ancak orada esen hava, iktidarın ekonomik politikalarıyla ilgili olarak nasıl bir güvensizliğm geçerli olduğunu sergilemiştir. Bunu anlayabilmek için, ne toplantıya katılmak ne de diplomatik dilin inceliklerine vakıf olmak gerekiyordu; yalnızca basında çıkan haberler yeterliydi. Bu konuda bugün gazetemizde ilginç bir haber var. Başbakan Özal'la iftar yemeğini yan yana yemiş olan işadamı Vehbi Koç'un izlenimi ne olmuştur? Arkadaşımız Meral Tamer'le Koç arasında dün şu konuşma geçiyor: "Soru Başbakan, yılbaşından yılsonuna 12 aylık enflasyonun yüzde 50'ye ineceğini, hatta mayıstan mayısa 12 aylık enflasyonun yüzde 3035'lere çekilebileceğini söyledi. Size göre bu rakamlar gerçekçi mi? Vehbi Koç (Uzun uzun güldükten sonra) Ben bunları duymadım! Soru Nasıl duymazsınız? Sayın Başbakan üzehne basa basa söyledi. O arada si Polonya için îsveç modeli çekici yacak. ONYSZKtEWtCZ Yuvarlak masa anlaşmasında açıkça kabul ettiğimiz tek nokta, mecliste (sejm) iktidardaki Komünist Parti önderliğindeki koalisyonun (Birleşik Köylü Partisi ve Demokrat Parti) yüzde 60 çoğunluğa sahip otmasıdır. Ayrıca Komünist Partisi'ne bağlı Katolik Grubu'nda yüzde 5 oranında sandalyesi olacak. Bunun yanı sıra seçimlerde meydan okuma havasına girmekten kaçınmayı kabul ettik. Ama tabii bu, sert bir rekabetin olmayacağı anlamına gelmez. Meydan okumaktan kaçınmak ne anlama geliyor? ONYSZKİEWICZ Ülkedeki komünist yönetimin geçerliliğini tartışma konusu yapmayacağız. Değişmesini istemeyeceğiz. Ama bunun dışında her türlü eleştiri serbest. Yani seçimier, bir ulusal ayaklanma için çağrı platformu olmayacak. Bazı çevreler, Dayanışma'nın hükümetle işbirliği yapmayı kabul ederek prestijini, kimliğini tehlikeye attığını öne süriiyorlar. Bu dognı mu? ONYSZKİEWtCZ Hayır değil. Biz sadece, ahnmasının zorunlu olduğuna inandığımız önlemler konusunda hükümetle işbirliği yapmayı kabul ettik. Başka konularda değil. Polonya'da serbest seçim yapıldıgını ve Dayanışma'nın tek başına iktidara geldiğini varsayabm. Işçi »ınıfuun temsilcisi olarak ülkede ne tür bir rejim kurardınız? Gerçek işçi sosyalizmi mi? Özyönetim? Karma ekonomi? Türk solunda en çok tartışılan ve merak edilen konulardan biri de bu. ONYSZKÎEVVtCZ Önce bir noktayı açıklığa kavuşturmak gerekir. Dayanışma, bir sendikadır ve öyle kalmak istemektedir. Bu nedenle, Da>amşma haziran seçimleri için orgütlenmiyor. Dayanışma, sadece kendisi ile ideolojik açıdan çok yakın bağlantıları olan Yurttaşlar Komitesi'ne çağn yaptı. Ama Yurttaşlar Komitesi, Dayanışma'nın içinde değil. Gerçi Yurttaşlar Komitesi'nde Dayanışma'nın büyük ağırlığı var. Ama onun dışında diğer muhalefet grupları da temsil ediliyor. Yurttaşlar Komitesi'ne temelde Polonya muhalefetinin temsilcisi diyebilirsiniz. Bu bakımdan sorunuzu şöyle sorabiliriz: Yurttaşlar Komitesi nasıl bir Polonya ister? Bu sorunun yanıtını vermek de biraz zordur. Çünkü gerek Dayanışma, gerekse Yurttaşlar Komitesi çoğulcu kurumlardır. Polonya'da ne tür bir mekanizma istiyoruz? Tam demokrasi, parlamenter demokrasi istiyoruz. Bu temel sorunu çözdukten, demokratik yolları actıktan sonra Polonya halkıya'da fabrikalann sahibi, otoritesini atadığı yönetici aracılığı ile kullanan devlettir. Ülkemizdeki devlet ise Komünist Parti'nin devletidir. Sonuç olarak fabrika yöneticisi, idari yeteneklerine göre değil siyasal nedenlerle atanmaktadır. Parti tarafından atanmakta ve sadece partiye karşı sorumlu bulunmaktadır. Kararlarım, ekonominin gerekleri değil, siyasal etkenler belirlemektedir. Bu olguyu engellemek için yol, müdürün fabrikalarda özyönetim komitesi tarafından seçilmesidir. İşte ikinci görüşu savunanlar, özyönetimin nomenclatura sistemini >ikmak için tek yol olduğuna inanıyorlar. Peki, fabrikalann, tersanelerin sahibi kim olacak? İşçiler mi? ONYSZKİEVVİCZ Bu konuda aynntıh bir mekanizma kurmak istiyoruz. Ama defacto (fiili olarak) fabrikalar, fabrika komiteleri, işçiler tarafından yönetile Yani bir tür karma ekono cektir. Çünkü diğer alternatif, fabrikalann parti tarafından işlemi mi öneriyorsunuz? tilmesidir ki bunu kesinlikle isteONYSZKİEVVİCZ Uzunca bir süre için karma ekonominin miyoruz. uygulanacağı bir döneme girdik Bu, Yugoiavya'daki sistemi Polonya'da. Çünkü o muazzam andınyor. fabrikalan satın alacak sermaye ONYSZKİEWtCZ Heın yok ülkede. özel sektör geliştik evet, hem hayır. Tam Yugoslav ten sonra Dayanışma'yı bölebile sistemi değil. Yugoslavya'da gerçi cek olan büyük ideolojik ve siya işçi komiteleri var, ama aynı zasal karara sıra gelecek: Özel sek manda çok güçlü bir parti de var. törün bu gelişmesi sınırlanmalı Biz bunu istemiyoruz. mı, engellenmeli mi? 1980'de Dayanışma, dünya İsveç modeli solunda ateşli tartışmalara yol aç Halen çeşitü ulkelerde uyguo. Kimine göre Dayanışma gerçek işçi sosyalizminin temsilcisi idi. lanan modeller arasında size çeKimi sol çevreler ise Dayanışma' kici gelen var mı? ONYSZKİEVVtCZ tsveç nın anti sosyalist olduğunu öne sürdü. Herkes Dayanışma'nın ne modeli, Iskandinav modeli diyetür bir rejim istediğini merak edi bilirim. yordu. Size soruyu bu nedenle yo Yuvarlak masa anlaşmasından neltmiştim. Eger yanılmıyorsam sonraki yeni dönemde, Komünist açıklanmanızda, Dayanışma'nın Partisi oncü rolunu terk edecek bir tür karma ekonomi istediği mi size göre? anlaşılıyor. ONYSZKtEWtCZ Bunu biONYSZKİEWtCZ istiyoruz lemem. Ama size bir şey söyleyedeğil, gelişme bu yönde. Bir süre yim mi, yuvarlak masa anlaşmaböyle olacak. Çünkü başka çö sında "Komünist Partisi'nin önzüm yok. cü rolü" ve "sosyalizm" gibi kav Peki siz ne istiyorsunuz? ramlardan bir kere bile söz edilONYSZKİEWİCZ Karma miyor. Bana kalırsa, bu anlamlı ekonomi dönemi 10 yıl ya da da bir olgu. Anlaşmada sosyalizm ha uzun sürebilir. Ondan sonra sözcüğü kullanılmadı, çünkü kimkesin karar için tartışma başlar. se sosyalizmin gerçekte ne anlaBu da bir iki yıl alabilir. Dayanış ma geldiğini bilmiyor. Partinin ma halen fabrikalarda özyönetim öncu rolüne gelince. Bildiğiniz giilkesini savunuyor. Bu ilke sendi bi haziran seçimlerinde, partinin kadaki iki görüş arasındaki bir tür meclisteki çoğunluğu garanti edilittifak sonucu şekillendi. Sendika miş durumda (koltukların yuzde list olarak nitelendirilebilecek bi 60'ı). Ama bu değişmelidir. Parrinci görüşe göre en doğru ve ge ti, çoğunluğu yasa ile değil seçimle rekli olan sistem özyönetimdir. kazanmaya çalışmalıdır. lkinci göruşe göre ise işletmeleri veonların bağımsızlıklarını, par Hükümet sözcüsü, Rykowsti nomenclaturasına (ust duzeyde ki Polonya'nın reformlarla gerçek ki yönetici kadro) karşı koruya sosyalizme doğru adım attığını bilmek için tek çare özyönetimdir. söyledi? Bu görüşü savunanlara gore soONYSZKİEWtCZ Bu takrun şu: Fabrikalara bir sahip, ma tiktir. Yapılan işe bir isim takmak lik yaratılmaitdır. Halen Polon gerekiyor. nın neye karar vereceğini görebiliriz. Bu parlamenter demokraside devletin yeni rolu ne olacak? Kuşkusuz buna karar verilecek. Ama şimdiki durumda devletin ekonomi uzerindeki denetimi muazzam boyutlarda. Örneğin tarırrn bir yana bırakıp sanayii ele alalım. Halen özel sektor, sanayi mamullerinin sadece yuzde 6'sını üretiyor. Yani özel sektörün gelişmesi için büyük bir alan var. Bu bizim temel ilkelerimizden biri: Mülkiyet türleri arasında bir ayrım yapılmasına karşıyız. Devlet işletmeleri, kooperatifler ve ozel işletmeler tam eşit haklara sahip olmalı. Ömeğin banka kredilerinde önceliğin devlet işletmelerine tamnmasına karşıyız. ÖzeLsektorun ulusal hasılanın yüzde 2O3O'unu üretebilecek düzeye gelmesi 10, belki de 20 yıl alabilir. Ondan sonra özel sektörün gelişmesinin durdurulması y& da devam etmesi tartışması gündeme gelebilir. MarksistLeninist ideoloji Doğu Avnıpa'yı terk mi ediyor? ONYSZKtEWİCZ Marksist Leninist ideoloji Polonya'da hiçbir zaman mevcut olmadı. Sadece politikacılar ara sıra MarksizmLeninizm'den söz etmeyi çıkarlanna uygun gördüler. General Jaruzeiski, 1981'de sıkıyönetim ilanını açıklayan konuşmasında, bırakın MarksizmLeninizmi, parti sözcüğünü bile kullanmamıştı. Aynı konuşma, herhangi bir Üçüncü Dünya ülkesinin askeri diktatörü tarafından yapılabilirdi. Jaruzeiski'nin söyledikleri şunlardı: Ülke kaosa sürükleniyordu, ulusal çıkarlanmız tehlikede idi, kanun ve düzen yeniden kurulmalı idi ve ordu sorumluluğu üstlenmek zorunda kalmıştı. Dayanışma 1981'de ae yaalış yaptı? ONYSZKİEWİCZ Sanınm en büyük hatamız şu oldu: Partiyi daha doğrudan bir şekilde etkilemeye çalışmadık. Parti içindeki reformcu eğilimleri desteklemedik. Bu reformcu çevreler bir sttre sonra güçlerini yitirdiler ve parti tümüyle Ortodoks bir nitelik kazandı. SHP'li belediyelere engel suçlaması ANKARA (Cumhuriyet Biirosu) SHP Genel Başkanı Erdal tnönü, iktıdann SHP'li belediyelerin hizmet vermesine "engel çıkardtgım" öne sürerek, "Sayın Özal, Başbakan olduğunun farkında degil, unuttu. Muhalefetteymis gibi davranıyor" dedi. fnönü, dün TBMM parti grubunun topantısında yaptığı konuşmada, iktidarın SHP'li belediyelerin verdikleri hizmetleri "engelleme tavn" içinde olduğunu öne sürüp, sözlerini şöyle sürdürdü: "Bu engellemeleri şiddetle kınamak istiyonım. Sayın Başbakan hâlâ kendini seçim kampanyasında bir parti genel başkanı sanıyor. Seçimin bittiginde vatandaşlann kendisine giiven verroediginden haberi yokmuş gibi dav L Özal muhalefet gibi : (Baştarafı l. Sayfada) ze baktım, siz de dikkatle dinliyordunuz. met ve Komünist Partisi, sıkıyöVehbi Koç (Yine kahkahalarmı tutama netimin ulkenin hiçbir sorununu yarak) Herhalde o arada ben uyumuşum. Siçözemediğini, tek çözümün siyazin kadar iyi dinleyememişim. Ben duymasal çözüm olduğunu ve Dayanışdım. Koç öyle dıyor diye yazın." ma'nın devre dışı bırakılamayacaÖzal iktidarının iş dünyasındaki inandırığını anladılar. Dayanışma gidici cılığı... Bu konuyu düşünenler için, Sayın değil kalıcı idi. İktidar bu gerçeVehbi Koç'un sözlerine daha başka ne ekği gördükten sonra Dayanışma'lenebilir ki?.. yı ve muhalefeti tanımak zorunİnandırıcılık ve güvenilirlik konusunda bir da olduğunu kabul etti. başka kriterde, siyasal iktidarın anayasal ku Dayanışma içinde bazı grupruluşlar karşısındaki yeridir. lar yuvarlak masa toplantısına karşı çıkıyor. Sendika bölunmüş Danıştay karşısında durum: Başbakanlık, durumda. Dayanışma, bu ortameski genelkurmay başkanlarından emekli Orda yuvarlak masa anlaşmasında general Necdet Üruğ'a 40 milyon lira tazmikendi payına düşen sorumluluğu nat ödemeye mahkum edilmiştir. ustlenebilecek mi? Başanlı olabiAnayasa Mahkemesi karşısında, Özal iklecek mi? tidarının durumu baştan beri kamuoyunun ONYSZKİEWİCZ Bu koçok iyi bildiği olumsuzluklarla yüklü bir senuda kaygılı değiliz. Sozunu ettiyir izlemiştir. ğiniz gruplar azınlıkta. Biz DayaAnayasa Mahkemesi'nin dün kutlanan 27. nışma olarak işçilerin ve halkın kuruluş yıldönümünde Anayasa Mahkemeçoğunluğunun desteğine sahibiz. si Başkanı Sayın Cuhruk'un konuşması da Halkta, hükümet ve paniye karhayli ilginçtir; demokrasi açısından Başbaşı önemli ölçüde güvensizlik var. kan Özal'a yönelik yerinde uyarılarla doluBu bakımdan anlaşmaya temkinli dur. bakıyorlar. Biz bunu doğal karCumhurbaşkanı Evren'in tören konuşması şılıyor ve halka bu seçimlerin, onda, Sayın Özal tarafından dikkate alınması dan da ötede yuvarlak masa aı\gereken üstü örtülü dokundurmaları içeriyor. laşmasının tarihsel önemini anlaÖzellikle şu cümlesi dikkat çekici: tabileceğimize inanıyoruz. "O dönemlerde görülmüştür ki, Mecliste is Peki hükümet, pazarlığın tediği çoğunluğu elde eden bir iktidar, her tür kendisine düşen yanını yerine gelü tasarrufta bulunma yetkisini kendinde gö tirebilecek mi? rebilmiş ve sonuçta ülke bunalıma sürükleONYSZKİEVVİCZ Bana kalırsa, Komünist Partisi, tümü denebilmiştir." Ve dün, ANAP Meclis grubunda açılan ge ğil fakat liderlik kadrosu, refomıları uygulamaktan başka çare olnel görüşme, bir başka açıdan ve bir başka platformda Sayın Özal'ın inandırıcılığını gün madığının bilincinde, siyasal reform yapmayı taahhut ettiler ve deme getırmiştir. sanırım ünzaladığımız anlaşmaya Değişik cephelerde durum işte böyle! baglı kalacaklar. Ama tabii, buPolitikada inandırıcılık ve güvenilirlik... Bu nun bir garantisi de yok. Tek gaikisi olmaksızın iktidar olmak mümkün değil ranti, toplumun demokrasi için dir. Güvenin sarsıldığı, bittiği noktada ise gü yönetime yapacağı baskıdır. ven tazelenir. Bunun da demokrasilerde bir Dayanışma, yuvarlak masa tek adı var: Seçim... anlaşmasında hükümetin kemerleri sıkma politikasını desteklemeyi kabul etti. ONYSZKİEWİCZ Hayır, bu doğru değil. Böyle bir şey kabul etmedik. Yuvarlak masa görüşmelerinde ekonomik reform ve bazı ekonomik mekanizmalan açma konusunda anlaşmaya vanlBelediyelerin seçirn kampanyası dı. Ayrıca ucretlerin fiyat artışlaranıyor. Sanki vatandaşların SHP'li belediye başkanlannca iyi sırasında borç yaptıklannı, şim rına endekslenmesi kararlaştırıldı. hizmet gönnesinden, vennesinden di ıse hükümetin yeni belediye Dayanışma'nın kemerleri sıkma memnun olmuyor. Bir Başbakan başkanlarından "borçlarını politikasını desteklemeyi kabul etniçin iyi hizmet verilmesinden kestiklerini" söyleyen Inönü, mesi konusunda bir anlaşma olmemnun olabilir? Bir karşı parti "Şimdi yapılması gereken şey, madı yuvarlak masa görüşmelegenel başkanı memnun olabilir, Maliye Bakanlıgı'nın bu geçmiş rinde. Sadece şunu kabul ettik: ama bir Başbakan nasıl memnun borçlar ustiine gitmesi, onlann za Ekonomide bazı doğal mekanizolabilir? Başbakan olduğunun man içinde ödenmesi için bir plan malar harekete geçmeye başlayınfarkında olmayan. unutan; ken yapmasıdır" diye konuştu. ca halkın bazı kesimlerinin hayat disini şiradiden muhalefetteymiş standardı olumsuz yönde etkileDanıştay'a başvuru gibi göruyor. Tabii kendisini murebilecektir. Örneğin ış değiştirhalefette görmesinin değeri başka. Bu arada grup toplantısında me gibi. Ama bu olumsuzluğu asErken seçimin gundemde olduğu hükümetin belediyelerle ilgili "ta gariye indirmek için ayrıntıh bir nu kabul ediyor, değerini biliyor sarnıf genelgesinin" kaldınlması program hazırlandı. demek ki, takdir ediyorum. Va yolunda Danıştay'a dava açılması Ama yanılmıyorsam Dayatandaşlara hizmet verilmesi, her konusu da gündeme geldi. Kotü"partinin görevidir. En başta Baş in yaru sıra konuşan, Kocaeli Mil nışma, yuvarlak masa anlaşmabakanın görevidir. Bir Başbaka letvekili Erol Köse, konuşmala sında bazı taahhutlerde bulundu. nın en başta gelen görevi hizmet rında konuya değindiler. Genel Grev yapmaktan, seçim kampanverenlere rahat çahşmasını sağla Başkan lnönü de Danıştay'a baş yasında hükümele meydan okumaktan kaçınmak gibi. Sozun kımaktır." vuruda bulunulacagını aıumsattı. sası hükümetin başına dert olma Yılmaz 2 mayısta Polonya'da Ankara'dan Varşova'ya övgti mesajı Dış Haberler Servisi Dışişleri Bakanı Mesut Yılmaz'ın 2 mayısta Polonya'ya yapacağı resmi ziyaret öncesinde, Türkiye'nin bu ülkedeki son gelişmeleri memnuniyetle karşıladığı açıklandı. Dışişleri Bakanlığı tarafından. dün konuya ilişkin olarak yapılan açıklamada, Polonya'da geçen şubat ve mart aylarında yapılan ve hükümetle muhalefet yetkililerinin katıldıklan "Yuvarlak Masa" toplantılannda alınan sonuç, "müspet yönde atılmış bir adım ve Polonya için tarihi bir dönüm noktası" olarak nitelendi. Türkiye'nin, Polonya ile ilişkilerini her alanda geliştirmek için "gerekli indeye sahip oldugu" ve bu yaklaşımın, Dışişleri Bakanı Mesut Yılmaz'ın yapacağı resmi ziyarette, en ytiksek düzeydeki yetkililere ifade edileceği kaydedilen açıklamada şu görüşlere yer verildi: "Temennimiz, alınan kararlann, uygulamaya geçJrUdiginde Polonya'nın siyasi ve ekonomik istikran ile reform sürecini güçlendirmesi, ekonomik sonınlana aşılmasına hizmet etmesidir." z o Daşarı hırsını. kadınsı bir yumuşaklıkla gizleyebiliyordu.,ı Ö L Ç Ü L Ü... KADINSI. Sıcak sezonda Beymen kadını ölçülü ama BEYMENDE DECIŞMEYENLER: Kumaf Mnnvıld'z '• '00 dogai eiya! Beymen %\n ozel Ablye kumaşiar ItaKa dan Aitar f 100 "'los Buruşmaı teUı Bevmen e ozel Aigan atlarmın kılndan VatkaUr 1 100 parr.uk kadınsı giysilere bürünuyor. Bazen basene kadar uzayan, bazen de belin hemen altında biten ceketler. eteklerle ve bermudalaria birleşiyor. Kesimlerde kadınsılık gözleniyor. Renklerde ise ozgürluk var. K O M B İ N A S Y O N • Ceket ince yunlu kruvaze Ekru ve lacivert kareli. • Bermuda çift pilili. Paça dubleli. İnce lacivert reyeli • Bluz % 100 merserize lacivert cache coeur • Aksesuar inci kostek *lrıar\adan Termuartar VKK laoonsa dan Dujmeter Almanya ve Italya dan \yakkabıAa derı ve «osele ltaı,adar Bi/Kt*rt Italya '.e Fransadan EftrpUr saf ipek Be', men ıçın ozel B E M E N NE ASSICS