Katalog

26ŞUBAT 1989 KÜLTÜRYAŞAM HAYVANLAR tSMAlL GÜIMEÇ CUMHURÎYET/5 Vaclav Havel yîne hapis Oyunlan 20 yıldır ülkesi Çekoslovakya'da oynanmayan Havel, 1977'de verilen 242 imzah Aydınlar Dilekçesi'nin de önderi. Çekoslovak Sansür Kurulu Başkanı, Havel için "Davranışlan Çekoslovak halkmınkine benzediği takdirde oyunlanmn oynanmaması için bir neden kalmaz" diyor. EDtP EMtL ÖYMEN LONDRA Kimligi Vaclav Havei, 53 yaşında, Çekoslovak oyun yazan. 1977'de Çekosiovakya'mn "Aydmlar DUekcesi"nin fikir babası. Tıpkı komşu Polonya'da Leh Valesa gibi resmi makamlann gözflnde "hicbir kimse", ya da "sıradan bir vatandaş". Oyunlan 20 yıldır Olkesinde oynanmayan, yeni bir oyununu, İngiliz "Royıl Shakespeare Company"nin elinden, ancak videodan izleyebilen bir yazar. Suçu: Jan Palacn'ın anısına çelenk koyma (ya çalıştnak). Hüküm: 9 ay hapis. Evveke de 4,5 yıl çahşma kampında, 1 yılı hapiste geçmiş. Çekoslovakya Komünist Parti gazetesi "Rnde Pravo", "Havei, 1960'Iarda sosyalizme karjı bayrak açmışti" diyor. Sovyetler Birlıği'nin Prag Bahan'na müdahalesinı protesto için genç öğrenci Jan Palach kendini yakmaştı. 15 Ocak, bunun 20. yıldönümüydü. Hükümet toplantı ve gösterileri yasakiadı. Ertesi gün, Havel'in de aralannda olduğu bir grup, Palach'ın anısına Çek kahramanı Kral Wenceslas anıtına çelenk koymaya kalktnca tutuklandılar: "Gösteri yasağına karsı gelmek ve görevli memnn hakaret". 21 şubattaki yargılaması sonucunda Havel 9 aya mahkum oldu. dice"yi. Şimdiye kadar 200 kitap basmışlar. Kardeşi İvan da işin içinde Prag'da "Vltava" (Smetana'run tercih ettiği adla "Moldıa") kıyısında bOytikbaba Havel'in 1900'de yapdğ^ görkemli apartmanda, karşı kıyıda tepeden parlamento binasına bakarak oluyor bu islerin hepsi. 1977'de de 242 imzah Aydınlar Dilekçesi. Havel, Gorb«çov'dan önce glasnost istemiş, Gorbaçov "Perestroyka" kitabmda, Prag'da "Gerçeklere nygnn hareket edin. En zor zanaat bodar" dediğini anlatıyor. 1977'de tek gerçek partininki oldugundan Havel'in, "özgiirink bölünemez. Hayat sadece materyalizm degiMir" sözleri ona 5,5 yıla mal oluyor. 1979'da hükümet, yurtdışına gitme karşılığı özgurlüğünu önermiş. Kabul etmemiş. Çıktığmda hasta, evinde bile yalnız kalamayan, amaçsız bir adam. Ama arada, Polonya'daki "Dayanışma" hareketi, daha sonra Sovyetler'deki degişim süreci. Havel ve onun gibilerin yaranna. Polonya ile ilişkiler Havel için önemü, 1978'den beri Polonya'da "Isçileri Savnnma Komitesi" adıyla faaliyet gösteren"Dayanışma" teorisyenleri Jacek Karon, Adam Mictınik, ZMgniev Bnjak gibUerte yakın ilişki içinde. Cezaevi sonrasında yazarhğa tekrar başlayan Havel'in oyunlan, ülkesinde sahnelenmiyor. "Largo Desolato", "Seyird" ve "Ganaha Teşvik" hep yabana 01kelerde oynanmış, BBC tarafından hazırlanan ve hüküm giydiği günlerde gösterilen 1,5 saatlik programda konusan Çekoslovakya Tiyatro Sanatçılan Birliği Bajkanı Jirina Svorcova, "Onemli olaa, Havel'in Çekoslovak hay«tına dönmek isteyip bteaiedigidir" diyordu. Kültür Bakanlığı Sansür Kurulu Başkanı Richard Rozsypal ise kara gözlüklerinin arkasından, "Davranışfaui, Çekoslovak halkınınkinc benzediti takdirde oynnlannın oynanmaması için bir neden yektnr. Tiyatrodan başka islerle ngraşıyor" diyordu. Havei, Çekoslovakya'da muhalefetin simgesi olmuştu. Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand'm gecen aralıkta Prag'ı ziyareti dolayısıyla resmi makamlar zar zor bir gösteriye izin vermişler, bir konuşma yapmak Ozere davet edilen Havel, coşkun tezahurat nedeniyle uzun süre konuşamanuştı. Daha önce de 4.5 yılı çalışma kampında, 1 yılı hapiste geçmişti /%r\7 KİM KİME DUM DUMA BEHtç AK Gtzei Behewy«»ı' Vaclav Havel, 1968 Sovyet müdahalesinden sonra yazdıflı lîentm Guzel Bonemyam" adlı bir radyo oyununda, btr zamanlar HiUerm saJdınsı karsısında "lletieyen ordulara engel olmayın" talimatını veren eski Çek liderienn seslerinı de kullanmıştı. Havel, bu oyun yuzunden tiyatrodan atılmışt. "Içerde" geçirdi. Yönetirae muhalefetiyle tanınan bir kişi olduğu için 'Sosyalizm, KorabnUt Parti'ntn tekdinde ve garantisi alOndadır. Bunun merkezi ve totaliter gücünii kim efeştirirse sosyaUznri eJesUmor demekür. Çünkü sosyalizmi garantiye alan özelligi ekftirmifrjr" diyor başına gelenleri açıklamak için, 1950'lerde parti, "baıjuva geçmişi" nederuyle yüksek tahsil olanağı tanıma1938'de Hitkr, Çekoslovakya' mış. Kendı kendini yetiştıren Hayı istediğinde "nzak bir iüke" di vel, askerligıni yaparken yazdığı yerek ilgisizliğini betirtmekten ka ve hızla dikkati çeken bir oyunçınmayan Ingiltere, şimdi Çekos da, "Çek askerini nöbette lovakya'yı çok yakın buluyor. Gor oyorken" gösterdiği için mimbaçov'un reform girişiminin sınav leniyor. verdiği Olkelerden biri çünkü. Bu 1963'te "Garden Parti" ve nedenle Havel'in mahkflmiyeti 1%5'te "Mubüra", Prag Bahabüytlk yankı uyandırdı. lngiltere ri'na giden yolda iki önerali duDışişlen Bakanlığı, "derinden ha rak. İki oyun da sanat yönetmezursaüak dnyaldagana" açıklar ni olarak çalıştığı "Balostrade ken, Avam Kamarası'nda da Işçi Tîyatros»" için yazılmış. BürokPartili 12 milletvekili durumu kı rasi, tepeden inmecilik, asık suratnayan biı önerge verdiler. lı sosyalizm hicvi. 1968'de Sovyet müdahalesinHavel, 197883 arasını da den sonra "Benim GMzel Bohemyam" adlı bir radyo oyununda eski Çekoslovak liderlerin kendi seslerini kullanmış. Eski konuşmalarından seçiüp alınmış cümleler ve ünlemlerle. Tamamen bir radyo montaj oyunu, Hitler karşısında, "Üerleyeo ordnlara engel olmayın" talimatını veren eski liderlerin sesi, 30 yıl sonra Sovyet ordusu için de geçerli değil mi? Sovyet baskısıyla görevden aynlmak zorunda kalan Başbakan Dubçek'in, Moskova dönüşü yaptığı tarihi konuşmasını bitirirkenki derin "Iç çekme" ile bitiyor program. Boyle bir "muhalir' yazarın susturulması gerekli elbette! Tiyatrodan atılmış. Bir ara bir bira imalathanesinde çalışmış, 1975'te başkaldırmaya, Devlet Başkanı ve Parti Genel Sekreteri Gustav Hosak'a açık bir mektup yazarak başlıyor Bazı arkadaşlanyla önce "Samizdat" Yayınevi'ni kunıyorlar. Sonra da "Exbe PİKNİK PİYALE MADRA MEKMl; DE&'L Mİ? USL BEBOCTtM. SONRA DA YASU... . J HIZLI GAZETECÎ NECDET ŞEN PE ME YfiPlCAKSIH ? ALTı EJpEI?HA 6l6ı ABİZATEN YAPMAK İSTBSBN Başkentle kültür sitesi Kttltiir Servisi Türkiye Güzel Sanat Eseri Sahipleri Meslek Birligi (GESAM) 49 yıUığına kiraladığı Celal Bayar Bulvan alt carşıanda kuracağı Kültür Sitesi'nin çalışmalanna başladı. Ankara Büyükşehir Belediyesi'nden kiralanan alt çarşıda çeşitli sanat dallannda çalışmalar yapmak ve sergiler açmak için düzenlenecek olan Kültür Sitesi'nin proje calışması tamamlandı. GESAM tarafından yaptınlacak kültür sitesi bünyesinde sanat galerisi, resim, seramik, heykel, fotoğraf, Türk süsleme sanatlan atölyeleri, sanatçı lokali, özel sanat atölyeleri, sanat malzemesi satış reyonlan, sanatçı bilgi bankası, kuçük el sanatlan atölyeleri ve satış merkezlerinden oluşan bir kompleks bulunacak. 5 ^ kapsamında duzenlenen "sınema" koftriti&r yanşmasında 750 bın lıra tutarındakı birinal* ödülü nu!u Y^vuz Taran'm yaprtına (yukanda) verildı. AJi Ulvi, Ferruh Doğan, Semıh Balcıoğtu, Tan Oral, Nezih Danyal, Ismail Gülgeç, Kamıl Masaracı ve Turgut Çevikerden oluşan seçıci kurul 150'şer bın lira tutanndakı başarı ödüllerini de Muhammed Sengöz, Oğuz Guret, Cumhur Gazioğiu, varoi Yâşaoğlu ve Ahmet Erkanlı'ya verdi. 2 A f l k a r a F i l m e n l i SOHRA KBHPİM TEÜ/4İ BİLE ELLETMEOİM NAMUSUMLA ÇÎZGÎLtK KÂMtL MASARACI Proje hakkında Kültür ve Turizm Bakanı M.Tmaz Titiz'e bilgi veren GESAM Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dincer Erimez ve yönetim kurulu üyeleri bu yılın ilk yansında projenin tamanılanmasını umduklannı belirttiler. AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHAN 1988'in blay'ı 7haçy Chapman üç Grammy ile ödüllendirildi Devriııı fısıldayan kara ozaıı ve Miles Davis dinleyerek ısındı. 12 yaşında klarnet öğrenmeye başladı. Sürekli olarak besteledi. Lise ögrenimi için burs aldı, Ohio'dan Connecticut'a geçti ve Dylan'la Neil Yoang'ı ilk kez burada dinledikten sonra akustik gitara el attı. Yine burslu olarak Boston'daki Tufts Üniversitesi'ne girdi ve burada antropoloji bölümünü bitirdi. Perşembe günü verilen Müziğin Oscarlan'ndan, Thacy Chapman'ın payına üç Grammy düştü. 1988'de devrim fısıldayan kara ozan en büyük üç ödülü alamadı, ama "Fast Car" ile Yılın Yeni Sanatçısı, Kadın Pop Şarkıcısı ve Çağdaş Folk Plağı dallannda Grammy'ye değergörüldü. YAVUZ BAYDAR STOCKHOLM Müzik dünyası ve onu çevreleyen milyonlarca genç insan, gecen nisan ayından itibaren önce yavaş yavaş, sonra hızla, Tracy Chapman olayının içine sürüklendi. Nerdeyse bir yıldır dort bir yanda Chapman dinleniyor, Chapman konuşuluyor. 24 yaşmdaki siyah ozamn sancüı bir bilinçle titresen sesı kulaklarda, dönüşüm tutkusumın, devrim özleminin fotoğrafını çeken Nelson Mandela Galası'nda verdiği çarpıcı konser, Uluslararası Af örgütü'nün birçok ülkeyi kapsayan Haman Rigtats Now! (Insan Haklan, Derhal) tumesinde sunduğu büyüleyici imge, hâlâ hatırlarda. Tracy Chapman olayında ilginç bir çelişki de var. Genç ozan, Amerikan rüyasını (yani, kaba deyişle, "bir gecede köseyi dönmeyi") müziğiyle ona karşı tavır alarak gerçekleştirmiş durumda. Bastan böyle bir tutku beslediğini sanmıyorum, ama fark etmiyor. Devrim fısıltılanndan, yoksuilann ayaklanacağından söz eden Chapman'ın kişiliğini koruraası, "Seni yeoemezsek sana katüınz" felsefesini Woodstock'tan sonra iyice geliştiren Amerikan müzik sanayünin ortasında, hayli zor. Bob Dylan, bunun somut örneği. tşin bu tarafı, genişfleyen) özgürlüğünü Chapman'ın nasıl kullanacağına bağlı. İlginç olan bir başka nokta Chapman müzdginin bırdenbire bu denli yıjınsai kabul görmesinde. TARİHTE BUGÜN MÜMTAZ ARIKAN 26 Şubat 1952 'D£ BuSÜN, INSİLTBRS BAŞBAKAM WiNSTT*l CHURCHtLL, ÜUCEStNlH ArDM BOMBASI YAfTtSiMİ AÇIKlAMlÇTt. AKŞAM SAATLEHlNOe; PA&LAMENTTOOA eiK OOUUÇMA YAPAN CHUBCHIU, İŞÇİ PAI&İSI HUIOJMETI ZAMAHlNOA 8/IŞLAr/LAW MUKLBBIZ AB4ŞTTBMAU4R/N Ş/MDf SONUÇ VEgDrğ/NI>£Ar söz £r»t/şrr. AM££/&> g/&L£Çf*: ttvısrLe&'uiN tuc iAtetüz ATOM &OM6AS(NA KARŞI 7*<///e TAKINOtĞ(NI, Bu KOMUOA, BAŞKAAI TRUMAU 'LA UE&HAM6I BİR AMIAÇMA YAPtLMAPlSffJI AHLATMIŞT1. ABD VE SSCŞ NoeN SoNRA ATVM BCHAgASt İMAL EPEN ÜÇUNCU ÛUOE OLAN tNGILTE&E, İLK PEMEMESIAJ/ AYNI Y/L EKJM İ INGILURE NUKLBBR KLUBE GİRDL Insan haklan sa«a$çıst Tracy Chapman geçen J yaz WemWey de Nelson Mandela onuruna duzenlenen gecede verdiğı konserte, Uluslararası At örgutü'nun birçok ülkeyi kapsayan Insan Haklan tumesinde sunduğu ımgeyle hâlâ hatırtarda. Platinleri katlayan albümün ve bir zamanlar, o unutulmaz ozan Ritchie Haveos'ın yapımcısı David Kerschenbaum, "tnsanlann bekledigi şeyler Tracy'de sakbydı. o da lam zamanında ortava çıkmasını bildi" diyor. Olay herhalde bundan biraz daha karmaşık olmalı. Doğai bir müzik yeteneği olması bir yana, Chapman'm Amerikan toplumunun alt katmanlarını neşterleyen, Reagan dönemindeh acılı tablolar sunan bestelerinin arkasında, keskin gözlem gıicüne sahip bir işçi sınıfı kızını buluyoruz. Sanayi kenti Cleveland'da doğdu. 4 yaşından itibaren babasından ayn, annesıyle birlikte buyudü. Koşulların, kendisini erken olgunlaştırdığı söyleniyor. Müziğe Mahalia Jackson, Aretha Franklin Kampusta Brian Koppelman adlı bir öğrencinin dikkatini çekti. Tracy'nin şarkılanyla büyülenen Bıian, dunyanın en büyük müzik yayıncısı olan SBK şirketinin yöneticisi, babası Charles Koppelrnan'a durumu anlattı. Tracy, sözlesrae önerisine "önce oknl bitsia" diyerek 67 ay direndi. "Evet" deyince, Elektra plak şirketinin sahibi Bob Krasnow'un karşısında bukiu kendisini. Prova sırasında Krasnow'u "Biraz daha çalar raısm?" diyecek kadar etkileyen Chapman, aynı sıralarda tanıştığı "ustası" Joni Mitchell'la bas gitar çalan eşi Larry Klein'ı da buyuledi. 200' u 6 0 YIL ÖNCE Cumhuriyet aşkın bestesinden bir seçki haarlamak üzere yoKtur. Aramızda munakit Ritchie Havens, Cat Stevens ve Joe Jackson'misak hiçbir hükümete ın yapımcısı Kerschenbaum devreye sokulmüteveccih değildir. du ve geçen nisan ayının ortasında, 11 besteItilaflanmıza muhakkak siyasi den oluşan "Tracy Chapman", dünyayı fet Hariciye Vekili Tevfik Rüştü bir mana vermek istiyorsamz. he koyuldu. Bey, "Petit Parisien" gazetesi onlan istediğiniz tarzda tefsirde Chapman, kimi zaman arkasında davul, muhabirine fu beyanatta serbestsiniz. Fakat ben size bas ve tuşlular kullanıyor; bunlann sadece eş bulunmuştur: siyasetimizin açık ve vazıh lik etmesine özen gösteriyor. Kimi zaman da " Ttirkiye ile Bulgaristan ve olduğunu, ittifak aramadığımıv güçlü titreşimli sesini ya tek başına kullanı Macaristan arasında, yeni Türk ve aralarma daima ihtilaf yor ya da akustik gitanyla destekiiyor. htikümetinin teessüsünden beri, tohumlan getiren zümrelere muhalif olduğumuzu söylemek Değişimin eşiğine gelip dayanan, dönüşü karatfet ve samimi münasebat isterim. Çünkü, bana öyle mün ürpertüi beklentisini yasayan kişilerin öy mevcuttur. Butgaristandaki küsünü anlatıyor Chapman'ın şarkılan. Kah Türk ekalliyetterinin Bulgarlar geliyor ki milletler arasmdaki ittifaklar sulhten ziyade harbe ramanları, Amerikan niyasımn içini koflaş ile ne kadar iyi geçindiklerini müteveccihtir. Bu sebeple biz tırdığı katı kıldığı insanlar. ve Macar milleti ile aramızda Insan haklannın ciddi, ınançü savaşpsı, dil mevcut karabeli bilmiyorsunuz. her hukümetle ademi tecavüz, bitaraflık muahedesi akdine coğrafya sınırlannı lağvederek, kıtleleri şar Bütün bunlar aramızda pek havnz, fakat teavün misakı kı sözü dinlemeye, yeryüzünün içinde bulun tabii bir mukarenet tevlit akdetmeyiz. duğu durum hakkında duşünmeye, ahlaki ta etmiştir ttalya ile aramızda Osmanlı ımparatorluğunun noktai nazar ve menfaat farkı vır sahibi olmaya çagırıyor. 26 Şubat 1929 munaferetler tevlit ve Avrupa hükümetleri arasmdaki rekabetten istı/ade etmek istemesine muhalif olarak biz tefrika tevlidine çalışan bir siyasetin, onu tatbık edenlen zaafa düşüren menfi bir sıyaset olduğu kanaatindeyiz. Biz hiç bir maksadı mahsusumuz olmadan umumı sulh için çalısıyoruzBir Avrupa hükümeti müttehıdesinin teşekkül edeceği fikrine iştirak etmiyorum. Bunun şimdılık bir hayali han addedıyorum. Fakat bütün hükümetler arasında samimi bir tesnki mesaı lüzumuna kaılım. Memleketler arasında hudutlar kalktığı gün ben kendimi bütün dünyanm hemsehrısi addedeceğim. Fakat dunyada müteferrık milletler mevcut olduğu müddetle ben de Turk kalacak, vatanımı ve Türk mılletinın temayulatına muvafık olan ıdareyı hazırayi müdafaa edeceğim. Zalen ihatalı Bir mılliyetperlik vatandaşlanmızm gayesidir. Rusya ile münasebatımız tamamen dostanedir. Sovyetler memleketımızde bolsevik propagandası yapmaktan içtinap ediyorlar. Esasen böyle bir propaganda hiçbir muvaffakiyet tevlit edemez. Çünkü Turkıyenın çiftçi'Olan ahalisi komünizm fikirlerine yabancıdır. Rusya, içtımai büyük bir tecrübe devresı geçirmektedir. Tevfik Rüştü Beyin beyanatı