Katalog

CUMHURIYET/8 18 ŞUBA T 1989 A Imanların 1888fde bulduğu Zincirli ve Yesemek kalıntıları için hâlâ hiçbir çalışma yok Tarihe yüzyıllık ilgisizlik Alman Karl Humann at sırtında üç günde vardı, Iskenderun'dan İslahiye'ye. Kendi tanımına göre, sağlığa aykırı 50 kadar pis kulübeden meydana gelmiş bu kasabada bir tek amacı vardı: Zincirli köyüne gidip Hitit dönemi krallıklarından birini ortaya çıkarmak. CELAL BAŞLANGIÇ Hitit kentiçember biçimli, çift duvarlarla çevrilidir. îçinde geleneksel Hitit üslubunda atlı ve avcı figürleri vardır. Humann, 23 kabartma, bir dikilitaştan oluşan 30 bin ton ağırlığındaki tarihi kalıntıları, Osmanlıların izniyle, İskenderun'a taşır ve ülkesine götürür. Humann ile birlikte zincirli kazısına katılan, Felix von Luschan da boş durmamış, Zincirli'deki kabartmaların kaynağı olan Yesemek 'teki heykel atölyesini bulmuştu. Bugün yolu olmayan heykel atölyesine gitmek için rehber eşliğinde 800 metre yürümek, bir de dere geçmek gerekir. Zıncırlı GA2IANTEP hkenderun Lımanı na vanaşan gemıler artık "levanlen yuklerT'nı almıyorlardı Sarımaa Yaylası'na dogru tırmandıkça denızın karavla kucaklaştığı bır oyuğa donuşuyordu Iskenderun Korfezı Sarımtzı nın sırtına urmanmış Soğukoluk takı oteller dckuz yıl once kararttıkları îşiklarını hâlâ \akmamışladı Lzaktan mavı bır noktanın kiMsına kurulmuş gbı duran Iskenderun kentıne doğru detnır çelık tabı kasının dumaniarı alı al moru mor koşuşturu\ordu Genç Keyhusrev, Buyuk tskender bu \olda at koş turmuştu Haçlı orduları da avnı \olu tutmuşlard vuzJerce vıl once fskenderun Lımanı'ndan Sarımazı Yaylası Amık Ovası kı\ısından Kınkhan Islahıve îşte Karl Humann da s Nısan 1888 de Iskenderun Lımanı na vırmı kazma on ıkı tırmık bunlar ıvın vuz adet vedek kazma sapı ellı beş kurek, on ıkı el ara bası, ellı yedı (oprak taşıma sepetı ıkı demır kaldı raç ıkı ağır çekıç uç halat \e bır makaralı pranga elık dıngıllı ağır bır araba ıle ındığınde amati avnı v yolu ızleyıp Ishalıye'dekı unlu Hılıt kentı Zincirli >e varmaktı 5 Nısan 1888 "levanten Iskenderun"da >ağmur vağı>ordu Tek kelımevle 'kotu toprak vol'dan Isla hıye'ye doğru gjderken Humann'ın aklına gelmeve cek şevler vardı Yuz yıl sonra kentın 'Mardınlı tab lacılar"ın akınına uğravacağını gorup de havran kal dığı çam ormanıyla bezenmış Soğukoluk Y aylası na kurulacak buvuk otellerde Arap ve >erlı zengınlere çocukluktan venı çıkmış kızların satıla^agını bır ıh tılal olup da Soğukoluk'un "namus temızlemenın sımgesı" olarak kapatılacağını, buradakı oteilenn on ce koyun ağılı, sonra da kamu kuruluşlarına "egıüm ve dınlenme tesısı" olacağını herhalde hıç duşun memıştı Humann ^ esemek Koyu Gazıantep ın Islahıye ılçesınden otuz kılometre uzaklıkta kove ulaşım ıçın yarısı toprak yoldan gıderken, vorede vaklaşık uç bın beş yuz yıl once yuzlerce ınsanın heykel vaptığını duşunmek an latılması guç bır duygu venvor ınsana Hevkel atolyesının volu Osman Çıçek'ın dukkanı nın onunden geçer Dukkân Yesemek Koyu'nun tam ortasındadır Çıçek kovun ıhtıyar heyetı uyesıdır ve bakkahnın duvarında "Vesemek Koyu tmar Planı" asılıdır Çızdığı planda Çıçek heykel atölyesine gıden patıkayı "muze yolu" olarak gostermış Eğer plandakı yoldan muzeye gıdecek olursamz, " O yol kapalı" dıve uvarır sızı Osman Çıçek Duşersınız pe şıne ve sekız vuz metrclık bır yuruyu^le Yesemek Ko yu'nu boydan boya geçerek bır dereye varırsınız De renın kenanna hevkel atolyesının bulunduğu vadının Karatepe sırtına bakınca, tanhın varsıllığını goremezsınız Bunun ıçın taşların uzerınden seke seke dereyı aşıp yamaca tırmanmamz gerekir Bınlerce yıl once heykel vapmak ıçın ınsanların el suıduğu kayalann uzennde yururken bu topraklarda gunumuz yaşayanlarının, boyle bır tarıh zengınlığıne ulaşmak çın neden bır kopru, patıka da olsa neden bır yol yapma dığına hayıflanırsınız Yaklaşık bır kılometre alana vayılmış hevkel atölyesini dolasırken, buvuk bolumu toprağa gomulu taşları "çekıç yemış", "yememış" dıye ayırabılırsınız Yesemek evlerının hevkel atolvesıne değın gelıp dayandığını gormek ıçını tıtretır ınsanın "Bırsure sonra buralan da verlesım alanı mı olacak 0 " sorusu gelır akla Tel orgu>le korumak Humann la bırlıkte Zıncırlı de kazı vapan Felıx von Luschan'ın bulduğu \esemek heykel atolyesı zamanla bırçok verlı ve yabancı bılım adamının ılgısını çek mış Prof Dr Bahadır Alkım başkanlığındakı bır O gunden bugune ekıp de 19586! yıiları arasında kazı vaparak uç yu Humann, at sırtında uv gunde vardı Islahı>e ve zun uzennde hevkel ve hevkel taslağı çıkarmışlar ver Yuz bır vıl oncesımn Islahıvesı Humann a gore "Sagvuzune lıga aykırı ellı kadar pıs kulübeden mevdana gelmiş Bu kazıdan sonra el suren olmamış heykel atolye bır kasaba' vdı sıne Ekıp Vesemek ten aynlırken de atolve olan alan Eğer Humann, gunumuzde oldukça duzgun asfalt tel orguvle çevrılmış Ancak bugun tel orgu dırekle voldan Iskenderun îslahıye arasındakı >uz on kılo rının yakıldığı çukurlar var Genye ne tel orgu kalmetreyı bır buçuk saatte aşsavdı belkı karşısına çı KaderiM wk S M M Httlt I C M U Humann ın 1888 de bulduğu Hıtıt kentının uzennde bugun koyunlar otluyor Zincirli koyun ınsanlan toprağın uzenne ucu çıkmış bır taş parçası mış ne de atolveyı çevreleyen dırekler Bıhnmez eller kan uç bın evlı, hemen her evınde bır renklı televız göstenp 3u da bır heykelmış Bıraz kazıp bıraktlar Çok ağır olduğu ıçın çıkaramadılar dıyorlar Zincirli kadenne terk edılmış Gazıantep Vüze Muduru'ne gördüldennEi an alıp goturmujş uç bın beş yuz vıllık tarını koruyan von bulunan otuz bını aşkın ınsanın vaşadığı Islahı (') metallerı lattığınız zaıan şu yanıtı alıyorsunuz 'Aman kımse duymasın Bır ben bır de muhtar bılıyor Bu yıl kazıya başlayacağız >e'>ı gorse pek o kadar şaşırmazdı da, yollarda "dıYesemek'tc bugun vaşavanlar, daha " d u n " dene reksıvonlu Azraıl" olarak gezınen kamvon ve T1R' yenı kabarna bulmuştu Kılıç kalkanlı ve mızraklı bu kavgalardan rahatsız olmah kı, sonunda Adana açılacaktı bırazdan Sorra sıra kuru ağaçların ovuk bılecek kadar yakın bır sure once yerleşmışler bu top lardan nasıl kurtulduğunu duşunurdu herhalde Valısı Cevdet Paşa ıle Halep Valısı Abdulhalım Pa lara sıkıştırılmasına gelecektı ^rdından kuru agav raklara Nurhanlı va da Melıkanlı olarak bılınen aşı bır savaşçı.jır elınde a>na tutan kız bın de bır sa O gunden bugune, Islahıve ınsanı hububat tarımı vaş arabasıyiı kazının ıkınci gunu akşamı yırmı altı şa'ya emır venlır "Bu ıkı aşıretı ıskân ve ıslah ışıne lar ıslatılarak genleşecektı Oluşan basınçla kaya tat retın bır bolumu, Bırıncı Dunva Savaşı sonrasında, nın yanı sıra taşımacılığa da yonelmış Neredeyse her tane kabarttalı levha elde edılmıştı Bunlarda goru memur edıldınız . " lavacak hevkeledonuşturulecek parça balvozveka bınlerce yıllık hevkel atolvesının kıvısında vurt kur konut başına bır araç duşuyor tslahıye'de O gune go len tanrılar.isaniar ve havvanlar o zamana kadar muşlar kendılerıne Ev vapıp göçerlığı bırakmışlar Dervış Paşa komutasında on beş bın kışılık ordu malarla ana govdeden ayrüacaktı re sokakları belkı betonu kırılmış bır vuzevden olu gorulmuş ola ardan bambaşkaydı O gune kadar hiv Şu anda altı yuze vakın Yesemekh seksen evde ya ovaya karargâh kurar ve on beş yıllık bır savaşımBıraz aşağıdakı vadıde kurulu "hevkel atolveşuyor ve beledıyesı avlardır ışçılerıne maaş odeyeme bır yerde, buıdakı gıbı boyle konuşan resımler bol dan sonra Çılekanlı ve Delkanlı aşıretlerının reıslen sı' nde, ellennde sıvrı uçlu taşçı kalemı ıle "hevkel şıvor Ev savısı arttıkça da hevkel atolyesındekı ya mış, ama >ıne de dukkan vıtrınlerıne Marlboro rek lugu keşfedılnş degıldı Humann karşısındakı mo ne tapulan venlır Artık ıkı aşıret "ıskan ve ıslah lıraş'Mar çalışıvordu A.na govdeden kopan taş blok, pıtların ve taslakların azalması da artacak gıbı göru lamları asılmış \ıdeo kuluplennde, kentlerde "mı loz vığınırun 'kladığı esrarı böyle bırden comertçe olmuşlardır Işte bu koşulları sağlamak îvin Dervış heykel yapımı ıçın duzeltılmış vapılacak hevkel tah nuvor Vore halkı uzun sure "put va da "resım" kı film" adıyla satılan "parça"lara ılçede "yağlı gu a ıga vuruncakendınden oncekı ve sonrakı her ka Paşa nın getırdığı ordunun adı "Fırkaı t»lahı>e" ol ta şablonlarla kayanın uzerıne cızılmıştı kabaca be demış hevkellere ^ncak bır sure sonra bu taşların v reş fılmı" dıye rastlarnak da olası zıu gıbı hey ecalanarak şunları yazıvor ' Bınncı haf duğundan, ıkı aşıretın ıskanıvla kurulan ılçeye de lırtılen konturlara avnntılar ışlenıvor mcecık perdah onemlı bır gelır kavnağı olacağını anlamış Hatta bır Islahıye'de bugun ozellıkle gençler arasında îjsız ta bovle bıttı vouluntular zengınlığı karşısında duv "Islahıve" adı verılmıştır vağmur bonrası dereve ınen hevkelı traktorle çekıp ıllanarak duzeltılıvordu lık yoğun bıçımde yaşanıvor Ilçedekı bır Tekel bır dugumuz seMnçıze, çadınmızın batı nızgânndan yırAşıretler "kışlak kavgası"nda Osmanlı "ıskân ve \ uzlerce "hevkeltıraş ", çekıclerı ve taşçı kalemle kokullarının onune getırmışler ve adına da "guzel kıremıt fabrıkasınm ışçı ıstıhdamı daçok sınırlı ve va tılmış olmasını a vataklarımıza vağmur vagmasını ıslah" çabasındavken çok değıl bırkaç yıl sonra bol rıvle baş kısmından kuvruğa dogru daraJan eğılım go kız demışler kın gelecekte vorede hıçbır sanavı kuruluşunun venı da bır elımızde ^nsıye tutarak uvudugumuzu ve ça geye gelen Alman karl Humann da bınlerce vıl on runtusuvle, derınlık veren gorkemlı aslan vontusunu ış alanlarının açılması da beklenmıvor O>sa >uz bır dırlarda pıslık ıvıde yuzdugumuzu de unutturmuş cesının Hıtıt yapıtlarının peşındeydı ve Anadolu uv bıçımlendırıyor kadın başlı aslan govdelı karışık va Yesemekli koylu Çiçek heykel yıl once Humann, kazıva başlavınca, kazma sallava tu " garlığmın Islahıve Ovası nda vetışen değerlerını ratıklar yizıvordu Vadıde dag tanrıları savaş sahne cak kışıve çok yuksek ucret odendığı ve vontulmuş len anlatımı ' guzel k>? "lar bırbırı ardına dızılmis atölyesini gezerken anlatıyor: Humann Zınclı de bır şevler bulmanın sevıncını "ıslah" ve "yenı bır ıskân" uğraşındavdı bır taş bulanın da ayrıca bahşış alacağı ağızdan agıBu arada Humann'la bırlıkte Zıncırlı kazısına ka ustaların ışlerını bıtınp susleve^eklen kente gıtmevı "Buraya Turkler hiç gelmez, bovle yaşıvordu ugun Zıncırh Kovu'nun ınsanlan za >avıldığı halde ılk gun otuz dort ertesı ı>abah da tılan Felı\ von Luschan da boş durmamış Zıncırlı beklıyorlardı sıze toprağın uzene ucu vikmış bır taş parçası gos sadece doksan altı kışı gelıvor Humann dan ış ıste Tarıh 1 O 1300 lerdır Hıtıtlerın başında Şuppıl Ingilizler, Alman lar gelir. meve Bugun kazı vapsa ışe alacak kışılen seçmek terıp "Bu da bır hkelmış Daha çok bır taksıye ben kentındekı kabartmaların asıl kaynağı olan \esemek zıvor (Bır savaş arbası olmah) Bıraz kazıp bıraktı Heykel Atolvesı'nı bulmuştu lulıma vardır veatolvenın 'he\kelüraş"ları Hıtıt ege Nereden gelirler de gelirler bir ıçın ılçenm spor salonunda once bır yazılı sınav, ar Taş ocagında çalışanlar bazalt sıvrılenn vuzevını menlığı altında yaşavan vorenın verlı halkı Hurlar dından da kazananlar arasında bır "kazma sallama lar Çok ağır olduu ıçın çıkaramadılar Galıba seturlu anlamıyorum. Yaşlı kız lonmuş" dıve ılatırlar Eğer bu duvduğunuzu balyoz, çekıç ve taşçı kalemıvle duzeltıyordu Ana dır >anşması" vapardı herhalde Humann, ışe alacakla Gazıantep Muze Mdurluğu ne aktanrsanız aldıgı govdeden ayrümak ıstenen blokun çevresıne oyııklar Bınlerce vıl oıicesinde "hevkel atolvesı" kurulan olanlar dereyi atlayıp yukarı rını belırlemek n,ın Zincirli'\e ilk kazma 8 Nısan 1888 pazar günu on uç kışıyle Islahıye' den Zınurlı Kovu ne doğru vola çıktı Humann an cak "kovde gordugu hıç de ıç açtcı degıldı Karşılannda vumurta bıçımı bır tepe vardı sonradan olçul du 3^5 metre uzunluğu, en genış yerınde 240 metıe enı vardı Batı elegınde vamru yumnı kulubeler bulunuyordu." HLmann Zıncır'ı Ko>u nu "Burada korkunç derecede pıs ınsanlar, Kurtler ve Ensanler oturmaktaydı Koyun her vanı ıslak camur ıçındeydı Bu da kovun 80 kadar kulubesının arasından kıvnlarak akan balçıkh bır dereden ılerı gelıjordu" dı ye anlatır Tanhın deıınlıklenne doğru ılk kazma vurulur Or tava çıkacak olan ılk tunç çağından Roma donemı ne kadar uzanan bır verleşme alanıdır kent vember bıçımlı vift duvarlı surla çevrilidir Iç kalenm duvar lan daha vuksektır kentın ıçınde geleneksel Hıtıt us lubunda sakalsız atlı yadaavcı fîgurlen vardır Taş kabartmalardan da anlaşılır kı yerleşme alanı neo Hıtıt donemının kuçuk krallıklarından bınnın başkentıdır Bugun Zınurh ve gıdenler Humann ın vurdugu ılk kazmanın ızını hala gorurler koyun hemen dogusun dakı alanda derın oyuklar, çikarılıp once kagnılarla Ukenderun a, oradan da gemıvle vurtdışına taşınan tarıhı yapıtların boşluklarıdır Bugun o boşlukların halâ bır bolumu kazılmamış vumurta biçimı tepenın uzerınde, Zıncırh kovlulerı surulennı yavar Çevre sınde bugdav pamuk, nohut ekerler Koylerındenol mavan bır ınsanı gorunce de eğer bıraz kentlı gorun tusu de algılarlarsa hemen Ingılızcc va da Almanıa konuşmaya baslarlar Yılda bırkaç bın vabancıdan başkası gıtmemekte dır Zmurlı ve Onun ıçın de lıse va da unıversıteye gıttığı ıçın Ingılızce ışsızlık nedenıyle Almanya va goçtugu ıçın Almanca bılenler hemen bır vabancı dıle sarılarak vanınıza vanaşıverırler Zıncırh koyu nde kı vapıların bahçe duvarlarının arasından sıze tarıh "merhaba" der Bır Hıtıt kabartması kovun orta Mndakı agacm kenanna "koruma duvarı ' olarak orulmuştur ya da kovdekı bır boşh kta "anlamsız bır taş" gıbı durmaktadır Zınarlı koylulerı artık "pa/ar ıçın mal uretmeve" başlamışlardır Islahıye ılçe merkezınden on kılometrt uzaklıkta olrnalan da pazara kolay ulaşmaları ıçın onemlı bır araçtır Bır gunduz vaktı koye gırdıgınız de koyunlannın, sığırlarının peşınden koşan vocuk lan, Maraş bıberlerını gune>e kırmızı kırmızı sermış uretıcılerı gorursunuz Insanlarla konuşsanız anlarsınız kı uzeruıde yaşa dıkları tarıh hazınesının pek avrımında değıllerdır Belkı bundan tam vuz bır vıl once kazı yapan bır En sarı ya da Kurt, bulduğ j her yontulmuş taşa bır bah şış aldıkça gunumuzde Zıncırh koyu nde yaşayanlar dan daha fazla anlamıijtır bakıp da gectıgı ta^ların aslında tanhın mozaığım oren bırer parva oldukları nı Bugun uç yuz ellı kadar ınsanın, ellı evde yaşadıgı Zıncırlf de Humann daha kazıya başladıgı ılk gun dort Zincirli k&ünde Humann 'üm kalanlar hâlâ toprağın ahnda. Gaziantep düze Müdürü 'nebunları söylediğinizle ' 'A man kimse duymsın. Bir ben, bir de köyür muhtarı biliyor. Kazija bu yıl başlayacağız' diyor. mız vanıt, ' \man kımsevsovlemeyın, bır tek ben ve koy muhtarı bılıvor Ka\a bu yıl ba^lajacagız" olur Humann ın tam yuz bır vonce kazdıgı kente, bu gun bız tek bır kazma bıle vanuş degılız Eğer o do nemde Humann butun cikdıklarını alıp goturme se bugun Gazıantep Muzesıde olan Zıncırlı bulun tulan "dış sarav sfenksı", ''jaret sahnesı stelı" ve aslan heykelı" belkı de hâlâaha Zıncırlı kovunun altında mışıl mışıl uvuvor ol aktı Durmadan kazıyordu Humın hem de yuz bır vıl oncesinın teknıgı Ae Gunumu* vapılan keşıf sefer lerınde oldugu gıbı buzdolapla va da bıra makıne len gıbı donanımları bıle yoktu 'Hava koşulları guçlukler varalıvordu llkın senn vagmurluvdu Arkasından mavısın orlalanna dou, boğucu sıcaklar baslırdı ve sıcakla bırlıkte vılanr, akrepler, zehırlı orumeekler de ortava cıktı »e bınrce sıvrısınek dort bır vanı kapladı " Humann ın onundekı en buyukorluk, ne hava ko şullanydı ne sıvnsınekler ne arktndakı sıtr^a Hu mann ın en buyuk sorunu bulduı yeraltından vi kardıgı dev taşlardakı kabartmalar Iskenderun a ka dar nasıl taşıyıp ulke dışına nasıl itureceğıydı So nunda bır volunu buldd Tonlarcavbetlı taş uzerı ne ışlenmış vapıtların vuzeylerını c beş sannm ka lınhgında kestı Humann ve Hıtıtlılen tum agırhkla rına karşın ışledıklerı kabartmaları ı yuz ellı ıle se kız yuz kılo arasına duşurdu Sorun bunları Iskenderun Lımama degın taşı maktı Maraş ve çevresındekı Çerkeskner araba icin doksan mark ıstıyorlardı Bunun uztne Humann, Elbıstan dan altmış beş marka arabauldu Ancak bır de ızın sorunu dogmuşıu HumanKlahıve dcn Iskenderun a oradan da Istanbul'a gı \e vırmı uç kabartrıa ıle bır dıkılıtaşın vanı sıra tu kuçuk bu luntuları Berlın e goturme ıznını kopalı Dogrulugundan "sual olunmaz' tarıhnlgılere go re Çılekanlı aşıretı ıle Delkanlı aşıretı atsında bu mek bılmeyen bır "kışlak kavgası" vart Sarav da **&*. v*~ "*•£ a çıkamazlar. Osman Çiyek hevkel atölyesini gezerken "Burava Turkler hıç gelmez ı anlatıvor ' Daha çok Ingılızler Almanlar gelır Nereden bılır de gelirler. bır turlu anlamıvorum Yaşlı olanlan derevı atlavıp vukarı çıkamaz Lzaktan durbunle bakarlar hevkel atölyesine En son Turk "muşten"sı uç vıl once gelmiş Yesemek e kılıslı bır dokıormuş konuşup hal hatır soruncava dek vabancı sanmış koyluler Hevkel atol yesını gezmeye gelen vabancilara da şaşırıvor Yese meklıle' Hele guzel kız" hevkelıne "bır sanlıp opmedıkltrı kalıvor sevgısı gostennelennı bır turlu an lavamıvorlar Osman Çıçek mezarların hıçbırınden bır tek olsun degerlı eşya çıkmadığıru anlatıvor Bu noktadan ha reketle de "Burada çalışan hevkelcılerın hepsı fakır kolelermış" sonucuna varıvor Anlaşılan bınlerce vıl dır bu topraklar uzennde vaşavan sanatı,ıların değış mez vazgısı yoksul olmak ve ozgur olamamak Değişen ve değişme>en Humann ve arkadaşlarının 1888 lerde kuçukasya' da vaşadığı oykuyu anlatanC \\. Ceram I940'lı vıl ların Turkıvesı nı "Bugun Kuçukasya'dan trenle, kaımonla, otobusle >e Amenkan taksılenvle geçılıvor Kımı zaman da a(la gitmek zorunlulugu doguvor 'Vltınızda çatırdavan tahta egerın ustune oturup burasının nasıl bır ulke oldugunu sevretlıgınızde, avnı zamanda bır zamanlar nasıl bır ulke oldugunu da setrelmiş olursunuz Bugun hâlâ Anadolu'nun ıçlerınde vckpare tah(a tekerlekle okuz arabalarına, kagnılara rastlavabılır, gıcırtılı ınlemesını mıllerce oteden duvabılırsinız dıve anlatıvor tıpkı Humann ın Zın cirlı dekı Hıtıt vapıtlarını gotururken duvdugu ses ler eıbı C V Ceram ın saptamasına gore "Kerpıç koyV lerden bınne vanrsanız. ılkın bır mezarlık gıbı gorunur. lıtrek ışık ovunlanvla vakıcı sıcagın altında evlerın kapıları olu gozlerı gıbı bakar Sonra adamlar çıkar ortava, kadın goremezsınız Burada Yakındogıı ınsanlannın kulak tırmalavan patırtısı voktur. burada masallardakı Dogu ulkelerının renklı gorkenıı voklur Burada garıp bır onur, bır agırbaşlılık gozunu/e larpar avnı dııvgu bu topraklara, bu daglara, bu taylalara baklıgımz zaman da ıçınızde belırır Burada ınsan davranışlanna toprak von vermış, onları kendısıne benzetmı>"tır Osmanlı • aşırellerı ıskân ve ıslah"a çabalarken Zıncırlı den Humann ın kağnılar dolusu tarıhı eserı vurtdışına goturmesı bınlerce vıldır topıağın altııı da vatan Hıtıt heykelını çıkarmavı 'bın dokuz >uz seksen dokuz programına almak", vuzvıl once vaban cilann bulunduğu "vadıdekı hevkel atolvesı"ne ula şacak bır vol bıle vapmamak hala daha "burada ınsan davranı^larına (opragın von vermesı"nın ve 'ınsanlan kendıne benzetmesı"nın caıpık bır yapılanması mıvdı acaba 9 Heykel atölyesi Yaklaşık bır kılorrtetrelık alana yayılan heykel atölyesini gezerken buyuk bolumu topraga gomu lu olan tasları cekıç yemış yememıs dıye ayırabtlırsınız Yesemek evlen ıse heykel atölyesine gelıp dayanmıs Bol geye geleoılmek ıcın bır rehber eşlıgınde 800 metre yurumek taşların uzerınden seke seke bır de dere gecmek gerekıyor (Fotograflar Celal Başlangıç)