Katalog

28 KASIM 1989 DIŞ HABERLER CUMHURİYET15 Demokrasi için genel grev yapıldı JMuıhalefet hareketinin çağnsı üzerine dün ülke çapında iki saatlik genel grev uygulandı. Komünist Parti Merkez Komitesi 3 politbüro üyesini daha görevden aldı. Yerlerine 7 yeni isim atadı. Dtş Haberier Servisi Çekoslovakyada muhalefet hareketinin çağnsı üzerine dün iki saatlik genel grev gerçekleştirildi. Komünist Parti Merkez Komitesi, yoğun eleştirilere hedef olan 3 politbüro üyesini daha dün sabaha karşı görevden alırken, geçen hafta yeniden siyaset sahnesine çıkan 1968 Prag Bahan'ıun miman Dubçek, "Ifeni bir Prag bahan doguyor" dedi. ' AA'nın haberine göre Sivil Fornm adlı muhalefet hareketi tarafından çağnsı yapılan genel grev, dün saat 13'ten itibaren ülke çapında uygulandı. Genel grev, reform hareketinin önceki gün açıklanan isteklerine destek vennek amacıyla gerçekleştirildi. tki saatlik genel grev boyunca araçlar kornalannı, bazı fabrikalar düdüklerini, kiliseler de çanlannı çalarak ülke çapında coşkulu bir hava yarattılar. Televizyon ve radyodan, genel greve katılanlarla yapılan röportajlar yapılırken, bir radyo sunucusu, grevden "mücadelenin en üst noktaya ulaştıgı an" olarak söz etti. Televizyon çalışanlannın da kaulması nedeniyle dünkü yayının grev boyunca sınırh sürelerle gerçekleştirildiği bildirildi. Ülkenin resmi haber ajansı CTK'nın dış yayınlar bölümü de dayanışma amacıyla genel grevin yapıldığı iki saat boyunca yayınına ara verdi. Bu arada Çekoslovafcya'da 1968 reformlan sırasında Komünist Parti lideri olan Aleksander Dnbçek, ulkedeki değışikliklere atıfta bulunarak "Yeni bir Preg bahan doguyor" dedi. Dubçek, Çekoslovakya Komünist Parti Gençlik örgütü yayın organı Mlada Fronta'da dün yayımlanan demecınde, "Yeni bir seyierin olnşmakta olduğnnu hissediyornm. Yeniden birlik içindeyiz ve daha ryi yaşamak için çabahyoroz" diye konuştu. SSCB ıle iUşldlerin 21 Ağustos 1968'deki askeri müdahale ile bozulduğunu hatırlatan "Prag bahan" lideri, "Bu kotu olay tarihten silinemez, ancak bugun için önemh' olan bu hatayı devam ettinnemektedir" dedi. Dubçek, 1969 yıunda görevinden uzaklaştınldıktan sonra siyasi yaşamını sona erdirmediğini kaydetti. öte yandan Komünist Parti Merkez Komitesi'nin 3 gündür neredeyse hiç uyumadan sürdürdüğü toplanulannın önceki gece yapılan sonuncusunda politbüronun 3 üyesinin daha görevden alındığı bildirildi. Politbüroya 7 yeni üye atandı. Çekoslovakya Haber Ajansı CTK, Parti Merkez Komitesi'nin pazar gecesi yapılan son toplantısında Josef Lenart, Miroslav Stepan ve Miroslav Zavadü'in görevden alındıklannı duyurdu. 66 yaşındaki Josef Lenart, politbüro üyeüğinin yanı sıra, 1988'den beri yürüttüğü KP Merkez Komitesi Sekreterlik ve Dış Politika Komisyonu Başkanlığı görevlcrinden de uzaklaştırüdı. 57 yaşındaki Miroslav Zavadil, Prezidyum ve KP Merkez Komitesi Sosyal Politika Komisyonu Başkanlığı görevlerinı de kaybetti. Çekoslovakya'nın "Devrimci Sendika Hareketi"nin Başkanı olan Zavadil, Komünist Partisi toplantısından önce bu görevinden istifa etmişti. 44 yaşında Miroslav Stepan, 1986 yüından beri ÇKP Prag örgütü'nün başkanlığını yürütmüş ve önceki gün bu görevinden istifa etmişti. Çek muhalefeti StepanT, 47 kasımda düzenlenen gösterinin polis tarafından kanlı şekilde bastınlmasından sorumlu tutuyordu. Politbüronun toplantısında 7 yeni üyenin ataması da karara bağlandı. Buna göre Vasil Mohorita ve Ondrej Saling Merkez Komitesi Sekreterliği'ne getirilirken, eski Slovakya Küıtür Bakaru Miroslav Valek, Britislav Benda, Hana Kozesaikova, Valeria Petrincova ve Antonin Mlady politbüroya girdiler. Politbüronun üye sayısı böylece 13'e yükselmiş oldu. ÇEKOSLOVAKYA PORTRE LADİSLAV ADAMEC Dikkatleri toplayan başbakan Dış Haberier Servisi Çekoslovakya Başbakanı Ladislav Adamec, son zamanlardaki siyasal dalgalanma içinde, btrtun dikkatleri uzenrJe çekti. Akılhca siyasal tnanevralan ve temiz geçmışi, 63 yaşındaki başbakanı, muhalefet için kabul edilebilır kılıyor. 1968 yılında 'Prag Bahan'ru sona erdiren Sovyet işgaline, Adamec bulaşmamıştı. Komünist Parti yönetimindeki bir liseden ve Prag Üniversitesi ekonomi bölümünden mezun olan Adamec, 13 ay önce federal hükümetin başma getirilinceye dek, pek az tarunıyordu. Federal hükümetin başbakanı olmadan önce bulunduğu görevlerde özellikle ihracatın daha fazla desteklenmesi konusunda yaptığı uyanlarla dikkati cekmiş ve kamuoyunda, yenilikçi olduğu yönünde bir izlenim bırakmıştı. Adamec, muhalif harekete karşı hep dikkatle yaklaştı. 1988 yıunda şimdiki görevine atanmadan önce söylediği sözler ilginçti: "Eleştirelere gözlerini ve kulaklanm tıkayanlann, bu ülkeyi yönetmeye haklan yoktur!' Geçen hafta muhalefet temsilcileriyle ilk kez görüşmeyi kab>ü ettiğinde, komünist yönetimle ters düştü. Demokrasi yanlısı gösterilere, ıhmlı yaklasan Adamec, gösterilerın banşçıl olduğunu ve sjyasette en önemh' rolün, gençlere düştüğünü savunuyor. Resmi sendikalar bağımsızlık ilan etti JSulgar resmi sendikaları, dün yayımladıkları kararla, Komünist Parti'den ve devletten bağımsız olduklarını duyurdular. SOFYA (AA) Bulgaristan'da resmi sendikalar, bundan böyle Komünist Parti ve devletten bağımsız olduklannı ilan ettiler. Sendikalann Sofya'da yayımladıkları kararda, devletin borçlan, bütçe açığı, devlet sübvansiyonlan, dijer Doğu Bloku ülkeleriyle ticaret açığı, enflasyon oranı ve halkın çeşitli kesimlerinin hayat seviyesiyle ilgili açıklamalann yapılması da istendi. Sendikalann Genel Sekreteri Kosta Stef*nov, televizyonda yayınlanan açıkJamasında, resmi sendikalann ilk kez Parti Merkez Komitesi'nin görüşünü almadan bir karar tasarısını kabul ettiklerini bildirdi. Stefanov, şimdiye kadar resmi statüdeki sendikalann bağımsız Podkrepa Sendikası'yla diyaloğa hazır olduklannı ve bağımsız sendikalarla aynı görüşleri paylaşüklanru belirtti. BULGARİSTAN SSCB Baltık'a ekonomik özerklik Estonya, Letonya ve Litvanya'nın merkezi hükümetten bağımsız olarak ekonomik ve ticari etkinlikler gerçekleştirebilmesine olanak sağladı. S S C B Yüksek Sovyet'i, Aşırı sağcı Cumhuriyetçi Parti örgütleniyor C>umhuriyetçi Parti Başkanı Franz Schönhuber, iki Almanya'nın birleşmesini sağlayan lider olarak tarihe geçeceğini ileri sürdü. BONN (Cumhuriyet) tki Almanya'nın birleşmesi tartışmalarına aşırı sağcı "Cnmhuriyetçiler" (Republikaner) Partisi de katıldı. Dun Bonn'da bir basın toplantısı düzenleyen Parti Başkanı Franz Schönhuber, iki Almanya'nın birleşmesini sağlayacak lider olarak tarihe geçeceğini iddia etti. Aşın sağcı ve Türk düşmanı Curnhuriyetçiler Partisi Başkanı Franz Schönauber'in bildırdiğine göre parti, Demokratik Almanya'da da örgütleniyor. İlk parti lokallerinin Demokratik Ahnanya'nın çeşitli kentlerinde oluştuğunu söyleyen Schönhuber, üyelerden bazılannın tutuklandığını, bazılannın ise Batı'ya sürüldüğünü açıkladı. Eski Nazi'ye gore Almanya'run birleşmesinin anahtannı Moskova ve Washington elinde tutuyor. SSCB Devlet Başkanı Gorbaçov'un, gençliğinde Stmlin'in gizli polislerinden biri olduğunu öne süren Schönhuber'e göre, Gorbaçov bir kahraman değil, başarüı da olamayacak. Cumhuriyetçiler, Berlin'in yeniden başkent olacağı yansız ve silahlandınlmış bir Almanya hayal ediyorlar. Başbakan KohU ün "korkadan bu tarihi fırsao kacıracagını" iddia eden Schönhuber, Almanya'yı 1937 anırları içinde konfederasyon olarak birleştinnekten yana. EALMANYA GREVCtLERDEN SELAM Çekoslovakya'da dün yapılan genel grevle, tttm işletmeler binanın damından dışarıda bıriken arkadaslannı bayrakla sdamlıvoriar. Gösteridler, seriki saat için çahşmalannı dnrdnrda. Başkent Prag'da bir fabrikada greve giden işciler, best seçim ve Komünist Parti'nin önctt roiflnc son verilmesini istiyorlar. (Fotograf: AP) Referandumu Türkiye bizi örnek alabilir' muhalefet MACARtSTAN Uoğrudan ticari görüşmelerde bulunmak üzere Türkiye'de bulunan SSCB'nin Ukrayna Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı Dzys, Türkiye'nin AT'ye tam üyelik için Ukrayna'nın federasyon tecrübesinden yararlanabileceğini söyledi. niyoı. Ozerklige dönuk çabalar ve Katolik Kilisesi'nin yasallaşma çabalan var. DZYS önce, dini gelişmeleri ele alalım. Şu anda, Ukrayna Parlamentosu, din ve vicdan hürriyetini yeniden tanzim eden bir yasa üzerinde çalışıyor. Şu anda bu konuda bir serbestlik var zaten. Ancak çıkacak yasa ile din seçimi serbest bırakılacak. Yani böylece Katolikler de yasallaşacak. Ancak bunu şurada söylemeliyim ki Katoliklerce düzenlenen tüm gösteriler devletle flgili değil. Bu olaylar, iki kilise arasında geçiyor. Sanıyorum, bu konu Vatikan tarafmdan da izleniyor ve PapaGorbaçov arasındaki görüşmede de ele alınabih'r. Ukrayna'nın Sovyetler Biriigi'nden ayntanası konasanda neler duşünüyorsunuz? DZYS Şimdi, Sovyetler Birliği Anayasası, federasyondan çıkabUmeyi zaten sağlıyor. Ancak şu an Ukrayna'da halkın bu yönde bir isteği yok. Ukrayna'nın kendi anayasası, kendi bayrağı, kendi istiklal marşı, kendi Yüksek Sovyet'i var. Ukrayna'da 4 Mart 1990 tarihinde parlamento için seçim yapılacak. Yani, Ukrayna'nın Sovyetler Birliği'nden ayn olması kesinlikle mumkün değil. DZYS Evet. Bakın, sizin için ılginç gelecek bir konuya değinmek istıyorum. 252627 ekim tarihleri arasında Ukrayna Komünist Partisi'nin kongresi yapıldı. Bu kongrede alınan kararlar sonucunda da cumhuriyetin egemenlik hakkının geliştirilmesi ve kendi dilinin resmileşmesi ile Ukrayna'da yaşayan 100'e yakın milletin daha serbest haklara kavuşturulması yolunda iki yeni yasa çıkanldı. Biz, perestroykanın geliştirilmesi yolunda çabalanmızı sürdürüyoruz. O zaman, Sovyetler Birligi icerisinde devam edeceksiniz. DZYS Şimdi, eğer işin içine biraz girersek, konu kendiliğınden ortaya çıkar. Türkiye de kendi anayasası, kendi hükümeti olan bir ülke. Tttrkiye, ATye girmek istiyor. BLrim durumumuz da aynen bu şekildedir. Federasyon teşekkülu konusunda Türkiye, bizim tecrübelerimizden yararlanabilir, bizi örnek alabilir. Peki, Ukrayna'da aydınlann başı cekrigi RLKH adh muhalif gnıp hakkında neler diyeceksiniz? DZYS Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa'da bu tur toplumsal kuruluşlar meydana geldi. Ukrayna'da da bu tur gruplar var. UKRAYNA BAŞBAKAN YARDIMCISIG.V. DZYSTAN CUMHURİYET'EDEMEÇ: MOSKOVA (AA) Sovyetler Birliği parlamentosu Yüksek Sovyet, ocak ayından başlayarak, Baltık Denizi kıyısındaki üç cumhuriyetin "ÖzFinansman" adı verilen bir uygulamayla ekonomik özerkliğe sahip olmasını onayladı. Resmi Haber Ajansı TASS'ın, "yalnızca SSCB'nin federal devlet sistemi çerçevesinde' geçerli olabıleceğini vurguladığı yasanın hükümlerı uyarınca, Litvanya, Letonya ve Estonya cumhurıyetleri, Sovyet hukumetinden bağımsız olarak birbirleriyle ve dış ülkelerle ticari bağlantılar kurabilecekler, ekonomik işbirliği yapabilecekler ve ortak yatınmlar gerçekleştirebilecekler. Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbacovun "perestroyka' adıyla bilinen reform programının en önemli unsurlanndan biri olan 'ÖzFinansman' sistemi, Sovyetler Birliğini oluşturan cumhuriyetlerin, ekonomik faalıyetlerinde, Moskova'dan daha bağımsız olabilmelerine fırsat tanırken, öte yandan da cumhuriyet yönetimlerini, daha önce doğrudan doğruya Moskova'mn sorumluluğunda olan bazı görevlerle de sorumlu kılıyor. Buna göre, "ÖzFinansman" sisteminde, örneğin bir cumhuriyet, kendisinde olmayan enerji hammad'iesi petrolü, Sovyetler BirliğTni oluşturan öteki cumhuriyetlerin birinden, ancak pazarlık sonucu ve karşıhğında bir şeyler vererek alabilecek. öte yandan Azerbaycan Cumhuriyeti'nde Karabağ sorununun çözüme ulaştınlması için yapılan genel grev tüm ekonomik etkinlikleri durma noktasına getirdi. Ukrayna'da ise RumOrtodoks kilisesinin yasallık kazanması amacıyla dun büyuk bir gösteri düzenlendi. FATİH M. YILMAZ Ülkesiyle Türkiye arasında doğnıdan ticari görüşmelerde bulunmak üzere Türkiye*ye gelen SSCB'nin Ukrayna Cumhuriyeti Başbakan Yarduncısı Georgi Vasüieviç Dzys, Ukrayna'nın Sovyetler Birliği'nden aynhnası gibi bir durumun söz konusu olmadığıru söyledi. Dzys, Ukrayna'da egemenlik yolunda önemli adımlar atıldığını, ancak federasyona bağlı kalacaklannı beürterek "Tiirkiye, AFye üyelik için federasyon tecrübemizden yararlanabilir" dedi. Ukrayna'daki muhalefet hareketlerini "perestroykayı hızlandırmak için var olan gruplar" olarak tanımlayan Dzys, Ukrayna'da yeni çıkacak bir yasayla din secme özgürlüğü tarunacağını da kaydetti. Konuk Başbakan Yardımcısı Dzys, üç gündür Ukrayna ile Türkiye arasında ticari gelişmelerin ele alındığı doğnıdan görüşmelerin Ankara bölümünü tamamlayarak dün tstanbul'da, Türk işadamlannın da bulunduğu bir toplantıya beraberindeki heyetle katıldı. Dzys, toplantmın sabahki oturumundan sonra düzenlediği basın toplantısında, Türkiye ile özellikle konut, gıda ve tüketim maddeleri alanında işbirliği yapmak istediklerini söyledi. Dzys, Türkiye Ûe Ukrayna arasındaki ticari gelişmeleri gazetecüere özetledikten sonra Cumhuriyet'e, ülkesinde yaşanan çeşitli siyasi gelişmeleri anlattı. Georgi Vasüieviç Dzys'a sorduğumuz sorular ve yanıtlan şöyle: Sayın Dzys, Ukrayna, Sovyetler'nı sornnlu cumhuriyetlerinden biri olarak bili BUDAPEŞTE (AA) Macaristan'da halk pazar günkü referandum sonunda, muhalefetin istediği gibi devlet başkanlığı seçiminin, genel seçimlerden sonra yapılması yönünde göruş bildirdi. Devlet Bakanı Imre Pozsgay, dün yaptığı açıklamada, halkoylamasının ilk sonuçlanna göre, dört radikal muhalefet partisinin hükümetten az farkla öne geçtiğini belirti. Pozsgay, şimdiye kadar elde edilen sonuçlara göre, halkın cumhurbaşkanlığı seçiminin ilkbahardaki çok partilı parlamento seçimlerinden sonra gerçeldeşmesini istediğini söyledi. Macaristan'daki referandumun kesin sonuçlannm yann alınması bekleniyor. Muhalefet partileri referandumdan önce halkı, devlet başkanlığı seçiminin ilkbahardaki genel seçimlerden sonra yapılması yönünde görüş bildirmeye çağırmışlardı. Hukümet ise devlet başkanlığı seçiminin ilkbahardan önce ocak ayında yapılmasıru istiyor. kazandı D. Almanya'da muhalefet resmen tanınmayı bekliyor U lkede muhalefet iki ayn odakta toplandı. Geleneksel anlamda sosyal demokrat ilkeleri savunan Sosyal Demokrat Parti (SPD) ile daha insancıl ve demokratik bir sosyalizm için yola çıkan 'Yeni Forıım' ve 'Demokratik Atılım' DtLEK ZAPTÇIOCLU BONN Ekim ayında D. Almanya iki "gayri resmi" parti kuruluşuna sahne oldu. Bunlardan biri 7 ekimde kuruluş bildirgesini imzalayan "Sosyal Demokrat Parti" (SPD) diğeri ise 30 ekimde kurulan Demokratik Atıhm Partisi (DAP) idi. Doğu Berlin'de daktiloyla yazıp çoğalttıklan metinleri imzaya açan her iki parti de şimdi resmen tanınmayı bekliyor. Devlet Başkanı Egon Krenz'in "Komünist Parti'nin iktidar tekelini giivence altına alan anayasanın birinci maddesinin degiştirilecegi" yolundaki sözlerinden sonra D. Almanya'da çok partili sistem hayal olmaktan çıktı. Halkın dayatması ile en geç önümüzdeki ilkbahar aylannda bir genel seçime gidilmesi bekleniyor. D. Aunanya'da muhalefet iki ayn odakta toplandı. Bunlardan biri geleneksel anlamda sosyal demokrat ıdealleri savunan SDP, diğeri ise "daha insancıl ve demokratik bir sosyalizm" için yola çıkan "Yeni Forum", ve "Demokratik Atıhm" gruplan. Rolf Henrich ve ressam Bacrbel Bonley çevresinde toplanan sosyalist muhalefet, şimdi yaklaşık 50 bın taraftara sahıp. "Devlet ve toplum arasındaki diyalog kopukJugunan Öerlemeye engel olduğunu" soyleyen Yeni Forum, öncelikle bu üetişımın sağukh bir raya oturtulmasını talep edıyor. Yeni Forum, dağıttığı bildırilerde kendi pozisyonunu şöyle belirliyor: "Biz bir yandan tnal arzımn artmasını ve gereksinimlerin tam olarak karşılanmasını istiyor, diger yandan bunun sosyal ve ekolojik malıyetını nesaba katarak kontrolsüz büyümeye hayır diyoruz. Ekonomide özd girisimciligi destekliyor, ama köşeyi donmekten başka bir şey düsünmeyen bir toptnma hayır diyoruz. "Yeni Forum", içinde bulunduğumuz dönemde partileşmeye karşı çıkıyor ve bu yuzden kendine "tam teşekküllü" bir program da oluştunnuyor. Kendini daha çok bir "siyasi platform" olarak tanımlayan "Yeni Forum", yeni bir toplum düzeninin tartışma içinde belirlenmesini savunuyor. F. Almanya ile "Yeniden birleşme" tartışmalarını şu an için "tehlikeli" bulan Yeni Forumcular, D. Almanya'nın sosyalizm içinde reform yapılmasından ve kapitalizm ile var olan sosyalizm arasında bir "üçüncü yol" bulunmasından yana tavır koyuyorlar. rekçesiyle dağıtılan bu ilk toplantıdan sonra 2930 ekim tarihlerinde ülkenin dört bir yanından gelen delegelerin katüdığı büyuk bir toplantı gerçekleştirildi. Grup kendine "Demokratik Anhm Partisi" adını verdi ve kuruluş bıldırgesini imzaya açtı. Sosyal Demokrat Parti 26 Ağustos 1989'da birçagn metni Ue kamuoyuna açüan "Sosyal Demokrat Parti" (SDP), 7 Ekim 1989'da Dogu Berlin'de knruluş bildirgesini yayımladı. Partinin daktiloyla yazıp çogaltdgı knruluş bildirgesinde SDP "Avrupada sosyalizmin ve sosyal demokratlann geleaegine bagJı olduğunu" ifade ediyor ve "ekolojik agıriıklı bir sosyal demokrasi hedeflediğini" belirtiyor. SDP, parti programı ıçın aşağıdaki noktalan bir liste olarak yayımladı ve tartışmaya açtı: • Hukuk devleti ve güçler aynmı. Demokratik Atılım Partisi 1989 yılının haziran ayında D. Almanya'da bir grup rejim aleyhtan bir araya geîiyor ve ilk örgiitlenme tohumunu aOyordn. Avukat VVolfgang Schnur ve Brigitta Koegier, Sosyolog Erhart Neubert ve protestan rahip Rainer Eppelmann'dan oluşan küçük grup eylül ayında örgütlenme çalıştnalannı hizlandırdı ve nihayet 2 ekim günü Doğu Berlin'de ilk toplantısıru düzenledi. Polis tarafından "izinsiz" olduğu ge Yeni Forum Dogu Berlin Merkezh "Yeni Forum" D. Almanya'da cesaretle kamuoyunun karşısına çıkan ilk muhalefet gnıbuydu. Avukat • Parlamenter demokrasi ve çok partili sistem. • Devlet ve toplum arasında, özellikle devlet ve parti, devlet ve kilise arasında kesin aynma gidilmesi. • Vicdan, inanç, konuşma, toplanma ve basın özgürlüğü, basmyayın alanında tekelleşmenın önlenmesi. • Kamu hukukuna bağlı özgür basmyayın araçlan. • Bölgelerin (eyaletlerin), kentlerin ve küçük idari birimlerin görece bağımsızlığı. • Lkonomik hayatta ademi merkeziyetçilik ve demokratikleşme, • Ekolojik ağırlıkiı sosyal pazar ekonomisi, ekonomik gücün demokratik kanallar yoluyla denetlenmesi. • Kamu teşekküllerinin ve kooperatiflerin desteklenmesi, kamu ve özel sektör arasmda eşiüik. • özgür sendika kurma ve grev hakkı.