Katalog

17 OCAK 1989 CUMHURIYET/B Harcamalar gizli, denetim sınırlı REJIM VE ASKER D r . H ı k m e t Ö z d e m i r "Parlamento ve ordu ılışkısı açısından gozlemlenen bır gelışme askeri harcamaların parlamento denetımı dışına çıkarılmak ıstenmesıdır. 1961 Anayasası'nın parlamentonun mah denetımını duzenleyen 127. maddesınde, Sayıştay'ın genel ve katma butçelı daırelerın butun gelır ve gıderlerı ıle mallanm parlamento adına denetlemekle gorevlı olduğu şeklındekı duzenlemede ıstısnalara yer venlmemıştı." " 1 9 7 1 mudahalesınden sonra gerçekleştırılen anayasa değışıklığı ıle gızlılık kıstası getınlmış ve bu duzenleme 1982 Anayasası'nın 160. maddesınde de benımsenmıştır." " 1 9 8 5 tarıh ve 3162 sayıh yasa ıle Sayıştay Yasası'nda değışıklık yapıhrken, asken alımlar ve bunların sozleşmelen ıstısna kapsamında sayılmıştır." 2 "Mu>azeneı umumıve kanunıvle talılı mezunıvelınde bulunmıvan kâffeı rusum ve lekâlıfın tarh ve tahsılı memnu olup bunun harıcınde her ne nam ve suretle olursa olsun larh ve cıbavetı tekalıf hakkında emır ıta edenler Hıvanetı , vataıme kanunu mucıbıııx ' ce teczıve edıleceklerdır " [Butçe Kanununun gelır kısmındakı cetvellerde be lırtılen vergılerden başka herhangı bır vergı tarh ve tahsılı yasak olup bunun dışında her ne adla olursa olsun, vergı tarh ve tahsılı ıçın emır verenler Vatana Ihanet Kanunu ıle cezalan dırılacaklardır ] ^ 28 Şubat 1921 gunu 103 sayıh yasa olarak kabul edı i len H36 senesi MUvazeneı Umumıye Kanunu ndakı bu hukum yalmzca Ankara'dakı Meüısın, lstanbul'a karşı egemenlık gucunu kullanması, bır başka anlatımla tek meşru otorıte oluşu anlamına gelmez Halktan, butçenın gelır kısmındakı cetvellerde belırtılen vergıler dı şında her ne şekılde olursa olsun para toplanmasının keşınhkle vasaklanması, >erel savunma guçlerınm pa ra toplama faalıyetlennı hedef almaktadır 12 Mart 1971'den başlayarak askeri harcamalar üzerine bir "gizlilik" perdesi inmekte Amenkalı subay Türk personele muhabere teçhızatının kullanılmasını ogretırken (1948) TURKİYE SAVUNMA HARCAMALARI 19601988 Yıl 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 Toplam butçe harcaması mıtyon TL 7 320 11 383 9 118 11726 13 534 14 488 17 248 20 288 21 322 25 387 32 866 46 270 50 921 64 287 77 777 114 228 155 028 240 201 347 703 611412 1 m i 698 1 5J9 401 1654 709 2 783 141 4 173 510 5 766 727 7 104 111 10 885 686* 20 706 923* Oncekı yıla oıam *k Savunroa harcaması mılyon TL 1 724 2 175 2 353 2 633 2 981 3 111 3 498 3 897 4 301 4 284 4966 7122 7 913 10 025 13 668 17 699 24 069 32 637 39 611 72 693 170 242 228 422 241 084 363 060 519 561 745 406 1 118 244 1 728 0002 399 630 OKeki yıla oranı <ft Sav.harctoplam harcamaya oranı *h I 23 6 88 55 5 19 9 28 6 154 70 06 262 82 119 44 191 13 2 12 4 19 1 17 6 51 19 29 40 10 26 21 46 35 549 448 1 5 8 1 2 0 9 7 114 104 04 15 9 75 8 80 2 39 7 434 11 1 267 363 295 360 356 214 83 5 134 2 25 22 22 21 20 19 20 16 15 15 15 156 155 8 5 0 5 3 2 2 9 1 4 5 17 6 15 5 13 6 11 4 75 68 50 38 23 53 90 2 0 2 2 2 2 342 55 506 431 435 50 0 119 1 5 5 14 14 13 12 12 8 6 0 4 9 545 157 15 9 38 9 116 Asken yardım programı çerçevesınde Turkıyeye göndenlen M 24 tanklan Brooklynden yuklenıyor (23 Mart 1948) vermek gerekırse, 1920 butçe dönemınm ılk yansında devlet gelırı sa\ılabıleı.ek her kavnağa el atıldıgı hal de, ordu ıçın gereklı mah destek tam olarak sağlana mamıştır Batı Cephesı ndekı bırlıklere 1 200 000 lıra avrılması \e bu paranm uç avda venlmesı kararlaştı rıldıgı halde, altı av sonra bıle odeme yapılması müm kun olamamıştır 1920 sonuna kadar Doğu Cephesı ne dev letın hıçbır mah vardımı ulaştırılamamıştır Da hası, 1921 de bıle Batı Cephesı'ndecephevı avakta tu tan ve ıv ıs>anları bastıran Kuvayı Mıllıye, halkın verdığı a>nı ve nakdı teberrular [mal ve para bağışları] ıte fınanse edılmıştır Anadolu ınsanı canı ve mah dahıl butun varlığım savaş ve zafer ıçın seferber etmıştır Ikıncı Dunya Savaşı başlangıcına kadar Turkıye de genel butçe harcamaları îvinde savunmanın >erı \uzde 30 35 arasındadır 1929 dunja krızının etkısıyle asken harcamalarda 1933'e kadar mutlak değer olarak bır duşme görulmektevse de buvıldan 1944'tesavaşın bı tımıne kadar sureklı artış olmuştur tkıncı Dunya Savaşı bovunca toplam butçe harca masının yaklaşık vuzde 606 v ı asken amaçlar ıçın kul lanılmıştır 1945 yılı toplam butve ve savunma harcamalarında 1944 yıhna gore vuzde S5'ten 44'e duşuşun nedenı 1945'te mah vıhn takvım yılına donuşturulmesınden do layı harcama rakamlanmn >edı avlık olmasıdır Sav un ma harcamasının toplam butçe harcamasına oranındakı duşme ıse savasın sona ermesı ıle ılgılı olup I945'te yuz de 40'lara daha sonra 30 lara ınetektır Parlamento ve ordu ılışkısı açısından gozlem'enen bır gelışme ıse asken harcamaların parlamento denetımı dışına çıkarılmak ıstenmesıdır 1961 Anay.asası'nın par lamentonun mah denetımını duzenleven 127 madde sındt Sayıştayın genel ve katraa butçelı daırelerın bü tun gelır ve gıderlerı ıle nıaJlarını parlamento adına de netlemek ve kanunlarla verılen ın^eleme denetleme ve nukme bağlama ışle\ını vapmakia gorevlı olduğu şek hndekı duzenlemede ısıısnalara ver venlmemıştı 12 Mart 19"7! mudahalesınden sonra gerçekleştınlen anayasa değışıklığı ıle "Sılahlı Kuvvellerın elınde bulunan Devlet mallannın Turkıve Buvıık Mıllet Mevlısı adına dene(lenm«sı usullen, mıllı savunma hHtnetlennm gerelvtırdıgı gızlılık e>aslarına uvgun olarak kanunla duzenlenır " derulerek gızlıbk kıstası getınlmış ve bu duzenleme 1982 Anavasası'nda da (160 md ) benımsenmıştır Ote vandan >asa kovucu Savıştav denetımıne tabı daıre ve kurumlarta >apılan harı.amalara ılışkın soz leşmelerde her turhı bağıtları tescıle genel ve katma butçelı daırelerın kadro ve odenck dağıtım ışlemlerım de onceden vızeve tabı tutmuştur Bu verçevede soz leşme ve bagıtların davanakları ıle bırhkıe bagıt tan hmden ıtıbaren 3 gun ıçınde Sayıştav a gonderılmelerı zorunludur Sozleşme ve bağıtlar Savışıav ıa tescil edıl medıkçe uygulanamamaktadırlar Yasa koyutu soz konusu hukmu kovarken de herhangı bır ıstısna belırt memıştır • Butçe odeneğıdır NATO fonlan de\re\e sokulmuştur TC Malıye Bakan lığı'nın I968'de nlanan bır raporuna gore 1951 1962 arasında AuD'run Turkı\e'ye asken yardım programları ıletahsıs ettığı para 1967 fıyatlarıvla 3 mıl >ar TL olup ayru >ıl mılh butçeden savunma ıçuı harcanan mıktara >aklaşmaktadır Turkıye de asken hartamalar iv ve dış olmak uzere ıkı kavnaktan yapıldıgı ıçın savunma harcamalarının toplam butçe harcamalanna oranında 1960 lar ve 1980 lerde gorulen >uzde 15 20 lere varan duşuş vanıl ııu olmamalıdır NATO nun savunma stratejısıne u>gun bır şekılde duzenlenen Turk asken harcamaları bır >anda ıç kay naklarla karşılanırken, vetme>en kısmında ABD ve Fe Kurtuluş Savaşfnda deral \lman>a hukumetlerı devre>e sokulmaktadır kuvayı Mıllıve masraflan ıçın Mudafaaı Hukuk Ce Ornek olarak, 1972 1987 yılları arasında ABD'den mıjetlerı Heyetı Temsılıveler ve Kuvayı Mıllıye komutoplam 4 mılyar 558 mılyon dolarlık FMS kredısı sag tanlıklarının bolgelennde vaşavan halka kovdukları lanmış olup bunun mukellefivetiere bu \oldan son verılırken, ayru zamanda • 2 mılvar 771 9 mılyon doları "pı>asa faızlı kredı," "devlet" olmanın en temel fonksıyonu vergı koyma ve • 757 9 mılyon doları "uvgun koşullu kredı," toplama faalıyetı mechs denetımıne geçırılmıştır Devlet • 1 mılvar 29 1 mılvon doları 'hıbe jardımları harcamalarının tek elden yapılması ve gelırlerın de a> şekhndedır (Mıllı Savunma Bakanı Ercan Vuralhan nı elde toplanmasını kamu mah hızmetlerının duzenı ıçın temel koşul olarak u>gulama>a koyan Meclıs, 103 ın bakanlığmın 1988 butçesı ı<,ın TBMM Butçe ve Plan sa>ılı butçe >asası ıle ımparatorluk donemınde adeta Komısvonu'nda yaptığı konuşmadan) gelenek halıne getırılen devlet mahyesının teklığı ılke Federal Almanva'nın sağladığı asken yardımlar ıse sınden aynlma polıtıkasını terk etmıştır 1987 sonuna kadar toplam 1 mıljar 580 mılvon Alman Markı değenndekı penvodık dılım vardımları ve Fe Kurtuluş Savaşı asken harcamalannı duzenleyen ılk butçe yasasina eklı cetvellere gore yuzde ^3'e varan as deral AJmanva ordusunun envanterınden çıkanlmış fa ken harcamalar hakkında söylenebılecek tek şev,, ger kat ekonomık omrunu doldurmamıs (') olan "bınuk çek mıktann bu oranı kat kat aştığıdır Meclıs ve halk, Dış kaynakların doreye girişi paket vardımlan" ve "hıbe" nııelıgınde toplam 600 mıl butun ımkanlan seferber ederek mılh bağımsızhk ve \e 1945'ten sonra \eDemokratPartı ıkndannda asken von Alman Markı tutarındakı "ozel teçhızatlandırma nı devletın kuruluşunu gerçekleştırmışlerdır Bır ornek amaçlı harcamalarda avncadış kavnak olarak ABD ve tardımları"ndan oluşmaktadır Enternasyonalızmın belını ktran 'teorı 1985 tarıh ve '162 savılı vasa ıle Sa>ışta> vasasında değışıklık vapılırken asken alımlar ve bunların sozleş melerı ıstısna kapsamında savılmıştır 832 savilı Savışıa\ vasasının >eruden duzenlenen 30 maddesıne vapılan bır ek ıle Savıştav deneHrnıne tabı daıre ve kurumlaTin va pılan sozlesmeleıle her turlu bağıtları tescıle genel ve katma butvelı daırelerın kadro ve odenek dağıtım ış lemlerı on>.eden vızeve tabıdır denıldıkten sonra " \ s k e n kadrolar hakkında vukarıdakı fıkra hukumlen u\gulanmaz Bunların Savıştav a gondenlme. saklanma ve \ok edılme usullen ılgılı Bakanlık ve Savijtav'ın gonışu alınmak suretıvle. gızlılık ılkesı goz onunde tutularak Basbakanlıkça saptanır hukmu geıırılmıştır "Gızlılık " konusunu asken harcamalar uzerıne bir ortu ortmek şel lınde anlavan bu eğılım bır vanda \na vasa dakı parlamento adına Savıştav a mah denetim vetkısı veren duzenlememn ozune a\kırı olurken, oı,e vanda askerı harcamaların parlamento denetımınden kavırılmasına vol avmaktadır Vkerı har^amaların her kuruşunun hesabını soran ve gunlerce bu konularda tat tışmalı oturumlara sahne olan Meşrutıyet meclısı me busanı ıle mılh mu^adele medısının sahıp olduğu veı kıler a^ısından duşunuldueunde Cumhumet donenjı mechblerıne aıt mah denetim vetkısıne getırılen kısıt lamalar soru ışaretı tasır 'Tek üllcede sosyalizm' OCAK SAYISI BAYILERDE in"er TUM Yerel secimlere bağımsız sosyalist adaylarla kcrtılalım! YA2IŞMA ADRESI PK 658 Sırkecı ISTANBUL Clara Zetkin KADIN SORUNU ÜZERİNE SEÇME YAZILAR & CLARA ZETKİN ÜZERİNE (N.Krupskaya/VV.Pieck) BELIRÜ GUNLER VE HAFTALAR ÖĞRENCİLER, VELİLER, ÖĞRETMENLER, SİZİN İÇİN... C I KT I TÜRK DİLİ DERGİSİ Ocak sayısı Ahmet Miskioğlu, Ömer Asım Aksoy, Sami Karaoren, Oktay Akbal, Tahsın Şımşek, Fakır Baykurt. Leyla Şahın, Alı Dundar, John LyonsMustafa Durak, Omer Demircan, Suteyman Ozcan, Gonul Özgul, Naim Tıralı, Behzat Ay, Kemal Bek, Arat Ovalı'nın yazı, şıır, deneme eleştırılerı ıle ve Doç. Dr. Mustafa Doruk, Cemıl Yener, M.Fuat Bozkurt'un sorulara yanıtlarıyla çıktı V.İ. Lenin MATERYALİZM VE AMPİRİOKRİTİSİZM (ı) Per Wahlöö ÖZGÜRLÜK(Roman) Genel Dağıtım Say Tunda Cemmay Ozgur ş (Ankaral Adas Dost (Izrr r| Tumda ve Cumhurıyet Kıtap Kulubu Ilk ve Orta Derecelı Okullar Içın TÜM BELİRLİ GÜNLER VE HAFTALAR Renklı, Resımlı REFIK DURBAŞ 1000 ADET KORUYUCU MACUN ALINACAKTIR 1 Kapalı tekhf alma usuluyle, teknık şannarnesı esasları dahıhnde alumınvurn ıletkenlı havaı hatların bağlantı yerlennde amumın ta bakasının oluşmasına onlemede kullanılmak uzere 1000 adet koru yucu macun satın alınacaktır 2lhale>e katılmak ıçın şartname almak mecburıdır Şartname ler TEK BOGAZİÇİ ELEKTRIK DAĞITIM MLESSESESİ İSTAN BUL IL İŞLETME MUDÜRLUĞU Abdulhak Hamıt Cad Kat 6 OdaNo 623 Tel 150 83 50/557 TAKSIM/İSTANBUL adresınden 3000 TL (KDV harıç) mukabıhnde ahnabılır 3Teklıfler en geç 26 1 1989 Perşembe gunu saat 14 00 e kadar aynı adresle zemın kat 3 nolu odadakı Genel Evrak Mudurluğu'ne verılmehdır 4Kurumumuz 2886 sayılı Devlet Ihale Kanunu'na tabıı olmayıp ıhaleyı yapmamakta ve>a dıledığıne kısmen veya tamamen vermek te serbesttır TEK 6CK.AZİÇİ ELEKTRİK DAClTIM MULSStSbSI ISTANBLL İL İŞLETML MUDbRLUCU Basın 15012 ÖNER KEMAL Isteme Adresı INKILAP KITABEVI İNKILAP KİTABEVİ Ankara Cad No 95 34410lstanbul Yazarın Dığer Kıtapları SEVGI YAZILARI / Yaprak Yayınları NUTUK (Ataturk) / Inkılap Kıtabevı Dr. Yahva Kanbolat OLDUĞU GtBİ Eskı Turkıye l>çı Partısı Uzerıne Anılar 1000 hra (KDV lı) Oenel Sof/y Yerı. Ilhan llhan Kılabeıı, Baundır Sok 23/6 r/ \nkuru YAZILMAZ BİR ISTANBUL Bır bulut Suleymanıye nın mınarelerı arasında Sarayburnu nu gozluyor Bır martı kan katran kanatlanyla Haydarpasa Garı ndakı saatın yelkovanı uzerıne yuva kurmus Bogaz Koprusu nu kolları arasına almıs bı r sıs yumagı cakır dıkenlerı gıbı yu varlanıyor denızın dalgalı yuzunde Gocmen kuslar cıglık cığlıga Istıklal Caddesı nın aksamını yagmalıyor !stanbul u Istanbul yapan yasanan bır cok şeyın anılara karıstığı gıbı YAYINLARl B D S BEN n C DEVLtTIM w1CTiM SUÇLARIM PASAPORT VERMEM FİŞLERİM ISKENCE YAPARIM BOYUT