Katalog

27 AĞUSTOS 1988 KÜLTÜRYAŞAM KİM KİME DUM DUMA yani aalatabduo CUMHURİYET/5 BEHÎÇ AK Danimarka'da havaya güvenip açıkhavada gösteri düzenlemek cesaret isteyen bir iş. Nitekim, Kronborg Şatosu'nda sahnelenen "Hamlet" de yağmur yüzünden iki kez kesintiye uğrayınca, Ophelia'yı mavi Amerikan ordu yağmurluğuyla, Kraliçeyi de san yağmurluğuyla seyrediyoruz. Yaklaşık üç buçuk saat sürmesi gereken oyun, ancak beş saatte tamamlanabiliyor. FERRUH Y1LMAZ KOPENHAG VVilliam Shakespeare'in "Hamlefi, Kopenhag'ın 50 kilometre kuzeyindeki Helsingör kasabasında bulunan Kronborg Şatosu'yla özdeşleşmiş durumda. Tarihte iki yüzyıl boyunca Danimarka krallarına ve kraliçelerine malikânelik yapmış olan Kronborg Şatosu, son iki yüzyıldır da "Hamlef oyunlanna evsahipliği yapıyor. llk kez 1816'da Kronborg'daki askerlerin kendi aralarında şatonun bir odasında sahneledikleri "Hamlet", daha sonra uluslararası bir geleneğe dönüşecek "Hamlel" oyunları dizisinin baslangıcı olmuş. îağmıır altında 'Hamlef Danimarka'nın Kronborg Şatosu'nda geleneksel "Hamlet" oyunlan yani şeyyanı.. yazcKaksm 4i "r> so.'» denecekyani.. Çinemada oule oyie 5/ırde /iar/katvrde dun 4* PtKNtK PtYALE MADRA İSYAHCl BİR PflEMS "Ben Claudius" dizismden tanıdığımız Derek Jacobinin sahneye koyduğu "Hamief'te Hamlefi Kenneth Brannagh canlandmyor. Jacobi'nin çağdaş özellikler taşıyan sahnelemesinde Hamlet, Brannaghın kişiliğinde isyancı. enerjik bir prens kimliği taşıyor. NDt VEEE B4KIK3CSUN 6ELKI KARINCÛ Dİ>E ŞlMPI Nl/E GÖtOIJZÛNE BELXI KUŞ 6FÇFP Kronborg'daki "Hamlet" oyunlarının uluslararası bir geleneğe dönüşmesi ise ilk kez 1916 yılında atılan bir adımla başlamış. Shakespeare'in 300. ölüm yıldönümü dolayısıyla şatonun avlusuna kurulan sahnede, Danimarka Kraliyet Tiyatrosu'nun sergilediği "Hamlefi, hemen bir yıl sonra, Londra'run en eski tiyatrolanndan The Old Vic"in, Hamlet'i, Laurence Olivier, Ophelia'yı da Vivien Leigh'in canlandırdığı oyunu izlemiş. Daha sonra sırada Berlin Devlet Oyunevi'nin Almanca "Hamlefi, Ingilizlerin John Gielgud ve Fay Compton'lu ."Hamlefi var. tkincı Dünya Savaşı sırasında kesintiye uğrayan Kron borg Hamlet'leri, savaşın hemen ardından tekrar başlıyor. 19461 daki Norveçli, 47'deki Isveçli grupların "Hamlef lerinden sonra, ağırlığı Ingilizce "Hamlef ler alıyor. Kronborg'dan Hamlet kılığında geçmiş oyuncular arasında, Michael Redgrave, Richard Burton, David Threlfall ve bu yılki oyunun yönetmenliğini üstlenen, Türk televizyon seyircilerinin "Ben Claudius"tan tanıdıkları Derek Jacobi de var. Kronborg Şatosu, tsveç'in Helsinborg kasabasına boğazın öbür yakası kadar yakın olan Helsingör'un, Helsinborg'a yakın en uç köşesine kurulmuş. Şatonun denize bakan duvarının dibinde kuru Shakespeare'in "Venedik Taciri"ne getirilen yeni yorum Shylock, İstanbul lahuclisi Londra'da Royal Shakespeare Company'nin sahnelediği "Venedik Taciri"nde, ünlü tefeci tipi Shylock ilk kez tstanbullu bir Yahudi olarak yorumlanıyor. EDtP EMİL ÖYMEN LONDRA Shakespeare yorumlanyla dünyaca ünlü tngiliz tiyatro grubu Royal Shakespeare Company tarafından sahnelenen "Venedik Taciri"ndeki tefeci Yahudi tipi Shylock, İstanbullu pldu. Böylece, Shakespeare'in döneminden bu yana ilk kez bir Türk kökenli Shylock sahneye çıkıyor. Oyunu sahneye koyan yönetmen Bill Akrander, neden şimdiye kadar alışılmış Shylock yorumlarından değişik bir yorum getirdiğini açıklarken, "Shylock'un Avnıpalılardan farkiüığını vurgulamak istedim. tspanyol ya da Alman Musevisi Avrupa kultüründen yine de pek çok farklı olamazdı. Ama bir Türk Musevisi aynı zamanda bir Doğululuk da katacaktı. Oyunun gectiği dönemi düsünmek gerek" dedi. Shakespeare'in Museviler hakkında fazlaca bilgisi olamayacağını belirten Alexander, "Museviler 1190'da İngiltere'den çıkanlmıştı. tngiltere'de Musevi vardıysa bile berhalde açıkça ortaya çıkamazlardı" diyor. Bu nedenle Shakespeare'in yaratnğı Musevi tipi hakkında ayrıntüı bilgi ve ipucu vermediğini söylüyor, oyunun geçtiği dönemin, yönetmenlerce çoğunlukla belirsiz bırakıldığına dikkat çekiyor. Bütün bunlar, bir Türk Musevisine başvurulması için yeterh' mi? Bill Alexander, "Oyundaki adalet ve hakkaniyet kavramlannın gercekten söz konusu edilebilecegi bir dönem olması gerekiyordu" diyor. öyle ya, Venedikli tüccar Antonio, {efeci Shylock'tan borç para alır. Parasını ödeyemezse Shylock, Antonio'dan yanm kilo et kesecekıir. Antonio, gerçekten borcunu ödeyemez. Ama Shylock da mahkemede Antoni MŞROLDE ANTHONY SHER VVilliam Shakespeare'in "Venedik Tacirî'nde Shylock'u ünlü Shakespeare yorumculanndan Anthony Sher oynuyor. Aslen Yahudi olan Sher, 13 yaşından beri sinagoğa gitmediğini söylüyor. o'yu kesemez. Bir hukuk hilesine kurban gider, hem servetinden, hem dininden olur. lşte bu nedenle Alexander, "Öyle bir adalet kavramı ki bir insanın kalbinin, gözunün öniinde kesilip çıkartılmasını öngörebiliyor. Venedik'te kesik baslann sopalara takılıp teşbir edildiği ya da idam edilenlerin başaşağı çukurlara gömülüp ayaklannın dışanda bırakıldıgı dönemler yaşanmıştır. Ö)le bir tarihsel donem gerekiyordu ki suç en aşın fiziki ceza ile karşılanmalıydı" diyor. Alexander'ın Venedik'i, bu nedenle, 1620'lere uyuyor. O dönemde Venedik'te dört büyük Musevi topluluğu var: "Almanya ve Portekiz'den gelenler, Doğu Avrupa1 dan gelenler ve İstanbul'dan gelenler. En kalabalıklan Porteku den gelenlerdi. Öte yandan, Venedik'leki lum Musevilerin yalnızca dörîle biri Tıirkiyeliydi. Bunlar ticari bakımdan da en başanlı gnıptu." Shylock'u önce Stratford'da, sonra da Londra'da canlandıran Anthony Sher, Shakespeare yorumculannm en tanınmışlanndan. Önden aydınlatılmış bir sahnede, koltuk değneklerine dayanarak iki büklüm oynadığı, arkadaki perdeye örümcek görüntüsu düşurduğü III. Richard yorumu hâlâ heyecanla hatırlanıyor. Aslen Musevi olan, ama "13 yaşındao beri sinagoğa gitmediğini" söyleyen Sher, Shylock rolu için de Londra'da Türklerin yoğun yaşadıkiarı semtlerde Turk taksi şoförlerinin İngilizce konuşmalarını dinlemiş. Ingiltere'nin York kentinde açılan Lego sergisinde 50 kadar heykeltıraş, kuyumcıı, ressam, mimar ve seramikçinin Lego parçalanyla oluşturduklan "yapıöar" yer alıyor. 1958'de Danımarka'da Godfried Christiansen tarafından ıcat edilen Lego, adını, "leg godt" (iyi oyunlar) sözcüklennin kısaltılmış bıçıminden alıyor Lego, çocuklann yaratıcı gücünü geliştiren bir oyuncak olduğu kadar, tasarımcılann da başvurduğu bir araç. 50 sanatçıdan "Lego" sergisi lan seyyar sahne, Kronborg'un görkemlı görüntusünü ve şatoyu çevreleyen tepecikleri doğal kulis olarak kullanma olanağına sahip. Buna karşüık, şatonun uç koşesinde yarup sönen deniz feneri, Hamlet'in kurukafayı yukarı kaldıran elinin hemen arkasından geçip giden lsveç feribotları, martılar da doğal kulisin başka parçalan. Hele hele, Danimarka ikliminin tartışılmaz parçası yağmur, kimilerine göre açıkhavada gerçekleşen bu gösterilere bir "çekicilik" ekliyor. Bu yılki "Hamlefi sergileme görevi, Londra'nın en yeni tiyatrolanndan The Renaissance TheKEMKVM UlZLt'nın atre Company'ye verilmiş. HamETMEHE YOUAPıSı let'i de, tiyatronun kuruculanndan YOK Sft/RPA BEN AÜKAOAS Ingilizlerin genç yeteneği Kenneth DAU'ıL MISIN ..* Brannagh canlandınyor. UERKES SAPIKAU.. SBÇ.OTvg Danimarka'da havaya güvenip PAZARlAMACIM açıkhava gösterisi düzenlemek buYAPABİLİR MİSİM 7 yük cesaret isteyen bir iş. Buna rağmen yaz boyunca binlerce gosteri ve konser düzenlenir Danimarka'da. tşte bu nedenle Shakespeare'i ilk defa kendi dilinde, İngilizce izlemek için yola koyulurken, tek dileğimiz yağmurun azizliğine uğramamaKtı. ÇİZGtLİK KÂML MASARACI Oyunun iki kere kesilmesine neden olan yağmur, repliklerde de kendini göstermekte gecikmezken, ilk yağmurdan sonra, sahnede mavi Amerikan ordu yağmurluğuyla Ophelia'yı, san yağmurluğuyla da kraliçeyi seyretmek, içeriğinin evrensel ve zaman sınırı tanımayan özelliklere sahip olduğu söylenen "Hamlefi, biçimsel olarak da o hale getirdi. Ama bu zaman ve mekân sınırsızlığı sadece yağmurlukta değil, kostümlerin kendisi için de söz konusuydu; Ikinci Dünya Savaşı'nda kaydedilmiş Izlenimi uyandıran savaş gürültülerinin hemen ardından sahneye fırlayan 1. Düuya Savaşı askerleri, Kraliçe Vikto AĞAÇ YAŞKEN EĞtLİR KEMAL GÖKHAN GÜRSES ria ve Karındeşen Jack Londrası1 nın giysileriyle arzı endam eden kraliyet ailesi ve çevresi, günümüz ken avîze kopU ve sv1'n sirk tiyatrosu oyuncularına benzeb dŞtüSM **«•; ölyen Hamlet'in arkadaşları. Tüm n\ımi$s;nd'ıR j sahne kulisi ise ara sıra oturulaeH'tn cesedînicak bir "yer" işlevi gören üç sandık ve Hamlet'in kurukafayı eline aldığı ünlü sahnede mezar olarak kullanılan uzunca başka bir sandıktan ibaret, Bütün bu basit ve karışık öğelerin iç içe yer aldığı oyunla, yönetmen Derek Jacobi'nin "Hamlefi daha "çagdaş" bir görünümde. Hamlet ise Kenneth Brannagh'ın kişiliğinde isyancı, ener27 Ağustos 1938 jik bir prens kimliğinde. Branngh 50 YEL ÖNCE Cumhuriyel 19381988 da, oyununun karşılığını dakikakuruştur. alâkadarlara bir tamim büyük bir sürat ve kesafetle larca ayakta alkışlanarak alıyor iştirak ederek, birçok zatea Ama başa dönecek olursak, Benzinin döküm halinde kilosu göndererek trlanda anlaşmasının mer'iyeti meselelerin hallini Shakespeare ciddiyetinin ürünü Ankarada 17.70, tstanbulda olan oyun, yağmurluklu oyuncukolaylaştırdığını ortaya 15.20, tzmirde 15.20 kuruştur. hakkmda izahat vermiştir. Türkiyelrlanda serbest ticaret lan, her adım atışta ve özellikle İstanbul 26 (OM.) Türk sürmüş ve delegelerimizden, Diğer yerlerde azami satış ve tediye anlaşması, 1 Ophelia'nın çıldınp kendini yer Tarih Kurumundan: Türkiye devletine ilmin fiatları, tzmir ve İstanbul depo den yere attığı sahnede etrafa şa Ağustos başından onuna teşrinievvel 936 tarihinde teşekkürlerini götürmelerini fıatlahna nakliye ve mahalli pur şupur su sıçrayan yağmur gö kadar devam eden Kopenhag alkışlar arasında rica mer'iyet mevkiine resimler ve satış komüsyonlan İüne dönüşmüş sahnesiyle garip Beynelmilel Antmpoloji ve konulmuştur. Anlaşma, eylemişlerdir. ilave edilerek, tayı'n ve tesbit bir oyuna dönüştü soğuktan tir tir Etnoloji kongresine Kültür mevcud mer 'iyeı şartlanna göre Kongre büyük bir olunacaktır. titreyen izleyiciler için. 15 nisan 1939 tarihine kadar muvaffakiyetle bütün Bakanlığı ve Türk Tarih İstanbul ve tzmirde depo mer'iyet mevkiinde kalacaktır. delegelerin tam Kurumu namma iştirak eden fiatları şudur: Keyfiyet alakadar tacirlere memnuniyetiyle bitmiştir. ' delegelerimiz dönmüş Benzin: Büyük teneke, çifti bildirilmiştir. bulunmaktadır. Ankara Tarih, Gelecek 1942 toplantısım 511,75, ufak teneke, çifti 74 memleketimizde yapmasına Dil, Coğrafya Fakültesi kuruş. Türkiye devletinin Antmpoloji Ensütüsü Petrol: Büyük teneke, çifti müsaadesini dilemek için Direktörü ve Türk Tarih 468.42 kuruş. Kurumu üyesi profesör Şevket Türk delegelerine teklif ve ricada bulunulmuştur. Aziz Kansu ile Kültür Delegasyonumuz bir taraftan SALZBURG (AP) Son otuz Bakanlığı arkeloğu ve Türk son preistorik yıldır Salzburg Festivali'nin en Tarih Kurumu üyesi Remzi buluntulanndan, diğer renkli ve önemli kişihği olan Avus Oğuz Arıktan tesekkül eden Letonya hükumetinin yeni Tramvay arabaları her ne turyalı orkestra şefi Herbert von Türk delegasyonu, 40 milleün taraftan hafriyatta çıkan yeni gümrük tarifesinde kadar sefere çıkmadan evvel çanak çömlek parçalarından Karajan, festivalin beş kişilik yö ve bine yakın âlimin iştirak memlekeümizi alakadar eden şirketin fen memurlan mürekkep birer ufak netiminden çekildiğini açıkladı. eylediği bu kongrede, mühim bazı maddeler vardır. tarafından muayene edilmekte kolleksiyonu kongre Seksen yaşında olan Von Karajan, antroptoloji, preistuar ve Hükumetimizle Letonya ise de Belediyece bu tedbir kâfi esnasmda teşhir etmiştir. geçen hafta bir dolaşım rahatsız protoistuara aid beş tebliğde hükumeti arasında bir ticaret görülmediğinden bugünlerde lığı geçirmiş ve Karajan'ın yone bulunmuştur. Profesör doktor anlaşması yapılmış olduğundan Belediye Fen heyeti tarafından teceği Mozart'ın "Don Giovanni" Şevket Aziz Kansu, Türk ihracat maüanmıza, bütün arabalar birer birer operasının üç temsili iptal edilmiş Tarih Kurumunun Letonyadan asgari tarife tatbik muayeneden geçirilerek sağlam ti. Karajan, 195660 yılları arasın Anadoludaki preistuar edilecektir. olup olmadıklan tesbit da Salzburg Festivah'nin tek sanat araştırmalan hakkmda bir. edilecektir. Letonyanın memleketimizden yönetmeni olarak görev yapmış, tebliğ yapmış ve bulunan yeni istediği başlıca maddeler, 1964'ten bu yana da festivalin yö m'alzemeyi göstermiştir. Türk zeytin, fasulya, bakla, netiminde yer aJmıştı. Tarih Kurumunun yaptığı mercimek, portakal, kuru incir, Ancak Karajan'ın, festivai yö Karaoğlan hafriyatımn ilk 25 ağustos tarihinden itibaren, taze üzüm, kuru üzüm, fındık, neticisi Albert Moser'e sunduğu neticeleri de arkeolog Remzi benzinin perakende ve petrolün kavun, buğday, arpa, çavdar, K O M ,\ I U M A istifa mektubunda hiçbir gerekçe Oğuz Ank tarafından bir yulaf, kayisı, şeftali, afyon, IUMBAGO toptan satış fiatları, tktisad göstermemesi, ünlü müzik adamı tebliğle kongreye bildirilmiştir. muhtelif yağlar, muhtelif SiYAT.K Vekâletince tespit edilmiştir. nın Salzburg Festivali yöneticile Bu tebliğler murahhaslanmıza T ESK iN içkiler, tütün, sigara, muhtelif Benzinin çift büyük tenekesi riyle anlaşmazlığa düştüğü yolun ve mevzularına olduğu kadar Ankarada 650, tstanbulda 770 deriler ve tiftikten ibarettir. da söylentilere yol açtı. öte yan Türkiye devleti namma da kuruşa; petrolün çift büyük dan, festivai yönetimi tarafından takdir, sempati ve hürmet yapılan açıklamada, Karajan'ın dolu ifadelere ve çok kıymetli tenekesi Ankarada 610, tstanbulda 500, Samsunda 525, kararının büyük bir üzüntüyle mütalealara imkân vermiştir. Mersinde 520, tzmirde 510 karşılandığı belirtildi ve "Herbert Bilhassa Oksford Üniversitesi kuruşa satılacaktır. von Karajan sanatsal çalışmalar Petrolün tek küçük teneke üzerinde yoğunlaşmak amacıyla profesörü G. L. Myres, Türkiyetrlanda serbest ticaret fiatları Ankarada 94, üstündeki idari görevleri azaltmak Edinburg Üniversitesi ve tediye anlaşmasının profesörü G. Childe, profesör tstanbulda 79, Samsunda 82, istemis olabilir. Festivai yönetimi, mer'iyeti hakkmda piyasada Karajan'ın festivalde konser ve Burket, Mısır delegesı doktor Mersinde 82 kuruştur. . bazı tereddütler vardı. operalan yönetmesi için elinden Hasan Türkiye devletinin Petrolün döküm halinde kilosu tktisad Vekili, bu tereddütleri beynelmilel ilim mesaisine H«r geleni yapacakür" denildi. izale etmek maksadile tstanbulda 14.75, tzmirde 15 İlnıirı Türkiyeye teşekkürü Karajan Salzburg Festivali'nden çekildi Letonya ile ticaretimiz Tramvay arabaları muayene edilecek Benzinin perakende, petrolün toptan satış fiatları Türkiyelrlanda ticaret anlaşması