Katalog

5 EYLÜL 1987 HABERLER CUMHURİYET/7 Evetya da hayır, 238 kişinin siyasi geleceğini belirleyecek Evet'le partilerinin başına dönecekler Eeevtt: CHP'nin Atatürk ve lnönü'den sonraki 3. gertel başkanı olan Bülent Ecevit, 12 Eylül müdahalesine en sert tepkiyi gösteren siyasi lider oldu. Yaptığı açıklamalar ve verdiği demeçler nedeniyle 12 Eylül yönetimi tarafından çeşitli defalar sıkıyönetim mahkemelerinde yargılatılan ve mahkum edilen Ecevit, aynı dönemde CHP genel başkanlığından da istifa etti. Ecevit, yasaklar kalkarsa eşinin genel başkanı olduğu DSP'nin başına geçebilecek. Haber Merised 6 Eylül günü referandum sandıldanna atacağımız "eret" ya da "tagv" oyUn, kimlerin kaderioi etkileyecek? 1982 Anayasası'mn geçici maddeleriyle getirilen siyasi yasaklar, ya da eski siyasilere getirilen î ve 10 yıl sOreh "BahkAaüyeÜer" ne olacak? Pazartesi sabahı, yüzlerce eski siyasi, belki bir beş yıl daha beklemek zonında kalacak, belki de bundan sonra siyasetin içinde yer almak istiyorlarsa girecek bir parti arayacak. Ancak her iki durumda da yani yasaklann kaldınlmaması anlamına gelen "h«yır" oylaruun fazla çıkması durumunda dahi, 5 yülık yas&klüann yitireceği fazla bir sey otmayacak. Çünkü 1982 yılında baslavan sürderini, 1987 kasun ayında, yani iki ay sonra zaten doldurmuş olduklanndan kasımdan sonra isterlcrse yeniden siyaset sahnesine çıkabilecekler. lste, 6 Eyldl akşamını heyecanla bekleyen milyonlarca yurttaşın yani sıra, iki kat heyccanla bekleycnler: başbakanlardan Süleyman Demirel siyasi yasaklüann en ünlüsü. 12 Eylül yönetimi boyunca askerlerle çatışmamaya özen gösteren Demirel yine de Zincirbozan 'a gitmekten kurtulamadı. 6 Kasımda kurdurduğu DYP seçimlere sokulmayan Demirel, halkoylamasmda evetlerin çok çıkması durumunda fıilen yönettiği DYP'nin resmen de genel başkanı olabilecek. 12 Eylül ve sonrasında da siyasi örgütlülüğünü koruyan Demirel, referandum kampanyasında en aktif liderdi. Dearirel: Eski öncesinin aşırı dinci siyasi eğilimlerinin temsilcisi olan Necmettin Erbakan, uynı zamanda da döneminin renkli politikacılarındandı. 12 Eylül sonrasında sıkıyönetimce yargılanan ve kesinleşmiş bir beraat kararı alan Erbakan'ın halkoylamasından nasıl yararlanacağı henüz tartışma konusu Evet çıkması halinde tumüyle siyasi haklarını kazanacak olan Erbakan, hayır çıkarsa da beraat karanna dayanarak siyasi haklannın olduğunu ileri sürebilecek. Nemettta Erfeakaa: 12 Eylül yasakladığı siyasi liderler ve siyasal partiler içinde sıkıyönetim mahkemelerince yargılama sonucunda mahkum edilen tek siyasi lider Alpaslan Türkeş oldu. Türkeş'in henüz yargıtay aşamasında bulunan 11 yıllık mahkumiyeti var. Halkoylaması sonucunda evet oyları çok çıksa bile, Türkeş'in siyasi yasaklılığının kalkması bu mahkumiyet karannın Yargıtay'ca bozulup, daha sonra da beraat etmesine bağlı. Türkeş MÇP'yi destekliyor. mesi'nden karar çıkartan 14 siyasinin de yasaklannı 10 yıldan 5 yıla cevirtmeleri Ue bu liste 495'e çıkıyor, karann yayımlandıgı tarihten bugüne kadar geçen süre içinde 18 eski parlamenterin vefatıyla da 477'ye iniyordu. Bu kategoriye giren, yani S yıllık siyaset yasagına mahkum edilen siyasetçiler n süresi önümüzdeki kasun ayında doluyor. Başka bir deyişle 6 Eylül referandumunda "hayır" oylan daha fazla çıksa dahi, bu kişiler kasımda sürelerini doldurarak, siyaset yapma özgürlüğüne yeniden kavuşmuş olacaklar. Ashnda, 5 yülık yasaklılar, yalnızca siyasi parti kunna ve bu partilerin yönetim organlannda görev alma hakkından mahrum kalmışlardı. Bu nedenle tskender Cenap Ege, Halis Soylu ve Cahit Karakaş gibi isimler, 1983 genel seçimlerinde milletvekili secUebüdUer. 1986 25 eylülünde yapüau ara secimlerde de eski AP mületvekillerinden Sümer Oral Ue Kdkaal Topian, parlamentoya girmeye hak kazandılar. AP MhUETVBdUBII Cevdet Akcalı, Mehmet Halit Dagh, Hasan Gürsoy, Halil Ağar, Mehmet özutku, Mikail Aydemir, Ahmet Hamdi Şam (öldü), Ethem Naa Altunay, Muhammet Kelleci, Bekır Adibelli, Sebati Ataman, Mustafa Basoğlu, Mustafa Kemal Erkovan, tsmaU Hakkı Köylüoglu, Fikri Pehlivanlı, Hayrettin Turgut Toker, lhsan Ataöv (Çankh), Kaya Çakmakçı, Sadık Erdem, Galip Kaya, Hasan Ekinci, Mustafa Rona, Selahattin Acar, Behiç Tozkoparan, Cemalettin tnkaya, Emin Engin Tannverdi, Hüsnü Yümaz, Cemalettin Köklü, Mehmet Sait Göker, Abidin tnan Gaydah, Avni Akyol, Müfıt Bayraktar, Ahmet Çakmak, Ahmet Sayın, Ali Elverdi, Yümaz Ergenekon (öldü), Halil Karaatlı, Cemal Kulahb, Ozer Yümaz, Ahmet Nihai Akay, Irfan Binay, Nurettin ok, Arif Tosyalıoglu, Mustafa Kemal Biberoglu, Ahmet Çimber, Aslan Topçubaşı, Musufa Kemal Aykurt, Emin Atıf Şohoglu, Eşref Cengiz, AbdüUatif Ensarioglu (öldü), Mahmut Kepoglu, Mustafa Bulut, Ahmet inceoŞlu, Ali Rıza Septioglu, Timuçin Turan, Rıfkı Danışman, Osman Demirci, Ismail Hakkı Yıldınm, lsmet Angı, Yusuf Cemal özkan, Seyfı Oztürk, tmam Hüseyin Cinoğlu, Ahmet Karahan, Mehmet Aülla Ocak, Mehmet özkaya, Şükrü Abbasoglu, Nizamettin Erkmen, Ali Köymen, Mehmet Çatalbaş, Sabahattin Adalı, M. Sait Resa, Ali Yümaz, Yusuf Uysal, Yakup Ustün, Ali Ak, Fevzi Ana, Nazım Baş, Ramazan Çahşkan, Ali Haydar Eyüpoğlu, Ekrem Ceyhun, Kemal Kacar, Recep özer, Osman Özer, Hüsamettin Tiyanşan, lhsan Toksan, Numan Uzun, Celal Yardımcı, Talât Asal, Adil Demir, Zeki Efeoglu, Şinasi Osma, Aysel Ugural, Erol Yeşilpınar, Halit Evliya, Hidayet Çelebi, Bahri Dagdaş (öldü), Fethi Acar, Ismail Hilmi Dura, Ali Nihat Karol, M. Şevket Dogan, Mehmet Zeki Okur, Mustafa Eşroğlu, Adem Ali Sanojlu, fbrahim Topuz, Mustafa Güzelkdınç, Necati Kalaycıoglu, Saban Karataş, Hüseyin Cavit Erdemir, îlhan Ersoy, Ali lrfan Haznedar, Ahmet Karaaslan, Süleyman Çaglar, Yahya Uslu, Halil Yurtseven, Metin Musaoglu, Ahmet Buldanlı, Unat Demir, Zeyyat Mandalina, Kasun Emre, tbrahim Ethem Boz, Esat Kıratlıoğlu, HUseyin Çelik, H. Avni Kavurmacıoğlu (öldü), Hamdi Magden, Kemal Şensoy, Bilal Taranoglu, Günay Yüm tzzet Akcal (öldü), Barbaros Turgut Boztepe, Selahattin Gürdrama, Güngör Hun, Mustafa Dagıstanlı, i. Ethem Ezgü, Naaf Kurt, S. Orhan Uluçay, Zeki Çeliker, Enver Akova, levfık Koraltan. HalU Basol, Nihan llgün, Ali Şevki Erek, tbrahim Vecdi Aksakal, Kemal Cevher, Mehmet Aksoy, Mehmet Celal Bucak (öldü), Galip Çetin, ömer Lutfü Emırumluogru, Turgut Nizamogtu, AbdOlmuttalip Gul, Ahmet Gültekin Kıalısık, Köksal Toptan, Ahmet Zeydan. : Erdoğan Adalı, M. Nuri Ademoghı (öldü), Baha Aksit, Mehmet Emin Alanyalı, unal Ailıoglu, Celal Arslan, Sadık Batum, M. Atıf Benderlioğlu, Ahmet lhsan Birincioglu, Ata Bodur, ömer Nad Bozkurt, Osman Nuri Canpolat, thsan Sabri Çaglayangil, Mithat Şükrü Cavdaroglu (01dü), Osman Çetin, Mehmet Münir Daldal, Mustafa Deliveli, Şaban Demirdag, Muzaffer Demirtaş, Selahattin Deniz, Halim Dursunoğtu, tskender Cenap Ege, Mehmet Erdem, Fevzi Ergün, Orhan Cemal Fersoy (öldü), Naci Gacıroglu, Rasim Gezmiş, Mustafa GülcügU, Ahmet Cemil Kara, Kflzım Karaagaçlıoglu, Adnan Karaküçük, Oral Karaosmanoglu, Ahmet Karayigit (öldü), Fevzi Kartal, Şeref Kayalar, Mehmet Kılıç, tbrahirrı Kirazoglu, Dogan Kitapb, Kasun Küfrevi, Haldun Menteşeoglu, Şükrü Meto, lsmet Muharremoğlu, Hasan Oral (öldü), Cemal örgen, M. Sedat özcan, Akın özdemir, Abdülhaluk özdinç, Talip özdolay, Orhan özen, Hamdi özer, Şerafettin Paker, Osman Salihoğlu, Refet Sezgin, Nevzat Şener, A. Metin Taş (öldü), Lütfü Tokoglu, Süleyman Tuncel, Tahsin Türkay, ömer Ucuzal, Emin Uyansoy, Mehmet Unaldı, Ragıp Üner, Erol Yavuz, Remzi Yümaz, t. Sttkı Yırcalı, Ahmet Demiryüce. CHP MtU£TVUİU£ld Mehmet Can, Hasan Cerit, Melih Kemal Küçükiepcpmar, Muslihittin Ydmaz Mete, Ismail Hakkı öztorun (öldü), Nedim Tarhan, Oğuz Yazıaoglu, Kemal Tabak, Ramazan Yıldınm, tsmaU Akın, Hasan Akkuş, Rıza Polat, Erol Çevikçe, Vehbi Meşhur, Aliş Canpolat, Yasar Ceyhan, A. tsmet Çanakçı, Kenan Dunıkan, A. Hayri Elçioglu, A. Sernih Eryüdız, Kemal Kayacan, Teoman Köprülüler, Abdurrahman Ogultürk, Selahattin öcal, Erol Saraçoglu, önder Sağ, Deniz Baykal, ömer Buyrukçu (öldü), Hasan Ünal, Mehmet Balta, Mehmet Çelik, Selami Gürgüç, Muharrem Sökeli, Nuri Bozyal (öldü), Necati Cebe. trfan özayduüı, Sadullah Usumi, Orhan Yagcı, Hasan Celalettin Ezman, Bayram Turan Çeün, Haluk Karaborkü, Cemal Aktaş, Mehmet Emekli, Hasan Esat Işık, Saffet Ural, Osman Orhan Caneri, Altan Tuna, Nuri Çelik Yazıaoglu, Şükrü Bütün, Etem Eken, Mustafa Gazala, Adnan Keskin, Omer thsan Paköz, Mehmet tskan Azizoglu, Bahatün Karakoç, Süleyman Sabri öznal, Cavittin Yenal, Celal Ertuğ, Faik öztürk, Nurettin Karsun, Lütfı Şahin, Selcuk Erverdi, tsmail özen, Emin AJtıntaş, Ekrem Çetin, Mustafa Kemal ÇUesiz, Hasan Namık Tekin, Haydar Deminaş, Omer Miski, Mevlüt önal, Sabri öztürk, Hüseyin Şükrü ÖzJ süt, Süleyman Şimşek, Veli Yüdız, Muammer Aksoy, Ayhan Altug, Orhan] Bilgiç, Hikmet Çetin, Çaglayan Ege, Tarhan Erdem, Zeki Eroğlu, A. Erson, Ferit Gündoğan (öldü), Dogan Günes, Yalçın Gürsel, Enver Karab yoglu, Osman Kaya, Sevü Korum, Dogan Onur, A. Necat ölçen, llhan ö z j bay, M. Kâam özeke, Cengiz özyalçın, Au' Topuz, Necdet Uğur, Haluk 1 man, Ertuğrul Yolsal, Ferhat Aslantaş, Kaya Bengisu, Alev Coşkun, Yüksd ; Çakmur, Süleyman Genc, Ahmet Taner Kışlalı, Neccar Tükcan, Mahmut Türkmenoglu, Orhan Sezal, Oğuz Söğütlü, Doğan Arash, Turgut Artaç, M. Kemal Güven, Hasan Yüdmm, Becdi tlhan, Sabri Tıglı, A. Gani Işık, Mehmet Yüceler, Gündüz Onat, Dogan Günesli, KUıç Sorgucu, tbrahim Akdo , gan, Kenan Akman, M. Yücel Akıncı, Ahmet Çobanoğlu, Hüseyin Kaleli,] Nizamettin Çoban, Lütfü Dogan, Turan Fırat, Ali Kırca, Mustafa Şentürk,| Hasan Ali Daglı, Zeki Karagözlü, Erkın Topkaya, Hasan Zengin, Ahmet TUrk,] Sami Gökmen, Burham Garip Şavh, Yasar Kemal Yüksekli, Yılmaz Ce Bor, Burhan Ecemiş, Temel Ateş, Memduh Ekşi, Ertuğrul Günay, Balta, Sami Kumbasar, Ahmet AJün, Kenan Bulutoğlu, t. Ethem Kılıç Muzaffer önder, Tevfık Fıkret övet, Alaattin Şahin, Azimet Köylüoglu, 1 mut Özdemir, Mustafa Yüankıran, Yümaz Alparslan, ömer Karaman, e vat AtUgan, ömer Dedeoglu, Sermet Durmuşoğlu, AU Kurt, Adil Ali Cinel, Rahmi Kumas, Ertoz Vahit Suiçmez, Ahmet Şener, Hüseyin Erkanlı, M. Sabri Kıhç, Ahmet Melik, Celal Paydas, Ismaü Aydın, M. Selahattin Yüksel, thsan Bedirhanoglu, Mehmet Sau'h Yüdız, Mevlüt Güngör Erdinç, Veli Zeren, K. Kemal Anadol, Burhan Karaçelik, Cahit Karakaş. SBUrtMJEII Mukbü Abay, Rıza Akgün, Neşet Akmandor, E. Akıp Ak* sac, Uğur Alacakaptan, Beyti Arda, Nurhan Artemiz, Sırn Atalay (öldü), Hüseyin Atmaca, Şeref Bakşır, Muharrem Barun, Aysel Baykal, Selahattin Çizmeüoğlu, Ali Cüceoğlu, Ismaü Çataloğlu, CemU Çecan, Mustafa Çelik, Yusuf Çetin, Selahattin Çolakoglu, Mustafa Fahri Dayı, Sadettin Deînirayak, Abdülgani Demirkol, Süleyman Efe, M. Tevfık Elmazyazaı, Abdullah Eıcan, Rami Erdem, Süleyman Sun Ergun, Kâmran Erkmenoğlu, Ergun Eltem, Hasan Fehmi Günes, tdris Gürsoy, Hasan Güven, Hasan lldan, Abdullah Emri 1leri, M. Şebip Karamullaoğlu, Temel Kitapçı, Hayri Mumcuoğlu (öldü), Ziya Müezzinoğlu, Fevzi özer, Hüseyin öztürk, lbrahim Öztürk, M. Ali Pestilci, Kemal Sanibrahimoğlu, Nejat Sarlıcalı, Hikmet Savas, Mehmet Seydibeyoğlu, Behiç Sombay, Halis Soylu, Mehmet Sönmez, M. Emin Sungur, Ahmet lahtakılıç, ö . Nail Tasan, A. Vehbi Uğur, Besim Üstüner, Cengizhan Yorulmaz, IKP MtUETVBdUBri Hasan Aksay, Abdurrahman Ünsal, Muhiyettin Mutlu, M. Yasar Göçmen, Hasan Seyithanoğlu, Şener Battal, Abdülkadir Tirourağaoğlu, M. Emin Seydagü, Lütfü Göktaş, Saüh özcan, Müslim G0rentaş, Hüseyin Erdal. SEMrtHLEK tdris Arıkan, tsmail Arslan, Mehmet Bilgin, Sabahattin Savcı. I Abdülkadir Kaya (AP'ye girdi). Güneş öngüt (CHP'ye girdi), Mete Tan (CHP'ye girdi), Mustafa Öztin (CHP'ye girdi), Akın Simav (CHP'ye girdi), Hasan Korkut (CHP'ye girdi), Tuncay Mataracı (CHP'ye girdi), HUmi lşgüzar (CHP'ye girdi), Cengiz Şenses, Nurettin Yümaz, Muhsin Batur (CHP'ye girdi), Ahmet Yüdız, Mustafa KUıç. Ankara İdare Mahkemesi karanyla 10 yülık yasaklannı S yüa indirtenler: CHP Coşkun Karagözlü, Metin Tüzün, Orhan Vural, Erdoğan Bakkalbası. Gençlik ve Kadın KoUan Baskanlan: Güler Gürpınar, Hasan Belovacıklı. AP Oğuz Aygün, Cahit Dalokay, Orhan Çalış, Ergun özkan. ! V Abdülkerim Doğru, Hüsamettin Akmumcu, Muammer Enver özkan. 1 Ali Fuat Eyüboftlu. Alpasljuı Tttrfceç: 12 Eylül'ün Yasaklılann yaş ortalaması 544 ' Marktzi Anayasanın geçici 4. maddesi uyarınca 10 yıllık yasaklı potitikacılar, genellikte "trta jâ|" diye tanımlanan yaş kuşağına mensup kışilerden oluşuyor. Yasaklı partamentErter listesi irtcelendiğinde, yaş ortalamasının 54.4 olduğu görulCıyor. Başka bir deyişle yaşamlannın yaklaşık 2030 yılını politikada geçirmiş kişiler yer alıyor bu listede. 10 yıllık yasakJılar arasında bulunan ancak partamento üyesı olmayıp, TBMM dışındaki siyasi partilerin yöneticisi durumunda bulunanların yaş ortalaması ise 39.9. ute yandan 5 yıllık siyaset yasaŞı almış olan parlamenterterin yaş ortalaması da 56.5. Yasaklı styasetçiterirr yaş ortalamaları partilere göre şöyle: 1STILLK1JUI AP:5M CHP: 545 MHttSU MSP:53J »P:5ftl 5Y1UKLM AKM.7 CHKUdO MSP: 53L5 OLHÂtM İİYILUOAH SVftMJ TtaP.MJ »:60i» TİK444 TS*ttJ Ort:MJ 10 yıllık siyaset yasağı alanlar Siyasi partilerin genel baskanlan, genel idare kunılu uyeleri ve parlamenterienyle, TBMM gnıplan yöneticüerine önce 10 yülık siyaset yasagı konulduğuna ilişldn karar ve listeier Resmi Gazete'de yayunlanmıştı. Böylece toplam 242 siyasi, 10 yıl sOrecek yasaklara mahkum olmuşlardı. Ancak TBMM'de gnıbu bulunan siyasi partilerin Meclis ve Senato gnıp yOnetidleri Ue parlamenter olmayan bazı siyasilerin de aralannda buhınduğu 14 kisi Ankara İdare Mahkemesi'ne başvurarak bu yasak kapsamından çıkarümalannı isteyerek, lehlerinde karar aldırmıslardı. Bu karar da 29 Nisan 1983 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüge ginnis ve böylece 6 CHP'li, 4 AP'li. 3 NP'li ve 1 de MHP'li olmak üzere toplam 14 kişinin ymHıiılr sttrcsi 5 yıla inmiş oldu. Halen 10 yıllık siyasi yasaklı durumunda bulunan siyasiler şunlar: 0rt:5U Mllllyetçi Hareket Partisi Alpaslan Türkeş, Sadi Somuncuoğlu, Agâh Oktay Güner, Ahmet Er, Necaü Gültekin, Nevzat Kösoğlu, ömer Çakıroğlu, Yasar Okuyan, Ali GOrbttz, Mehmet Dogan, Tahsü Unal, Avni Çarsarjcaklı, Ali Fuat Eyüpoğlu, thsan Kabadayı, Osman Albayrak, Turan Koçal, Mehmet Irmak, Fanık Demirtola, Sait Bilgiç, Cengız Gökçek, Ziya Derya, Mehmet Tahir Şaşmaz, Mehmet Yusuf özbaş, Taha Akyol, Seyit Ahmet Arvas, Ahmet Hamdi Ayan, Munir Köseoğlu, Servet Bora, Murat Bayrak, özcan Ergiydiren, M. Voyvoda Develioğlu, thsan Karacam, Necdet Şarman, Osman öztekin, lsmet Kapısız, Macit Akkor. Kayserilioğlu, Ali Sel, Abdullah Kuzu, 1. Bakır öküş, Munzur Pekgüleç, Adnan Altun, Zafer Emir, Sabuktay Kaan, Ahmet Gönel, Mustafa öztttrk, Ahmet Kttpeli. Tufklye İşçf Koylü Partisi Doğu Perinçek, Gün Zileli, Oral Çabşlar, Hasan Yalçın, M. Kemal Çamkıran, M. Bedri Gültekin, HUseyin Karanlık, Durmuj Uyanık, M. Halim Spatar, Daşar Karadağ, Haydar GungOr, Hasan Sam, Hüscyin BülbüJ, Osman Gürhan Ertürk, Mehmet Cengiz, Ramazan Duran, Şahin ÇOmez, Oktay Kutlu, tlkay Demir, Rıza Böke, Işık Soner. Adalet Partisi Süleyman Demirel, Saadettin Bügiç, Yiğit Köker, Necmettin Cevheri, Kemal Dogan, Turgut Yücel, Ali Naili Erdem, Kasun önadım, Nahit Menteje, önol Şakar, Selahattin Kılıç. A. thsan Ulubaşhi, Barlas Küntay, Hüseyin özalp, Nuri Bayar, Ahmet Mahir Ablum, tsmet Sezgin, llhan Aytekin, Mehmet Şerefoğlu, Hayrettin Erkmen, Gürhan Titrek, Rasim Küçükel, NUüfer Gürsoy, 1. Hakkı Tekinel, Sabit Osman Avcı, Vefa Poyraz, Cemal Tercan, Münif tslamoğlu, Aydın Menderes, Faik Türün, Feyzullah Değerli, Kinyas Kartal, ömer Banıtcu, Orhan Eren. Milli Selamet Partisi Necmettin Erbakan, Süleyman Arif Emre, t. Fehmi Cumalıoğlu, M. Recai Kutan, Şevket Kazan, Oguzhan Asiltürk, Abdurrahim Bezci, Mazhar Gürgen Bayatiı, Ali Güneri, Tahir Büyükkörükçü, Lütfi Doğan, Korkut özal, Fehim Adak, Temel Karamollaoğlu, Ali Oğuz, Yasin Hatipoglu, A. Remzi Hatip, Abdullah Tomba (öldü), Kadir MısıroğUı, Mustafa Yazgan, Ali Rıza öztürk, Mehmet Okul. «•• Turidye l$çi Partisi Nihat Sargın, Yalçın Cerit, Can Acıkgöz, Yavuz Unal, Gündüz Mutluay, Osman Sakalsız, Peyami Arıırk, Vedat Baranoglu, Dincer Doğu, Çetin Gözaçü, özcan Keskeç, Zeki Kıbç, Neset Kocabıyıkoglu, Sdim Mahmutoglu, Nurdan Orpen, Nurettin özvans, Vedat Pekei, Alp Selek, Orhan Silier, tbrahim Sönmez. Cumhuıivet Halk Partisi Bülent Ecevit, Mustafa Üstündağ (öldü), tmadettin Elmas, Altan öymen, Metin Somuncu, Erol Tuncer, îlhan Biber, Orhan Akbulut, tsmet Atalay, Nail Atlı, Nusra Aydın (öldü), Mehmet Dedeoglu, Celal Doğan, Hüseyin Dotan, Mehmet Gümüşcü, Avni Gürsoy, tlyas Küıç, Nebil Oktay, Hayri örier, Hayrettin Uysal, Gundttz ökçün (öldü), Çeün Bozkurt. Hüsamettin Akmumcu, HUseyin Teksan, E. Muzaffer Özkan, Ismail Reoep Kücukece, H. Ali Çöğen, Nurettin Karakaya, Ahmet Sançam, Şükrü Dursun, Ziya Tümay, Mustafa Şahin, Ali Eryümaz, A. Yümaz Kuştepe, Fahrettin Işık, Hümi Baltacıoğlu, S. Nuri Ertürk, Osman Gundoğdu, Ali Türkal, Yasar Çelik, H. Tahsin Sancalıoğlu. NIZ3IH ... Türiciye Sosyatist İ$çi Partisi Ahmet Kaçmaz, Aydogan Gezer, Yalçın Yusufoglu, Bülent Tuna, Çagatay Anadol, Etem Kiper, Tektas Agaoglu, Veli Gürcan, Ali Kar, Hüseyin Hasan Çebi, Yasar Yigit, Hüsamettin Küçükah, Abdülselam Suavkçı, Cemal özden, Mehmet Yıldınm, Yasar Gökoglu, Mehmet Yazulı, Abbas özay, Mehmet Yüdız, M. Ali Tan. Sosyalist Vatan Partisi Beş yıllık siyasi yasaklılar 29 Nisan 1983 tarihli Resmi Gazete Ue yayımlanan listede 481 milletvekiline de 5 yü süreyle siyaset yasagı getiıilmişti. Ancak Ankara tdare Mahke Mehmet özler, Nurettin Yümaz, Mehmet Çanakçı, Fuat özenir, Oguzhan Liderler vepartiyöneticileri 1982Anayasası ilesiyasetten menedilmişti 5 yd önce koııaıı yasağın öyküsü BETÜLUNCULAR ANKARA 12 Eylül askeri müdahalesi Ue birlikte siyasetten çekilmek zonında bıraküan liderlerin ve parti yöneticilennın, politik gelecegi yann gece kesinlik itjramnir 7 Kasun 1982 tarihinde halkın büyük çogunlugunun oyIanyla kabul edilen 1982 Anayasası ile eski siyasilere siyaset yasagı nasıl getirilmişti? 1980'de parlamentonun feshedilmesi, siyasi partilerin kapatılmasırun ardından bir yıl sonra Milli Güvenlik Konseyi'nin karanyla oluşturulan Danısma Meclisi'ne yeni anayasayı yapma gorevi verilmesi... Olaganüstü dönemde yasanan olaganüstü olaylar.. Yasaklann takvimi 12 f|MI m* SHaJft Kuvvetler yönetime el koydu Partamsıto ve hukumet feshedüdi • 11 iyttt 1N2: Yeni anayasanın. edti siyasRere 10 yıBtk yasak geören geçici maddöeri açtktamb. IX E|W I t t f c Yeni anayasa Dantşma Mecfisi'nĞm 7 ret oyuna tcarşıbk 120 kabul oyuyia geçti 12 üye çekimser kaktı. 1f WUm 1N2: M ü Guvenl* Konseyi, yem anayasayı onayiadı. 7 k M a 1M2: Anayasa icin yaptlan hattoyfamasında vatandaşlaf yuzde 91 3 oranında kabul oyu verdBer ve anayasa yuaırluje girdi. t Kana I l t t : Genet secimtef yapddt » I t a t U M : Yere) seçlmler yapri*. 2t tfü 1 W : 10 Ide ara secirrter yapfktı. "bizim rehtaemiz yok" diyen DYP ve DSP Basbakanla ve ANAP'la kıyasıya pazarlık içine girdiler. özal, DYP ve DSP'den taviz kopara kopara, siyasi yasaklann kaldınlmasını referanduma baglayan hükme oy verme noktasına getirdi. Yasaklann kalkması için referanduma da razı olunmasıyla anayasa değişiklikleri TBMM'den geçti. Anayasa Mahkemesi'nin siyasi yasaklann referandumsuz kalkmış sayılması yolundaki muhalefetin başvurusunu reddetmesiyle birlikte "evet" ve "hıyır" kampanyası başladı. 23 Mayıs 1987 tarihinde yürilrlüğe giren Referandum Yasası'na görs, gecerli oylann yansmdan çogu "evet" ise anayasa değişikligi, bir anlamda da siyasi yasaklann kaldmlması TUrk milleti tarafından kabul edilmiş olacak. Geçici ıhaddeler açıklanıyor Danısma Meclisi Anayasa Komisyonu'nca hazırlanan yeni anayasa tasansı görUsmderinin sonuçlanmasından sonra, 18 Eylül 1982 günü tasannm geçici maddelcri açıklandı. Milli Güvenlik Konseyi'nden yazıh metin halinde göndenldiii sonralan yetkili agızlardan acıklanan geçici maddeler arasında, eski siyasilerle ilgili hükümlere yer venlmedj. Anayasa tasansı 23 Eylül 1982 Persembe günü 7 ret oyuna karşıhk 120 oyla DM'den geçti. 12 üye de çekimser kaldı. Tasan Daruşma Meclisi'nden sonra Milli Güvenlik Konseyi'nde görüşüldü. 1982 ekim ayı içinde eski siyasilere yasak getirilmesinin "üst düzeyde" düşünüldüğü kulaktan kulaga yayıhrken, bu tür haberlere gazete sütunlannda da rastlanıyordu. Gerci siyasetcilere yasak getiren anayasanın geçici maddesinin MGK'da tarosümadan geçtiği, kısa süre önce açıklanan MGK rutanaklannda da görülmüştü, ancak dönemin yöneticileri arasında eski siyasetçilerin 1520 yıl siyasi yaşamdan uzak tutulmalan görüsü agırlıktaydı. Tartısmalar sonucunda Uderierle yönetici kadrolann on yü, bazı milletvekili ve senatörlerle, Meclis dışındaki parti yönetici kadrolanna 5 yıl yasak getirilmea görüsü benimsenmisti. Milli Güvenlik Konseyi, 19 Ekim 1982 Çarşamba gOnO kabul ettiği anayasayı açıklıyor. Anayasanın geçici 4. maddesi Ue eski siyasetçiler, uzun sürecek bir bekleyise girecekerinin ilk isaretini alıyorlardı. OlağanüstO dönemden demokrasiye geçiş parlamentosunun oluşturulduğu 6 Kasun 1983'den sonra siyasi yasaklar Türkiye'de açıktan açığa tartışılmaya baslandı. Yasaklar kalkınca ne olacak? Yasaklar kalktığı takdirde, kapatüan AP'nin Genel Başkanı Safcymu Demirel ile kapatılan CHP'nin eski Genel Başkanı Bülent Ecevit, partilerinin devaraı olan DYP ve DSP'ye genel başkan olabüecekler. Kapatılan MSP'nin Genel Başkanı Necmettin Erbakaa Ue kapatılan MHP'nin Genel Başkanı Alpaslan Türkeş'ın durumlan diğer liderlerden farkb bulunuyor. Erbakan, MSP hakkındaki davada beraat etti. Ancak, anayasanın geçici 4. maddesine aykın davrandığı gerekçesiyle hakkında dava açıldı. Bu davalann bazüanndan beraat etti, bazılan ise halen sürüyor. Beraat kararlanmn savcUık tarafından temyiz edilmesi üzerine konu Yargıtay'da inceleniyor. Türkeş, anayasal düzeni zorla degiştirmek iddiasıyla idam istemiyle yargjlandığı davada, suç işlemek için kurulmuş cetenin yöneticiügini yapmaktan mahkum oldu. 11 yü 1 ay 10 gün ağır hapis cezasına çarptınlan Tttrkeş hakkındaki mahkumiyet karan da Yargıtay'da temyiz edildi. Türkeş için anayasanın geçici 4. maddesine aykın davranmakıan da dava açıldı. öte yandan, 27 Mayıs ihülalinden sonra Kurucu Meclis tarafından hazırlanarak 1S Eylül 1%1 referandumu sonunda kabul edilen 1961 Anayasası Ue DP'ülere getirilen yasaklar da Türkiye'de uzun yülar tartışıldı ve bu tartısmalar "yasalüan kimin katdırdıgı. va da kaldırtnuuhgı'' biciminde günumüze kadar geldi. 1961 Anayasası'yla, Yassıada Mahkemesi'nde ceza alan nülletvekili için "mffa ognualar bBe miUetveUU secJIeınej>ecekleı1" hükmü getırilmişti. 10 Ekim 1965 seçimlerinde tek başına iktidara gelen Adalet Partisi mevcut 239 milletvekili üt anayasayı degiştirebümek için gereken 301 oya sahip olmadığı gerekçesinin arkasına sıgınmakla suçlandı yülarca. CHP'nin desteğiyle AP'li milletvekillerinin hazırladığı yasa önerisi 14 Mayıs 1969'da 450 üyenin 309'unun oyunu alarak, anayasadaki "aftediheler bile" hükmü kaldınlmıştı. Ancak, öneri 21 Mayıs 1969'da Cumhuriyet Senatosu'ndan geri dönmüştü. 1969 seçimlerinde AP tek başına iktidar olmuştu. 12 Kasun 1969'da da DP'lilere secilme hakkını veren yasa yürilrlüğe girdi. Türkiye tşci Partisi'nin başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesi yasayı 16 Haziran 1970'de iptal etti. Sonunda mart 1974'de Meclislerde yeniden ele alınan konu, 9 Nisan 1974'de sonuçlandı. 17 Maya 1117: Anayasanın geçtei 4. ve 175. maddeterinin de^ştirlraesi TBMM'de kabul ecMdi. Gecto 4. maddemn kabutu, haftoylamast sonucu koşuluna ba^öndı. 1M7: Yasaklann kalkraası tçin hatoylaması TBMM'de çeşitli partilere mensup milletvekilleri, gerek 2969'un kaldınlması, gerekse anayasanın geçici 4. maddesinin değişürilmesi gerektigini sürekli vurguluyorlar ve bu konularda yasa önerüeri haârhyorlardı. lurgut özal hükümetinin Avrupa Topluluğu'na üyelik için resmen başvurusu DYP'nin ve DSP'nin TBMM'de grup kurmalan, 28 Eylül ara seçimlerinde DYP'nin kazandıgı başan, yasaklar konusunun sürekli gündemde kalmasına yol açtı. Bu konudaki ilk ciddi girişim, SHP, DYP, DSP ve bağımsızlann anayasa değişikligi öncrisiru TBMM Başkanhgı'na vermeleriyle gerçekleşti. Basbakan ve ANAP'ın basküan sonucu bazı milletvekillerinin öneriden imzalarını geri çekmeleri sonucu imza sayısının 134'ün altına inmesi üzerine, teşebbüs yanm kaldı. Sonralan Başbakan Turgut özal, "Siyasi ymsaUar kalkmahdır" görüşünden hareketle, başta anayasanın nasıl degiştirilecegini düzenleyen 175. madde olmak üzere siyasi yasaklann da kaldmlması için grubuna bir yasa önerisi hazırlatarak TBMM Başkanhgı'na verdirdi. Anayasa değişikliklerinin kolaylaştınlmasına SHP şiddetle karsı cıkarken, Konuşma yasağı geliyor Siyasi yasaklann dısında MGK'nın cıkardıgı 2969 sayılı yasa Ue siyasetcilere konuşma yasagı da getiriliyor ve bu yasa nedeniyle parti liderleri ve yöneticileri hakkında çok sayıda davalar açüıyordu. 25 müyon kişi sandık başına gidiyor Yann yapılacak olan halkoylamasmda 98 bin 511 sandıkta 25 milyon 760 kişi oy kullanacak. Seçmen bilgi kartlan ellerine ulaşmayan vatandaşlar, sandık kurullanna kimliklerini gösterdikleri ve seçmen kütüğünde isimlerini bulduklan takdirde oy kullanabilecekler. ANKARA (Cumhuriyet Biirosu) Eski siyasilere anayasanın geçici 4. maddesi ile getirilmiş bulunan yasaklann kaldırılıp kaldırılmamasına ilişkin halkoylaması yann yapılacak. Yurt çapında 98 bin 511 sandıkta, 25 muyon 712 bin 760 kişi yann 08.00 ile 17.00 arasında oy kullanacak. Yann akşam oy kullanma işleminin bitim saatine kadar seçim yasaklan geçerli olacak, her nevi içki alım satım ve tiiketimi ve ruhsatlı dahi olsa silah taşınması yasağı akşama kadar sürecek. öte yandan 67 ilde seçmen sayıları ve seçmenlerin oy kullanacağı sandık sayılan Yüksek Seçim Kurulu'na ancak dün akşam saatlerine doğru ulasabildi. YSK Başkanı Muammer Elçin, seçmen kütüklerinde meydana gelen karmasa ve rakamlann zamanında ulaşmamasınm, tamamen surenin azlığından kaynaklandığını belirtti. Elçin, normal olarak 6 ayda yapılması gereken işlernlerin, 2 ay gıbi kısa bir sürede yapılmak zorunda kalındığını hatırlatarak, "Gecikme personel yetersizliginden ve il, Uçe ve seçim kurullannın zamanında bilgi aktanmı yapamamasından ka>naklanıyor" dedi. YSK yetkilileri, çok sayıda seçmenin eline seçmen bilgi kartlannın geçmemesinin de tamamen mahalle ve köy muhtarlıklarmın sorunu olduğunu kaydederken, "Bu bizim dışımızda bir aksaklık" diye konuştular. YSK'da bilgisayara geçilmesi konusunda ihalenin yeni yapıldığı ve henüz fizibilite çalışmalannın ise tamamlanamadığı bildirildi. Yetkilüer, seçmen bilgi kartlan ellerine ulaşamayan vatandaşların, sandık kurullanna kimliklerini gösterdikleri ve seçmen kütüğünde isimlerini bulduklan takdirde oy kullanabileceklerini belirttiler. Seçmenlerin yann nasıl oy kullanacaklanna dair teknik bilgi ler de dün gece radyo ve televizyonda yayımlanan özel bir programla anlatıldı. Buna göre: • Yann sabahtan itibaren, oy kullanacağı sandık yerine gidecek olan yurttaş, seçmen bilgi kâğıdını veya yoksa, kimliğini sandık kuruluna ibraz ederek adını, sandık seçmen listesinden bulacak. • Daha sonra üzerinde sandık seçim kurulu ve ilçe seçim kurulunun ayn ayn mühürlerinin bulunduğu beyaz zarf ile üzerinde "T.C Yüksek Seçim Kurulu" filigranı bulunan birleşik oy pusulasını ve üzerinde "tercih" yazıh muhrü alacak. • Sandık kurulu, seçmeni, oyunu nasıl kullanacağı ve hangi durumlarda oyun geçersiz kalacağı yolunda uyardıktan sonra, seçmen oy kullanma yerine girecek. • Zarfı ve oy pusulasını alan seçmen doğruca kapalı oy verme yerine girerek, tercih ettiği bölüme "tercih" mühürunü basarak, pusulayı katlayıp zarfa koyacak ve zarfı zamklayacak. • Dışarı çıkıp sandığa zarfını attıktan sonra seçmen kütüğünde adının karşısını imzaladıktan veya parmak bastıktan sonra, sandık başından ayrılacak. Bu arada, sayım sırasında zarflardan çıkacak, muhürlenmemiş, üzerine kimlik belirten, imza, mühür veya başka bir işaret yapılmış, mavı ve turuncu zarfların ikisi de mühürlenmiş, oy pusulalan geçersiz sayılacak. Ancak, oypusulasına vurulacak "tercih" yazıh mührün mürekkebinin, katlama nedeniyle, diğer tarafa tersten "hicret" şeklinde izinin çıkması ve bunun tereddüte yer bırakmayacak şekilde görülmesi, oyun iptaline neden olmayacak. Öte yandan Bakanlar Kurulu, dünkü Resmi Gazete'de yayımlanan bir kararla, YSK, il ve ilçe seçim kurullarıyla sandık kurullarında ve seçmen kütüklerinin büro dışında yazımlannda görev alanların alacaklan gündelikleri de yeniden belirledi. Referandum çalışmalannın devlete yakiaşık maliyetinin de 6 milyar lira olduğu tahmin ediliyor. Eski siyasilerle ilgili halkoylaması yann