Katalog

4 MA YIS 1987 EKONOMİ CUMHURİYET/9 TÜRKİYE'den Döviz hesabı büyüyor, sırdaş eriyor £ * konomi Servisi Ticari bankalardaki döviz tevdiat MZı hesaplart bu yılın ilk üç ayında 535 milyon dolar artarak, 3 milyar 985 milyon dolara ulaştt. ANKA'nm haberine göre döviz hesapları, 1985'te 881 milyon dolar, I986'da ise 1 milyar 389 milyon dolar çoğalmıştı. Bu arada sırdaş hesabın gerilediği görüluyor. aJL'nm haberine göre, bankalardaki sırdaş hesapların toplamı, nisan ayı ortasmda 750 milyar liraya indi. Mevduat sertifıkası olarak da anılan sırdaş hesaplarda 1986 yılı sonunda 767.6 milyar lira birikim bulunuyordu. Sertifıkah hesapların toplamı mart sonunda 755 milyar liraya inmiştL Merkez Bankası, bugüne kadar 26.5 milyar lira gizli destek sağladı TÖBANK pahalıya padadı ANKARA (Cumhuriyel Bürosu) Mali bunyesi taahhütlerini karşılayamayacak btçimde zayıfladığı için TÖBANK'a uygulanan kurtarma operasyonunun maliyeti gün geçtikçe büyuyor. Başta Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ka>a Erdem olmak uzere yetkilüerin TÖBANK operasyonunun Hazine'ye yuk getirmediğini soylemelerine karşın bugüne kadar sadece Merkez Bankası'n. dan 26 milyar 245 milyon lira tutarında gizli destek sağlandığı belirlendi. Edinilen bilgilere göre, operasyonla TÖBANK'a ortak edilen Ziraat Bankası ve Emlak Kredi Bankası 'ndan ilerde sermayeye mahsup edilrnek uzere sağlanan mali desteklerle birükte operasyonun bugüne kadarki maliyeti 40 milyar lirayı aştı. TÖBANK'ı yakın takipte tutan ve operasyona ragmen Bankalar Kanunu'nun 64/2. maddesı kapsamından çıkarmayan Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın banka kayıtlan üzerinde yaptığı son incelemelere göre, bu banka sağlanan tüm desteklere ragmen çek ve senet ödemeleri konusunda hâlâ zorlanıyor. "Takas odası"ndan çıkabümek için Merkez Bankası'nın veya kamu bankalanrun mali desteğine ihtiyaç duyuyor. Bankalar yeminli murakıplannın son incelemeleri sırasında TÖBANK'm içine düştüğü mali sıkmtının banka sıstemi uzerinde bir panik havası veya kriz yaratmasını önlemek amacıyla Başbakan Yardımcıhğı'nın dırektıfiyle Merkez Bankası'tun TÖBANK'a gerekli desteğı sağladığı belirlendi. Hazine ve Merkez Bankası yetkililerinden alınan bılgiye göre, yılbaşından itibaren TÖBANK'ın döviz ve Turk Lirası taahhutlerinin aksaksız ödenebılmesi için Merkez Bankası, tıpkı 1983 yılında Istanbul Bankası, Hisarbank ve Odibank'a uygulanan yöntemde olduğu gibi "çtira kredisi" açma yoluna gitti. İlk olarak 3 Şubat 1987'de TÖBANK'ın 1 milyar 188 milyon liraük takas açığını kapatamaması üzerine başlatılan "iştinı kredisi" uygulamasına, daha sonra döviz ödemelerinde açmaza düşülmesiyle devam edıldiği belirlendi. Operasyonun gerçekleştirildıği 27 Şubat 1987 tarihine kadar da TÖBANK'a, çeklerinin karşıbksız çıkması, döviz ödemelerini yerine getirememesi üzerine sürekli olarak Merkez Bankası'ndan döviz ve Türk Lirası pompalandığı göruldü. Ote yandan ilk aşamada 20 milyar lirayı bulan Merkez Bankası desteğinin Merkez Bankası hesap ve kayıtlannda açıkça görulmesini önleyerek kamuoyundan gizli kalmasını sağlayabilrnek için bir formül gelistirildi. Geliştirilen bu formül uyannca, TÖBANK'a verilen "iştira kredileri" şubat ayının ilk baftası içinde, Merkez Bankası nezdindeki "Tasamıf Mevdıutı Sigorte Fonu" na aktanldı. Fon hesaplannı denge EKONOMİ NOTLARI OSMAN ULAGAY Kendi olanaklanyla takas açıklanm kapayamayan TÖBANK için Ziraat Bankası, Halk Bankası ve Emlak Kredi Bankası'ndan da sermayeye mahsup edilmek üzere toplam 14 milyar lira aktarıldığı belirlendi. Banka, döviz taahhütlerini karşılamakta da zorlanıyor. leyebümek amacıyla da sigorta fonunun TÖBANK'ta 20 milyar liralık bir mevduat hesabı açması şeklinde formül tamamlandı. Böylelikle, Merkez Bankası'nın TÖBANK'a verdiği iştira kredileri kayıtlardan çıkarıIarak Tasamıf Mevduatı Sigorta Fonu, TÖBANK'a mevduat yatınnış gibi gösterildi. Ancak, 20 milyar liralık desteğe ragmen, TÖBANK'ın sorunu yine cözümlenemedi. Mevduat çekilişleri, takas açıklan ve döviz taahhütleri için yeniden Merkez Bankası kaynağına gereksinim duyuldu. Merkez Bankası'nın mali destekleri kamu bankalannın TÖBANK'a ortak edilmelen operasyonundan sonra da bir sure devam etti ve 15 mart tarihine kadar biriken 6 milyar 450 milyon liralık Merkez Bankası alacağı da bu tarihte daha once olduğu gibi Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun TÖBANK'taki mevduat hesabır.a eklendi. Ziraat Bankası, Halk Bankası ye Emlak Kredi Bankalannın TÖBANK'a ortak edilmesi operasyonundan sonra da TÖBANK'ın takas açıklan söz konusu üç bankanın destekleriyle kapatılabildi. Sermaye arttınmı için yönetim kurulu karan olraasına karşın henuz genel kurul yapılıp sermayenın 30 milyar liraya çıkanlmasına ilişkin prosedür lamamlanamadığı için kamu bankalan sermaye paylannı odemediler. Ancak, TÖBANK sıkışıklığa düştükce her üç banka da surekli kaynak aktarımı yaptı. Kamu yatınmlannda öncelik konutlara nkara (cua.) Devlet Planlama Teşkilatı'mn hizmet yatırımları konusundaki araştırmasına göre, kamu yatmmlannda öncelik, konutlara ve genel idare binalanna verUiyor. DPT'nin araştırması, konut projelerinin yüzde 273, genel idare yatırımları projelerinin yüzde 26.2'sinin belirlenen süre içinde tamamlandığını ortaya koyuyor. öngörülen süre içinde tamamlanan yatınmlar, eğitim hizmetlerinde toplam projelerin yüzde 18.2'sini, sağlık hizmetlerinde ise yüzde 14.8'ini oluşturuyor. 19741984 yılları arasında uygulanan • 3000 projenin değerlendirildiği araştırmaya göre, konut yatınmlannın yüzde 34.6'sı, genel idare yatırımlanndan yüzde 39J% sağlık yatırımlanndan yüzde 31.2'si, eğitim . yatırımlanndan ise yüzde 27.7'si bir yıl gecikmeyle tamamlanabiliyor. Edinilen bilgiye göre, bugüne kadar TÖBANK'a Ziraat Bankası ve TÖBANK'a ortak edilen Ziraat Bankası ıştirakleri yaklaşık 8 milyar lira mali destek sağladılar. Aynı şekilde, Halk Bankası ve Emlak Kredi Bankası'nın da 3'er milyar liralık bir katkı sağladıklan öğrenildi. TÖBANK'a verilen bu paraların sermaye arttırımı sırasında ödenecek sermaye paylanna mahsup edilmesi öngoruldu. Bu arada, Merkez Bankası'nın TÖBANK'a sağladığı desteğin 26.5 milyar Iırayı bulan iştira kredileriyle sınırlı kalmadığı, bu bankanın mevduat munzam karşılık odemelerinin de faizsiz olarak ertelendiğı bildirildi. İştira kredisi uygulamasıyla ilgili olarak Merkez Bankası ust yöneticileri Cumhuriyet'ın sorusu uzerine "Bizim TÖBÂNK'ta aiacafcımız yok" demekle yetindiler. Kamu bankalan ve Merkez Bankası'ndan, bugüne kadar yapılan mali desteklerin sorunu tam olarak çozemeyeceği belirtilerek, bu operasyonun malıyetinin en az 100 milyar liraya ulaşacağı belırtildi. Enflasyoncu ANAP'ın Mumu Nereye Kadar Yanacak? 1986 yılı, dünyada olduğu gibi Türkiye'de de enflasyona kalıcı bir darbe vurmak için bulunmaz bir yıldı. Enflasyonu aşağı çekmeye birinci öncelıği veren bir hükümetın soruna doğru yaklaşması ve gerekenleri yapması halinde Türkiye'de enflasyon beklentisinın ciddı bir darbe yemesi, enflasyonun yüzde 20 d o layına, hatta belkı biraz altına çekilmesi mümkündü. Gerçekleri gören ekonomistler bunu defalarca söylediler, biz defalarca yazdık. Özal yönetimi ise şunlan yaptı: • Birinci önceliği enflasyonîa mücadeleye vermedi ve bunu itiraf etti. Üst düzeydeki yetkililer, 1986 sonunda ya da 1987 başında yaptıkları açıklamalarda söz birliği etmişçesine, "Hızlıbüyümeden vazgeçseydik, enflasyonu daha aşağı çekebilirdik" dediler. • Ara seçimleri hesaba katarak kamu yatınmlannın bol keseden desteklendiği, betona ve çukura oluk gibi para akıtıldığı, hesapsız sayıda iş makınesinin ithal edildiği bir aşırı harcama dönemı yaşandı. Petrol fıyatlarının düşmesinden sağlanan 1.5 milyar dolarlık ek olanak hep bu işlere harcandı. • Para ve kredi hacminin yüzde 25'lik bir enflasyon hedefiyle hiç bağdaşmayacak biçimde genişlemesine, iç pazarda tüketimin finanse edilmesine seyirci kalındı. • Sonunda, tamamen dışandan yansıyan olumlu etkilerin bir sonucu olarak 1986 yılı toptan eşya fiyatları ortalama artışı yüzde 2530, tüketici fiyatları ortalama artışı yüzde 35 dolayında gerçekleşince bu sonuç başan gibi gösterildi, "İşte, yüzde 25'lik hedefe vardık" dendi. • Bu iyimserlik havası içinde "enflasyonun artık tamamen kontrole alındığı" ve "1987 hedeftnin yüzde 20 olduğu" açıklandı. Bız bu hedefin çok iyımser olduğunu, enflasyon açısından 1987'nin 1986'dan çok daha zor bir yıl olacağını ve 1986 rakamlarını tutturmak için bile çok ciddi önlemler alınması gerektiğini dilimiz döndüğünce anlatmaya çalıştık. Sonunda ne oldu? Kim haklı çıktı? İşte, dört ayiık sonuçlar ortada. Hangi endekse bakarsak bakalım, bu yılın ilk dört ayındaki fiyat artışları geçen yılın aynı dönemindeki arttşların hayli uzerinde. Özellikle özel sektörden kaynaklanan fiyat artışlarında tam bir patlama söz konusu. DİE'nin toptan eşya fiyatları endeksine göre kamu kesimindeki ve özel kesimdeki fiyat artışiarımn karşılaştırılması ortaya şoyle bir tablo çıkartıyor: OcakHİSM Y9M arbşı % 64 % 9.7 % 9.6 OcakMsaa 1987 artı*ı % 7.4 % 1&6 % 123 U S M 85»t» "M aıüfi % 35.6 % 26.0 % 28.7 Msaa '88NltM XI Mtw % 19.3 % 305 % 27.2 Bu tabloda kolaylıkla görüldüğü gibi, özel kesim fiyat artışlarında bayrağı kamu kesiminin elinden almış ve arayı hızla açmaya başlamıstır. Özel kesimin bu yılın ilk dört ayında eriştigi fiyat artışı düzeyi, yüzde 50'nin de üzerine çıkabilecek bir yıllık fiyat artışı temposuna işaret etmektedir. Bu rakamlar da açıkça göstermektedir Ki, özal hükümetinın enflasyon konusundaki hedef w beyaniannı hiç kiır.39 ciddiye airıamakta, hsrkes ekonomirjski gelişmeiere Daka &K /iyatiarını belirlemektedir. "Enflasyon hedefinin uzerinde zam yapanın iflahını keserim" diye beyanlarda bulunan bakanların sözleri, artık alaycı bir gülümsemeyle karşılanmakta, yazdıkları sözde tehdit mektuplarına cevap bile verilmemektedir. Yılın ilk dört ayındaki fiyat gelişmeleri, toptan eşya fiyatlannda, bırakın hedeflenen yüzde 20'yi, yüzde 30'u tutturmanın bile bugünkü koşullarda kolay olmayacağını gösterirken, sokaktaki vatandaşı ılgilendiren tüketici fiyatlarındaki ya da geçinme endekslerindeki artışlar ise bir kez daha yüzde 4O'lı fi(Arkası 8. Sayfoda) DÜNYA'dan Reagan'dan Kongreye 'savaş* uyarısı konomi Servisi ABD Başkanı Ronald Reagan, Nakasone'yi Tokyo'ya yolcu ettikten hemen sonra yaptığı bir radyo konuşmasında, Kongreyi uyararak gümnik duvarlarının yükseltilmesinin ve diğer korumacı önlemlerin ticaret savaşına yol açabileceğine işaret etti. AP'nin haberine göre bu açıklama Temsilciler Meclisi'nde kabul edilen ABD ile buyük " ticaret fazlası veren ülkelere yaptmm uygulanmasını öngören yasa tasarısma yeni bir tepki şeklınde değerlendirildL Reagan, söz konusu yasanın Kongreden geçip masasma gelmesi halinde veto edeceğini yinelerken, Korumacı yasalar ekonomik gelişmemizi ve istihdamı ciddi bir şekilde tehdit etmektedir" dedi. IşsizUk artışında AT ikincisiyiz İş ve işçi Bulma Kurumu rakamlanna göre Türkiye'de kayıtlı işsizlerin sayısı mart itibarıyla yıllık yüzde 8.3 artış kaydetti. Eurostat istatistiklehne göre aynı dönemde Fransa yüzde 8.5 ile AT ülkeleri içinde işsiz sayısı en hızlı artan ülke oldu. DPT'ce kabul edilen isgücü verilerine dayanarak yapılan hesaplamalara göre ise işsiz sayısı martta 3 milyon kişiye ulaştı. tşsizlik oranı ise yüzde 16.1'e çıktı. EkoDomi Servisi Kayıtlı işsizlerin sayısı mart ayı sonunda 1 milyon 126 bin 199'a ulaşan Türkiye, yüzde 8.3'luk işsizlik artış oranı ile AT ülkeleri arasında Fransa'run ardından ikinci sıraya yerleşti. Eurostat istatistiklerine göre 19861987 mart aylan sonu itibanyla AT'ye üye 12 ülkede işsiz sayısı yuzde 1.8 oranında artarak 16 milyon 760 bine ulaştı. Söz konusu dönemde işsizliğin en fazla arttığı ülke yüzde 8.5'luk oranla Fransa oldu. Öte yandan a.a.'run İş ve İşçi Bulma Kurumu rakamlanna dayanarak verdiği habere göre ulkemizdeki kayıtlı işsizlerin sayısı mart ayı sonunda 1 milyon 126 bin 199'a ulaştı. Bir yü içinde yüzde 8.3 oranında büyiıyen kayıtlı işsiz sayısı 1986 yılı mart ayı sonunda 1 milyon 40 bin kişi, 1986 yüı aralık ayı sonunda ise 1 milyon 81 bin kişi idi. a.a.'run Deviet Planlama Teşkilatı'nca kabul edilen işgücü veri Kayıtlı işsizlerin sayısı martta 1 milyon 126 bini geçti İşsizlik artış hızı (%) Fransa TÖRKİVE natya B.Ahnanya İngiltere +8 5 +8.3 +6.2 +5.5 1.7 5.4 (198687 mart sonlan Uibanyia) DÖVİZ KURLARI Dovnzin Cinsı 1 ABDDoJarı 1 . jstralya Oolan " 1 A'jsturya Şilini 1 Batı Alman Markı 1 Betcıka Frangı 1 Danımarka Kronu 1 Fın Markka» 1 Fransız Frangı 1 Kottanda Rorini 1 Isveç Kronu 1 isviçre Frangı 100 Italyan Urrti 100 Japon Yeni 1 Kuvayl Dinan 1 StBrtin T S.Arabiatan Rrydi Döviz Al.ş 795.55 559.27 63.39 444.60 21.44 116.21 182.57 13331 394.13 127.59 541.93 62.20 567.03 2937.78 1326.58 21218 Döviz Satış 799.53 562.07 63 71 446.82 21.55 118.80 183.48 133.98 396.10 128.23 544.64 62.51 569.87 2952.47 1333.21 213.22 Efektif Al.ş 795.55 548.08 63.39 444.60 21.01 118.21 178.92 133.31 394.13 127.59 541.93 60.96 555.69 2879.02 1326.58 207.92 Efektif Satış 807.48 567.66 64.34 451.27 21.76 119.98 185.31 135.31 400.04 129.50 550.06 63.13 575.54 2981.85 1346.48 2T5.34 Kayıtlı işsizler nasıl arttı? lerine dayanarak yaptığı hesaplamalara göre işsiz sayısı da mart ayında 3 milyon kişiye ulaştı. Açık işsizlerle DPT'nin işgücü tanımı arasındaki oransal ilişki dikkate alınarak yapılan belirlemelere göre işsizlik oranı da 1987 yılı mart ayı sonunda yuzde 16.1'e pktı. Mart ayı sonunda işgücü arzı 18 milyon 575 bin kişi dolayında bulunuyor. Bu işgucunun 2 milyon 999 bini tannı veya tarım dışında işsiz durumunda. Bu rakama gizli işsizler dahil bulunmuyor. r C Ana gibiyar olmaz C 10 MAYIS PAZAR GÜNÜ ANNELER GÜNÜDÜR YENİ KARAMÜRSEL gibi dost olmaz.. İş Bitiren, İş Makr Büyük Fuarfı İSKÂN BAKANUĞI ları ve Inşaat teknolojisi IV. Uluslararası İş mal t4 likleri aka görün. BÜYÜKFUAR".ndaIiı K'87 C YEM KARAMÜRSEL BÜYÜK MAĞAZA YİNDIRUK VE İSKÂN BAJCANUĞf SERGİ MERKEZİ ESKİŞEHİR YOLU 8 Km. ORGANIZASYON PA2ARLAMA ve TlCARET LTD. ŞT1 T»! 143 42 2OU3 42 21 149 70*» Tel»s 25063 AFEKS TR T.Wox 143 « 2 0 İSTANBUL: ŞışlıSultarthamamKadıköyÜskudar Yeni LeventSıracevızler ANKARA : KızılayUlus IZMİR ADANA MERSİN BURSA ADAPAZARI GAZİANTEP K.DZ. EREĞLISİ AYVALIK • SAMSUN İSKENDERUN MALATYA Noi: 1) Kıbrıs gezisi kuponlarımızı alışveriş sırasında mağazalarımızdan mutlaka isteyiniz. 2) Çekiliş 9 Mayıs 1987 Cumartesı akşamı kapanış saatmde bizzat muştenler tarafmdan mağazalanmtzda yapılacaktır 3/ Yeni Karamursel Mağazalan 'yle tlanalık Reklam Ajansı mensuplan çekılişe katılamazlar.