Katalog

JBAT 1987 sek kira sorunu, salt lstanbul'un sonınu değil şüphesiz... Ne 5,5 milyonluk büyük bir kent olduğu için, konut sıkıntısının rgin biçimde hissedüdiği kentlerin başında geliyor... Yoksa bir a'nm, bir Izmir'in, bir Adana'nın kirâlara ilişkin sorunlan da ul'dan geri kalmıyor... Eskişehir'de, Erzurum'da, Sinop'ta ya nya'da da kiralann durumu pek iyi değil... ohuriyet muhabirlerinin çeşitli kentlerimizde yaptıklan araş» arda edındikleri izlenimler de bunu somut biçimde sergiliyor... •ıraVla ı konusunda Istanbul'u en yakından izleyen kent Ankara. Büsğunluğunu orta gelir düzeyindeki memur ailelerinin oluşturbaşkentde oturabilecek koşullara sahip 23 odalı bir konutun 90 ile 100 bin liradan başlayıp, yerine ve öteki özelliklerine 250300 bın lıraya dek çıkabihyor. Gaziosmanpaşa ya da Çanpbi semtlerdeki luks tanımı kapsamına giren konutlann kira A ^dana'da yıllardır uygulanan 'yıllık kira'nın peşin alınması yöntemini kimileri tarımsal nedenlere, kimileri de Amerikalılara bağhyor. Amerikalılar, ansızın 'taşınıp' ortadan yok oldukları için, Adanalı ev sahipleri, bir yılhk peşin almaya başlamışlar, sonra bu bir alışkanlık haline gelmiş. Dosyası ERHAN AKYILDIZ >ursa'da bir zamanların lüks semtleri Tophane, Yeşil, Emirsultan, şimdi "demode" oldu. İplik ve tekstil ticaretinden büyük paralar kazananların oluşturduğu yeni lüks semtler arasında Çekirge'nin bir bölümü. Süleyman Çelebi çevresi sayılabilir. Bu semtlerde kiralann alt sıriın şimdi 100 bin liradan başlıyor. B CUMHURİYET/7 e, daha yukanlarda, 300 bin, 500 bin liralarda dolaşıyor... Son ;i yıldır söz konusu semtlerde lira yerine dolar kuUaruldığına nık olunuyor... \dana usıüü kira: Bir yılhk peşin Sinop'ta ra yarışında îstanbuVu Ankara ve tzmir takip ediyon Bursa, Eskişehir, Sinop onları izliyor ir'de nir, kira artışına göre yapılan sıralamada lstanbul ve Ankaraırdından uçuncu sırada yer ahyor. tzmir'in lüks semtlerinden lyaka ve Alsancak'ta kiralar 100 bin lira ile 200 bin lira arasınîğişirken, Bornova duzeyındekı semtlerde de 70 bin lira ile 150 ira arasında değişen kiralarda ev bulabilmek mümkün olabiliIstanbui ve Ankara'da uygulanan depozito ve peşin kira isteme emleri üç aşagı beş yukan tzmir'de de geçerli. Kordon boyu cevde dolarla kiraya verilen konutlara da rastlamak mümkün... cekonduların fiyatlan da 15 bin lira ile 20 bin lira arasmda. Alipasa, Yunusemre ve Murat mahalleleri ile Aşağı Mumcu'da evler 10 bin lira ile 35 bin lira arasında kiraya verilirken, Hastaneler Caddesi, Yukan Mumcu ve Gazeteciler Sitesı'ndeki konutlar da 50 bin hra ile 70 bin hra arasında kiralanabiliyor. Erzurum'da konut kiralanırken, genellikle 56 ayhk kira peşin olarak ahnıyor. Karadeniz'in şirin kenti Sinop'ta da kiralar her geçen gün biraz daha artıyor. Sinop'taki kiralann artışında, konut sıkıntısı ve enflasyon gibi olağan nedenlerin yam sıra, kentteki Amerikahlar da oldukça etkili... Kentte genel olarak 25 bin ile 75 bin lira arasında olan kiralar, Gazi Caddesi ile Sakarya Caddesi'nde zaman zaman 100 bin liranın üzerine çıkabiliyor. Üstelik, 100 bin hranm ustündeki bu kiralann (Amerikahlara kiralandıysa) dolar olarak ahndığı da oluyor. Yeni Mahalle'nin Gazi Caddesi kesimindeki ev kiralan 50 bin Ue 120 bin hra arasında değişiyor. Aynı mahallenin iç kesimlerindeki evler ise 40 bin Ue 75 bin hra arasında kiralanabiliyor. Sakarya Caddesi'ndeki evlerin kiralan ise 60 bin Ue 100 bin hra arasında. Ince ına'da iana'daki ev kiralama yöntemlerinde, geleneksel olarak uygun bazı farklüıklar var. Bunlardan birisi kiralann bir yılhk peşin ık alınması, ikincisi de kira işlemlerinin geneüikle eylul ve ekim nkara'nın Gaziosmanpaşa ve mkaya gibi semtlerinde lüks mutların kirası 300^500 bin lira ylaylannda. İzmir'in lüks semtleri ırşıyaka veAlsancak. Buralarda ralar 100200 bin lira arasında tğişiyor. Adana'nın merkezi yerlerinde e 12 milyon liralık aylık kirâlara ıstlamak mümkün... Yabancılara övizle kirayaygın uygulamcu. 4 da yeni gecekondu hangi gece yapılacak? annda (Adanahların deyişiyle muharrem ayında) yapılmış olma. Ydlardır uygulanagelen bu yöntemlerin açıklamasını gungönnüş den biri de Bursa... Bursa'daki Uginçliğin nedenleri arasında, kentin lanalılar "tarımsal" nedenlere bağlıyorlar. Eylül ve ekim ayları son yıllarda büyük oranlarda göçlere sahne olmasının yanı sıra, Arap ı, tanm kesiminin en hareketlı dönemi olduğunu ve bu dönemde turistlerce çok yeğlenen bir bölge olmasının da etkıleri büyuk... Balkanlar'dan, Dogu Karadeniz Bölgesı'nden gelen göçmenler Burtçinin çok paraya gereksınimi olduğunu, işte bu nedenle de kirasa'run "mazbut" yapısmı degiştirirken, kent çevresmde yeni "türedi" in bu aylarda ve yılhk peşin olarak ahndığını söylüyorlar... Bu uygulamalan Amerikalılara bağlayanlar da var. Anlatüdığma semtlerin oluşmasına da yol açtılar. re, Amerikalılar TurkiyeVe yeni geldıkleri dönemde, kiraladıkla öte yandan, son yıllarda turizm adına umut bağladığımız Arap evlerden haber vermeden aynldıklan için Adanahlar "yülık peşin'1 turistler de, Bursa'daki ev sahiplerinin "kira mantığı"nda değişikntemini uygulamaya başlamışlar ve bu uygulama yıllardır süre gel hklere neden oldu. (Aynı olay tstanbul'un bazı semtleri için de iş. Şu ya da bu nedenlerle gelişmiş, ama yılhk peşin kiralama yön geçerli). Bursa ve çevresindeki bu yeni oluşumlar kentte konut sonınu açıtni, Adana'da en çok dar gelirli memur ve işçilerin belini büküyor. zellikle Adana'ya atanan öğretmenler ve öteki memurlar, milyon sından bazı değişikliklerin de hazırlayıcısı oldu ve kiralar son aylarn bulan yıllık kirayı denkleştirmede güçluk çektikleri için, tayin da belirgin bir tırmanışa geçti. Bir zamanlarfn "lüks semti" görünümünde olan Tophane, Yeşil rini köylere ve kasabalara yaptırmak için çaba gösteriyorlar. KentEmüsultan, Ipekçik ve Namazgâh semtleri şimdi "demode" oldu. rde kalanlann durumlan ise gerçekten perişan... Adana'daki kiralama yöntemleriyle ilgili bu genel bilgileri verdikten Bursa'mn ekonomik yapısı gereği iplik ve tekstil ticaretinden büyuk >nra çeşıth semtlerden örnekler sunalım. Kentteki luks ve merkezi paralar kazananlar, son 10 yıl içmde yeni yeni lüks semtlerin oluşrrleşım yerleri arasında sayılan Reşatbey ve Kurtulus mahalleleri masına önayak oldular. Şimdi Bursa'da "lüks semtler" denince, akÎ Atatürk, Gazipaşa, Ziyapaşa bulvarlannın çevresi ve Barajyolu la Çekirge'nin bir bölümu, Suleymançelebi çevresi, KaragözHacivat rmtinde yıllık kiralar 1 milyon lira ile 2 milyon hra arasında de Türbesi altı, Sırameşeler'üı üstü, Kukürtlü ve Beşikçiler semtleri geli yor. Bu semtlerdeki kiralık konutlar 100 bin liradan başlayıp, 150 ışiyor... Cemalpaşa, Tepebağ, tstiklal, Sümerevler, Yenibey ve Yurt mahal bin175 bin liraya dek çıkıyor. Aynı semtlerdeki eski yapılar da 60 •lerindeki kiralar ise 600 bin lira ile 800 bin lira arasında değişiyor. bin hra Ue 90 bin hra arasında kiracı bulabUiyor. Ne var ki bu semtYeşüevler, Barkal, Akkapı, Hürriyet, Anadolu, PTT Evleri ve Kurt lerde kiralık ev bulabilmek de ayrı bir sorun. :pe mahalleleri gibi daha uzak semtlerdeki kiralar ise yılhk 300 bin Arabayatağı, Tıp Fakültesi çevresi, Güllük ve kentüı kuzeybatısınra üe 600 bin hra arasında değişiyor. daki Ova Evleri gibi gecekondu kapsamına giren ve altyapı olanakBu arada Atatürk Caddesi Ue Ziyapaşa ve Gazipaşa bulvariann lanndan yoksun konutlarm kiralan da 25 bin Ue 50 bin lira arasınlaki bazı evlerin özellikle Amerikalılara möbleli olarak ve dövizle da değişiyor. ıraya verıldıği de belirtifiyor. öte yandan Arap turist akını nedeniyle lüks semtlerde 11,5 nülyon hra arasında değişen depozito isteği ile 6 ayhktan başlayıp 1,5 Sursa'da yıla dek çıkan peşin küa isteklerine de tanık olunuyor. Son aylarda Kira artışlan konusunda 'üginç" bir geUşme gösteren kentlerimiz möbleli olarak kiraya verilen konutlarda, eşyalann yıpranması kar Hnop'ta kiralan körükleyen bir etken Amerikalılar. Gazi ve Sakarya caddelerinde Amerikalılara 100 bin liranın üzerine kiralanan yerlerin kiralannın dolar olarak ahndığı da görülüyor. Diyarbakır'da konut sıkıntısı Kiradan kurtulmck için dar gelirli ailelerin başvurduklan en hadsafhada. Yenişehir'de evlerin kiralan Kirayu karşı gecekondu savaşı yaygm çozjitm, bir gecekondu yapıp başını sokmak için uğraş100 binlere çıkıyor. Erzurum'da kiralar mak. Ancâk bu tür hızh gecekondulaşma, hem kentlerin başıbozuk gelişmesini körüklüyor, hem de sık sık karşılaşılan yıkımlarla sorun dramatik boyutlara ulaşıyor. İşte Izmir Karabağlar Gediz Mahallesi'nde geçen yü ekim ayında yapılan bir gecekondu yıkımı sonrasında, bin dolayına ulaşmak üzere... 100 üst uste koyup evlerini inşa ettikleri tuğtaların üzerine oturmuş düfünen insanlar. Nereye gidilecek, kira canavarı nasıl altedilecek? Ya şılığı amortisman parası da isteniyor. Eskişehir'de Orta Anadolu'nun gelişen kentlerinden Eskişehir'de de durum pek farkh değil. Kentin konut sorununu çözeceği gözuyle bakUan 2 bin konutluk Yenikent Yapı Kooperatifi ve 1800 konutluk SSK kooperatif evleri de konut sorununa bir çözüm getirmedi... Eskişehir'de, Kızılcıkh Mehmet Pehlivan Cad., Atatürjc Caddesi, Istasyon Caddesi, Yunus Emre Caddesi, Dehkhtaş MahaUesi, Hamamyolu Caddesi, Akarbaşı ve Vişnelik mahalleleri Ue Yalman Adası çevresindeki konutlann kiralan 75 bin hra Ue 125 bin hra arasında değişiyor. Çamlıca, Bahcelievler, Emek, Yenidoğan, Kumlubel, Odunpazarı ve Şeker mahallelerindeki konutlar ise 5060 buı liraya kiralanabiliyor. Kent merkezinden uzak, Yenidoğan, Işıklar, Ertuğrulgazi, Dere, Kurtulus mahallerindekı konutlann kiralan da 25 bin ile 50 bin hra arasında. Orta dereceli okulların bulunmadığı, ulaşmak için iki araç değiştirUen Fevzi Çakmak, Esentepe, Yeşiltepe ve Şirintepe'deki konut kiralan da 15 bin Ue 25 buı lira arasında değişiyor. Zincirhkuyu ve Takkalı gibi daha uzak semtlerdeki sağhk koşullanna uymayan, tek katlı, kondu türü evlerin kirası da 5 buı ile 10 bin lira arasında. Yeni tamamlanan Yenikent ve SSK kooperatıf evlerindeki konutlann en düşük kirası ise 40 bin liradan başlıyor. Son birkaç yıldır Eskişehir'de de 36 ay arasında değişen peşin kira ve 250 buı liraya kadar depozito da istenmeye başladı. dayı Mahallesi'nde 25 bin Ue 50 bin, 24 Evler'de 25 bin Ue 35 bin, 18 Evler'de 35 bin ile 60 bin, Camiikebir Mahallesi'nde de 50 bin Ue 80 bin hra arasında kiralık ev bulmak mümkün. Söz konusu kiralann yam sıra Sinop'ta 6 ayhk kira karşıhğı depozito ve 6 ayhk kiranın peşin olarak alınması gibi yöntemkr de giderek yaygınlaşıyor. Diyarbakır'da Diyarbakır'da da konut sıkıntısı had safhada. Bu sıkıntı dolayh olarak kiralann da artmasına yol açıyor. Kentte bir iki odalı derme çatma gecekondular bile 25 bin ile 30 bin hra arasında kiraya venliyor. Suriçi'ndeki evlerin kirası 25 bin Ue 40 bın, Bağlar'daki evlerin kirası 30 bin Ue 60 bin. Yenişehir'deki evlerin kirası da 50 bin lira Ue 100 bin hra arasında değişiyor. Diyarbakır'daki ev sahipleri de, 2 aydan başlayıp bir yıla kadar çıkan peşin kira ve üç ayhk kira karşüığı depozito istiyorlar geneUikle. Diyarbakır'da hemen her kira sözleşmesinde istenen bir başka şey de, "tiiccardan saglam kefi]."... Konya'da Konya'da da kiralann durumu öteki Anadolu kentlerinden pek farkh değil. Kentte kiralık konutlar, semtine, kaloriferli ya da sobah oluşuna, büyüklük ya da küçükluğüne göre 20 buı hra ile 80 bin hra arasında kiraya verilebiliyor. Ev sahipleri geneUikle 6 ayhk kirayı peşin, 150 bin hra Ue 200 bin lira arasında değişen bir parayı da depozito olarak ahyorlar. Konya'nın kira olarak en pahalı semt yeri, Aydınhkevler, tstasyon Caddesi ve Mercan Yemyol. Bu semtlerdeki kaloriferli konutlar 5080 bin hra, sobalılar da 3040 bın liraya kadar kiraya veriliyor. lstanbul dışındaki 9 kentten örnekler sunduğumuz, kira sorunlanna Uişkin izlenirnleri uzatmak mumkun... Ne var kı sayılardaki bükaç kuçuk değişikhguıi dışında, değişen pek bir şey yok.. Peşin kiralar, depozitolar, dolarla ya da markia kiraya verme yöntemleri hemen tum Anadolu kentlerine yayılmış gibi... Efzurmri'da Doğu Anadolu Bölgesi'nin merkezi görünümündeki Erzurum'da da kiralarda son birkaç yıldır belirgin bir tırmanma var. Kentte tek gözlu, sağhksız ve tapusu olmayan gecekondular 4 üe 8 bin hra arasında değişen fi^tlarda kiraya veriliyor. Aynı bölgedeki tapulu ge Alttnşehîr gecekondulan altınla mı tartıhyor? İstanbulKüçükçekmece'nin ilerisindeki Altınşehir türedi gecekondu bölgelerinden birisi Bu semtteki 10 dükkândan 9'u ya arsa emlak komisyoncusu, ya da gecekondu malzemeleri satan nalbur... Düzenli altyapısı olmayan bu bölgedeki kiralar bile, 4050 bin liradan başlıyor. Konut sorunu, Turkiye'nin gundemindeki en önemli sorunlardan biri... 3 milyon dolayındaki konut açığı, ulkede her yıl 350 bini aşkın konuta gereksinim oluşu, bu sorunun her yıl giderek daha da büyumesine yol açıyor... Sorun, bir "istemsunu" sorunu olduğundan, buyuk kentlerdeki kiralar da 100 binlerden başlayıp. milyonlara dek tırmanabiliyor... Kırsal kesıraden buyuk kentlere göçenler ise, konut sorununu, çağdaş gereksinimlere yanıt vermeyen, küçuk, ilkel konutlar üreterek çözumlemeye çahşıyorlar... Büyük kentlerin çevrelerinde dalga dalga, "başıbozuk" gecekondu semtleri oluşuyor... Politik çıkarlar uğruna, dönem dönem gecekondulara tapular dağıtıhp, sanki bu başıbozukluğun yasallaşmasına ödun veriliyor. Bu hoşgörüden guç alan çarpık kentleşme de gıderek daha buyük boyutlara ulaşıyor. Hiç akla gelmeyecek bölgelerde yeni yeni gecekondu mahallelerine rasthyorsunuz. İşte bu tur semtlerdeki tek odalı gecekonduların kiralan bile 4050 bin liradan başlıyor... ıstanbul, Kuçukçekmece'nin ilerisindeki Altınşehir de işte bu "türedi" gecekondu semtlerinden biri... Geçmişi birkaç yıldan öteye uzanmayan Altınşehir'deki on dükkândan dokuzu ya arsaemlak komisyoncusu ya da gecekondu yapımında kullanılan malzemeleri satan nalbur... Biriket, tuğla, kapı, pencere çerçevesi, çatı örtüsu için kiremit, kısaca bir evin yapımında kullanılan her tür inşaat malzemesini bulabiliyorsunuz bu dükkânlarda. Akmşehir'in zaman zaman gölcükler oluşan çamurlu sokaklannda yurudünüz mü, adım başında ya gecekondu inşaatlanna ya da yeni tamamlanmış gecekondulara rasthyorsunuz... Dışandan baktığımızda henuz kimsenin yaşamadığım sandığımız, yeni bitmiş bir gecekondunun kapısı aralanıp da, içinden iki çocuk çıkınca anhyoruz, ıcerıde birilerınin yaşadığını... tnşaat malzemesi satan dukkânlardan birini çalıştıran gence, "Altınşehir'de kiralık konut olup olmadıgını" soruyoruz. "Çok zor bu\ALBURDAN GEÇİLMİYORGecekondu yapımı bazı semtlerdelursunuz, herkes kendi konutunu >apıyor" diye yanıthyor bızı... öylesine ilerigitmis ki, birçok dukkân gecekondu yapımında kulla Altınşehır'in diz boyu çamur sokaklannda bata çıka ilerlerken, nı'ucak malzeme satışıyla geçiniyor. İşte Altınşehir'de bu türden acaba bölgeye neden "Altınşehir" adı verildı diye duşunuyoruz... Ve bir dukkân. Tuğla, kapı, çerçeve, kiremit ve oteki inşaat malze bu duşüncemizı yansıttığımız bir Altınşehir sakinimn yanıtı ise, "Buranın gecekondulan altın gibi kıymetlidir de ondan" oluyor... meleri... (Fotoğraflar: UĞUR GÜNYÜZ) • • " ~ ™ ^ m m m ™ j~~~»n J M a ^ ~ ~ ~ İ ~ W ~ İ ~ ~ K 1~İM3> StRECKK BİR ODA, BİR SOFAKonut kiralannın giderek tırmanması, yasal ya da yasadışt, gecekondu turunden yapılann da çoğalmasına yo açıyor. Bof bir arazide, bir <abah kalkıp bakıyorsunuz ki, derme çatma bir oda, bir sofa bir kondu vukselivermiş.