Katalog

iUBAT 1987 CUMHURÎYET/7 fflll i * m, lf/f r t s i n m ı\mv ^ Ç'İ' kapatılabilmesi için 3S0 bin ko^ l\MJ,jJWİ UIIIJUI n u t gerekiyor her yıl. Kira sorununun çözumtebilmesi konut açığının kapatılmasına bağlı. Çeşitli kooperatiflerin, özel muteahhitlerin yaptığı kotlar ise açığt kapamaya yetmiyor. Işte Küçükçekmece'de yapımı hızla sürdürulen bir inşaat. Onuızdeki aylarda tamamlamp mustakbel sahiplerine sunulacak. Ancak hızla artan inşaat fiyatları orta•eğin evsahibi olma umutlanm giderek yok ediyor (Fotoğraf: UĞUR GÜNYUZ m onut a mn Kira sorunu, kırsal kesim insanırm , tstanbul tslamiyeti yuşaynn aileye'i'%%1 Kırsal kesimde pratik çözüm değil... Koyde, kasabada, sorunu Kuştepe semtinde bir ev. Pencereye asılan kirahk daire ilanı, artık kira ola ytnın, yalmzca "çocuklu, çocuksuz"gibitoplumsalkategorilere de ğil, dinsel faktorleri içeren ideolojik boyutlara da vardığını gosteri yor. Kirahk ev bulma olanağının sınırları ivice daralıyor. 3 Günümüz Türkiye'sinde özellikle büyük kentlerde yaşayan insanın (Ister kiracı, ister kiralayacak konutu bulunan mal sahibi oln) bir yığın derdi, sıkıntısı var... Kiraaların derdi ortada; yüksek kiralar... Bir de, büyük çoğunJun, bu yüksek kiraları ödeyecek gelir düzeyinde olmaması... An^acağınız, delik büyük yama dar... Teraziyi alıp, bir kefesine 3 milyona yaklaşan konut açığını, her yapılan 350 bin yeni evliliği, giderek doruklara tınnanan inşaat ıliyetlerini, 100 bin liradan başlayıp milyonlarda dolaşan ev kilarını, öbür kefesine de işçinin, memurun, küçük esnafın, daha ığrusu Türkiye'de yaşayan büyük çoğunluğun gelir düzeyini koyığunuzda, delikle yama arasındaki ters orantı, hatta çarpık orankendihğinden ortaya çıkıyor... Kiralayacak konutu olan mal sahiplerinin derdi ise, değeri mil>nlarla ölçulen mülklerini kiraladıklannda karşılığını mallannın tğeriyle doğru orantılı olarak alamamaları... K, yaşayan insanlarımız kendi toprağında, kerpiç kerpiç ustüne, taş taş ustune koyup yaptığı ya da yaptırdığı evlerde surduruyor yaşamım. Çocuklanm everdi mi de iki göz oda daha ekleyip konut sorununu çozumlemeye çalışıyor. Ama içinde bulunduğu koşullar çağdışıymış, pek umursamıyor bunu. Onun için onemli olan başını sokacak bir çatı altının bulunması.. Yabancılara kirahk ev ilanlan hızla artıyor ,'ıra Dosyası'nda az da olsa ev sahiplerinin mağdur olduğu durumlar ortaya çıkıyor. Ankarah Ayla Hanım, îstanbul'a taşmmak zorunda kalınca, orada kirada olan evine taşmmak ister, ancak mahkeme uzayınca 30 yaşındaki oğluyla yeni evlenen kızının evinde yaşamak zorunda kalır. Dosyası ERHAN AKYILDIZ Ev sahipleri 'yabancı kiracı' istiyor Yıllardır bir türlü dizginlenemeyen enflasyon, her yıl giderek buılyen konut açığını karşüayacak düzeyde konut üretüememesi, mülk üıiplerini enflasyonla mücadelede yeni yeni yöntemler aramaya itior. Bu arada olanlar da dar gelirli kiracılara oîuyor... Konut sahiplerinin evlerini, dövizle veya döviz karşılığı Türk paasıyla, ya da altınla kiraya vermesinin ana nedeni, enflasyonla muadele... Yargıtay kararlanna göre yüzde 20 ıle yuzde 30 arasına değişen kira arttınmlan, her şeyden önce, değeri milyonlarla ölülen konutların sahiplerini tatmin etmiyor... Bu tatminsizliğin bir onucu olarak da ev sahipleri, ya eski kiracılarını evden çıkarmaya orluyor, ya da anormal kira aîtışı istekleri öne sürüyorlar... Evlerini yeni kiraya verecek konut sahipleri ise, daha şanslı onlaa göre.. Yapacakları iş, gelecekte, "enflasyonla mücadele" ya da 'Kiracıyı evden çıkaramama" gibi guçlüklerle karşılaşmamak için, teni yöntemler gehştirmekten ibaret... ürayı dövizle ödüyorlar, uzun süre kalamıyorlar, çıkarılmak istenince yerli kiracı gibi direnemiyorlar Dolar, mark devrede önceleri, "lüks" semtlerde uygulamaya giren bu yeni yöntemerden ilki, evleri dolar ya da markla kiraya vermek... Başta tstan Bir hadının mucizesi Soldan sağa, baba KâmilArı, 40 bin lira ayhkla evi geçindirme mucizesini gerçekleştiren tekstil işçisi bayan Zekiye An, 7 çocuğundan 5 tanesi fotoğrafta (ikisi dışarıda olduklan için fotoğrafta yer alamadı), Zekiye'nin gorumcesi Ayşe ve aile reisi halen işsiz olan Mehmet An, çahşıp çabalayıp kiradan artan parayla almaya ancak güçleri yeten ekmeklerle bir arada goruluyorlar. (Fotoğraf: OSMANŞENKUL) azetelerde yabancılara kirahk ev ilanlan son dönemlerde hızla çoğaldı. Bunun bir nedeni enflasyon, diğer nedeni de ev boşaltma kolaylığı. Yerli kiracının evden çıkarılması, deliliyle, şahidiyle en iyimser şartlarda bile 1 seneyi bulduğu için ev sahipleri 'yabancıları' tercih ediyorlar. bul, Ankara, tzmir ve Adana olmak üzere bazı Anadolu kentlerinde giderek yaygınlaşan dövizle kiraya verrae yönteminin bir başka nedeni de, kiralayacak kişilerin yabancıolması... Çeşitli NATO tesislerinde çalışan Amerikalılar, son birkaç yıldır turizmimiz adına umut bağladığımız Araplar, 2.Boğaz Köprüsu'nun yapımı için gelen Japonlar, ya da çeşitli kuruluşlarda çalışan yabancılar, oturacaklan konutları dolar ya da mark ödeyerek kiralıyorlar... tşte, Önceleri yasa uygun olmadığı için gizli gizli yurütülen, ancak daha sonra özal'ın uyguladığı ekonomik politikayla özgürlüğüne kavuşan, "dövizle kiraya verme" yöntemi, enflasyonla mücadele için yeni yeni arayışlar içindeki ev sahipleri için bir can simidi oldu... G 7 çocuklu Zekiye: 40 bin lira ayhk, 15 bin kir An aıtesının reısı, Mehmet An... Mehmet'm herhangı bir gelirı yok. Çunku ışsız... Mehmeı'm karısı Zekiye ise bir teksııl atolyesınde çalışıyor. 10 kışıden oluşan An aılesmde çalışan tek kışı olan Zekiye'nin bir ayda elıne geçen para ise 40 bin lıra... Mehmet Arı'nın karısı, babası Kâmil An ve çocuklanndan oluşan 10 kışılık aılesı, tstanbul'da bir gecekonduda surduruyor yaşamım. Gecekondunun dışarıda bir de mutfağı \ar... Anlar'ın ust uste yaşama saıaşı verdıklerı "bakla sofası" bile olmayan bu "nohut odaya" verdıklerı aylık kira ise 15 bin lıra. Zekiye An aldığı 40 bin lıranın 15 bin lırasını kiraya rahk Daire" biçimınde çıkan Turkçe ilanlann yerıni doğrudan Ingılizce ilanlar almaya başlamıştı... verınce, gerı kalan 25 bin lıra ıle guçlerı ancak ekmek almaya yetıyor... "Beterin beteri vardır'' dıye duşunuyor olınalılar kı, tuın olumsuz koşullara karşın Arılar yaşamlarından yıne de memnunlar. An ailesının oıurduğu bu gecekondunun, bulunduğu bolgeden 2. Boğaz Koprusu'nun çevre yolu geçıp yıkılma olasıhğı da var... Zekiye Arı'nın ruyalanna gırıp uykularım kaçıran da ışte bu olasıhk... "Eğer bu ev yıkılırsa yandık, başka bir yer kiralamaya kalksak 3040 bin liradan aşağıya yer yok. Bizim gucumüz ekmek almaya bile yetmiyor" dıye yakınıyor. Ev Bekçisi Fehmi Akar." Madalyonun bir yüzünde kiracılar vardı. Ve ev sahiplerinin anormal kıra isteklerinden, evlerinden çıkmaya zorlandıklarından, yenı bir ev tutmanın hemen hemen olanaksız olduğundan yakınıyorlardı... Oysa bir de madalyonun öteki yüzü, ev sahipleri vardı... Ve on lar da dertliydi... Birçoğu, konutunun değerinin milyonlarla ölçül duğünü, oradan gelecek kiranın yaşamlarmı sürdürebilmek için ge rekli olduğunu anlatıyorlardı yanıp yakılarak... Aralarında gerçekten kendi evine gereksinimi olduğu halde, için deki kiracıyı yülardır çıkaramamaktan yakınanlar da vardı... Bunlardan bırı de Ayla S. Hanım'dı. Yıllarca eşi ve iki çocuğuy la Ankara'da oturmuş, ama beklenmeyen gelişmeler olmuştu yaşa mında... Sonrasını anlatması için sözü Ayla Hanım'a bırakalım: "Eşim asker olduğu için yıllarca Ankara'da yaşadık. tstanbul Le vent'teki Ordu Yardımlaşma Kunımu'nun yaptırdıgı 0>ak Sitesi'n deki evimizi de kiraya venniştik... Sonra kocam emekli oldu, kı nm da eMenip tstanbul'a yerleşti... Eşim emekli olduktan sonra ts tanbul'a gelme>i duşunduk ve kiracumzdan evi boşaltmasını iste dik. Ancak konuşarak anlaşmak murakün olmadığı için mahkemt lik olduk. Mahkememiz devam ederken eşimi kaybettim. O gflnle de oğlum da nişanlandı \e tstanbul'da bir iş buldu kendine. Benlı tek başıma Ankara'da jaşamam mumkun degildi. Biitön bnnlaı kanıtlavan belgeleri mahkeme>e sundum. Aylardır mahkemenin st nunu bekli}onım. 30 yaşındaki oglumla, yeni evlenen kızımın e>1nd oluru>oruz. Mahkemenin lehımize sonuçlanmasına baglı herşey.' Ayla Hanım örneğinde olduğu gibi, kiracılar kadar, ev sahıple rinden de dertli olanlar vardı... Ama ev sahipleriyle kiracıların der leTİni terazinın kefelerine koyduğunuzda, kiracıların dertleri dah bir ağır basıyordu..., Kadm tekstil işçisi, kocası işsiz, 10 kişilik ailede çalışan yalnızca o, hepsine bakmak zorunda Degişen kiracı tipi Artık, buyuk kentlerin lüks semtlerındeki konutlar için aranan "kiracı tipi" değişmişti... lstenen kiralar, Türk parasına vuruldu L slami yaşayan aileye daire ilanında 40 bin aylık, 100 bin "depozit" gibi geleneksel şartların yanında, tanınmış camı cemaatinden kefil bulmak ve İslami yaşayan aile olmak gibi şartlar, kiraaların karşılaştığı zorluklara ilginç bir boyut ekliyor. Bazı ilanlar İlanlar arasında her gun bir kaç tane; "Flat 4 bedroom livingroom. Rumelihisan and Anadoluhisarı. 750 Dolar..." Ya da. "Flat let to foreignersdiplomats, at EtilerUpper Bebek" türünden tngilizce yazılmış ilanlara rastlanıyordu... Komisyoncu vitrinlerini susleyen "Japonlara Kirahk", "Yabancılara Kiralık Ev" ya da doğrudan doğruya Arap müşterilere seslenen Arapça yazılmış kıralık ilanlan da işin cabasıydı. Ev sahiplerinin evlerini dövizle yabancıya kiralamalannmenflasyonla mücadelenin dışında bir başka yararı daha vardı... Yabancı kiracı, her şeyden önce kalıcı muşteri değildı... Yabancılar, geçici görevle geldikleri Türkıye'den birkaç yıl sonra ayrılıyorlar, ev sahipleri de evlerini başka bir kiracıya daha yüksek fiyatla kiralamaolanağına kavuşuyordu... Evin her boşalışından sonra yeniden kiralanması demek, yeniden alınacak depozitolar, yeni peşin kiralar, kısacası yeni toplu paralar demekti... Yerli bir kiracının evden çıkarılması ise öyle pek kolay bir olay değildi... Tanığıyla, deliliyle her şey hazır olsa bile, en azından bir yıla yakın bir sure devam eden mahkeme sonucunda evden çıkarılabilıyordu kiracılar... Işte bu nedenle yeğlenen genellikle yabancı kiracılar oluyordu... ğunda 500 bin lira ıle 1 mılyon lıra arasında değişiyordu... Üstelik 23 milyon liradan başlayıp 10 milyon Hraya dek çıkan peşin kira ve depozito gibi ağır parasal istekler de vardı... Peki kim kiralayacaktı bu konutları? Ayda 1 milyon lira kira verebilmek için o kişinın aylık gelirının en azından 2 ya da 3 milyon lira olması gerekirdi... Ote yandan Turkiye'de yaşayan insanların gelir duzeyi de ortadaydı... Kaldı ki bu kadar parayı ödeyebılecek güçteki kişiler rahatlıkla bir konut sahibi olabilirdi Türkiye'nin bugünku koşulları içinde. "Bu kadar kirayı odeyebilecek, geri>e kim kalıyordu?" sorusunun yanıtı ise açıktı: Ya yasadışı yollardan kolay para kazananlar, ya da paraları Turk parası karşısında çok değerlı olan yabancılar... Bu gelişmelenn bir yuzu gazetelerın kuçuk ilan sayfalarına da yansımaya başladı... Kirahk ilanlar arasında önceleri "Yabancılara Ki isteklerine ayak uydurmaya çalışıyor, ya da kendi ödediği kira ile ev sahibinin istekleri arasındaki uçurum giderek buyüdüğü için mahkeme kapılarına duşüyordu... Luks semtlerde başlayan bu gelişmenin, öteki semtlere yansıması da pek gecikmeyecekti... Belki şimdilik kenar semtlerde dolarla, markla ev kiralanmıyordu ama, döviz karşılığı Turk lirası ya da altınla kiralama olaylarına rastlanıyordu tek tük... Bir iki yıl öncesinin 2030 bin lira olan ev kiraları 100150 bin liraya çıkmıştı... lstenen peşin kiralann ve depozitolann ise yanına vanlacak gibi değildi... "Kira Dosyası"nın hazırlanması aşamasmda bir olgu daha dikkatimizi çekti... Kimi ev sahibi, kiracı seçiminde, bir iki yıllık peşin, depozito ya da yüksek kira gibi, maddesel değerler ararken, kımileri de parayı daha bir ikinci planda tutup, kiracının yaşam biçımi ve dinsel inançlanyla ilgileniyordu... Bu tür kiracı ya da ev sahibi arayanlann istekleri kendi ınançları doğrultusunda yayın yapan gazete ve dergilerde de açıkça sergileniyordu. Soz konusu gazete ve dergilerde sık sık rastlanan "Kiralık Daire" ya da "Kiralık ev aranıyor" ilanlarının ilk koşulu "Mıiteyeddin" (Dindar, dinine bağlı) olmaktı... Cemaatten bir kefil Bu tur kiracı isteklerinin en ilginç örneği bir sure önce Cumhurıyet'te sergılendı.. Arkadaşımız Halıl Nebiler'ın bırıncı sa\fadan çıkan haberinde, Kuştepe'nin Yoncapazar Sokağındaki bir daırenın penceresıne yapıştırılan "Kiralık Daire" ilanı da fotoğraflanmıştı... tlanda yazılanlar şöyleydr. "KİRALIK DAİRE. İSLAMİYETİ YAŞAYAN AtLE İÇİN. 1 Aylık 40.000 2 Dibizot 100.000 depozito demek istiyor) 3 S aylık peşin 4 Tanınmış cami cemaatından kefil. Eski kiracüarm mücadelesi Buyük kentlerin luks semtlerinde gelişmeler böyle surerken, aynı semtlerde yıllardır oturan eski kıracılarla ev sahipleri arasında da amansız bir mücadele başlamıştı... Eski kiracı, eğer gucu yetiyorsa, son birkaç yıldır hiç beklenmeyen bıçımde fırlayan yüksek kira StİRECEK