Katalog

20 ŞUBAT 1986 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 g YAYIN DÜNYASINDA İNCELEME ARAŞTTRMA YÖNETEN ŞAHİN ALPAY HAYVANLAR İSMAtL GÜLGEÇ Çağdaş dilbilim kurucusu: Saussure Monathan Culler, SAUSSURE, Çeviren; Nihal Akbulut, Afa Çağdaş Ustalar Dizisi 8, Ekim 1985 TAHSİN YÜCEL Ferdinand de Sanssare'ttn (18571913) Genel Dilbilim Dersleri'nın her bakımdan olağanüstü bir yazgısı vardır. En ilginç yanı da azannın yazmadığı bir kitap olmasıdır: Ün1Q dilbilimcinin Cenevre Üniversitesi'ndcki derslerinde öğrencilerinin tuttuğu notlardan oluşturulur, ölümündcn üç yıl sonra, 1916'da yayımlanır. Ama, Saussure'ün derslerini izleyen kayıtlı öğrenci sayısı hiçbir zaman yılda onikiyi aşmadığı gibi, kitabı da uzunca bir süre fazla ilgi uyandırmaz. Ne var ki, 3O'Ju yıllara doğru Saussure'ün ününün ve etkisinin hızla yayıldığı, 50'li yülara doğru da yapıtının yalnız dilbilimin değil, bütün insan bilimlerinin bakış açısını kökünden yenileyen, devrimsel bir yapıt olduğu görülür. Nerdcyse bütün cagdaş dilbilim bu yapıttan kaynaklanır, insan bilimlerinin değjşik dallannda önemli gcüşmeler sağlamış birçok bilimadamı bu yapıttan esinlenir. Kısacası, Genel Dilbilim Dersieri çağdaş insan bilimlerinin kaynağında yer alan birkaç temel yapıttan biri, belki de birincisidir. Culler'in Saussure adb kısa incelemesinin dilimize çevrilmiş olmasını sevindirici bir olay saymak gerekir. incelemesinin kısalığına karşın, Culler birkaç amacı birden gerçekleştirmek ister; Saussure'ün yasamı ve kişiliği konusunda bildiklerimizi toparlayıp aktarmak, yapıtının temel kavramlannı, temel yönelimlerini açıklamak, bu kavram ve yönelimlerin önemini ve çağdaş insan bilimlerinin kaynağında yer alan öteki öncülerinkilerle (Durkheim ve Freud) yakınlığını saptamak, gunumüz insan bilimlerinde Saussure'den kaynaklanan yeni bir yorum katmadan özetler. Aym biçimde, gene herhangi bir özgün yorum getirmeden, dilin bir bağıntılar dizgesi olması ve göstergenin nedensizliği konulanm, dil / söz, dizi / dizim, gösteren / gösterilen, artsüremlilik / eşsüremlilik karşıtlıklanm bol bol örnek vererek, basarıh bir biçimde açıklar. Ancak, bunu yaparken, arada bir okuru duraksatan bir yol tutar: Saussure'ün ölümünden epeyce sonra kurulmuş olan sesbilimin kimi verilerini, Saussure'ün izleyicileri olmakla birlikte, onun kuramını daha da geliştirip dizgeleştirmiş olan kimi ünlü dilbilimcilerin, örneğin bir Hjelmslev'in, bir Benveniste'in ya da bir Marttnet'nin düşünce ya da örneklerini, bu kuramalann adlanm anmadan, Saussure'ün görüşleri ya da Saussure'den esinlenerek kendisinin yaptığı yorumlar, bulduğu örnekler gibi sunar. KtM KİME DUM DUMA BEHtç AK lyt ıt/t Yaa. ts\t öy Phmtfle aym ytrâtyi^ nanl anfcabılıt/omvmn: Tiirk okuru ve Saussure BLrim okurumuz da bu büyük yapıta pek yabancı sayılmaz. Bilindiği gibi, Genel Dilbilim Dersieri ni 1976 yıhnda Prof. Dr. Berke Vardar büyük bir başarıyla dilimize kazandırmış, geçen yılda da bu önemli çevirinin ikinci basımı yapılmıştır. (Birey ve Toplum, Mayıs 1985). Arada bir Saussure'dcn söz açan, yapıtı ve katkılan üzerinde bilgi veren, yorum yapan düşünürlerimiz, bilim adamlanmız da vardır. Şu var ki, Saussure'ün ve Saussure'cü düşüncenin önemi göz önüne alınınca, bu katkılan yeterli sayTiak zordur. Bu açıdan bakılınca, Jonathan Ünlü dilbilimci Saussure'ün Genel Dilbilim Dersieri adlı büyük yapıtı başarıyla dilimize çevrilmiştir. Arada bir Saussure sonrası Saussure'den söz açan, yapıtı Böylece Culler, Saussure sonrası genel dilve katkılan üzerine bilgi veren, bilimi Saussure'le özdesleştirir. Saussure'den yorum yapan düşünürlerimiz, sonra gelistirilen genel dilbilim kuramlan kobilimadamlarımız da vardır. Şu nusunda verdiği bilgilerin sığhğı ve sınırhhğı da bu kuramlara fazla değer vermediğini var ki, Saussure'ün önemi göz ya da bunları yeterince tanımadığını ortaya önüne alınınca, bu katkılan koyar. Aynı biçimde, göstergebilim konuyeterli saymak zordur. Bu sunda söylenenler de eksik, yetersiz, hatta açıdan bakılınca, Culler'in yer yer tutarsızdır. GöstergebUimi Saussure incelemesinin dilimize çevrilmiş muştulamıştır, ama bugün oldukça zengin bir geçmişi bulunan bu bilim dalında doğolması sevindiricidir.99 rudan Saussure'e bağlayamayacağımız pek gelişmeleri ve Saussure'ün kaçınılmaz olarak doğacağmı muştulayıp ana cizgileriyk tanımlamaya çalıştığı yeni bilim dalı, yani göstergebilim alanında sağlanan ilerlemeleri belirleyip değerlendirmek. ? ff dta'ıi' nı&rnır / , hem onvn daha dtğıp A c£ı/reiı Vltr. Pek fioat y * bıfer fek afardık $,mdı ıkmnz Je bırer V/deo a/dk. /şftASanra </eğn> g kalmadı bv arvlar... H&n w&. Onvnk, VH5. f Culler'in izlencesi Görüldüğü gibi, ilginç bir izlencedir Culler'in izlencesi. Ama ne ölçüde gerçekleştirilir? Saussure'ün yasamı ve kişiliği konusunda bıldiğimiz çok az şeyi herkes gibi Culler de çok kavram ve yöntem geliştirilmiştir. Culler, bunca gelişimi yok sayarcasına, göstergenin nedensizliği, dil / söz karşıthğı gibi verileri bu dalın temel kavramlan biçiminde değerlendirerek kendince sonuçlar çıkarma yolunu tutar. Ama çok da uzaklara gidemez. Maç boyunca kalecisiyle paslaşmakta dayatan bir oyuncuyu düşündürür. Jonathan Culler'in Saussure'ünü okurken, bu yapıtın öncelikle bir tanıtma kitabı olduğunu, Saussure sonrasına ilişkin saptamalannın fazla bir önemi ve erimi bulurtmadığı göz önünde tutmak yararlı olacaktır. PtKNİK PtYALE MADRA SÜRELİ YAYINLARDAN "Tarih ve Toplum"da Braudel Günver: Fatin Rtiştü'nün dramını anlatmak istedim Emekii büytikelçi Semih Cünver'in diplomat yaşamını anlatan Tamnmayan Meslek'i (Ankara, 1984) izleyen ikinci kitabı Fatin Rüstü Zorlu'nun öyküsü Bilgı Yayınevi tarafından yayımlandı (Ankara, Kasım 1985,164s.)Arkadaşımız Jülide Gülizar, Gtinver'leZorlu'nun öyküsü üzerine konustu. SEMIHGONVER PIÛPT ç,ac uoş OUBILIP y ) Seçkin tarih dergisi Tarih ve Tophun son sayısında, geçen kasım ayında ölen Fernand Braudd'e (19021985) geniş bir yer ayınyor. Mebmet A. Kılıçbay'ın "Annales Okulunun Sonuncu Piri" başhklı yazısı yanında, Braudel'le yapılan son soyleşi; ölümünden birkaç hafta önce yayımcısına teslim ettiği son eserinden bir bölüm ve Akdeniz, Mekan ve Tarih adlı eserinin giriş bölümü veriliyor. Metinleri•dilimize çeviren Şirin Tekeli, "Aynı anda hem siyasal hem de entellektüel bir kanyer yapamazsımz" diyen ünlü tarihçi ile ilgili bir anısım aktanyor. "Kiıabiyat" bölümünde de Immanuel VVallerstein'ın Braudel'ın temel eseri sayılan üç ciltlik Civilisation Materielle, Economie et Capitalisme (Maddi Uygarlık, Ekonomi ve Kapitalizm) üzerine yazısı var. FATİN RÜŞTÜ ZORLU'nun öyküsü JÜLtDE GÜLİZAR Sayın Gunver, bu kitabı nasıl, niçin ve ne kadar zamanda yazdınız? GÜNVER Ben bu kitapta bu~ insanın dramını anlattım. Oldukça tarafsız davranmaya çaba göstererek çalıştım. Zorlu'nun başanlarının, değerlerinin yanı sıra, başansızhklannı ve zaaflarını da anlattım. Günlük bir gazetenin siparişi üzerine yazmaya başladun ve uç haftada bitirdim. Kitapta, bir insanın dramından daha önemli mesajlar var, degil mi? GÜNVER Evet, yakın tarihin gizlenmesinde görülen faydanın surdürülmesındeki yanlışlığı vurgulamak istedim. Bunun, o dönemlerin çok kısa sürede unutulması sonucunu getirdiğini... Insanlann, bir rejimin simgesi haline getirilip, onların insan olarak hayatlanna hiç bakılmamasımn yanlış olduğunu anlatmak istedim. Ama asıl önemlisi, demokrasi dışına çıküdığm ZS3BH0GİBI da, adaletın nasıl adaletsizliğe dönüştüğünü sergilemekti. Kime yapıldığı değil, bizzat adaletsizliğin kendisidir önemli olan. Bu, Zorlu'ya olur, Dikerdem'e olur, farketmez.. Gnnver'in kiUbında, kişisel çekişmeleri, rekabeti, kinleri, sevgisizükleri ve gnıplaşmalanyla, Dışişleri'ni anlatan böliimler var. Bu konuda şoyle diyon GÜNVER Viesleğin özeUiğinden gelen çekişmeleTdir, rekabetlerdir bunlar. Bakanlığın her alanında ve her kademesinde vardır. Ben mesleğimi çok seven ve savunan bir insanım, ama yazdıklanm da gerçek. Giinver, o dönemin dış politikasuu anlatmak, o dönemle ilgili bir önyargının vanüşhgını göstermek istediğini de belirtiyor: GÜNVER O dönemin dış politıkası Amerikan yanlısı değildi. Türkiye'nin çıkarlarmın gerektirdiği ölçüde, Amerikan yanhsıydı. O günleri ve Türkiye'nin durumunu düşünmek gerek, o politikayı eleştirirken. Kitabınızda pek çok isim var, Sayın Giinver... GÜNVER Evet, arüatüklanmı şahitlerle guçlendirmek, belgelemek istedim. Bu insanları bulmak, seçmek ve sonra ikna etmek oldukça uzun zaman aldı. Çoğunu eşleri vasıtasıyla ikna edebildim. Bazı arkadaşlanmın da kitaplarından yararlandım. Yeni çalışmalannız olacak mı? GÜNVER Üçüncü kitabım, Keşke Bir Kiraz Agacı Olsaydun bitmek üzere. Onu, Avrupa ve Türkiye konusunda yazacağun uzunca bir kitap izleyecek. 12 Eylül'ün önceşi ve sonrasıyla. Beşinci kitabımda bugüne kadar yazdığım makale ve düzyazıları toplayacağım. tçimden Geldikçe adlı bu kitapta 1982'den bu yana dış politikamızda ortaya çıkan ve iç politikaya da yansıyan olaylar anlatılacak. Emekii olduktan sonra, üniversite, basm, iş hayatı ve yeni siyasal partilerle ilgili gözlemlerimi altıncı kitabımda toplayacağım. fflZU GAZETECİ NECDET ŞEN A^ÛRADOMA YA 8ACAK CEKEN, RUMEMISE Yl ORTA İİ 5OKR4TE5 İ OLİ&İNuSTU SuNTRFOR, ••• r n p r ı ı oS*VUN'ın O6UJ.. KIMD\ BU ÛUMET " Â KJU£CİLE»W Önce olaraic aUn artık ğ onun Stmöıdan dunyo Karma&na girmış durumda sonra FO(?TUAJA PÜ55ELDORP acnçiar ve şırndı JUV&JTU6.. PLATiM ' daÖ mmıkttr, Daöari mUyarla oiçutan bu aösm TürkiY<z'yo. oe'ır rnı rıiç ".. ÇİZGİLJK KÂMİL MASARACl HAPI Kısa... Kısa... Sadun Aren ve diğerleri / "İŞBİ nülmemiş, taklitçi, yüzeysel, korTÎREN EKONOMİ", Bilim ve kak incelemelerle, çözümlemeye çalıştıklan olgulan bile denetleSanat Yay, Ocak 1986, 275 s. "Liberalizm, Devlet Müdaha meden aktardıkları için güvenilesi ve 24 Ocak" altbaşlığını ta lirlikten uzak araştırmalarla, ezşıyan bu kitap, Sadun Aren, Gü bere bir kuramsal model ışığınrel Tüzün, Sinan Sönmez, Oğuz da üretilen kurgulamalarla dolu Oyan, Alpaslan Işıklı, Yakiıp Ke olduğu için, ciddi bir çalışmanın penek, Aziz Konukman ve Na boşluk doldurması marifet sayılmık özcan'ın katkılanndan olu mamak gerekir. Dr. Koçak'ın kişuyor. 1980'den bu yana izlenen tabı ise, Milli Şef Dönemi hakekonomi politikalanm çeşitli açı kında, bundan çok daha fazlalardan eleştiren incelemeleri İl sını başarmaktadır:' Koçak'ın kihan Selçuk "24 Ocak: Başlangı tabıyla ilgili bir değerlendirme cm Sonu veya Sonun Başlangıcı" yazısım önümUzdeki haftalarda yayımlayacağız. basbklı önsözle sunuyor. A. CamusA. Koestler / ÛLÜM Cemil Koçak / TÜRKİYE'DE CEZAS1 ÜZERİNE DÜŞÜNMİLLİ ŞEF DÖNEMİ: CELER, Çev. Alı Sirmen, 2. Ba19381945, Yurt Yaymlan, Anka sım, Alan Yay., 1986, 180 s. ra 1986, 573 s. Iki büyük düşünür Camus ve Tarihimiz ve toplumumuz üze Koestler'in sırasıyla "Giyotin rine özgün araştırmalar yayımla Üzerine" ve "Darağacı Üzerine" yan Yurt Yayınlan'nın son kita başlıkh denemelerini bir araya bı, Cemil Koçak'ın doktora tez getiren kitap ilk kez 1973 yüınçahşması. Kitaba yazdığı önsöz da yayımlanmıştı. Kitabın yeni de Mete Tunçay şöyle diyor: baskısına yazdığı önsözde Ali "Aramızda adettir; siyasal bilim Sirmen şöyle diyon "Bu kitap ilk de bir kitap övülürken, önemli kez Türkiye'nin yaşadığı bir gebir boşluğu doldurduğu söylenir. çiş döneminde,' 1972 nisanında Alammız, tüy kabası, iyi düşü kamu vicdamnda ölüm cezalanna karşı yukseien sese, küçük de olsa bir katkı oluşturmak amacıyla çevrildi... Bugün 13 yıl öncesinden de fazla karşıyım ölüm cezasına. Bugun onu eskiden olduğundan daha da yararsız, anlamsız ve tiksindirici buluyonım. Ve bugün her yurttaşın yasanın verdiği tüm olanaklarla 'Hayu"!' diyerek idama karşı sesini yükseltmesinin zorunluluğuna her zamankinden daha fazla inanıyorum!' Emre Kongar / TÜRKİYE ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR, Remzi Kitabevi, 1986, 460 s. Emre Kongar, daha önce bağunsu kitap ya da makaleler şeklinde yayımlanmış olan sosyolojik alan çalışmalarını bir kitapta topladı. Kitap uç ana bölümden oluşuyor. Birinci bölümde "tzmir: Kentsel Ailenin Değişme ^ Eğilimleri" (ilk yayım tarihi 1972); ikinci bölümde "Kayseri: Kent Planlaması için Toplumsal Araştırma" (1980); üçüncü bölümde de "Altındağ: Yerleşik bir Gecekondu Bölgesi" (1973,1982) yer ahyor. BELGELERLE TÜRKİYE CUMHURtYETtNtN ÜLÜSLARARASI TEMELLERİ, Der. RehaParla, Genişletilmiş 2. Basım, Lefkoşa, 1985,324 s. Halen Lefkoşa Büyükelçiliği Musteşarı olan Reha Parla'nın ilk basımı Aralık 1984'te Dışişleri Bakanliğı tarafından yapılan ve LozanMontrö sözleşmelerini anlaşılır bir Türkçeyle veren derlemesi yeniden basıldı. Yeni basımda LozanMontrö sistemini tamamlayan düzenlemeler (komşu ülkelerle ünzalanan temel belgeler) yamnda Kıbns'la ilgili dört önemli metin; NATO, SEIA, AET ortaklık antlasmaları, Avrupa Konseyi Statüsü ve Sevr belgesinin önemli bölümleri de yer alıyor. Çift ebnah "Selim Şaht Rum" Tarih ve Tophun'un şubat sayısında yer alan ilginç katkılardan biri de Orhan Şaik Gökyay'm geçen sayıda başlayan "Xızü Elma Üzerine" incelemesinin ikinci bölümü. Osmanlı tmparatorluğu'nda Kızıl Elma'yı kanu alan bu bölüme Gökyay şöyle başhyor: "Kızıl Elma tarihlerimizde, yeri hangi şehir olduğu belli edilmeksizin sadece erişilmesi istenen bir ülkü; elde edilmesi amaçlanan bir yer olarak, genel anlamda kullanılmıştır. Fatih Sultan Mehmet'ten Üçüncü Sultan Selim'e kadar Türk askerlerinin dilinden şu söz duşmemiştir: Padişahım, biz senin uğrunda ta Kaf Dağı'nın ötesinde Kızıl Elma'ya dek vanrız." Über Ortayh'nın, Mehmet A. Kılıçbay'm Feoalite ve Klasik Dönem Osmanlı Üretim Tarzı başlıkh çahşması üzerine yazısı, şubat sayısında yer alan başka katkılar arasında. AĞAÇ \AŞKEN EĞİIİR KEMAL GÖKHAN TARIHTE BUGUN MÜMTAZ ARJKAN olan UrMammu ilk. duru 20 Şubat BİR MEZOPOMMYA KENTLUR 196O'T» 8U6ÜN, YAPVGt KAZILARlA, UR AOLI MEZOPOTAMYA KENVNİ OBTAYA ÇHCAGAN INGIUZ. AÜK30LO6U, S.IR CUMHURİYET KÎTAP KULÜBÜ'NDEN HABERLER Önümüzdeki mart ayırun kataloğu basıma hazırlandı. Mart kataloğunda klasik çocuk kitaplart üstüne yazarlar ve yayınevleri arasında yapüan geniş bir sorufturmaya yer veriliyor. 716 mart arasında Cumhuriyet Kitap Kulübü tarafından düzenlenen kitap fuanna iüşkin haberlerin yer aldığı mart kataloğunda, aym yeni çıkan kitaplan, kitap dünyasından haberler, okur mektuplan, tanıtma, tartışma ve eleftirüer bulunuyor. Aynca Mart kataloğu çıkıyor Cumhuriyet Kitap Kulübü'ne kattlan diğer yaymevlerinin ki taplannm tam Ustesi bu ay sunuhtyor. AYEV EN ÇOK SATAN ÇOCUK KİTAPLARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 OiAetes i£0NAüo vvoouey öuxJ. DAHA ÖNCE, IKJ KÛÇÜK KA2I YAPtlAU YEKOe, G€Ni$ ÇAPTA Slk /*BÇ TIBAAAYA 6İBIÇEN WOoLL£Y, İ32Z 19S4 YtHARI ASASINDA, &£Si/Mee KBfjn OLAN UB'U OKTAYA ÇIKAfZMlŞTt. (&UC TOPeAKlARlUDAKİ gü ESKİ K£MT, MttAm/4 ÖtJCe 4. YÜZYItDfl BUYÜK SlR S£L FetAK£TlNE UĞRAYIP YOKOIMVŞTU (Bu SEUKİ, UNLÜ MUH UlPfifJI OCASlLeCeğl SÖYL£NMEKrBDHi'^ O ZAMANIN SUMSe U>GA£Lt6/NI YAAjSfTAM İ/CK£un, şıMP/ye PESIN O&AYA ÇHCA&LMIÇ ev IYİ DueuMDAio ZJ6GU&AT7 OQ /çeeiyoızDo.YAPAY BİR PAĞ &ÖdÜKJÜMÜNOBKİ Zİ6GUZAT, KISAL UHNAMAAU TnRAFIMDAkl IU& eTTHZitMfŞTİ. sm: M: 002.248 097.294 022 031 021245 104.903 048.013 173 015 021.904 174.009 184.002 K H * M Mı/Yaan: Ryato: BN Y W * I Vto VerMtor/Azb NtsİR 364 YMNrtata Ç * M ÖfiratMiıniuaHw Usft 3 0 0 Troyı MasaHan/Azra Ertat H/A Etat 200 U n ı ^ ı HaşçakalfOlki T 500 Dizi: Klasik Çoc* ntaptanttO cM 21500(ikokuU HaariaMytnM^.öul 500 M«r Zarflam Sım/EJIytOT 273 C Ç M * D Ü M (79 yış) 11.000300 Ktçttc Prtn/A.«t Saiırt (Kastt) 1000 50 YIL ÖNCE Cumhuriyet Çalışan kadınlar da yol vergisi verecekler Ankara 19 (aa.) Nafıa Vekaleti şose ve köpruler layihasına ek olarak hazırlamakta olduğu layihayı tamamlamıştır. Layiha bugunlerde mufassal esbabı 2oşUbatm6 mtikellefıyettL Şimdi nakden ödeme esas olmaktadır. Saylav, hakim, doktor gibi muhtelif mesleklerde ve ışlerde çaltsan ve kazanç vergisi veren kadmlardan yol vergisi kesilmesi de teklif olunmaktadır. 19361986 Fuad Köprülü Kars saylavı olduktan sonra Ankaraya gitmek mecburiyetınde kalan profesör Fuad Köprulu Edebıyat Fakultesındekı dersine devam edemiyordu. Fuad Köprulu Vekiller Heyetinin tasvibile tekrar kürsusune dönmuş ve dtin ilk dersini vermistir. mucibesile birlikte tetkik edilmek uzere alakadar Vekaletlere verilecektir. Vekalet bu layihada yol vergisini mal kudretine nisbet edilen bir şekle koymuştur. Vergi vatandaşın malı kudretine göre 12 liraya kadar almabilecekur. Mevcut yol vergisi şeklinde esas bedeni