Katalog

Cumhuriyet ÖNCEKİ ZİRVELER Dvvight Eisenhov/er ile Nikita Kruşçev arasında, Camp David'de (ABD) yapıldı. Gündemin temel maddeleri Berlin bunalımı ve genel silahsızlanma sorunlanydı. Yayımlanan ortak bildiride Berlin konusunda görüşmelehn yeniden başlayacağı, silahsızlanma için çabaların sürdürUleceği açıklandı. önemli htçbir sonuç alınamadı. John Kennedy ve Nikita Kruşçev arasında, Viyana'da yapıldı. Gündemin başında ntikleer denemelerin yasaklanması ve silahlarm denetimi konulan yer alıyordu. Bunlarda bir anlaşmaya varılamadı. Ortak bildiride, ABD ve SSCB'nin, Laos'un bağımsızlığını ve bağlanttsızlığını destekledikleh belirtildi. Kruşçev, zirveden sonra Kennedy'nin yumuşak bir insan olduğunu söyledi. Bir yıl sonra Sovyetler Birliği'nin Küba'ya ftize yerleştirdiğinin anlaşılması, btiyük bir siyasal bunalıma ve iki ülkenin ntikleer bir savaşın eşiğine gelmelerine yol açtı. Lyndon Johnson ile Aleksi Kosigin arasında, Glassboro'da (New Jersey, ABD) yapıldı. ArapIsrail savaşı, Vietnam savaşı ve nükleer silahlar göruşmenin başlıca konulanydı. Anlaşma olmadı. Zirve sonunda ortak bildiri yayımlanmadı ve hiçbir anlaşma imzalanmadt. Sahıbı Cumhurtytt Maıbaacılık vc Gazeıecılık Turk Anonım Şırkeıı adına Nıdlr Nıdl, # Gcnel Yayın MUdUrU: Huan Ctnıl, MUessese MUdUrU: Emlne llşaklıgll, Yazı Işlerı MUdürU Okay Gönensla, • Habcr Merkezı MUdUrU Valçın Bayer, Sayfa DUzenı Yönccmenı: AU Acar, • Temsılaler ANKARA Yalçın Doftan, 1/MİR Hlkmet Çcllnkayı, ADANA: Mehmel Meram. Ktanbul Haberlen. Iteha ö z , Dış Haberler: Ergun Balcı, Ekonomi: Oıman Ultgıy, KUltUr. Cctal Dtlcr, Magazın Yalçın Ptkşen, Spor Darmmanı Abdttlkadlr YUcelmıa, Düzelıme Rcfik Durba«, Araştırma 'jahln Alpay, 1} Scndıka ŞUknn Kflracl, HabtrAraşlırma. Ufuk Guldemir, 0 KoordmatOr Ahmcl Konılun, 0 Malı l;ler Erol Erkut, Idare: Hilıeyin Gurcr, Işletme. Öndtr Çcllk, Bılgılşlem Nall Inal. Basan vt Yayan. Cnnhuriyel Maıbaacılık vt Gazetecilik T.A.Ş. TUrk Octgı Cad. 39/41 Cajalojlu, 34334 lsı, PK 246lsıanbul, Tel 512 03 05 (20 haı), Telee: 22246 • Burolar Aakara: Zıya GökaJp Bulvarı Inkılap Sokak, No: 19/4, Tel: 33 II 4147, Td<x 42344 0 lımir H. Zıya Bulvarı. 1332. Sok. 2/3, Tel: 25 47 0913 12 30, Telex: 523S9 • Adaoa: Çakmak Cad No. 134 Kaı 3, Tel I455OI9731, Telex 62155. TAKVtM 10 EKİM 1986 tmsak: 4.38 Güneş: 6.02 öğle: 11.56 lkındi: 15.05 Akşam: 17.40 Yatsı: 18.59 Reagan veGorbaçov kıyasıyapazarlıkiçin tzlanda'nın başkentinde yarın masaya oturacaklar buçuk'uncu zîrveye 24 saat var Mayıs 1972 Richard Nixon ve Leonid Brejnev arasında Moskova 'da yapıldı. Silahlanma yanşınm frenlenmesi bu zirvenin en önde gelen konusuydu. Zirve verimli geçti ve ilk kez çok sayıda anlaşma imzalanabildi. Bunlar arasında bazı stratejik saldırı silahlartmn kısıtlanmasına ilişkin SALT1 Antlasması, antibalistik ftize sistemlerinin sınırlandırılmasıyla ilgili ABM Antlasması büyük Onem taşıyordu. Zirvede aynca ABD ve SSCB'nin barış içinde bir arada yaşamalarına ilişkin "temel Ukeler belgesl" ile ikili işbirliğini öngören çeşitli alanlarda pek çok anlaşma imzalandı. Nucon, Sovyet başkentini ziyaret eden ilk ABD Başkanıydı. Bitkiler yok oluyor ELAZIĞ, (OM.) Elazığ Firat Üniversitesi tarafından dtizenlenen "Firat havzası tıbbl ve endtistriyel bitkiler" konulu sempozyumda, nesli tükenen ve yeterince değerlendirilemeyen bitkilerle ilgili olarak 30 bilim adamı 45 tebliğ sundu. Sempozyuma bir bildiri sunan Firat Üniversitesi Fen Edebiyat Faktiltesi Dekanı Prof. Dr. Şener Baltepe, Türkiye'nin en önemli sarmısak üretim merkezlerinden biri olan Elazığ Kovancılar Ovası'nda üretimi yapılan sarmısağın, pazar bulunabildiği takdirde, ülkenin önemli bir döviz kaynağı olacağını söyledi. Ege Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Günnehtr Oğuz da, Manisa ve Denizli ovalarmda sulu ziraate geçilmesiyle, bölgedeki meyan kökü bitkisinin tamamen tahrip olduğunu açıkladı. Eyltil 1959 Hazlran 1961 Hazlran 1973 Leonid Brejnev ile Richard Nixon arasında, Washington 'da yapıldı. Silahlanma yarışı ve çeşitli uluslararası siyasal sorunlar, Vietnam sorunu başta gelen tartışma konulanydı. Bu zirve de oldukça verimli geçti. "Yumuşama" politikasmın kolaylaştırıcı etkisinin de sayesinde nükleer savaşın önlenmesi, atom enerjisinin barışçı amaçlarla kullanılması için bilimsel işbirliği yapılması ve sıratejik silahlarm sınırlandırılmasına ilişkin görüşmelerin temel ilkeleriyle ilgili bir dizi antlaşma imzalandı. Görüşmeler altı gün sürdü. (ArkasılS. Sayfada) Reagan ve Gorbaçov Cenevre'de buluştuklarında ikinci zirvenin IVashington 'da yapılmasım kararlaştırmışlardı. Ancak sonuç alıcı yeni bir zirve olasılığı ufukta gözükmeyince Gorbaçov "harika bir formül" ortaya attı: "Daha önce Reykjavik'te bir yarım zirve yapalım." Birbirinden çetin sorunların enine boyuna tartışılacağı görüşmede en yoğun pazarlık, nükleer silahlar üzerinde geçecek. Reagan "Yıldız Savaşları"nda kararlı olduğu için uzun menzilli silahlarda anlaşma olasılığı zayıf. NAZIM GÜVENÇ ABD Başkanı Ronald Reagan ile SSCB lideri Mihall Gorbaçov, geçen yıl Cenevre'de ilk kez buluştuklarında 1986 sonunda Washington'da ikinci bir zirve için ilke anlaşmasına varmışlardı. On gün kadar önce iki başkentte hemen hemen aynı anda yapılan açıklamayla liderlerin 1112 kasım tarihlerinde tzlanda'nın başkenti Reykjavik'te bir araya gelecekleri duyuruldu. Bu sürpriz açıklamada, aynca bu buluşmanın bir "zirve görüşmesi" olmadığı, yalnızca ikinci zirvenin hazırlıgını yapmayı amacladığı önemle vurgulanıyordu. Diplomasinin incelikleri, iki ülkenin en ust liderleri bir araya gelip bas başa ve heyetler halinde, resmen en temel siyasal askeri sorunları görüşecek olsalar da bunun "zirve"den sayılmamasını gerektirmişti. Bir başka deyişle, ikinci zirvenin VVashington'da yapılmasına ilişkin ilke karan geçerliliğini koruyordu. Bu durumda bazı çevrelerde "hanriık bulusınası", "ön zirve" gibi deyişlerle tanımlanan bu zirve için sayımı kolaylaştırmak ve birinci Cenevre zirvesi ile olası ikinci Washington zirvesi arasında yer aldığını anımsatmak üzere 'bir buçuk'uncu zirve dense herhalde yeridir. Gerçekten de bu Izlanda buluşması, adından baska her şeyiyle tam bir zirvedir. öy Hazlran 1967 İnsan hakları için pazarhk TANJU AKERSON WASHINGTON tzlanda'nın başkenti Reykjavik'te yapılacak AmerikanSovyet zirvesiyle ile ilgili olarak bilgi veren ABD yetkilileri, bir buçuk gün sürecek görüşmelerde Başkan Reagan'ın insan hakları sorununa, nükleer silahlarm azaltılması konusu kadar ağırlık vereceğini belirtiyorlar. Adının açıklanmasını istemeyen üst düzeyde bir yetkili, insan hakları sorununa Reagan'ın büyük önem vermesine rağmen, bu konunun nükleer silahlarm azaltılması ve öteki sorunların çözümünde bir önkoşul olarak ileri sürülmeyeceğini bildirdi. Aynı yetkili Amerikan kamuoyunun insan hakları sorununa nükleer silahlar kadar önem verdiğini, bu konuda Sovyetler'le bir dıyalog sağlanmasını ABD Başbakanı'ndan beklediğini vurguladı.. "Bulgaristan'daki TUrk azınlıgın durumunu insan hakları sorunu çerçevesinde zirvede Körüşmeyi düsünüyor musunuz?" sorusuna konuyla ilgili bir baska yetkili, "Bulgaristan'daki Türklerin durumu zirve gündeminde yok. Ancak bu konuya önem veriyoruz. Bu konu üzerinde çeşitli kanallardan ilgimizi siirdürüyoruz. Zirvede görüşülmesi olasüıgı var" yanılını verdi. ABD yetkililcrinin açıklamalarına göre, zirvede insan hakları tartışılırken bir numaralı yeri Sovyet Yahudileri aiacak. Gorbaçov'dan, Sovyetler Birliği'nden ayrılmak isteyen Yahudilerin göçüne izin vermesini isteyecek olan Reagan'ın, esas olarak bu konuda karşı taraftan bir ödün koparmak için çaba harcayacağı, bunun yanı sıra öteki konulara da değineceği anlaşılıyor. leyse neden adı konmuyor? Neden bir buçukuncu zirve yapma kararı alındı? Neden Reykjavik seçildi? Göruşmenin gUndemini ve tarafların amaç ve hesaplannı ele almadan önce bu sorulan irdelemekte yarar var. Cenevre zirvesi somut bir sonuç vermemişti, ama Reagan ve Gorbaçov'un birbirlerini tanıyıp tartmalarını, altıyedi yıllık oldukça gergin bir dönemden sonra hiç değilse bir "gevşeme havası", bir "diyalog bafiangıa" sağlamıştı. Karşılıkh tehditlerin yerini ciddi barışma önerilerinin almasına bir kapı açmıştı. Bununla birlikte geçen on ay içinde çesitli uzman heyetlerin, dışişleri bakanlarının görüşmelerine hatta Reagan ile Gorbaçov'un ikişer kez mektuplaşmalarına rağmen temel uyuşmazlık konularında ancak yer yer özlü ilerlemeler kaydedilebilmişti. GörUsler arasındaki mesafe hâlâ oldukça uzaktı ve bir yakınlafma sağlanan konularda bile kavuşma gerçekleştirilememişti. Son sözü ancak liderlerin söyleyebileceği, dışişleri bakanlarının, uzman heyetlerin hep bir noktada tıkanıp kaldıklan anlaşılmıştı. Liderlerin onları uzaktan kumandası da, birbirleriyle yazışmaları da kftr etmiyordu. Çare, zirvede iki liderin hesaplaşıp son sözü söylemelerindcydi. Aslında her iki tarafta da değişik hesaplar ve amaçlarla da olsa bir uzlaşma, anlaşma iradesinin varlığı belli oluyor. ABD'nin Libya'yı bombalamasından "Danlloff olayı"na vanncaya dek bir dizi küçüklü büyüklü siyasal bunalıma rağmen Reykjavik buluşması karannın alınnuş olması da bunu kanıtlıyor. Kaldı ki ikinci bir zirve için zaten ilke anlaşması bulunuyor. Ne var ki zirveler, diplomatik olagelişte, hele anlaşmayla sonuçlanan, birtakım belgelerin imzalandığı zirveler daha çok "törensel" bir hava taşırlar. Genellikle konular, dosyalar çok daha önceleri diplomatlar, uzmanlar arasında kotanlır, büyük ölçüde karara bağlanır ve iş son rotuşlan vurmaya, siyasal liderlerin son sözü söyleyip damgalannı basmalarına kalır. Çoğu zaman ortak bildiri bile önceden kaleme aJınır. (ArkasılS. Sayfada) ANKARA, (Cumhuriyet Bürosu) Türkiye Çevre Sorunları Vakfı'nın düzenlediği "Çevre Yasası'nın Uygulanması" konulu tartışmalı toplantı, bugün saat 0930'da Bulvar Palas Oteli'nde yapılacak. Çevre Yasası'nın her yönüyle tartışılacağı bu toplantıyla ilgili olarak Türkiye Çevre Sorunlan Vakfı Genel Sekreteri Engin Ural şunlan söyledL "Yurdumuzda giderek artan boyutlara varan çevre sorunlannı önlemede ve gldermede, Çevre Kanunu'nun büyük önemi var. Bu toplantıda, Yargıtay'dan Danıştay'dan, Istanbul ve Ankara hukuk fakültelerinden seçkin hukukçularla kanunuı ve çevre hukukunun heryönünü tartışacağız." Çevre Ya8ası3nın Uygulanması Türkiye'nin 3. büyük sondajı GERMENCİK, (a.a.) MTA, Germencik ilçesine bağlı Algüllü köyti yakmlarmdaki sondaj sahasında, 9. jeotermal kuyunun sondaj çalışmalarına başladı. MTA yetkilileri, etüt çalışmalan sonucu iki bin metre derinlikte zengin buhar rezervi belirlendiğini, açılacak kuyunun Türkiye'nin 3. büyük sondaj kuyusu olacağım bildirdiler. Masaya Getirilecek Temel Konular SSCB'NİN TAVRI A) SİYASAL DOSYALAR ާ§ Ortadoğu Sorunu Uluslararası Terorlzm ^ ^ • Uluslararası Î onunl * ABD'NİN TAVRI ABD'den 8.5 milyon liralık bağu} ANKARA (ANKA) Amerika Birleşik Devletleri Içişleri Bakanltğma bağlı, "Balıkçılık ve Doğa Yaşamı Dairesi" tarafından Türkiye Çevre Sorunları Vakfına (TCSV) 12 bin 200 dolarlık (8.5 milyon lira) bağış yapıldı. Bağış ABD'nin Ankara Büyükelçiliği Müşteşarı Frank Trinka tarafından Ankara'da düzenlenen bir törenle TCSV Genel Sekreteri Engin Ural'a verildi. ABD'nin yaptığı bağış ile TCSV, Türkiye'deki bitki ve hayvanların "biyolojik çeşitliliği" konusunda araştırmalar yapacak, bulguları yayımlanacak ve Türkiye'de nesli yok olma tehlikesi içinde olan türlerin bulunup bulunmadığım saptayacak. BAIgesel Sorunlar Ikill İllşkller ^ g insan Hakları Stratejlk Füzeler Yıldız Savaşlan Orta Menzilli Füzeler Nükleer Denemeler Klmyasal Silahlar k B) ASKERİDOSYALAR 1 » * ^ kıyı koruma gemilerine sahip. Savunmasını bütünüyle NATOya bağlamış ve Amerikalılara "ihale ctmiş" durumda. Ada'daki ABD üssünde görevli Amerikan askerleri tzlanda Savunma Kuvvetleri statüsünde bulunuyor. Bu konumuyla "NATO'nun Avrupa'daki ileri karakolu" işlevi gören tzlanda'yı ittifak içinde görece tarafsız bir konuma çekebilmek için Moskova yıllardır çok özenli bir politika izliyor. Sovyetler Birliği, İkinci Dünya Savaşı sırasında lzlanda'nın Danimarka'dan aynlarak bağımsız bir devlet kurma kararını ilk destekleyen ülkeler arasında yer almıştı. 1950'lerde de balıkçılık bölgesi konusunda Izlanda ile tngiltere arasında başgösteren anlaşmazlıkta. Sovyetler, Reykjavik hükümetini destekleyerek bu ülkede pek çok dost kazandılar. tngiltere'nin tzlanda'nın tek ihraç maddesi olan bahğı ülkeye sokmama kararı alması üzerine Moskova bütün balık Urününü satın alarak bu küçük ada devletinin ekonomik güçlükten kurtulmasını sağladı. Zamanla Izlanda da petrol ve petrol ürünü bazı malları SSCB'den ithal etmeye yftneldi. 1970'lerin başında lzlanda'nın balıkçılık bölgesi konusunda yeniden anlaşmazlık çıkması üzerine Moskova, tzlanda hükümetinin NATO üssünü kapatma tehdidini destekledi. lzlandaSSCB ilişkileri, bir ara, Reykjavik'in balıkçılık bölgesini 200 milc çıkartma kararından ötürü gölgelendi. O yıllarda 200 millik ekonomik bölge kavramına karşı çıkan Sovyetler, lzlanda'nın jeopolitik önemini hesaba katarak 1977 yılında bu ülkeyle bir balıkçılık anlaşması imzaladı. Bu anlaşma, siyasal gözlemcilerce, Sovyetler'in fiilen 200 millik balıkçılık alanını kabul etmesi olarak yorumlandı. Divriği festivali SIVAS, (a.a.) Sıvas'ın Divriği ilçesinde düzenlenen "Geleneksel Dtvrlği Kültür, Sanat ve Maden FestlvalV'nin 2.'si dün başladı. Atatürk Anıtı'na çelenk konulması ve saygı duruşundan sonra festivalm açılıs konuşmasını yapan Belediye Başkanı Muharrem Yağbasan Divriği'nin son olarak Selçuklu Mengücükoğulları ile birlikte 4 Türk devletine yıllarca başkentlik yaptığını ve2000 yıllık geçmişi olduğunu anlattı. Yağbasan, şenliklerin yönenin tanıtımına katkıda bulunacağına inandığmı söyledi. REYKJAVİK NOTLARI Izlanda polisinin gizli silalıı REYKJAVtK, (a.a.) ABD ve SSCB liderleri arasındaki ön zirve görüşmesine evsahipliği yapacak lzlanda'nın başkenıi Reykjavik, bu tarihsel görüşmeyi izlcmek üzere dünyanın dört bir yanından gelen gazetecilerin akınına uğradı. Başkentte otellerde yer bulmak artık olanaksız. ön zirve öncesinde a.a. muhabirinin Reykjavik gözlemleri şu noktalarda yoğunlaşıyor: • 300 kişiden oluşan Izlanda polis örgütünün, hiç beklenmedik "gizli bir silahı" bulunduğu anlaşıldı. 60 yaşındaki polis memuru Haukur Matthiasson, ABD Başkanı Ronald Keagan'a ikiz kardeş kadar benziyor. Haukur, tzlanda dilinde de "Şahin" anlamına geliyor. Bilindiği gibi, Başkan Reagan'ın da lakabı "Şahin." • tzlanda'nın en ünlü örgücüsü, Başkan Reagan ve SSCB lideri Mihail Gorbaçov için birer Süeter hazırlıyor. Süeterlerin beyaz koyun yününden yapıldığı ve (Arkası 15. Sayfada) Bahk ittkesinde yüksek poütika Dış Haberler Servisi Adı "buz iilkesi" anlamına gelen Izlanda 103 bin km' yuzölçümünde ve yaklaşık 250 bin nüfusu olan bir ada. 9301262 yılları arasında bağımsız bir devlet iken Norveç'le birleşti. 13801918 yıllannı ise Danimarka'nın sömürgesi olarak geçirdi. Birinci Dünya Savaşı sonunda kazandıgı özerklik 1944'te tam bağımsızlığa dönüştü. Meclisi, dünyanın geçmişi en eskiye dayanan parlamentosu olarak kabul ediliyor. Kentleşme oranının yüzde 89'a ulaştığı ülkede en büyük geçim kaynağı balıkçılık. Yılda kişi başına avlanan balık sıralamasında dünya birinciliğini kaptırmayan tzlanda'da balıkçılık aynı zamanda bir sanayi dalı haline gelmiş durumda. Avlanan balıkların büyük bir bölümü balık ununa dönüştürulerek ihraç ediliyor. Kişi başına ulusal geliri 9 bin doların üstünde. lzlanda'da parlamentoda temsil edilen 4 siyasal parti bulunuyor. Bunlar: "Bagımsızlık l'artisi (muhafazakâr), İlerleme Partisi (merkezci), Sosyal Demokrel Parti vc Halk lttifakı l'arfisi (sosyalist). UN1CEFBaşkanı geliyor Haber Merkezi BM Çocuk Vakfı (UNICEF) Başkanı James Grant UNICEF'in bölge toplantısına katılmak üzere Türkiye'ye geliyor. Grant, ziyareti süresince Türkiye'de başlatılan UNICEF desteğindeki hızlandırılmış aşı kampanyası sonuçlarım ve çocuk sağlığı ile ilgili yeni çalışmalan inceleyecek. Jarnes Grant, aynca tstanbul'da tstanbul Çocuk Sağlığı Enstitüsü, Ankara'da ise çeşitli sağlık kuruluşlarını ziyaret edecek. TBMM'de çocuk sağlığı konusundaki özel bir oturuma katılacak. Reykjavik kenti, konaklama tesislerinin yetersiz olması yüzunden dünyanın dört bir yanından gelen basın mensuplarım ve dtplomatları ağırlamakta zorluk çekiyor. lzlanda'nın devlet başkanı bir kadın. Bayan Vigdis Finnbogadottir dünyada halk oyuyla devlet başkanhğına seçilen ilk kadın oldu. Bununla birlikte bayan Finnbogadottir daha çok protokole ilişkin yetkilere sahip. Asıl yürütme eski merkezsağ koalisyonuna başkanlık eden Merke/ci Steingrimur Hermannsson'un elinde. Kuzey Buz Denızi girişini denetlcyen ve topraklarından Murmansk'taki Sovyet donanmasının hareketlerinın kolayca izlendiği lzlanda'nın bu stratejik konumu nedeniyle uluslararası askeri guç dengesinde onemli bir yeri ve rolü var. Ama lzlanda'nın kendi ordusu yok. Yalnızca Vatandaşlığa alınanlar ANKARA, (ANKA) Çoğunluğunu Gümülcine, Iskeçe, Kerkük ve Bulgaristan Türklerinin oluşturduğu 233 kişi Bakanlar Kurulu kararıyla Türk vatandaşlığma alındı. Bakanlar Kurulu'nun 233 kişinin Türk vatandaşlığma alınmasına ilişkin kararları Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.