Katalog

7 NtSAN 1985 EKONOMÎ CUMHURİYET/9 EKONOMTDE D I Y M J O G GEOFFREY W. MA YNARD Amerikan Chase Manhattan Bank'ın Avrupa ve Ortadoğu Ekonomik Işler Başkanhğını yürutmekte olan Prof. Geoffrey Maynard eğitımini London School of Economics ve John Hopkins Üniversiteleri'nde tamamladı. Çeşitli dönemlerde tngiliz Havnesi, Dışişleri Bakanhğı, tngiliz Uluslar Topluluğu Dairesi, Dünya Bankası ve Harvard Üniversitesi Kalkmma Danışma Grubu gibi kuruluşlara danışmanhk yapan Prof. Maynard, 1976'da Ingiliz Hazinesi Ekonomik Başdanışman Yardımcılığı 'na atandı. Çeşitli îngiliz ve Amerikan üniversitelerinde öğretim üyeliği de yapan Prof. Maynard, şu sıralar Reading Universitesi'nde konuk profesör olarak ders veriyor. Geçen hafta sarruf oranı çok yüksek olan Japonya mutlaka bu tasarruflarının bir bölümünü Japonya dışında yatırmak zorunda kalacak ve Japon Yeni, uluslararası bir rezerv para haline gelecek. Japon Yeni'ne bir de bu saikle yani rezerv para olarak talep doğunca değerinin de mutlaka artması gerekecek. Tabii gene zaman içinde. Peki Alman Markı için ne söylenebilir Sayın Maynard? MAYNARD Bence Alman Markı şu sırada gerçek değerinin çok altında. Alman ekonomisinin bugünkü durumu bu kadar zayıf bir Alman Markını haklı gösterecek ölçüde kötü değil, hatta bayağı güçlü olduğu noktalar var. Ancak kimilerine göre 2. dünya Savaşı sonrasında ülkeyi yeniden inşa etmek için ağır sanayide ve sermaye yoğun klasik sanayilerde çok büyük bir atılım yapan F. AJmanya'nın, bugünün ileri teknoloji sanayilerinde aynı ölçude atıhmcı olmaması markın değerini de olumsuz etkiliyor. Yani F. Almanya'nın ileri teknolojili geleceğin sanayilerine, örneğin bir ABD kadar çabuk geçememiş olması sonuçta onun aleyhine bir faktör olarak değerlendiriliyor ama ben teknoloji birikimi yeterli olan Almanya'nın ve diğer Avrupa ülkelerinin bu alandaki geleceğini karanlık görmüyorum. Avrupa ABD ile arasındaki mesafeyi kapatmaya başladıkça sennaye hareketleri ve döviz kurları da bu gelişmeye ayak uyduracaktır bence.. Yani siz dünya ekonomisinde biraz farklı bir döneme girildiğini ya da girilmek iizere bulunulduğunu söyliiyorsunuz.. Dolar bir haftada 12 lira aldı Dolann Türk Lirası karşısındaki tırmanışı geçen hafta yeniden hızlandı. Onceki hafta liraya karşı gerileyen dolar geçen hafta yitirdiklerini bir çırpıda aldı ve 6 günde 12 liraya yakın yükseldi. Dolann pazartesi günü 488.65 lira olan döviz alış kuru dün 499.90 liraya çıktı. Böylece bir hafta içinde yüzde 2.4 oranında değerlenen dolar resmen 500 liraya dayanmış oldu. Bilindiği gibi uluslararası hesaplamalarda ve ekonomik büyüklüklerin saptanmasında dolann döviz alış kuru veri alımyor. Dolar kullanan kişiyi etkileyen efektif saüş kum ise Merkez Bankası'nda 510 lirayı, bankalarda 515 lirayı buldu. Karaborsa piyasada ise dolara olan talebin gerilediği ve dolann karaborsa kurunun bankalardaki kurunun altında kaldığı gözlendi. Bu arada, önceki haftalarda tırmanan markın geçen hafta yerinde saydığı dikkati çekti. Dünya borsalannda da dolann yeniden hareketlendiği gözlendi. Haftayı 3.09 Alman Markı, 2.61 lsvicre Frangı, 9.43 Fransu Frangı, 250. Japon Yeni değerlerinden açan dolar haftarun son günü 3.17 Alman Mar Prof. Geoffrey W. Maynard (sağda), Osman Ulagay'm sorulannı yanuladı. Ulagay sordu, Prof. Maynard yanuladı: Dolar düşerken Alman Markı ve Japon lfeni değer kazanabilir Sayın profesör; dolann değerini etküeyen unsurlar arasmda sizce en önemli olanlan hangileri? Dolann değeri konusunda tahmin yapmak için oncelikle hangi göstergelere ve gelişmelere bakmak gerekiyor? MAYNARD Bence oncelikle üzerinde durulması gereken gelişme, ABD ekonomisi yavaşlarken Avrupa ekonomilerinde iyileşme belirtilerinin görülmesi. Bu gelişme ABD'deki finansal araçlann, yatırım olanaklanrun çekiciliğini azaltırken, Avrupa'dakiJerin çekicüiğini anıracağı için dolann değerini aşağı doğru çekecek önerali bir etken olabilecektir. Ama dolann bu etken nedeniyle ne kadar düşeceğini söylemek tabii ki kolay değil. Bu noktada önemli bir diğer etken olarak spekülatif para talebine bakmak lazım. Son yıllarda temel ekonomik faktörlerin hep ABD lehine geliştiğini gören spekülasyoncular çoğunlukla dolara yöneldiler ve bu da dolann değerini yükselten önemli bir etken oldu.. Şimdi siz bunun tersi bir gelişme mi bekliyorsunuz? MAYNARD Şimdi bir yandan temel ekonomik faktörler tersine bir gelişme gösterirken, yani bu kez ABD ekonomisinde yavaşlama, Avrupa'da ise iyileşme belirtileri görülürken, diğer yandan pılacak kaba bir tahminle dolann gerçeğe yakın değeri 2.302.40 Alman Markı dolaylarında olabilir. Ama tekrarlıyorum bu çok kaba bir tahmin.. Peki sizce dolann düşme eğilimi ne kadar siirebilir? MAYNARD Şimdi bu gene temel ekonomik faktörlerdeki gelişmeye bağlı. Geçtiğimiz yıllarda ileri teknoloji sanayilerinde öne çıkan ve Avrupa'yı bu alanda geri bırakan ABD, önUmüzdeki yıllarda bu avantajını kaybedebilir. Avnıpa ekonomileri hızlanarak ABD'ye yetişme çabasına girdiklerinde, bu olay da dolann gerilemesine yol açabilir. Ama bu olayın gerçekleşmesi belki de dört beş yıl sürebilir.. Bu siireçte Japon Yeni nasıl etkilenebilir? MAYNARD Japonya son yıllarda F. Almanya'yı geride bırakarak dünyamn ikinci en önemli ekonomisi haline gelmiştir. Japonya'nın uluslararası finansal piyasalarda oynadığı rol ise gerçek ekonomik gücüyle oranüh değil. Japonya'nın ve Japon Yeni'nin dünya ticaretinde bugünkünden çok daha önemli bir rol oynamak zorunda kalacağını tahmin ediyorum. Japonlar bunu pek istemiyor ama buna artık uzun süre engel olabileceklerini sanmıyorum. Ta Türkiye'nin son yıllarda uyguladığı ekonomik strateji dışa açık bir ekonomiyi öngördüğü için yabancı bankaların Türkiye'ye ilgisi artmıştır. Bu strateji sürdükçe ve Türkiye uluslararası finansal pazarlara açıldıkça yabancı bankaların Türkiye'ye ilgisi de sürecektir. MAYNARD Buna belki yeni bir dengeye yönelme diyebiliriz. ABD ekonomisinin kendi dışında oluşan tasarrufları sürekli kullanarak hızh büyümeye devam etmesi mümkün değil. ABD bugün dünyaya net borçlu duruma gelmiştir. Bu durum sürgit devam edemez.. Bu tahminlerinizin ısığında altının durumunu nasıl degeriendiriyorsunuz? MAYNARD Son yıllarda ne zaman bir bunalım, bir politik kriz olsa altına değil, dolara talep arttı. Son haftalardaki gelişmelerde ise bu talebin bu kez altına yansıdığı görüldu. Bu da bence dolara karşı duyulan güvenin azaldığının bir işareti. Ancak altına olan talep dolara güvenin azaldığı bir ortamda gündeme gelmiş olup geçici de olabilir. Yann öbürgün başka bir para çekici yatırım olarak görünebilir ve para oraya doğru akmaya başlar. Bu nedenle altının geleceğini tahmin etmek de son derece zor.. Son olarak biraz farklı bir sonı soracağım: Türkiye son yıllarda yabancı bankalann epeyi ragbet ettikleri bir ülke oldu. Siz aynı zamanda ünlu bir ABD bankasının danışmanı olarak bu gelişmeyi nasıl yorumluyorsunuz? MAYNARD Bu konuda fazla bilgim yok ama tahminime göre Türkiye'nin son yıllarda uygulamakta olduğu ekonomik strateji daha dışa açık bir ekonomiyi öngördüğü için yabancı bankalann Türkiye'ye ilgisi artmıştır. Türkiye'nin önümüzdeki dönemde uluslararası finansal piyasalarda boy göstermesinin beklenmesi de yabancı bankalan Türkiye'ye çeken bir etken olmuştur. Bu ekonomik strateji devam ettikçe bu ilgiartarak sürecektir tahmin ediyorum. kı, 2.70 tsviçre Frangı, 9.65 Fransız Frangı ve 255 Japon Yeni değerlerinden işlem gördü. Ingüiz SterUni de dolann yukselmesi nedeniyle 1.22 dolardan 1.19 dolara indi. Gözlemciler, ABD'deki bankalar bunaumınm etkisinin yavaş yavas kaybolmaya başladığına, ancak yatınmalann dolann geleceği konusunda emin olamadıklan için yükselişin sınırlı kaldığma dikkat çekiyorlar. Cumhuriyet aitını 400 Hra arttı AJtın fiyatlan geçen hafta inişh" çıkışb bir eğri gösterdi. Dünya borsalannda altın fiyatlan hafta sonunu ilk günkü değerlerden kapatırken, Kapahçarşı'da fiyatlann yükseldiği gözlendi. Londra borsasında pazartesi günü 320 dolara inen bir ons altın daha sonraki günler yine değer yitirdi ve bir ara 316 dolara kadar geriledi. Bununla birlikte haftanın son günü altın fiyatlannın yeniden 320 dolara çıktığı dikkati çekti. Kapalıçarşı'da da buna benzer bir gelişme izlendi. Hafta ortasına kadar düşen fıyatlar son günlere doğru yükseldi. Bununla birlikte yükseliş dünya borsalarındakinden daha hızh oldu. Haftayı 3300033200 liradan açan Cumhuriyet altını bir ara 3270033000 liraya kadar indi ancak cuma günü 3350033700 liraya çıkü. Böylecc Cumhuriyet 33 700* Cumhuriyet attını t 4 5 Ntaan ABD ekonomisi yavaşlarken Avrupa ekonomilerinde iyileşme belirtileri görülmesi ABD'ye yatırım yapmanın çekiciliğini azaltıyor. Ayrıca ABD'nin dış ticaret açığı sürekli artıyor. Dünya para piyasalan ve spekülasyoncular geç de olsa bu ekonomik gerçekleri kavrayınca dolann kaçınılmaz düşüşü başladı. piyasanın bu yeni gelişmeye inanmaya başlaması, spekülatif talebin de dolara karşı dönmesi ve özellikle kısa vadede dolann değerini aşağı çeken en önemli unsurlardan biri haline gelmesi sonucunu doğurabilir. Örneğin dolann son bir ay içindeki değer kaybı bence büytik ölçude spekülatif talebin dolara karşı dönmesinin bir sonucu. Uzun süreden beri dolann daha da yükseleceğini tahmin ederek dolara yatınm yapanlar bu kez dolann değer kaybedeceği kanısına vannca hızla dolar satmaya başladılar ve bu da dolann değer kaybetmesine yol açtı. Bu söziinü ettiginiz spekiilatif talep yg da kısa vadeli para hareketlerinin, çeşitli paralann değeri iizerindeki etkileri son yülarda büyiik ölçiide arttı galiba. MAYNARD Evet. Dünya ekonomisinde piyasanın beklentilerine göre bir ülkenin parasından diğerine kayabilecek "başıboş para" diyebileceğimiz para miktan büyük ölçüde artmıştır. Şimdi bazı kimseler buna bakarak günümüzde döviz kurlannın belirlenmesinde en önemli etkenin artık ticaret dengeleri değil sennaye hareketleri olduğunu ileri sürüyorlar. Ben bu gönişe katılmıyorum. Sermaye hareketleri, spekülatif para hareketleri kısa vadede döviz kurlannın değerini belirleyici olabilir. Ama uzun vadede ve temelde belirleyici olan bence ticarettir, ticaret dengeleridir. Örneğin dolann değeri arttıkça ABD sanayiinin giderek daha büyük bir bölümü dünya pazarlannda rekabet edemez hale gelecek ve ABD'nin ticaret açıklan büyüdükçe, bu, dolann değerini düşürücü bir etki yapacak. öte yandan ABD sanayiinin kârlıhğı da dolann sürekli yükseldiği bu süreç içinde azalacağından, ABD'ye yatınm yapmak da eski çekiciliğini kaybedecek ve bu kez sennaye hareketlerinin yönü de değişecek. ABD'ye sermaye akışı yavaşlayınca bu da tabii dolaın değerini olumsuz etkileyecek. Ama bence temeldeki faktör ticarettir, uluslararası mal ve hizmet akışıdır.. "ULUSLARARASI" MÜFETTİSLİK KARİYERİİCİN MÜFETTİS YARDIMCILARI ALACAKTIR. "ULLJSLARARASr'NIN ARADIĞINÎTELÎKLER • Bankacıhkla ilgili bir fâkülte veya yüksek okul mezunu ya da son sınıf öğrencisi bulunmak. • Çok iyi derecede İngilizce bilmek. • 29 yaşından gün almamış olmak. • Uluslararası bankacılık konusuna ilgi duymak. • Etkili bir kişilik yapısına, analitik ve yaratıcı düşünce formasyonuna sahip olmak. • Düşünce ve görüşlerinij yazılı ve sözlü, düzgün ifâde etmek. Yatıruncıya sabit faizli dış kredi ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Yatırımcıya sabit faizli dış kredi kullanma olanağı sağlandı. Dış kredilerin açılış ve geri ödeme tarihleri arasındaki kur farkından doğan faiz farkları Merkez Bankası bunyesinde kurulan "Dış Krediler Kur Farkı Fonu"ndan karşılanacak. Resmi Gazete'nin dunkü sayısında yer alan yeni düzenlemeye göre, "Dış Krediler Kur Farkı Fonu" şöyle işleyecek: • Fondan yararlandırılacak dış kredileri Para ve Kredi Kurulu belirleyecek. • Dış krediler kullanıldıklan tarihteki cari satış kurlan üzerinden Türk Lirası'na çevrilecek. • Dış kredilerin faizinin işlediği tarih cari kurun belirlenmesinde esas alınacak. • Faiz ve ana para geri ödeme tarihleri, dış kredinin faiz ve ana para geri ödeme tarihini geçmemek üzere ilgili banka tarafından belirlenecek. Fonun kaynağı, müşterilerine dış kredi sağlayan bankalann yatıracağı kesintiler ve fonun işletme faizinden karşılanacak. Dış kredilere uygulanacak faizlerin de Para ve Kredi Kurulu'nca 6 aylık donemler için saptanacağı hükme bağlandı. Karar hukümlerine göre kredisini vadesinde geri ödemeyen muşteriye ceza faizi uygulanacak. altını bir haftada 400 lira değer kazanmış oldu. Kulçe altında da benzer bir hareketlilik vardı. Pazartesi günü 5O0O5OSO liradan haftaya başlayan ve çarşamba günü 49505000 liraya gerileyen bir gram külçe altın cuma günü 50705090 liradan işlem gördü. KİM NE DEDİ? Hüsnü Doğan (Tanm, Orman ve Köyişleri Bakanı) Nisan ayım geçirmeden, yağışlan görmeden bu yılki hububat üretimimiz az mı, çok mu olacak bunu bilemem. Ancak yağışlar nisanda da devam ederse bu yıl iyi ürün alınz. Vural Ankan (Eski Maliye Bakanı) Enflasyonun yüzde 50'lerden aşağı inmemesi, erken seçimi ya da iktidar değişikliğini gerektirmez. Doç. Dr. Taner Berksoy (Ögretim Üyesi) Başlangıçta ihracatta olumlu sonuçlar alındığı doğrudur. Ancak, son yıllarda ithalat nisbi bir durgunluk içinde olmasına rağmen dış ödeme açıklan önemli boyutlara ulaşacak biçimde devam etmektedir. Dış açıklan finansman amacıyla başvurulan dış borçlanma ise ekonomiyi yeniden darboğazlara sürükleme tehlikesi taşımaktadır. Fahrettin Kunak (DPT Teşvik Uygulama Dairesi Başkanı) Türk ekonomisinde liberal ekonomik ortam teessus ederken, yabancı sermayede doktriner ve politik yaklaşımdan objektif düşünce ve akılcı ekonomik anlayış dönemine geçilmiştir. Osman Yavuz (Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Başkanı) Yemini kendisi ureten ışletmelere de sübvansiyon verilmesi, karakteri ve yapısı itibarıyla yanhş bir karardır ve her türlü suiistimale açık bir tasarruftur. NELER OLDU? Sadık Şide: Ttirkîyede 4 milyona yakın işsiz var Ankara Sanayi Odası'nca düzenlenen "1984'ten 85'e Türkiye Ekonomisi" konulu seminerin kapanış bölumunde, bir panel düzenlendi. Panelde konuşan Türklş Genel Sekreteri Sadık Şide, Türkiye'de 4 milyona yakın işsiz bulunduğunu, bunun yani sıra 500 fabrikanın da kapandığını söyledi. Şide, 5 bin 500 işçinin işten çıkanldığını belirterek, çok sayıda diplomalı işsizin de vasıfsız işte çalışmak zorunda kaldığını bildirdi. Şide, kapalı bulunan fabrikalara kredi ve iyi yonetici bulunduğu zaman, 50 bin işçiye de iş imkânının yaratılabileceğini öne sürdu. Dolar bugün düştüğü noktada bile aşırı değerdeyken Alman Markı gerçek değerinin çok altında işlem görüyor. Alman ekonomisi iyiye giderken markın da değerlenmesi gerek. Gerçek satınalma gücü değeri esas alınarak yapılan bir hesaplama dolann 2.30, 2.40 mark dolayına gerilemesi gerektiğini göstehyor. Bu temeldeki ekonomik faktörierin piyasayı etkilemesi için ya da piyasanın bu faktörlerin etkisini tam olarak kavraması için beİli bir zaman geçmesi gerekiyor anladıgım kadar.. MAYNARD Bazen temel ekonomik faktörlerdeki değişmelerin piyasaya, döviz piyasalarına yansunası için bayağı uzun surelerin geçmesi gerekebiliyor. Son yıllarda ekonomistleri en çok şaşırtan konu, bir paranın yani dolann gerçek satınalma gücü paritesinin bu kadar dışında değerleri bu kadar uzun süre koruyabilmesi oldu. Bu nedenle de dolann değeri konusunda yapılan tahminler çoğunlukla yanhş çıktı. Dolann değer kaybetmesini gerektirecek temel faktörler bir süreden beri geçerliydi ama piyasalann bunlann önemini kavraması ve tırmanan dolann düşmeye başlaması uzun bir süre aldı. Temel ekonomik faktörlerin, bir paranın değerini hangi yönde etkileyeceğini görebiliyorsunuz ama kınlma noktalannı, yükselen bir paranın ne zaman düşüşe geçeceğini kolay kolay tahmin edemiyorsunuz.. Yatınmcı olarak para kazanmak için ise asd bu noktalann tahmitti önemli herfaalde.. MAYNARD Bence iktisatçılar bu dönüş noktalannı, kınlma noktalannı tahmin edebilecekleri iddiasıyla ortaya çıkmamah. Ekonomistler eldeki verilerle gerekli analizleri yapıp bunu, alıp satma karannı vereceklerin bilgisine sunmalı. Ama nihai kararı kendi bilgilerini ve sezgilerini de kullanarak, piyasanın içindekiler vermeli. Ben zaten genel olarak ekonomistlerin geleceği tahmin yeteneklerinin sınırlı olduğunu düşünüyorum. Ekonomist, ancak temelde et: li olan fakiörlere bakarak genel gidişat doğrultusunu belirtebilir... Bu uyarınıza rağmen size gene de şunu sormak istiyorum. Geçen gün YASED'in düzenledigi konferansta soylediklerinizden anladıgım kadar siz bugün geldiği noktada doları hâlâ aşırı değerlenmiş buluyorsunuz ve daha düşmesini bekliyorsunuz.. MAYNARD Evet temeldeki ekonomik faktörlere bakarak dolann daha da değer kaybetmesi gerektiğini duşünuyorum. Ancak tabii ki nereye kadar düşeceğini söylemek zor.. Zor olmasına karşın böyle bir tahmin yapabilir misiniz? MAYNARD Şimdi siz bana "ekonomistlerin kaçınması gerekir" dediğim şeyi yaptırmak, yani tahmin yaptırmak istiyorsunuz. oncelikle gerçek satınalma gücü oranlan hesaba katılarak ya "ULUSLARARASF'NIN SAĞLADIĞIOLANAKLAR • • • • • Mükemmel çalışma ortamı. Çağdaş bir kurumda ve cazip bir meslekte uzmanlaşmak. Yurtiçi ve yurtdışı geniş eğitim. Kariyerde süratle yükselebilmek. Üstün malî imkânlar. "ULUSLARARASrNA BAŞVURU KOŞULLARI VE SINAVLAR • Adayların, iki adet fotoğraf ve İngilizce olarak yazacaklan özgeçmişleri ile, Uluslararası Endüstri ve Ticaret Bankası A.Ş. Teftiş Kurulu Başkanhğı, Büyükdere Cad. 108, Esentepeİstanbul adresine en geç 22 Nisan 1985 tarihine kadar başvurmaları gerekmektedir. • Sınav için bayan adaylar da başvurabilirler. • Sınava, kendüerine sınav davetiyesi gönderilen adaylar katılabilirler. • Erkek adaylarda askerlik yapma şartı aranmamaktadır. • 27 Nisan 1985 tarihinde yukanda belirtilen adreste yapılacak ingilizce baraj sınavı ile genel yetenek test sınavında başarüı olmak ön koşuldur. Seçüen adaylar ileri bir tarihte, aynca mülakata tabi tutulacaklardır. Niscılüx vorsa mutfakta kokuyoktur Borsaya doğru önemli bir adım Türk Sanayicileri ve îşadamları Derneği (TÜSİAD) Başkanı Şahap Kocatopçu, tTÜ Maden Fakültesi'nde "Bir Yöneticinin Topluma Karşı Sorumluluklan" konulu konferans verdi. Kocatopçu, yöneticinin toplumun 510 yıl sonrasını görebilecek yeteneğe sahip olması gerektiğini söyledi ve "Kalkınmada en önemli rolü, toplumun yüzde 10'unu oluşturan entelektüel azınlık üstlenecek ve sosyal patlamalan bu azınlık önleyecektir" dedi. TÜSİAD Bâşkanı'ndan konferans NİSALÜX AHSAP KAPLAMALJ ELEKTRO TüRBİNLl 3 DEViRLl ÖZEL FİLTRELİ Maden ihracatında düşüş İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'na uye olma hakkı kazananlara "ii>elik belgesi" torenle verildi. 33 uyenin 3'ü Kalkınma ve Yatırım Bankası, 20'si Ticaret Bankası, 2'si borsa komisyoncusu ve 8'i de borsa bankerinden oluştu. ULUSLARARASI bir dünya bankasıdır FIRIN ÜSTÜ CJHAZI Genal Dağıtım DELER A Ş Okçu Musa Cad Bankalar Sarayı Kat 4 Istanbu! T.l 145 4982M9 16 30 ( E , . M|§İjJAX C VZ 1985 yıiı ocak ve şubat aylarında gerçekleştirilen maden ihracatında, geçen yılın aym dönemine oranla yuzde 52.6 gerileme olduğu bildirildi. Türkiye Maden thracatçılan Birliği'nden yapılan açıklamada, ihracattaki düşuşun gerekli stok olmayışından kaynaklandığı belirtilerek, ihracatın önumuzdeki aylarda normale dönmesinin beklendiği kaydedildi.