Katalog

24 KASIM 1985 EKONOMİ HAFTA CUMHURİYET/^ EKONOMDE MEHMET YAZICI 1933"de Trabzon'da doğdu. 1955 yılında Îstanbul Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu'nu bitiren Yazıcı, 1960'da Viyana îktisat Üniversitesi'nde "tşletmelerde Hesap tşleri Organizasyonu" konulu tezle doktorasını verdi. 1965'de îstanbul îktisadi ve Ticari tlimler Akademisi'nde doçent, 1970'de profesör oldu. 197982 yıllannda Trabzon îktisadi ve Ticari tlimler Akademisi'nin kuruculuğunu ve başkanlığmı yapan Mehmet Yazıcı, halen Marmara Üniversitesi İktisadi ve Idari tlimler Fakültesi'nde Muhasebe Organizasyonu ve Denetimi Bilim Dalı Başkanı. Türkiye'de ve Avrupa'da mesleğiyle ilgili çeşitli görevlerde bulunmuş olan Yazıcı 'nın yayımlanmış sekiz eseri ve çok sayıda bilimsel makalesi var. kU böyle bir düzenin ardından tekdüze bir muhasebe sistemi gelecektir. Ve o muhasebe sisteminde bütün hesap kümeleri belirlenecek, en büyüğünden, en küçüğüne kadar bütün hesapsal kişiler, tüccarlar ve sanayiciler belirli bir tümlem içinde muhasebelerini tutacakiar. Öyle bir muhasebenin vergi denetimi de çok kolay olacaktır. Ve bugün yüzde iki yapılabilen resmi denetim yerine yüzde yetmiş, yüzde seksenlere çıkan bir denetim söz konusu olacaktır. Işte bizim sanayi ve tüccar temsilcilerimiz böyle bir çerçeveye, böyle bir kahba girmek istemiyor. Dilediği gibi hareket etmek istiyor. Bence yasanın gecikmesi bundan kaynaklanıyor. Böyle bir denetim mekanizmasını sağlayacak şekilde diizenlenebilirse, yeminli muhasebecilik mesleği, o zaman vergi kaçağının vakalanması konusunda da çok önemli bir adım atıimış olacak, anladığım kadar... YAZICI Tabii. Bildiriye dayalı verginin tarhı, tahakkuku tamamen muhasebe işidir. Muhasebeci verginin matrahıru beürler, muhasebeci verginin matrahı üzerinden hesabı yapar ve bunu bildirir. Gelir Vergisini, Kurumlar Vergisini, Katma Değer Vergisini bildirir ve vergi dairesi onun bildirimi üzerinde basit bir yoklama yapar. Ondan sonra vergi tahakkuk etmiş olur ve tahsilatını yapar Maliye. Eğer tam bir muhasebe düzeni olursa, denetim tam olursa elbetteki kânn doğru gösterilmesi gerekecektir. Kâr doğru olunca da gayet tabii devlet vergiyi doğru olarak alacaktır. Böylesine önemli bir kanunun başka ülkelerdeki örneklerden yararlanılarak belli bir sistem içinde alınmaması hayret vericidir. Şu anda TBMM Bütçe Plan Komisyonu'nda bütün Avrupa'daki kanunlar incelenerek gerçeklerine uygun hazırlanmış bir teklif vardır. Bu ANAP Bolu MiUetvekili Seçkin Fırat ve Çorum Milletvekili Ünal Akkaya'mn teklifleridir ve adı da Yeminli Muhasebe ve Denetçilik Kanunu teklifıdir. Dolarda daha fazla diişüş beklentisi ABD ekonomisi yılın uçuncü çeyreğinde beklenenden daha hızlı büyumesine karşın Amerikan Doları uluslararası para piyasalarında değer kaybetti. Temmuz, ağustos ve eylul aylarını kapsayan ücuncü çeyrekte gayri safı ulusal gelirin yüzde 3.3 artacağı tahmin edilirken, bu oran yüzde 4.3 olarak açıklandı. Bu olutılu ekonomik gostergeye rağmen, ABD ekonomisinin yıiın son çeyreğinde daha yavaş büyüyeceği beklentisi piyasalara hakim. Geçen haftaki işlemler sonunda Amerikan Dolan önemli tüm paralar karşısında son 20 ayın en düşük değerlerine indi. Cuma günu dolar kısa bir süre için de olsa yen ve mark karşısında psikolojik limitler olarak gorülen düzeylerin altında işlem gordü. Aynı gün dolar 2.57 mark ve 200 yen sınırlanna dayandı, ancak kapanış saatlerine yakın gerek Londra, gerekse New York piyasalarında 2.58 mark ve 201 yen değerlerinden satıldı. İngiliz Sterlini ise, petrol fiyatlarındaki düzelmeyle birlikte bir önceki cumanın değeri olan 1.42 dolardan büyük bir yükselmeyle haftanın son gününde 1.46 dolara fırladı. Dolara uygulanan faiz oranlannın asağı çekileceği, ABD Merkez Bankası'nın ekonomiye canlılık kazandır Döviz alış Mark 21500 21535^. Ifeminli mali müşavirliğin yasayla düzenlenmesini iş âlemi istemiyor Sayın Yazıcı, yeminli mali tniişaviriik ve muhasebecilik mesleginin Vergi Usul Kanunu tasarıSL içinde ek bir maddevle duzenlenmesinl ve ANAPIıiann da yer aldıgı bazı miUervekfllerinin TBMM'de buna karşı oy kullanmalannı nasıl degerlendiriyorsunuz? YAZICI Vergi Usul Kanunu'nun ek ve geçici maddeleriyle muhasebecilik ve denetçilik mesleğini yasal düzene kavuşturma çabası bir kere kanun tekniği açısından yanhştır. Bu yanlışlık I949'da Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi ve Vergi Usul Kanunlan çıkartılırken, yani vergi reformlan yapılırken ortaya çıkmışü ve karutlanmıştı. 36 yıl önceki yanlışlık şimdi de yapılmaktadır. Bu yanhştır, çünkU hiçbir meslek herhangi bir kanunla ek ve geçici maddelerle düzenlenemez, yasal düzene kavuşturulamaz. Meslek, başına buyruk bir kanunla yasal düzene kavuşturulur. Nitekim Türkiye'de bir Noterlik Kanunu vardır, bir Avukatlık Kanunu vardır, mesleği düzenleyen bir Tabipler Odası Kanunu, Eczacılık Kanunu vardır. Bu nedenle bazı milletvekillerinin bu tür bir yasal düzenlemeye karşı çıkmaları yerindeydi. Sizce onlar da bu gerekçeyle mi karşı çıkıyorlardı? Yani meslegin ek bir maddevle gerektiği şekilde düzenlenemeyeceği noktasından hareket ederek mi karşı oy kullandılar? alanına girecek. Aslında bu doğru değil, yanlış bir düşünce ve yanlış bir harekettir. Fakat büsbutün de yanlış değil. Çünkü bundan onceki kanun tasarıları Maliye Bakanlığı'nda hazırlanıyordu. Maliye Bakanlığı bürokratları da dünyadaki örneklerden esas alarak değil kendilerine göre kanun hazırlıyorlar, kendilerine avukatlann alanlarına girecek biçimde bir temsil hakkı öngörüyorlar ve bu da Mecliste tepki görüyordu. Çoğunluğunu avukatlann oluşturduğu Meclislerde bu tasanlar reddediliyordu. Görünüşteki durum budur. Ama en azından son girişimlerde bu böyle değil. Hele şimdiki Mecliste avukatlar çoğunlukta değil. Son girişimleri kendi kanaatime göre, önce maliyedeki bürokratlar, maliyeden ayrılıp da piyasada mali müşavirlik yapan eski maliyeciler, sanayiciler, tüccar temsilcileri engellemiş. Bunlar böyle bir kanunun çıkmasını değil kendi görüşlerine göre bir düzenleme yapılmasını istiyorlar. Benim araştırmama göre yıllardan beri sanayi ve tüccar temsilcileri böyle bir kanunun çıkmasına engel olmuştur. Ve suni olarak hukukçu, maliyeci, muhasebeci arasında bir tartışma çıkartmıştır. Çünkü açık bir denetim istememektedir.. Yani sanayici ve tüccar açık ve yaygın bir denetimi istemiyor... YAZICI Evet, istemiyor. Bir çerçeveye girmek istemiyor. Çün Ulagay soıdu, Prof. Yazıcı yanıtladı muhasebecilik mesleği yeterli bir yasal çerçeveye kavuşturulur ve ülke çapmda tekdüze bir muhasebe sistemi yerleştirilebilirse vergi denetimi çok kolaylaşacak, denetlenebilen mükellef oranı yüzde 2'lerden yüzde 7080'e çıkabilecektir. Sayın Yazıcı, yeminli müşavirlik ve muhasebecilik mesleği sizin önerdiğiniz yasal çerçeveye oturtulabilirse bunun vergi gelirini arttırma etkisi yanında ne gibi başka yararları olabilir? YAZICI lyi bir muhasebe ve denetleme düzeninin serbest piyasa ekonomisi için bir emniyet süpabı, bir güvence olduğu serbest piyasa ekonomisini uygulayan ulkelerde yıllar önce anlaşılmış ve benimsenmiştir. Bunu henüz anlamamış ve benimsememiş ulkelerde ise iktisadi çalkantılar sürüp gitmektedir. Örneğin çok sözü edilen enflasyon ve piyasadaki para miktarı konusunu ele alalım. Bir ülkede merkez bankasının piyasaya sürdüğü banknotlar dışında ozel kesimdeki gerçek ve tüzelkişiler de, muhasebe duzenini yerine otunmuş ulkelerde eşine rastlanmayacak biçimde, piyasaya karşılığı bulunmayan hatır senedi, finansman bonosu, vadeli çek gibi para yerine kullanılan değerli kâğıtlar sürüyor ve bu yolla dolaşımdaki para miktarını denetimsiz bir biçimde arttırabiliyorlarsa burada çok ciddi bir mesele, ciddi bir eksiklik var demektir. Muhasebe ve denetçilik mesleğinin ayrı bir kanunla Batıdaki örneklere benzer bir yasal çerçeveye kavuşturulması bütün bu bakımlardan önemlidir. mak amacıyla bankaların borçlanmalarına uygulanan reeskont faizlerini indireceği ve Kongre'nin denk bir bütçeyi onaylayacağı yolundaki beklenti ve yorumlar A m e r i k a n parasının değer kayıpları üzerinde etkîiı* oldu. İçerde ise Türk parası karşısında m a r k değer kazanırken d o l a r son iki g ü n d e değer kaybına uğradı. H a f t a n ı n ilk g ü n ü 212.70 TL'den işlem goren A l m a n M a r k ı haftayı 216 lirayla kapattı. D o l a r ise 555.90 T L . i i e açtığı haftayı 558.15 T L . ile kapattı. Altın parlamayu başladı Altın fıyatlan üç haftalık gerilemeden sonra yeniden yukselişe geçti. Altın hem içerde hem de dışarda önemli sayılabilecek bir yükseliş gösterdi. Bir önceki hafta sonu uluslararası borsalarda 322 dolara inen altının bir ons fiyatı cuma günü Zürih borsasında 328 dolara fırladı. Altının 31.1 gramlık onsu son günde Londra borsasında 327.90 dolar, New York'ta da 327 dolardan işlem gördü. Kapalıçarşı'da ise hem Cumhuriyet altını hem de külçe değer kazandı. Her iki altına da önemli bir müşteri talebi olmamasına karşın dış borsalardaki altının yükselişinin etkisiyle Cumhuriyet Altını hafta başında 40 bin 500 liradan satılırken dün Kapalıçarşı'da 41 bin liraya çıktı. 24 ayar külçe altının gramı da Kapalıçarşı'da hafta başında 6015 TL'den işlem gorürken haftanın sonunda 6080 TL'ye ulaştı. Dış borsalardaki gelişmeler yeterince içeriye yansımadığı için hafta başında altın fîyatlarında daha fazla yükseliş beklentisi \ar. Yeminli mali müşavirlik ve muhasebecilik mesleğinin vergi usul kanununa eklenmiş bir maddeyle düzenlenmek istenmesi yanhştır. Piyasa ekonomisinin sağlıkh işlemesi için çok önemli olan bu meslek bütün Avrupa ülkelerinde ayrı bir kanun ve ona dayanarak çıkartılmış yönetmeliklerle düzenlenmişlir. YAZICI Bu noktadan karşı çıkjyorlardı. Bu iş ek ve geçici maddelerle olmaz. Bu anayasaya da aykındır. Ayrıca bu konuda Adalet Komisyonu'ndan geçmiş, Bütçe Plan Komisyonu'nda gündeme alınmayı bekleyen bir hükümet tasansıyfa üç tane teklif vardır. Neden bunlar yüriitülüp kanun haline getirilmiyor da bunun yerine ek geçici maddelerle hükümete yetki veriliyor? Hükümet neden bunu kararnameyle düzenlemek istiyor. Bu olacak iş değil... Efendim diğer ülkelerde, özellikle gelişmiş iilkelerde bu meslek nasıl bir yasal çerçeveye oturtuluyor, onu kısaca aniatabiiir miSİBİZ? Cumhuriyet Altını 18 19 YAZICI Bu konu Avusturya'da, Almanya'da, Hollanda'da ve AET ülkelerinin hemen hemen hepsinde ayrı yasalarla düzenlenmiş ve bu yasalara ek olarak tabii tüzükleri, yönetmelikleri çıkartılmıştır. Türkiye'de de bu yolun izlenmesi gerekir. SayiD Yazıcı yeminli müşavirlik ve muhasebecilik mesleğinin ayn yasayla diizenlenmesi hangi açılardan önemli ve bunun böyle olmamasının yarattığı boşluğun ne gibi sakıncalan var? YAZICI Muhasebe ve denetçilik mesleğinin ayn bir kanunla yasal çerçeveye kavuşması birçok açıdan gereklidir. Birincisi bu konuda yetişecek meslek adamları açısından gereklidir. Çünkü yasal bir çerçeveye kavuştuğunda mesleğin, öğrenimi, stajı, yetki ve sorumluluklan da belirtilecektir. tkincisi, ülkedeki sermaye piyasasının gelişmesi açısından önemlidir. Çünkü küçük pay sahiplerinin korun Yeminli mali müşavirlik ve muhasebecilik mesleğinin Batıdaki örnekleri gibi bir kanunla diizenlenmesi için 1932'den bu yana yedi girişim olmuş, hepsi de baltalanmıştır. Buna asıl karşı çıkanlar, açık ve yaygın bir denetime girmek istemeyen sanayici ve tüccardır. ması ancak buyük şirketlerin denetimiyle mümkün olur. Ayrıca, bu meslek düzenlendiğinde kooperatifler, vakıflar, dernekler, dahası siyasal partiler hesapsal yonden denetlenmiş olur. Bu mesleğin mensuplan kendi kanunlarınm ve öteki kanunlann kendilerine vermiş olduğu yetkiyle demin söylediğim halka açık anonim şirketlerin kooperatiflerin, derneklerin, dahası siyasal partilerin hesaplarını denetleyeceklerdir. Bu görev resmi denetimin görev alanına girmez, tam tersine onu tamamlar, kolaylaştınr. Tıpkı fırmalann notere gidip defterlerini tasdik ettirmesi gibi. Halen bu denetim yok. Türkiye'de bu eksiktir... Yani bugiin muhasebeci kendisine işverenin talebine göre mi iş yapıyor? YAZICI Muhasebecinin hiçbir sorumluluğu yok. Tabii yetkisi de yok bugün. Tamamen işverenin adına iş görür. Piyasadaki muhasebe bürolan da, mali müşavirlik büroları da tamamen işverenin adına is yaparlar. tlginç olan bir nokta da yıllardan beri çeşitli yasa önerilerinin gündeme gelmesine rağmen bu konudaki yasal duzenlemenin bugune kadar yapılamarnış olmasıdır. Bunu tabii tesadiiflere bağlamak kolay değil. Herhalde bazı kimselerin ya da bazı gnıplann belki de menfaatleriyle ilgili sebepleri olsa gerek diye düşunüyorum. Bu neden bugüne kadar çıkartılamadı? Kimler engelledi bu duzenlenmenin yapümasını? YAZICI Efendim böyle bir kanunun çıkartılması için ilk girişim 1932 yılında Atatürk döneminde olmuştur. O dönemde bir anonim şirketin tasfiyesi söz konusu olmuş. Ve bunun için de Batı ulkelerinde olduğu gibi, yeminli muhasebeci ve denetçi aranmış. Bulunamayınca da bunun araştırması o zamanki Ticaret Vekâletine verilmiş. Çünkü dünyada ve özellikle AET'de muhasebe denetçiliğinin denetim ve gözetimi Ticaret ve Sanayi Bakanlığı'ndadır, Maliye Bakanlığı'nda değil. Ticaret Vekâleti konuyu araştırmış ve o zaman ne yeterli muhasebeci, ne de yeterli sayıda denetlenecek büyük anonim şirketler, kurumlar olmadığı ortaya çıkmış. Bu nedenle bu iş gecikmiştir. Birinci girişim bu. Ikincisi 1938'de olmuş, Avukatlık Kanunu çıkarken ve yine ayru gerekçeyle geri kalmıştır. Bundan sonraki girişirnlerde Maliye Bakanlığı bu işi üstlenmiş. Üstlenişinin nedeni de 1949'da vergi reformu yapılırken bunun denetimi söz konusu olmuş. Denetimi kim yapacak denilince muhasebecilik ve denetçilik mesleği ortaya çıkmış. Önce ek ve geçici maddelerle mesleğin düzenJenmesi düşünülmüş. Sonra gerek bunu düzenleyen Avrupalı uzmanlar, gerekse bizimkiler, "Hayır bu bir meslektir, dünyada olduğu gibi ayn bir kanunla düzenlenecek" demiştir. Fakat her ne hikmetse unutulmuş, bu kanun geride kalmış. Ondan sonra 1956, 1962 ve en son 198O'de yapılan girişimlerin gecikme nedenini joyle açıklıyorlar: Deniyor ki bu işe hukukçular engel oluyor. Çünkü muhasebe denetçilerinin temsil hakkı olacaktır. Bu da avukatlann yetki Saatlerinizi Amerika'ya ayarlamayın! Istirahatinize ve özel işlerinize a\ınnanız gereken saatleri, teleks odasında ya da telefon başında mı geçiriyorsunuz ? Sizin yerinize bankanız mı istirahatte? Bankanızı eğitemezsiniz! Işiniz dış ticaretse, bir an önce başvurun Uluslararasf na. Peşin Vergi Meclis'ten geçti Başbakanlık Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı Idaresi Başkanı Vahit Erdem,bugüne kadar konut fonundan toplam 224 milyar 700 milyon lira kredi açıldığını belirtti. Vahit Erdem Toplu Konut Fonu'ndan kredi sağlanan 34 bin konutun yapımının tamamlandığını, yıl sonuna kadar 41 bin konutun sahiplerine teslim edileceğini söyledi. Toplu konut fonımdan 224 miJyar kredi verüdi Neler oldu ? İş çevrelerince yoğun tepkiye neden olan peşin vergi, resmi adıyla da "Dahili Tevkifat" vergisine ilişkin vergi \"asa tasansındaki bölümler, TBMM Genel Kurulu'nda görüşulerek kabul edildi. Ayrıca 3 milyona kadar olan kazançlarda yüzde 25 vergi ödenmesini öngörenyeni vergi dilimleri de Meclis'ten geçti. Tasanda, Hazine bonosu, devlet tahvili, gelir ortaklığı senetleri ve mevduat faizlerinden alınan stopajları yüzde 25'e kadar çıkarma veya sıfırlama yetkisi hükümete veriliyor. Zirai mahsuller için yapılan odemelerden de yuzde 25 stopaj aiınması ongöruluyor. DİE tahmin etti: Büyüme hızı yüzde 4.9 Devlet İstatistik Enstitüsü 1985 yılına ilişkin yaptığı ikinci büyüme hızı tahmininde, bu oranın yüzde 4.9 olarak gerçekleşeceğini açıkladı. Gayri safi ulusal gelirin de cari fiyatlarla 27 trilyon 590 milyar'lira dolayında gerçekleşeceği bildirildi. DİE yıiın ilk altı ayına ilişkin verilere dayanarak yaptığı ilk tahminde büyüme hızını yuzde 3.9 olarak belirlemişti. DlE'nin son açıklamasında sabit fiyatlarla tarım sektörünün yuzde 2.3, sanayi sektörunün de yüzde 5.2 oranında buyuyeceği belirtildi. INTERBANK ^ ULUSLARARASI Emisvoııun kontrolü güçleşiyor Emisyon hacmi 15 kasım tarihi itibariyle bir önceki haftaya göre 7.1 milyar gerileyerek 1 trilyon 351 milyar liraya indi. Hazinenin 815 kasım tarihleri arasında Merkez Bankası avanslanna 28.2 milyarlık aktarım yapması emisyondaki daralmada etkili oldu. Bunun karşılığında Toprak Mahsulleri Ofisi kredileri ckim sonunda 41 milyar iken 15 kasımda 104 milyara yükseldi. bir dünva bankasıdır. MERK£Z OrhnTânr Barukdcrt Cad l « Eıoıape İBKitral 172 20 00 KARAKÖY H > « A<lâ ButktLıCad }I 33 bunbui 1O610C BAHCUAPI kun Cmâ EsaaDfiu Itunbul 522 4 5 » ŞIŞU AybtAknobr Hıliıkuım Cjj 3tC bunbul 1*6 7177 ELMADAĞ KAOIKÖY Ş J l|>düun Coıju Korgul Cuntluınya Cjd X> Aitıvol Kadıkov bunbvl buni»! 141 I? 83 337 S4 05 BAKIRKÖ\ )»k leby,, Hjll^.SotlO Ijunbui 570 17)* ANKARA N^auEıdocın IznurOd» \»n?* İZMIR M.zh« El Cunıhunvct Bul 139 1)25 21 »URSA ADANA Oriun Coıgu Oral EavctEntkkt Fcvzj ÇJmul O d 7* AuoırkC*i 1II iak 24 0)4 »526 MERSIN Sabtutun &i<ıncr InotıuCıd Goiıu tsnin, 13 422 ISKİNDERUN McooÇttukJya AiJtutkB^T 22 «JC