Katalog

CUMHURİYET/6 4 EKİM 1985 însan hakları her yerde çiğneniyor 5 Observer Gazetesi'nde bundan 24 yıl once kuçük bir duyuru yayımlandı. Duyuru, "Gazetemirin sayfasını gelişiguzel çevirdiginizde, herhangi bir gun, dun>anın herhangi bir ulkesinde sıvasal duşunceleri ya da dini inançlan gibi nedenlerle \onetimlerine ters duştukleri için tuluklanan, işkence goren. daha da ote, idam edilen insanlarla ilgili haberlere rastlayacaksınız" dıye başlıyordu. Duyuru belkı pek az ınsanın dikkatini çekti, ama sonuçta insan hakları ile uğraşan de\ bir orgut kurulmasında ılk adımı oluşturdu. Dunya kamuoyunun ilgisini duşünce suçlarına ve göz kırpmadan çiğnenen ınsan haklanna çekebilmek için Londra'da çalışmalarına başlayan Uluslararası Af örgutü, şimdı saygtn, ancak pek sevilmeyen bir kuruluş. Af Orgutu, dunyanın her ülkesınde ınsan hakları sorunlarına el attığı için, yönetim biçimleri ne olursa olsun birçok hukumet tarafından sevilmiyor. Anne Burley, bu yargıyı doğrularken, "Af Örgiitü'nun bulgulanna yanıt vennek yerine, bize saldınnayı yegli>orlar" diyor. Anne Burley, Uluslararası Af Örgutu'nun Avrupa bölumünu yönetiyor. Anne, ayrıca örgütun araştırma bölumünun de başında. Burley'in sorularımiza verdıği yanıtlar, insan hakları konusunda bilinenlere yeni boyutlar kazandırması bakımından önemli: İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ve insan haklan ile ilgili oleki uluslararası belgelere iraza alan ulkelerde insan haklanna sizce uyulmuyor mu? BL'RLEY Bırleşmış Milletler'e uye olan butun ulkelerın Insan Hakları Evrensel Bildırisi'ne öncelikle uymaları beklenır. Ayrıca insan hakları ile ilgi Uluslararası Af Örgütü Avrupa Sorumlusu Anne Burley sorulanmızı yanıtladı İnsan Hakları Dosyası ERBİL TUŞALP li öteki uluslararası sözleşmelerın, taraf olan ulkeleri bağlayıcı bir nitelığı de var. Avrupa Insan Hakları Sozleşmesi ve benzeri belgeler 80 dolayında ülke tarafından imzalanmışür. Bu sözleşmeler taraf ulkelerde yurttashk haklanna ve genelde ınsan haklanna yönelik uygulamalann temel ılkelerini belırliyor. Butun bu uluslararası sözleşmelere karşın, insan hakları birçok ulkede çığnenmeye devam ediyor. Bıze göre, dünyadakı ulkelerin yarısına yakınında insanlar duşuncelerınden dolayı tutuklanabıliyorlar. Bu insanlar sadece duşuncelerinden ve şiddete karşı olan fikirlerınden dolayı mahkum oluyorlar. Elimızdeki veriler, 50 kadar ulkede insanlann bir soruşturma yapılmaksızın ve bir yargı kararı olmaksızın salt sıyasi nedenlerle gözaltına alındıkları ve tutuklandıklarını gösterıyor. Bazı ulkelerde bu insanlann tutukluluk kararlarırun bir yargı karanna dayandınlması için aylar, hatta yıllar geçıyor. Bugun dünyadakı her uç ulkeden birinde, tutuklulara işkence ve kotu muamele sistematik bir biçimde yurutuluyor. Dunyada 130 ulkede ölum cezasının yasal olarak uygulandığını bıliyoruz. Uluslararası Af Örgutu olarak 40 ulkede olum cezasına çarptınlan 1500 sıyasi hukumlu hakkında aynntıh bilgılere sahibiz. Ancak, bu konudaki gerçek sayılann bundan çok fazla olduğunu da bıliyoruz. Uluslararası Af Örgutu'nun saptamalanna göre, insan haklannın çignendigi ulkelerde "genel gerekçe" nedir? BURLEY Çalışmalanmız sonucu insan haklarını çiğneme nedenlennın çok çeşitli olduğunu biliyoruz. Ancak insan haklannı bir politik tercih olarak çığneyen ulkelerın, bu yola, niçin başvurduklan biliniyor. Bu politıkayı uygulayan hiıkumetler, tutuklulara ışkenceye ve olum cezalarına muhalefeti susturmak ıçın başvuruyorlar. Boylece kendi sosyal politıkalarının getırdiği sorunları çözmeyi amaçlıyorlar 60'tan fazla hüknmet 1980*li vıllarda işkencenin bir iktidar politikası olarak yuriıtuldugü ttlkeleri sapladınu mı? BURLEY Bu konudaki son raporumuz 1984 tarihini taşıyor. 1980'li vıllarda dunyada 60'tan fazla hukumetın tutuklulara işkence uyguladığını ve ışkenceye göz yumduğunu saptamış bulunuyoruz. Bu raporda aynca Doğu ve Batı blokunda çeşitli ideoloiilerı benımsemış 98 ulkedekı işkence savlan da yer ne Imamının elınde ince bir değnek vardı, bır de ağaçtan yapılmış kıskaç... Bundan sonrasını yazmaya ve anlatmaya utanıyorum Ne çare başa gelen anlatılır. Tufekçılerden kırmızı elbıselı Alı Ağa başımı, ötekıler de ayaklanmı tuttular. Kağıthane fmamı donumu çözup husyelerimı çıkardı.Elindekı kıskaçla husyelerımi sıkmaya başladı. Bır yandan da, 'Vah vah acı>orum, şunu soylesen de işkence çekmesen olmaz mı?' diye yuzume alayh alaylı bakıyordu. 'Hadi, ne diveceksen de!..' Butun bunlar sarayda, bir hükumdann önünde oluyordu. Bunlar bır hükumdann onunde olur mu>du? Vahşıler arasında bıle boyle bir şey yapmaya kimse tenezzul etmezdı. Yapılanlardan çok utanıyordum 'Diyeceğimi dedim. Bu da çilem imiş çekmeye hazırım. Kaderim ne ise o olacaktır.' Işkencevle gorevlendınlmış gaddar tmam, aynca hazırladığı bir ınce demir çubukla diz kapaklarıma vurmaya başladı. 'Hükumdann emrine u>mayanın cezası budur.' Durmadan husyelerımi buruyordu. Elindeki kıskaçla sıkıyor, canımı acıtıyordu. Husyelerimın burulması uzerıne avazım çıktığı kadar bağırmaya başladım. Sesimin dunyayı kapladığını sanıyorum. Utancımdan dilımı bıle ısırmıştım. Birdenbıre gozlerim karardı, ne olduğumu bilemedim, bayıldım. Kendimı kaybetmıştım. Gaddar imamın elinde korkunç kıskaç ve ince değnek vardı. Gözlerim onlardan başka bır şey görmuyordu. alıyor. Uluslararası Af Orgütu ilkeleri, geçicı donemlerde de olsa insan haklannın çiğnenmesinı hiçbir zaman haklı gormüyor. Biz, herkesın temel hak ve özgurlükleri olduğuna ve bunu kullanması gerektığine inanıyoruz. Bu gerekliliğin ülke a>Timı yapmadan bütun dunya ulkelenndekı insanlar için geçerli olmasma çaba harcıyoruz. Birçok ulkenin gundemindeki bir politika olarak işkence nedir? Hangi e>1emleri işkence olarak kabul ediyorsunuz? BURLEY Saptamalanmız işkencenin hem fiziksel, hem de psıkolojik olduğunu gosteriyor. Şimdiye dek birçok işkence vöntemıni, kanıtlarıyla gun ışığına çıkardık. Bunlar, tutuklulann psikolojik baskı ile duşunce yeteneklerinın zayıflatılmasından, onlann aşağılanmasına kadar birçok yontemi içeriyor. Tutuklular bir sure sonra kendine guvenı kalmayan, oyle duşunmekten pişman, yıkık birer ınsan halıne getırilebiliyorlar. Döverek acı verme, sakat bırakma, elektrik şoku ile bu sonuçları sağlama bugun ışkencecılenn başvurduklan bilınen >rontemler arasında. İşkence uygulanan ulkelerde, ışkencecıler, genellıkle askeri veya polis gizli servislerinin elemanlan veya polis örgutünden ya da cezaevleri personelinden seçiliyorlar. İşkence ile suçlanan guvenlık gorevlilerinin yargılanmalan sırasında edındığımiz ızlenimler, bizi bu insanlann psikolojik koşullandırma yolu ile işkence eğitimı görmuş kişiler olduğu sonucuna götüruyor. "Niçin işkence yapılıyor?" sorunuzu bu işkence kurumlarının genel gorunümu ile de vanıtlamak mumkun. Bu kunımlarda çalışanlar devlet guvenliğini, boluculere karşı koruduğu savı ile eğitilen seçilmiş bir grubun arasından bulunarak gorevlendirilıyorlar. Sonuçta işkence ya ışbaşındaki hukumetler elıyle Ne kadar vakıt geçti bılmıyorum. Gozlerımı açıp baktığımda gövdem sırsıklam olmuştu. Bu yapılan ezıyetlerı yanı başımda seyreden Zatı Şahane gulerek, 'Bayıldı, yuzune biraz su serpiniz' diye ferman buyurmuş. (Husvelerımin sıkılmasından öturu bende başlayan hastalık hâlâ sürup gıder.) Dizlerımde bır acı duydum. Baktım ki doğmeden dızkapaklanmın ustunde kara ve kırmızı bereler olmuş. Ayakta durmaya gücum yoktu. Ama gene ayakta tutuyorlardı. Şeyh Ebul Huda. Mabeyıncı Paşa, Ragıp Bey ve ötekıler çevremı alarak yeniden öğüt vermeye başladılar. Bu yetmeyınce yeniden vu• ruyorlardı. Zatı Şahane de bakıp guluyordu. Zatı Şahane'ye donerek şöyle dedım: "Efendim orada sadece ben mi vardım? Valide Sultan. Şehzadegân \e kadıefendiler. haznedarlar vardı. Ne için onlardan sormuvorsunuz?" Sözlerimi şöyle yanıtladı: •Arzıni>az Kalfa ile tkinci Hazinedar, Beşiktaş Muhafızı Haydar Paşa'nın evinde tutukludur. Onlarla anlaşmanız olduğundan onlar da senin gibi inkâr edivorlar. Onların dahi vucutlarını vok edecegim.' Arzınıyaz Kalfa gebe olduğundan doğulmelere dayanamamış çocuğunu duşurmuştur. İşkence o gun akşama kadar sürdü. Sonunda beni kırmızı elbıselı Alı Ağa'ya teslim ettiler. O da beni bir çuval gibi yerimden kaldırarak kulubesine goturdu. O gun de öyle geçmiş oldu. yaptırılıyor, veya işkenceciler bir yolu bulunarak affediliyorlar. 150 ulkede 500 bin gönüllii Birleşmiş Milletler Örgutu. insan hak ve ozgiırlıiklerinin korunması için evrensel bir çaba gosterirken, Avrupa Konsevi bu konuda çalışmalar yaparken, Uluslararası Af Örgutu'nun çalışmalarına sizce niçin gerek duyuldu? BURLEY Uluslararası Af Örgutu, 1%1'de duşunce suçlarına ve çiğnenen insan haklanna dıkkatlerı çekebilmek amacıyla kuruldu. BM, hukumetler arasında bir kuruluş olmasma karşın, Af Örgutu1 nun hukumetle hiçbir bağlantısı yok. Tarafsız ve bağımsız olarak çalışırız. Ve ekonomik bağımlılığırnız yoktur. Gelir kaynaklanmız, kendi uyelenmizın ödentıleri ile oluşur. Çalışmalanmız, ınsan haklannı korumada uluslararası sorumluluk ilkesı ile yurutülür. Bence bu sorumluluk evrenseldır ve sadece hükumetlenn eline bırakılamaz. Biz, insan haklannın korunmasında özel bir etkınliğimiz olduğuna inanıyoruz. Duşünce suçlularının serbest bırakılması için uğraş veririz. Ölüm cezalarına, işkenceye karşı etkinhkler yurutüruz. Hükumlulenn yaşama koşullanrun iyıleştirümesi için çalışmalar yapanz. Merkezi Londra'da bulunan Uluslararası Sekreterlığimiz, çeşitli kaynaklardan gelen bılgilerin analizini yapar, insan haklannın çiğnendiğının kesinleşmesı durumunda, aynntılı bılgiler gönullu uyelerimize verilır. Bunların sayısı 150 ulkede 500 binden fazladır. Af Örgutu'nun tarafsızlığını koruyabilmek için bu uyeler hiçbir zaman kendi ulkelerindeki insan haklanna aykın davranışları ızlemezler, kendi ulkelerindeki tutuklular için çalışmazlar Af Orgutu'nun çeşitli ulkelerde yunıttüğu çalışmalar, uluslararası hukuk açısından, ulkelerin içişlerine kanşmak olarak degerlendiriliyor. BURLEY Evet, ama tum insanlann kendi inançlannı, yıkıcı olmayan bir biçimde yansıtma hakkına sahip olduklarını unutmayın. Bu temel hak, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nde ve öteki uluslararası belgelerle koruma altındadır. Işbaşındaki hukumetler artık dunya halklanna hesap vermek durumundadırlar. Bu sorumluluk, insan hakları alarundakı tum kuruluşlara soru sorma hakkını verıyor sanınm. Af Örgutu, zaman zaman hem Batı hem de Doğu bloku ulkelerince suçlanıvor. Neden? Sizi niçin sevmivorlar? BURLEY Bu doğal. Hiçbir ulkede yönetici kadrolar insan haklarının çiğnendıği gerekçesıyle suçlanmayı istemez. Biz, uluslararası duzeyde bağımsu olarak çalışan bır orgutuz. Bunun için genellikle Af örgutu'nun bulgularına yamt vermek verıne, bize saldırmayı tercih ediyorlar. Suçlamanın nedenı bu. Cezaevlerindeki insan haklannı korumada ne gibi etkinlikleriniz oluyor? BURLEY Af Orgutiı, hukumlu ve tutuklulara BM ölçulerine gore uygulama yapılmasını sağlamaya çalışır. Bu kelepçeye, zincire ve prangaya karşı olmakla başlar, daha ıyi yemek, sağlık yardımı, giyecek, yatak ve çalışma hakkını sağlamayı içerir. Cezaevlerinde özgurluğunden yoksun insanlar için tum acımasız cezalar yasaklanmalıdır. Abdülhamifin işkenceleri Mabeyinci Fahri Bey'in anıları En korkunç işkenceyi tadıyorum 5 Fahrı Bey anlatmayt surduruyor: Bu on gunluk sorgu suresinin ucuncu ve dorduncü gunlerı harem ağaları ile yuzleştirildim. Onlar da olayı bızım anlattığımıza yakın anlatıyorlardı. Martın otuzuna kadar on gun Çadır Köşku'nde kaldım. Gece gundüz işkence ile sorgulanmı yapıyorlardı. Zatı Şahane de bırkaç kez gelıp perde ardından sorguları dınüyordu. Martın otuzuncu pazartesi gunu sabahleyın benı alıp harem daıresıne Zatı Şahane'nin huzuruna çıkardılar. Padışahın yanında Ragıp Bey, Başmabeyıncı Hamdı Paşa, Şeyh Ebulhuda Efendi, harem ağaları, tufekçiler ve Kağıthane Imamı vardı. Once Zatı Şahane beni azarlayarak soze başladı Sordukça gerçeğı olduğu gibi anlatıyordum. Ben anlattıkça sille, tokat, tekme ile vuruyordu. Yanında bulunanlar da ona kauldılar. Her bın guçlen oranında durmadan beni tokatlıyor, tekmeliyordu. Biraz duruyor, soruyor, yanıtlar alıyorlar, istedikleri yanıtı alamayınca durmadan vuruyorlardı. Zatı Şahane yanındakı bastonu kaldınp vurmaya başladı. Baston şak kırıldı. Kınkları ile vurmaya başladı. Başmabeyincı Hamdi Paşa, padişahtan gen durur mu, çırpınarak doğuyordu. Birden yoruldu ve baygın duştu. Padışah onun baygın duşmesıne çok acıdı. lçerden bir şışe kolonya alıp verdı. Vurmalarına, kırmalarına karşın birazcık olsun doğruluktan aynlmıyordum. Ben usanmadım ama, onlar bıktılar bıraktılar Zatı Şahane bırakıp gıttı Bıraz sonra Şeyh Ebulhuda Efendıyı gonderdı. Efendi bana birçok öğutler verdı. Sözde ben doğru soylemiyormuşum, doğruyu söylersem 'muhbir' sayılacakmışım, 'muhbir' sayıünca ceza görmıyecekmışim, Zatı Şahane beni 'ihsanlara' gomecekmış, padışahın ayaklanna kapanarak beni suçsuz saydıracaklarmış... Falan fılan... Ertesi gun hepsi yeniden geldi. önlerinde kollanmı iple yukardan aşağı sıkı sıkıya sardılar. Kağıtha SÜRECEK SÜRECEK DÜHVA HMH LMYI JNCIH iDIYOR? LADA, Fıat Otomobıl Fabrıkalarının kurduğu, Avrupa'daki en büyuk tesıslerde, teknolojınin en önemli yeniliklerı kullanılarak uretilen "Farklı" bır arabadır. aksesuarlıdır. Butün bu üstunlükieri, böylesine "Makul" fiyata sunabılen tek marka LADA'dır. LADA, yetmiş yıllık otomobıl uretme teknığinın urunüdür. Güçlü, ekonomik ve kullanışlıdır. Dayanıklılığı ve sağiamlığı, dunyada alışılmış standartların çok üstundedır. LADA, güvenliğınızı ancak en pahalı arabalarda bulabıleceğınız üstün teknık nıtelıklerıyle, rahatınızı kendine uzgü konforuyla sağlar. Aynca zengin En önemlisı, ulkemızın dört bir yanında, her iki LADA için, yerlı ve Avrupa olmak üzere bol yedek parça da sunan 63 LADA Yetkılı Servısi bulunmaktadır. Ayrıca LADA'lar, taksı dahıl B ay garantılıdır. LADA nıhayet üTkemızde "DOnyanın seçtığı araba" ıkı değişık modeliyle Türkıye'de LADA 2107 ve LADA NIVA. Her ikısı de gelır gelmez beğemldi. • 1500 cc. 77 Beygır, 4 ileri 1 gerı vites • Plastısol ile kaplı, paslanmazçürumez 0.8 mm saç karoserı •5 kat elektroliz boya • Hıdrolıkdebriyaj •Özel ızolasyon45ve + 45derecelerarasırtda rahat ve konforlu yolculuk •Otomatık rölantı kontrolu, pünomatık ekonomizer • Isıtıcılı arkacam • Halojen, sılecekli ve hıdrolik ayarlı farlar •Otomatık emnıyet kemerlen •Saglam alt yapı gelışmış suspansıyon •Gelışmış kumanda panosu, altı değışik gösterge, çeşitli ve değişık ışıklı ıkazlar •Çıft devrelı ve basınç regulatörlu frenler • Kumaş ve deri kaplı ıç döşeme • Rahat ve yatabilir koltuklar •8 ay garantı, zengin tamır bakımı LADA BINEK • 1600 cc 76 beygır, 4 ılerı 1 gerı, alçakyOksek hız ıkıdört tekerlek vıtes kumandalı. •Plastısol ile kaplı, paslanmazçürumez, 0 8 mm. saç karoserı •5 kat elektroliz boya •çıft dıferansıyel •Hıdrolıkdebriyaj •Ozel ızolasyon45 ve + 45 dereceler arasında rahat ve konforlu yolculuk • Halojen, sılecekli farlar •Arkacam ısıtıcısı •Otomatik emnıyet kemerlen •Çıft devrelı frenler • Römork çekmeye uygun yapı ve özellıkler •8 ay garanti, zengin tamır takımı LADA NIVA İSTEK KUPONU LADA Kampanyanıza katılmak istiyorum. Almak istedığım LADA'yı (x) ile ışaretledim. İlk taksiteait makbuz ilişiktedir. Taksıt senetlerıyle talepnameyi lütfen adresimegonderın. MODEL LADA BINEK LADA JİP KDVSIZAYLIK TAKSIT \Z 85.000 C 120 000.KDV'LİAYLIK TAKSİT U 93.500.C 132.000.SÜRESİ 28 Ay 28 Ay Günaydın Pazarlama "Dunyanın seçtiğı araba" LADA'yı, şımdi "Özel" fiyat ve "Özel" ödeme kolaylıklanyla seçımınize sunuyor. Peşın fiyatın 28 ay taksitle. Bu "Ozel" fiyatlar ve "Özel" ödeme koşullan ülkemızde yalnızca bır defaya mahsus olmak üzere uygulanacaktır. • Katılma Formu'nu doldururtuz. • LADA'lardan hangısını seçıyorsamz, (Ikisını de İSTMN HMISIUBÂ! seçebılırsinız!) (x) işaretı ile ışaretleyinız. •Formu ımzalayınız. ilk taksıt tutannı Günaydın Pazarlama A.Ş.'nin Yapı Kredi Bankası Çemberiıtaş Şubesı'ndekı27T0 numaralı hesabına yatırınız veya havale edinız. •Havale makbuzunu veya suretını, Katılma Formu'nuzla bırllkte taahhütio olarak GÜNAYDIN PAZARLAMA A Ş Cagaloğlu Hamamı Sokak No 4 Günaydın işhanı, Cagaloğlu/ istanbul adresıne gönderinız. ommm omootm Günaydın Pazarlama sunuyor: PAZARIAMA A TELEFONLARIMIZ: 52214 92522 64 03 527 79 5052653 82 Geniş bilgi için • Katılma Formu'nuz ve ilk taksitı yatırdığınıza daır makbuz elımize geçer geçmez, sıze bır kura numarası vereceğız. Ayrıca talepname ve senetlerınızı de hemen adresınıze postalayacağız. • Bu talepname ve senetlerı kefılınizle bırllkte pullayacak ve ımzalayacak, sonra yukarıdakı adresımize göndereceksınız Böylece LADA KAMPANYAMIZA katılma Işlemlerınız tamamlanacaktır İLK TAKSIT YATIRILAN YER: TAKSIT HAVALE TARİHİ: İŞTİRAKÇİNİN ADISOYADI: ADRESİ: İLÇE: MESLEK: VARSATELEFONNO: NASIL KAT1LACAKSINIZ?