Katalog

Cumhuriyet ADOLFO SUAREZ SANTIAGO CARİLLO Sahıbı Cumhumel Maıbaaulık ve Gazetecıhk Turk Anonım Şırkelı adı na Nadır Nadı, • Genel \ a>ın Muduru Hasan Cemal, Muessese Mu duru Emıne Lşaklıgıl.Yazı lşlerı Muduru Okaj Gonensm. • Haber Merkezı Muduru Yalçın Ba»er, Sa\fa Duzenı V, oneımem Alı \car TAKVIM 1 O.ak 198^ Imsak 5 7 2\ Temsılaler ANkARA Valçın Dogan. IZMIR Hıkmet Çetınka\a, ADA NA Mehmel Merean, • Senıs Şeflerı Istanbul Haberlen Reha Oz, Dış Haberler Ergun Balcı, Ekonomı Osman Ulaga>, Kultur Aydın tmeç, Ma gazın Valçın Pekşen, Spor Danışmanı Abdulkadır Yucclman, Duzeltme Refık Durbaş, Araştırma Şahın Alpa>, U Sendıka !?ukran Ketencı. Ikındı 14 3 7 Akşam 16 58 Yatsı 18 24 Burolar • Ankara. Zı\a Gokalp BuKarı, Inkılap Sokak No l 9 ' 4 T e l 331141 47, • Umır Haht 7ı>a Bulvarı No 65 3 Tel 254709 131230 • \dana ÇakmakCad No I 3 4 k a t 3 Tel 1455019731 • Basan \e Yayan Cumhumet Matbaacılık ve Gazetecıhk T A Ş Turk Ou»ğı Cad 39 41. Cağaloğlu, Ist PK 246Ist Tel 526 10 00 (9 hat) Telex 22246 Oğle 12 ISPANYA'DA DEMOKRASİYE GEÇİŞ Nilgün Cerrahoğlu Darbeciler karşısında utanç ^ verici bir duruma düşemezdim 2 M ADRİD Adolfo Suarez, Franko sonrasındakı en ıddıalı darbe gınşımının, en canlı sahnesıyle parlamento çatısı altında >uz yuze gelmıştı 23 Şubat 1981'de Yarbay Tejero kumandasındakı bir grup "darbe nıyetlısı" Cortes'ı bastığında fiılen karşı kovanlardan bırısı de Suarez'dı İspanva'nın vakın tarihine damgasını basan bir olay var: 23 Şubat 1981 darbe girişimi... Siz o zaman hâlâ başbakanlıgı Calvo Sotelo'ya devretmemıştiniz. Nasıl olur da 20. yuz>ılın sonunda bir hukumet başkanı tum bakanlan \e milletvekıllen ıle birlikte darbecıler tarafından rehın alınabılır? Devletin haber alma organları, bu 18. vuzvıl avaklanmasını andıran olavdan once neredevdi? Sıze bu konuda hıçbır enformasyon sızmamış mıvdı? SL'AREZ Bakın, bu benım ıçın hâlâ meçhul olan konulardan bırı Benım başbakanlığa gelışımden berı uzun zaman boyunca hep darbe soylentılen duyuluyordu Bu soylentıler o kadar sıklaşmıştı kı, dıyebılırım kı, hemen hemen her hafta bovlesı söylentıle rın aslını araştınr olmuşuık. Durum oyle bir noktaya geldı kı, ben nıhayet bunun ıçın bakanlar arası ozel bir komısyon kurdum, komısyonun başına da (o zaman başbakan yardımcısı olan) tumgeneral Gutierez Mellado'yu getırdım Mellado, 23 şubat darbe gınşımının oncesınde, hıçbır zaman böyle bir darbe hazırlığı ıçınde olunduğundan haberdar olmadı Bu arada duruma bıraz daha ışık tutan bu şey daha var Ocak sonunda ıstıfamı vermemden hemen sonra benım krıterlenme karşıt olarak 2 Kurmay Şeflığıne General Armada tayın edıldı 2 Kurmay Şefi ıse askerı haber alma orgutunun de başıydı Oysa Gençral Armada, darbe gırışımını hazırlayanlann başındaydı Faşist "El Alcazar" gazetesi, 23 şubat darbesi hakkında birtakım ışaretler vermıştı... SUAREZ Fakat "El Alcazar" sureklı olarak dar belerden soz edı>ordu Bu arada "Galaxia Operas>onu" adı alnnda planlanan bir darbeyı, gun ışığına çıkarmavı da başardık Fakat şunu hatırlatmak ısterım, zamanın sıyası guçlerının buyuk bir çoğunluğu "Suarez'in tehdıdı" dıverek bunu kulak arkası ettı Dendı kı, "Suarez, bunları soiu korkutmak içın uyduruyor..." Suarez, darbeci Yarhay Tejero'ya parlamentoda karşı koyuşunu anlatıyor: Yarbay Tejero'yu parlamentodan içeri gırer girmez tanıdım. Tam onumdeydi. Yanımda oturan başbakan yardımcısı Mellado'ya "Bu Tejero" dedim. Beş yıllık tum uğraşlarımın boşa gittiğini düşündüm o an. tspanya'ya bir kez daha mantık dışılık egemen olacaktı. Darbenin başarıya ulaşmaması için elimden gelen her şeyi yapacaktım. Benim genel olarak yaşam karşısmdaki tavrım da bunu gerektiriyordu. Bir avuç ısyancı karşısında utanç verici bir duruma düşmeyi kabul edemezdim. 19769da Başbakan atandığımda sağdan çok kişi yüzeysel bir temızlik yapacağımı sanmıştı. Fakat ben bir ozgurlukler rejiminin temelini atmak istiyordum. Bu emelimde ciddi olauğumu, yaptıklarıma inandığımı ve bunları sonuna dek gotürmekten kaçınmayacağımı anladıkları zaman, beni desteklemekten kaçındılar. Belki de sola çok pas verdiğimi düşundüler. SUAREZ KARŞI KOYL YOR hpanya'da 23 Şubat 1981'dekı darbe girişımi sırasmda parlamentosu basanlara Adolfo Suarez karşı koyuyor (merdıvendeki). Darbecıler Suarez'i de rehın tutmuştu. Tartaklanan, Parlamento Baskam. Ispanya'da orduda kendilerini ülkenin siyasi evriminin hakemlerı olarak görmek gibi bir tarihi eğilim vardır. Oysa tspanya ordusu bu ülke halkının hızmetınde bir kurum olmalıdır. t&ence İspanyol Komunist Partisi'nin legal bir statu kazanması pek çok nedenden ötürü kaçınılmazdı. Halkın destepni arkasına alan tum siyasi guçlerin tanınacağı bir anayasa istiyordum. Böylece geleceğin inşasında hiçbir siyasal güç marjinalleşmeyecekti. Bir legal çerçeve içinde komunistlerin de daha sorumlu hareket edeceklerine inanıyordum. DARBECİ YARBA Y VE "ÖZLEM" Yarbay Tejero elınde silahla parlamento kursusunde. Ya tutarsa! Gırişim, girişim olarak kaldıktan sonra, 22 Kasım I981'de bir sağcı genç Tejero'nun resminı yukseltıyor. Franko 'nun olumunden 6 ytl sonra, bir diktatoru '' Tejero 'ya ozgurluk'' dıye bağırarak anıyor. bıleceğını duşundum Hemen bellı bir desteğı arkası na alan kansız bir darbe olasılığı uzenne durdum Işte butun bunlar benım a>ağa kalkıp, darbecılere karşı koymamla sonuçlanan reaksıyonlarıma yol açtı Sureklı olarak tahrık ettım onlan Fakat parlamentova karşı vapılan bu saldmnın uzennden bellı bir za man suresı geçınce, bu darbenin başarıyla sonuçlan masının çok guç olduğunu anlamaya başladım Bu tıptekı bır askerı darbe \a hemen zaferle sonuvlanır, ya da ulkenın gerı kalan bolgelerınde karşılaşılan dı renç sonunda başarısızlığa uğrar Ola\ın uzennden geçen 22,5 saat sonra darbe teşebbusunun başarısızlıkla sonuçlandığına artık ıvıce kanaaı getırdım En azından darbenin, ulkenın bazı yorelennde, dırençle karşılaştığını duşunuvordum Sızce hâlâ Upanva'da bır darbe olasdıgından soz edilebilır mı? V oksa bu tehdillerin artık gecmışte kaldıgını iddıa etmek mumkun mu? SL AREZ kanımca Ispan>a'da bır darbenin gerçekleşmesı, başarıva ulaşması her geçen gun guçleşmektedır Her şeve rağmen gene de bu tıp gırışımlerde bulunabılecek bır ıkı ya da uç beş delı çıkabılır or taya Fakat zaman geçtıkçe şuna ınanıyorum kı, sı yası guçler ve Ispanvol halkında bır ozgurlukler rejımı ıçınde yaşamak ısteğı gıtgıde >erleşmektedır Do layısıyla her geçen gun bır darbenin gerçekleşmesı guç leşmektedır Ispanva'dakı demokratık sureç, artık gerı>e donuşu olmayan bır evreve gırmıştır dan bır genelleme>e gıdıp, bu grupların tumunun karşımda olduğunu sovlemek de doğru olmaz Başbakanlığım donemınde benımle ışbırlığı >apmış pek çok ordu mensubu arkadaşım olmuştur Bunların bazılarının ışbırhğı gonullu, bazılannınkı de gonulsuz olmuştur Kıhsenınde onemlı bazı kesımlerınde desteğını arkamda buldum Ama ayru şeyı buvuk sermave ıçın soyleyemeyeceğım Neden buvuk sermave sizi kabul etmedı? SUAREZ Sanıyorum bazıları vok sola vdnelık bır bıçımde vonettığımı duşunuyordu hukumetı Kımısı de çok fazla "uzlaşma" (consensus) yanlısı ol mamı hoş karşılamıyordu Sag sızi kendısıne ihanet eden bır lıder olarak goruvordu degıl mi? SUAREZ Ev et ov le oldu Işın anahtan bıraz da buradaydı 1976'da Başbakan tayın edıldığım zaman çok kışı, sadece yuzeyde bır temızlik yapacağımı san mıştı Fakat ben gerçekten bır ozgurlukler rejımının temellerını atmak istiyordum Bu emehmde cıddı ol duğumu, yaptıklarıma ınandığımı ve bunları sonuna dek gotürmekten kaçınmayacağımı anladıkları zaman, benı desteklemekten kaçındılar Belkı de sola çok pas verdığımı duşunduler Siz Komunist Parti'vı legalleştirmekle kendi açıJl 4 \ C4RLOS VE FRA \KO Cartos o zaman kral değıl, Prens. Franko 'nun ıç savaş zaferınin 32. yılında bır torende bırhkteler. nızdan da buyuk bır rıskı goze aldınız. Neden goze aldınız bovle bir nski? SUAREZ Bence Komunist Partı'nın legal bır statu kazanması pek vok nedenden oturu kaçınılmazdı Bunlardan bırıncısı, tum sıyası guçlere legal bır statu kazandırmak gereğı, adalet kaygılarından doğuyordu Benım arzum, halkın desteğını arkasına alan tum sıvası guçlerin tanınacağı bır anayasaya şekıl vermektı Boylece geleceğin ınşasında hıçbır sıyası guç marjınalleştırılmış olmavacaktı Komunist Partı'yı legalleştırmemde rol oynayan ıkıncı neden de bır kredıbılıte sorunu ıdı Komunist Partı'yı legalleştırmeseydık, 1977 seçımlerınde kredıbılıte kazanmamız mumkun olmavacaktı Ispanya'dakı demokratık rejımın kredıbılıtesı de buyuk olçude, Komunist Partf yı legalleştırmek konusunda karar alabılme kapasıtesıne bağhvdı Sonuncu neden de, legal bır çerçeve ıçınde komunist lıderlerın ve komunistlerin daha sorumlu hareket edeceklerine samımıvetle inanıyordum Yeraltından. karanlıktan çıkıp, ispanyol toplumunun bazı bolumlerının sorumluluğunu yuklenmek, bazı kurumsal sorumluluklar almanın komunıstlerı olgunlaştıracağını duşunüyordum • Hakem Ordu konusunda Felıpe Gonzalez'le goruş ayrılıklarınız neler? SUAREZ Bazı noktaların derınıne bır reform çerçevesı ıçınde ele alınmadığını duşunu>orum Or neğın askerı eğıtım bunlardan bırı Şunu demek ıstı>orum, Başbakanın sılahlı kuvvetlerle bır guven ıhşkısı ıçınde olması uvgun olabılır bır bakıma Fakat ote yandan da unutmamak gerekır kı, sılahlı kuvvetlerde kendılennı bu ulkenın sıvası e\nmının hakemlerı olarak gormek gıbı bır tarıhı eğılım vardır Ovsa sılahlı kuvvetler sadece bu ulke halkı nın hızmetınde bır kurum olmalıdır TejeroŞu görunce Yarbaj Tejero'nun eünde silahıyla parlamentodan içeri gırdığı an ne duşundunuz? SUAREZ Bu, uzerınde hıç konuşmadığım bir konu Tejero'yu parlamentodan ıçerı gırer girmez tanıdım Tam onumdeydı Kendısını şahsen tanımamakla beraber, daha oncekı darbe gırışımlerı dolayısıyla resımlerını gormuştum Dosyasını gayet ı>ı bılıyordum, Tejero'nun ımajı aklıma çok net bir bıçım de çakılmıştı Yanımda oturan (başbakan yardımcısı) Gutierrez Mellado'ya hemen "Bu Tejero" dedım Beş yıllık tum uğraşlanmın boşa gıttığını duşundum o an, îspanya'ya bir Eez daha mantık dışılığın, doğmaların egemen olacağıru duşundum Tabu aklımdan daha başka şeyler de geçtı Bovle anlarda ınsanın aklından ınanılmayacak bir hızda geçıyor her şev Imajlar, fıkırler Fakat gayet net bir şekılde anımsıyorum Darbenin başarıya ulaşamaması ıçın elimden gelen her şevı yapacaktım Sağa ihanet Bu ulkede "poderes fastıcos" denılen agırlıgı olan birtakım geleneksel guçler var. Buv.uk sermave, kılıse ve ordudan soz edıvorum Bu guçlerin sızinle pek sıcak bir ılışki içinde olmadıgı sovlemr hep. Dogru mu? SUAREZEvet, genelde hıçbır zaman bu grupların sev gı gosterılerıne muhatap oimadım Fakat bun \VRI\: Dk demokratik hükümet Nııriye Apaydın öldü Istanbul Haber Servisi Cumhuriyet Adlıyesı'nın ılk kadın memurlarından Nuriye Apaydın dun saat 13 40'ta vefat ettı Nuriye Apaydın, Cumhuriyet donemınde kadınlara devlet hayatında ve hızmetınde yer verılmesı devnmının gerçekleşmesı uzenne 1929 vılında gorevıne Sultanahmet'te eskı Adlıye Sarayı'nda başlamıştı Burtaan ve Orhan Apavdın'ın annelen olan Nuriye Apaydın'ın cenazesı bugun Şışlı Camu'nde kılınacak ıkındı namazından sonra Zıncırlıkuyu Mezarlığı'nda toprağa verılecek MEDENİ K4NU1N ONT\S\R1SI Ayrı ynşayanlar boşanabüecek mış olmalan halmde birlikte başvurdukları takdırde, evlıhk bırlığının temelınden sarsıldığı hususunda başka delıl aranmasına gerek olmaksızın boşanmava ka rar verılmesı On tasarıda eşıthk esası uyarınca, evlıhk bırhğını her ıkı eşın de temsıl edebıleceğı ongoruldu Aılenın sureklı ıhtıyaçlan ıçın her ıkı eş, temsıl vetkısıne ^ahıp olacak Dığer hallerde bır eşın tek başına hareket etmesı, dığer eşın rızasma veya hâktmden ızın alınmasına bağlı olacak Izin vernıem Gerçekten de televızyon kameraları savesınde tum dunva ızledı darbecılere nasıl karşı kovmava çaIıştığınızı. SUah seslerı karşısında herkes kendını vere atmışlı. Darbecılere karşı kovan ve ayakta kalan bir sız ve bırde Başbakan Yardımcısı vaşlı Gutierrez Mellado >ardı. Eskı bir general olan Mellado'nuıt Tejero gıbı bir varbavdan emır alması duşunulemezdı. Dolayısıyla dogal bir içgudu ile hareket etti belkı Mellado. Ancak siz darbecılenn sılahlanna karşı ko>mak gucunu nasıl buldunuz kendinizde? Sizi orada oldurehılırlerdı. SL AREZ Bu konu uzennde konuşmak bana hâiâ guç gelıyor, ınanın Ben kımseye hukmetmekten, kımseyı koşeye sıkıştırmaktan hoşlanmam Ama bunun karşılığında kımsenın de bana, hangı şartlar altında olursa olsun, hukmetmesıne, benı koşese sıkıştırmasına ızın vermem Dola>ısıvla bir tarafta benım ge nel olarak yaşam kar^ısında takındığım bir tavır soz konusuydu A>rıca başbakanlıgı devralışımdan ben tehlıke ıçınde yaşamava ahşmıştım Tabıı bir olumle değı! de, yaşamımın bir gun şıddetle son bulacağı fıkrme alıştırmıştım kendımı Ote yandan o anda ulkenın başbakanı olarak taşıdığım sorumluluğu son de rece de yoğun bir bıçımde >aşıvordum Tabu kı, hıçbır şekılde bir avuç ısyancı karşısında utanç verici bir duruma duşme>ı kabul etmevecektım Karşımdakı ıs yancıların elınde belkı sılahlar vardı, ama "akıl" bızden yanaydı Sonra sızi alıp, >andaki kuçuk salonlardan bırine goturduler ve gece bovunca tek başımza rehın luttular. O gece hiç Ispanva'nın venıden dıktatorluge donebılecegını cıddi ciddı duşundunuz mu? SL^REZ Ilk saat bo>unca, evet butun bunları duşundum Çunku ısvancılardan bırı kalkıp orada "yarım saat içinde bir askerı otontenın gelecegım" söylemıştı O anda, gerçekten de bovle bir şeyın ola Ingüiz polisi iinlü "6a6a" Sevcanh Londra'ya sokmadı LONDRA, (a.a.) Turk yeraltı dunyasının, Bulgarıstan'da yaşayan "Babalarından" Hikmet Sevcan'a Ingılız polısı ulkeye gınş ıznı vermeyerek, sınır dışı ettı. Uç yıl önce Londra'da "Sevcan Turizm Limited" adı altında bır turizm ve seyahat şırketı kuran Hıkmet Sevcan, sureklı Sofya'dan Londra'ya gırış çıkış yapıyordu Haksız yere nişanı bozan taraf tazminat ödeyecek ANKARA, (Cumhurıvet Burosu) Nışanlılıkta kararlaştırılan cayma tazmınatı veva ceza şartının dava edılememesıne karşılık yapılan odemelenn gerı ıstenmemesı ongoruldu Adalet Bakanlığı'nca kurıılan komısyon taratından hazırlanan "Turk Medenı Yasa On Tasansı"nda haklı bır neden olmaksızın nışanı bozanlar, karşı tarafa. evlenmek amauvla yaptığı harcamalar ve katlandığı maddı fedakârlıklar karşılığında uvgun bır tazminat \ermekle yukumlu tutuldular Nışanın bozulması v uzunden kışılık hakları ağır bıçımde zedelenen taraf, kusurlu olan taraftan manevı tazminat olarak bır para odemesını de ıstevebılecek On tasarıda, erkeğın P , kadının 15 vaşını bıtırmedıkçe e\le nemeyeceğıne ılışkın yasa hukmu aynen korundu Boşanma, ıptal kararı veya kocanın olumu ıle evlılığın sona ermesı halınde kadın, evlılığın sona ermesınden başlayarak 300 gun geçmedıkçe yenıden evlenemeyecek Kadının gebe olmadığının saptanması halınde hâkıme bu sureyı kaldırma vetkısı tanıdı Getırılen bır baş ka değışıklıkle, ancak uzman bılırkışı raporuyla evlenmelerınde tıbbı sakınca bulunmadığı sap tanan akıl hastalarının evlenme sıne ızın verılecek Uygulamada yararlı bır etkısı gorulmedığı belırlenen evlenme ıstemlerının askıda ılan edılmesı de yururlukten kaldınldı Ev lendırme memurluğu gorevının nufus memurluğuna geçmesını ongoren hukum yururlukten kaldırılarak, beledıye teşkılatı bulunan yerlerde beledıye başka nı veya bu ışle gorevlendıreceğı memur, koylerde muhtarların nıkâh kıymaları ongoruldu ANKARA, (Cumhunyet Bu işleme" ve "haysiyetsız hayat "terk", "akıl rosu) "KadınErkek Eşıtlıgı" surme". Medenı Kanun Öntasansı'nda hastahğı" gıbı nedenler boşankabul edıldı Ontasarının vasa ma nedenı olarak aynen korulaşması halmde nıkâh torenlenn nurken, herhangı bır kusur şarde evlendırme memuru "Erkek tı aranmaksızın evlıhk bırhğını evin reisidir" dıyemeyecek Ev temelınden sarsan geçımsızlığın lılık bırhğını her ıkı eş de temsıl boşanma nedenı oluşturacağı teedebılecek Eşlerden hıçbırının mel kural olarak kabul edıldı oyuna ustunluk tammayan onEşlenn uzun sure avTi vaşamatasanda, evlenen kadının bekâr lan, olayın tum koşullan dıkkate lık soyadını taşıyabılmesı ongo ahnarak evlıhk bırlığının de\aruluyor Tasarı, boşanmayı ko mında yarar kalmadığını gostelaylaştınyor ren bır unsur oluşturabılecek Ontasanda, "zina", "hayata Tasarıyla getırılen bır başka kast ve kotu davranış", "suç husus, eşlenn bır yıl ayn yaşa BAKANLAR DUŞUYOR ENFLASYON DUŞMUYOR ' ANKARA, (Cumhuriyet Burosu) Halkçı Partı lzmır Mılletvekıh ve eskı Danışma Mechsı uyelennden Prof Dr Mahmut Akkıhç (58) öncekı gece bır yakmını zıyaretten evme donerken geçırdığı kalp krızı sonucu kaldırıldığı hastanede dun sabaha karşı oldu Mahmut Akkıhç ıçın yarın önce Veterıner Fakultesı önunde, daha sonra da HP Genel Merkezı ve TBMM'de bır toren yapılacak Mahmut Akkılıç'ın cenazesı aynı gun Maltepe Camıi'nde kılınacak oğle namazından sonra Karşıy aka Mezarhğı'nda toprağa verılecek 1927 Çermık doğumlu olan Mahmut Akkıhç, Ankara Unıversıtesı Veterıner Fakultesı Profesoru ıken, 12 Eylul'den sonra kurulan Danışma Meclısı'ne uye olarak seçılmıştı HP kurucu uyelennden olan Mahmut Akkıhç, 1983'un 6 Kasım seçımlerınde HP lzmır Mılletvekılı olarak parlamentova gırmıştı Akkılıç'ın olumu uzenne TBMM'dekı sandalye sayısı 397'ye. HP'nın toplam sandalye sayısı ıse 114'e duştu HP'nın Istanbul Mılletvekılı Mucip Ataklı da bır sure once olmuştu Izmir HP MiUetvekili Akkıhç öldü •