Katalog

Cumhuriyet Denktaş: Zirveden önce anayasa ve seçim yapüacak Lefkoşe'de bir açıklama yapan Denktaş, "Cuellar, buluşma için sadece bir dilek belirttı. Bunu saptamak bıze bağlıdır. Yeni bir başkanın seçilmesim, yeni bir hukümetin kurulmasını beklemehyız" dedi. LEFKOŞE, (a.a.) KKTC Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş, Lefkoşe'ye donuşunde vaptığı açıklamada, New York zırvesınden Kipriyanu'nun ıkı kesımlı federal bir çozumu kabul etmedığı sonucunun çıktığı goruşunu yıneledı BM Genel Sekreten Perez de Cuellar'ın şubat ayı ıçınde önerdığı ıkıncı buluşma konusunda, "Cuellar, sadece bir dilek belirtti. Bunu saptamak bize bağlıdır. Bu arada, Kuzey Kıbns'ta halk kendi anayasasını ve seçimlerını yapacaktır. Bu zaman alacaktır. V enı bir başkanın seçilmesını, >eni bir hukumetin kurulmasını beklemelivız," dedı Denktaş, ıç pohtıkaya yonelık goruşlerını de açıklarken şöyle konuştu"Mesele burada Meclise gitmiş, goruşulmuş ve goruşler alınmıştır. Davamızı mudafaa ıçin bir adam, her şeyi orta>a koyarak Nevv Vork'a gitmıştır. Arkamdan uç laf isterdim; destekli>oruz \e guvenimiz vardır, diye. Bunu bulamadım. Ben de kendi degerlendirmemi yapacağım." Denktaş, "Maraş'ı hâlâ bir pazarlık kozu olarak elinizde tutmaya devam edecek mısiniz?" şeklındekı bir soruya ıse şu yanıtı verdı •"Ayrıntılara girmemiz doğru değildir. Dava, şurası va da burası davası değildir. Banş yapma davasıdır. Hcrkes aklını başına alsın. Banş yapılacaksa bazı adımlar atılacaktır ve atılması gerekır. \ma atılan bu adımlar Kıbns Turklennin haklannı, guvencesını sağlayacak, eşıtliğini koruyacak adımlar olmalıdır. Turkiye'nın garantısine dokunma>an adımlar olmalıdır. Bize devamlı surette her şevi, pakette ne olduğunu bilerek bujurun goruşelim diyenler, o paketten eşitliği çıkanp atmıştır. tki kesimlıligı paketten çıkarıp atmıştır. Garantileri çıkanp atmıştır. Kipriyanu ile biz muzakere etmedik, ama ilk acış konuşmasmda ne yapmak ıstedıginı kendisı ortaya koydu. Ortaya konunca zaten pakete dokunulamazdı. Onun içın Kıbns Turk'u çetın ozgurluk mucadelesini çetin bir şekilde. biıiik ve beraberlik içinde, demagojiye sapmaksızın >urutmek mecburiyetindedir." Ote yandan, Londra'va gıden BM Genel Sekreten Perez de Cuellar, İngıltere Başbakanı Margaret Thatcher ıle Kıbrıs konusunun ele alındığı bir goruşme yaptı Goruşmeye İngıltere Dışışlerı Bakanı Sır Geoffrey Howe da katıldı Cuellar'ın Nevv York zırvesınde Kipriyanu'nun uzlaşmaz tutumundan soz ettığı oğrenıldı Thatcher'ın da, Cuellar'ın gtrışımlerını destekledığı belırlendı Bu arada, ABD Dışışlerı Bakanlığı Sozcusu Bernard Kalb, VVashıngton'da duzenledığı basın toplantısında, ABD yonetımının taraf olmadığı N e * York zırvesının başarısızlıkla sonuçlanmasından dolayı laraflardan herhangı bırını suçlamadığını sovledı Sahıbı Cumhunyel Matbaacıhk ve Gazeıecılık Turk Anonım Şırkeü adına Nadır Nadı, • Genel Ya>ın Muduru Hasan Cemal, Muessese Mu duru Emıne Uşakiıgıl.Yazı Işlerı Mudaru Okay Gonensın, • Haber Merkezı Muduru Yalçın Bajer, Sa>fa Duzenı Yonetmenı Alı Acar TAKVIM 25 ücak 1985 Imsak 5 45 Guneş 7 14 Temsılaler ANKARA Yalçın Doğan. IZMIR Hıkmet Çetınkaja, ADA NA Mehmet Mercan, • Servıs Şeflen Istanbul Haberlen Reha Oz, Dış Haberler Ergun Balcı. Ekonomı Osman Ulagay, kultur A>dın Emeç, Ma gazın Yalçın Pekşen, Spor Danışmanı \bdulkadır Yucelman, Duzeltme Refik Durbaş, Araştırma Şahın Alpav, tş Sendıka Şukran Ketencı Ikındı 14 54 Akşam 17 18 Yatsı 18 41 Burolar • Ankara: Zıya Gdkalp Bulvarı, Inkılap Sokak No 19/4 Tel 331141 47, • h m ı r Halıt Zıva Bulvarı No 65/3, Tel 254709 131230 • Adana. Çakmak Cad No 134kat3,Tel 1455019731 • Basan ve Yayan Cumhunyet Matbaacıhk ve Gazetecılık T A Ş Turk Ocağı Cad 39/41, Cağaloğlu Ist PK 246 Ist Tel 526 10 00 (9 hat) Telex 22246 Öğle 12 21 OÇAĞIN SÖNDÜRDÜĞÜ OCAKLAR Röportaj: Deniz Som Foîoğraflar: Ümit Kıvanç Kömürde Yaşamak Nezaretçi çavuşu İsmail Sever anlatıyor: Kazmacı saate kızar aşağıda. Ilerlemesini yapmamış, bağını yapmamış. İstenen kömürü çıkaramazsa prim alamaz. Saate kızar. Yemeğini ayakîa yer. Bir eline ekmeğini koyar, öteki eliyle kazmayı sallar. Herkes madenci. Kadınlar bile; ya madenci karısı ya madenci anası. Madende çalışmayan erkekler ya emekli olmuş, ya madene girmeye uğraşıyor. Zonguldak ve havalisinin insanları madende çalışmaya zorunlu. Köydekiler maden işçiliği yapmazsa, yapacak başka işleri yok. Emekli madenci Hüseyin Sever, eskileri anımsıyor: Motorlar var şimdi. O zaman kaba kuvvetleydik. Şimdi lambalar, cereyan. O zaman kandil ışıklarıyla. Tel takıyorlar böylt gazla yanıyordu. Madenden başka ekmek kapısı yok 6 Ereğlı'nın Dağlıca köyunde nezaretçı çavuş İsmail Sever'le bırhkte dolaşıyoruz Burada herkes madenci Kadınlar bıle, ya madenci karısı ya madenci anası. Madende çalışmayan erkekler ya emekli olmuş ya madene girmeye uğraşıyor Zonguldak ve havalisinin insanları madende çalışmaya zorunlu Köydekiler maden ışçılığı yapmazsa, yapacak başka ışlerı yok Maden, tek gelır kaynakları. Ama buranın insanları bir zamanlar madende çalışmakla yukumluydu de Bınncı mukellefiyet donemınde, 1860'lardan 1880'e kadar Ereğlı Sancağı'nın 14 kazasındakı 13 yaşından 50 yaşına kadar olan erkeklerın sağlam olanları madende çalıştırıldı O yıllarda çocuklann kesın yaşı nereden bılınecek Kufecılık sınavı yapılırmış îrıce çocuklar once bırbırlerıyle gureştırılır, kazananlara yvnnı kara okkalık taş dolu kufe taşıtdınruş "Başanlı" olanlar deftere kaydedılıp, madene küfecı olurmuş Mukellefîyetten kaytaranlara da palaska ve dıpçıkle dayak tkıncı mukellefiyet dönemı 19401948 arasında Zaman Ikıncı Dunya Savaşı zamanı Turkıye savaşta değıl ama, ulkeye kömur lazım, komure de adam sonra tırka çıktı. Eskiden mükellef zamanında tırka yoktu. Kufeyle çekilirdi komur. \a Çamh'da o zaman buyuk bir grizu kutledi, 63 kişi oldu. Dağlıca'da vabancı kumpanyalar dönemınde, Fransızlann, ttalyanlann ocaklannda çalışmış madencıler de var Huseyin Mutlu 71, Ahmet Sever 80 yaşında Hacı Dede denmesıne karşılık hacı olmayan Huseyin Mutlu bızımle konuşmak ıçın Deli Ahmet Dede denen Ahmet Sever'le bırhkte koyun kahvesme geldı Huseyin Mutlu, "Ana yaşım 77 ama, nufusa gore 7 1 " dedı. 67'nın on bınncı ayında yaştan emekli olmuş Italyanlarla, Fransızlarla çalışmış 25 kuruş yevmıyeye, yıllarca kufe çekmış. Elınde kandil, sırtında kufe, kufenın ıçınde 20 okka kömur, nakıs 17'den nakıs 20'den 1520 dakıka yuruyup yeryuzune çıkarmış 11 12 yaşlanndaymış o zamanlar Yıl 1925. Hacı Dede Atina, Türkiye'yi protesto ettiğini resmen açıkladı ATİNA, (a.a.) Yunanıstan hukumetı, Turk sa\aş uçaklarının Yunan hava sahasını ıhlal ettığı gerekçesıyle Turk hukumetının protesto edıldığını resmen açıkladı Hukumetın oncekı gunku açıklamasında, Ankara Buyukelçısı Sotiris Konstantopulos'a verılen dırektıf uyarınca, Turk hukümetının Denız Kurdu manevraları sırasında Yunan hava sahasmı ıhlal eden bir uçak nedenıyle protesto edıldığı bıldırıldı AP Ajansı'nın habennde, Atına'nın Turk uçaklarının salı gunu gırıştığı 9 "tecavuz" olayını protesto ettığı de kaydedıldı Habere göre, Yunanıstan Savunma Bakanlığı'ndan sorumlu Andonis Drossogiannis, çarsamba gunu de 4 Turk uçağının hava sahasını ıhlal ettığını açıkladı. Ote yandan, Yunan Savunma Bakanlığı, Yunan Hava ve Denız Kuvvetlerf nın de Ege denızınde manevra vaptıklarmı duvurdu TURK GEMİLERİ BODRUM'DA Bu arada, Denız Kurdu tatbıkatına katılan Turk savaş gemılerı dün Bodrum'a geldı Bodrum lımanında Muğla Valısı ve ötekı ılgılıler tarafından karşılanan denızcılerımız, Ataturk Anıtı'na çelenk koydular Donanma ya aıt gemılerı, dun Bodrumlular zıyaret ettıler anlattı HbSEYtM MUTLU Bitın bir tanesi dadandı ntı, bir ekmeği 6ıtırirdı. Değıl vıkanmaya, el yuz yıkamaya su bulamaıdık... Yoksa zorla m ı 9 O zaman zorla vardı. Nasıl gırdınız 7 Yaşı 1617'ji ikmal edenı celbi surette madene sokuy orlardı. O zamanlar çalışmak nasıldı1' Mükellef zamanında zordu. Kufeyle komur çekerdik. Kaç saaf7 8 saat. Nerede kalırdınız, nerede \atardiniz'' Kandilli'de. Ranzalarda. Kulubenın içerisinde. Altta bir post, yastık dıye yumruk kadar bir taş. Mükellef zamanı ovleydi. Mukelleflık bıtınce? Yine devam. Bir ay madende, bir ay koyde. Şimdi şırket araba verdigi içın şahıslar madenlerde kalmıvor. gıdip gelıjor. Bızı koyune getıren Ismaıl Sever'ın emekli madenci babası Huseyüı Sever de aynı şeylen anlattı Cığerlennde toz bulunduğu ıçın 49'unda emekli edılen Huseyın Sever O zamanlar nakıs 400'e inilmiyordu. Once dış >ataklarda çalıştık, sonralan nakıs 200'e kadar indik. O gunden bugune değışen ne var 9 Çok buyuk şartlar var. Fenle çalışryorlar. Değışen çok şey var rnı'* Motorlar var şimdi. O zaman kaba kuvvetleydik. Şimdi lambalar, cereyan. O zaman kandil ışıklarıyla. Tel takıyorlar boyle gazla yannordu. Şimdi elektrikli şapkavı taktın mı istedigin kadar çalış. O zaman ne... Ilerınızı goremez mıvdınız'' Üç beş metreden fazlasını goreme^dik. Şimdi 50 metre Uersini gorebiliyorsun. Şimdi kasketin ustunde lamba, ıstedığin yere kendinle beraber çalışıyor. Ya kazalar? Bu kadar ağır olmazdı yani. Mesela? 18 sene kazma kazdım, 7 sene taramacılık yaptık. Onceleri kufe çektim, sonra komurde tırka surdum. Mükellef kalkuktan Mükellef Takip Müdürlügti Ikıncı mukellefiyet donemınde de köylerden adam toplanırmış, yaşı gelen gençler değıl çocuklar bıle Kömur ışletmesının, sırf adam toplamak ıçın kurulmuş Mükellef Takip Muduriuğu bıle varmış Mukellefler askerlık yapmaz, onun yerıne ocakta çalışırmış Mükellef olmamak ıçın kımı samanlığa saklanırmış, kımı kendını sakatlarmış Parası olanlar, sakat raporu alırmış Mükellef olup da madene gelmeyenı jandarma bulup getınrmış 150 yıllık köraur havzasının 150 yıllık madenci köyu Dağlıca'da koyun yaşhları sardı çevremızı Işte Alı Okut: "15 yaşımda 1941'de girdim madene. 76'nın uçuncu ayında emekli olup çıktım." Alı Okut bugun 59 yaşında 35 yılı geçmış yeraltında O zamanlar nıyetmız var mıydı madene girmeye? Vardı. "Yatmak için madenin orada ağaçtan iki katlı ranzalar vardı. Başaltına komur kayası koyup tahtamn ustunde yatardık. O zaman araba yok, koyden gelirken sırtımıza 30 okka un vururduk. Ekmeği kendimiz pişırirdik. Değil yıkanmaya, el yuz yıkamaya su bulamazdık. Elimizin yuzumuzun karası ile bir ay sonra eve donerdik. Ustumuzu başımızı bitler sarardı. Ateş yakar, gomlegi ustunde şoyle bir silkeledik mi, bitleri doker, yakardık. Bitin bir tanesi dadandı mı, bir ekmegi bitirirdi." Nüfusta kaydı bulunamavınca Emekli olduğunda uç aylık 780 lıra maaş bağlanmış Hacı Dede'ye Şımdıkı uç aylığı 75 bın lıra. Hacı Dede'nın madene gınşı de ılgınç "Babam Çanakkale'de şehit duşunce anama, kardeşlerime şehit aylığı bağlandı. Ama benim nufusta kaydımı bulamadılar, bana aylık bağlanmadı. Ben de madene girdim." Deli Ahmet Dede, Ahmet Sever 1320'hymış "80 yaşında olması lazım herhalde" dıyorlar. Yaşlı madenci pek konuşmuyor. Hacı Dede'nın anlattıklarını başını sallayarak onaylıyor Deli Ahmet Dede'nın madene gınşı ıse Cumhunyet kurulmadan önce Deh Ahmet Dede'nın oğlu Ismaıl Sever de madenden emekli olmuş O Ismaıl Sever, bızı köyune getırıp, gezdıren nezaretçı çavuş Ismaıl Sever değıl Ahmet Sever'ın oğlu madenden emekli olmuş ama torunu Yaşar Sever emekli olamamış. 1983'te Kandülı'dekı buvuk gnzuda yanmış, kömur gıbı yanmış ve yanarak ölmuş Buı koyune getıren tsmaıl Sever'ın saat 15 OO'te nezaret tertıp yennde olması lazım Kahvede sözu fazla uzatmadan kalkıyoruz Kalsak, gunlerce anlatılacak oykulen var. Hem de gerçek Medeni Kanun ön tasarısından: Ifksadışı doğan çocuk tamnabilecek ANKARA, (a.a.) 1926 yılından ben yururlukte olan Turk Medeni Kanunu'na toplum hayatındakı gelışmelere uygun bir ıçerık kazandırmak amacıyla hazırlanan on tasan, evlılık dışında doğan çocuklarla ılgılı yeni esaslar getırıvor Adalet Bakanlığı Komısyonu'nca hazırlanan on tasan, yururluktekı kanunun aksıne, evlı erkeklerın veya kadınlann zınasından doğan çocuklann tanınabıleceğını ongoruvor Yururluktekı kanunun bu konudakı yasağı duzenleyen fıkra sının, "Evlilik dışı çocuklann korunmasına ve anayasal haklanna ilişkin duşuncelere avkırı olduğunu" belırten komısyon, bu yasağın bırçok ulkede kalktığını kaydettı Ön tasarıdan soz konusu yasağı çıkartan komısvon, zınadan doğan çocuklann tanınabıleceğıne ılışkın bir hukme de tasarıda yer vermedı ^ alnızca on tasan gerekçesınde, "yasagın kalktıgı" belırtıldı. Yıne yururluktekı kanuna gore, evlı kadının bir bekâr erkekten çocuk doğurması halınde, o bekâr erkeğın çocuğu tanıvabılmesı ıçın kocanın çocuğu reddetmesı gerekı>or "Tabii babanın" çocuğu tanıvabılmesı ıçın de, kendısının soydanlığı duzgun çocuklarının olmaması, evlı ıse boşanmış olması gerekıyor Turk Medeni Kanunu on tasarısı tum bu durumlarda zına urunu çocuklann haklannın korunması ıçın vasağın kalkması gerektığını belırtıyor Ote yandan on tasan, •'tabii babanın" olmesı halınde evhlık dışı çocuğun, babanın babası tarafından da tanınabıleceğını belırîen yururluktekı hukmu kaldırıyor Komısyon bu fırkaya ılışkın gerekçede, "Tanıma gibi kişi>e sıkı sıkıya baglı bir hakkın başkaları tarafından kullanılabilmesi uygun gorulmemiştir" dı>or AHMETSEVER Ba$ımıvn altında komur kayası, tahtamn ustunde yatardık... Madenin orda tahta ranzalar vardı. Manevi tazminatın adı "han pamsı" ohnuş Wiadende çalışan işçinin ciğerleri bir süre sonra kömür îozu ile doluyor. İşçi, sağlığını yitirince yeraltında çalıştırılmıyor. TTK, yeraltında sağlığını yitiren ya da sakatlanan işçiye yerüstünde uygun bir iş vermekle yükumlü. Vermezse mahkemelik olunuyor. Zonguldak ve havalısınde, maden ocaklannda olen ışçılenn aüelen TTK'dan alacaklan maddı ve manevi tazmmata "kan parası" dıyorlar TTK alevhıne açılan tazmınat davalarına da "diyet davası".. Bugun, Zonguldak İş Mahkemelerı'nın dördunde de TTK aleyhme açılmış yuzlerce dava var 1983 manmda Kandilli'de ölen 103 ışçının davası da bunlann arasında Eskıden, öyle mukellefiyet zamanında falan değıl, 10 yıl oncesıne kadar Zonguldak ve havahsı, avukatlar ıçın bir "cevher"mış îşçıler maden ocaklannda öldukçe, onlar da davalarda kazanırmış Kımılerı bırleşıp şırket büe kurmuşlar o yıllarda Bugun Genel Maden tşçilen Sendıkası'nın Hukuk Burosu var ölen ışçılenn aılelen adına davalan sendıka avukatlan açıyor GMÎS Hukuk Burosu avukatlanndan Şendoğan Guner, yaklaşık ıkı yıldır devam eden "Kandilli faciası" davalan ıçın, "1985 yılı içinde imkân hasıl olursa davalann bitecegini tahmin edivoruz," dedı SbK'ca karşılanmayan zarann tazmını ıçın eş ve çocukları adına TTK aleyhrne açılan maddı ve manevi tazmınat davalarında olen madencılerın aılelerının ne kadar "kan parası" alacağı bellı değıl Bılırkışının raporuna gore maddı, hâkımın takdınne gore de manevı tazmınat mıktarlan belırlenecek Bılırkışının, maddı tazmınat mıktarını behrlemesınde asgarı ucret, toplu sözleşme zamlan gıbı unsurlar da dıkkate almıyor Bunlar arttıkça hesaplamalar baştan yapılıyor Olen ışçının, eşının, çocuklarının yaşı, çocuk sayisı gıbı unsurlar da gozonunde tutuluyor Bır ışçı aılesının alacağı maddı tazmınat konusunda avukat Şendoğun Guner "yaklaşık" bır rakam vermekten bıle çekındı, "sonra, soylenen rakamdan az çıkarsa..." dedı "sonraya dair talep ve dava taakları salik kalmak uzere" bın ıla beşbın lıra arasında açılmış "Kandilli faciası"nda yaralanan 89 ışçı ıçın TTK aleyhıne aplmış herhangı bır tazmınat davası ıse vok zu ıle doluyor Işçı, sağlığını yıtınnce yeraltında çahştınlmıyor. TTK, yeraltında sağlığını yıtıren ya da sakatlanan ışçıye yerustunde uygun bır ış vermekle yukumlu Vermezse, yıne mahkemelik olunuyor Sakatlanan ışçıye aymca "maluliyet derecesi"ne gore maaş da bağlanıyor Komur tozundan yuzde 14,12 oranında malulıyetıne karar venlen bır maden başçavuşuna 1983'te 3 aylık 6 bın 954 lıra malulıyet maaşı bağlanmış Yuzde 14 vırgul 12 malulıyet oranının hangı "terazi" ıle tartıldığı ıse ayn bır konu Madenin fareleri Dönerken yolda fareler gelıyor aklımıza Eskıden oyle buvuk tareler varmış kı ocaklarda Yaşlı madencılere soramadık o fareleri Ama Ismaıl Sever'e de sorabılırız Yaşlı madencılerden dınlemıştır "Fareler aynı fare. Değişen bır şe> yok. Madendekı fareler yeryuzundekıne benzemez. Daha iri olurlar. Geçenlerde ekmek yerken bir arkadaşı fare ısırdı. 21 gnn gobekten igne oldu..." Yenn altında yemekhane yok, tuvalet yok, çöp tenekesı yok. Yenn altında kömur var, kazıp dışarı çıkarmak ıçın "Kazmacı saate kızar aşağıda. ilertemesini yapamamış. bağını yapamamış. tstenen komuru çıkaramazsa prim alamaz. Saate kızar. Yemeğini ayakta yer. Bir eline ekmeği koyar, oteki eliyle kazmayı sallar. Fare kollayacak hali mi var?" Ne demıştı Orhan Velı, "Destan Gibi"desiyah akar Zonguldak'ın dere Yeni olanak GMIS Hukuk Burosu'nun varlığı, ışçıler ve aılelen ıçın bır dayanak Kandilli'de 103 ışçının olumu uzenne kazanılan bır olanak da madencüerm yeni guvencesı Facıa uzenne yapılan buyuk mıktarlardakı bağışlar uzenne bu paralar bır fonda toplanmış İş Kazalan Yardım Fonu. Resmı Gazete'de bır de yönetmelık yayımlanmış: "Ereglı Komur Havzası Amele Birlıgı Bınktirme ve V ardımlaşma Sandığı uyelennin maluliyet ve olumle sonuçlanan ış kazalan sebebiyle kendilenne veya hak sahiplerine yapılacak yardım yonetmeliğı". 2 Arahk 1983'te yururluğe gıren yonetmelığe gore, 7 Mart 1983'ten sonrakı ış kazalannda ölen madencılerın aılelerı ıle yaralanan madencılere 4 ayda bır odeme yapılacak İSMAİL SEVER Deıir değiştı. Şimdi fenle çalışıyorlar... Maddı tazmınat davalan ; V ARI\: Faciadan bagüne sı; Yuz karası degil. komur kara; Boyle kazanılır ekmek parası. Meslek hastahgı Bır de meslek hastalığı konusu var Madende çalışan ışçının cığerlen bır sure sonra kömur to 4 Ll OKUT Madene girmeye nıyetımız vardı. O zaman zorla vardı. Yaşını ikmal edeni celbi surette madene sokuyorlardı...